Tradycje polskiej bankowo艣ci
Pierwsze formy bankowo艣ci w Polsce zacz臋艂y pojawia膰 si臋 w XV wieku. Pierwszy w Polsce by艂 Bank Pobo偶ny za艂o偶ony przez Piotra Skarg臋. Specjalizowa艂 si臋 w udzielaniu nisko procentowych po偶yczek pod zastaw nieruchomo艣ci.
Rozw贸j bank贸w nast膮pi艂 w Warszawie w XVIII w. Powstawa艂y tam domy bankowe. Trudni艂y si臋 one przyjmowaniem depozyt贸w od w艂a艣cicieli ziemskich, udziela艂y im po偶yczek, oraz obs艂ugiwa艂y handel i przemys艂.
W 1766 r. Powsta艂a Mennica Warszawska zajmuj膮ca si臋 biciem monet, medali, order贸w i piecz臋ci. (W okresie okupacji mennica przesz艂a pod zarz膮d niemiecki. Po wojnie pierwsze monety zacz臋to bi膰 od 1953 r.)
W 1828 r. zosta艂 za艂o偶ony Bank Polski , kt贸ry pe艂ni艂 funkcj臋 banku centralnego ( zajmowa艂 si臋 emisj膮 pieni膮dza, ale tak偶e prowadzi艂 zakrojon膮 na szerok膮 skal臋 dzia艂alno艣膰 kredytow膮 i pe艂ni艂 inne funkcje banku komercyjnego).
Historyczn膮 dat膮 dla polskiej bankowo艣ci jest rok 1870 鈥 powsta艂 w贸wczas pierwszy polski bank, ukonstytuowany jako sp贸艂ka akcyjna 鈥 by艂 to Bank Handlowy S.A. Rozwija艂 si臋 on bardzo szybko. By艂 to bank uniwersalny, finansuj膮cy g艂贸wnie przemys艂, handel i koleje.
Na terenie zaboru pruskiego i austriackiego prawo bankowe by艂o bardziej liberalne. Istotny problem sprawia艂a konkurencja ze strony silnych bank贸w niemieckich, austriackich, a tak偶e innych kraj贸w (min. Belgii, Francji, Anglii). W tej sytuacji pierwsze rozwin臋艂y si臋 polskie banki sp贸艂dzielcze i samopomocowe.
W zaborze pruskim w 1861 roku powsta艂 Bank Ludowy. Wi臋kszo艣膰 polskich bank贸w ludowych tego zaboru utworzy艂a w 1885 roku Bank Zwi膮zku Sp贸艂ek Zarobkowych w Poznaniu.
Na terenie Galicji i 艢l膮ska Cieszy艅skiego powstawa艂y g艂贸wnie sp贸艂dzielnie oszcz臋dno艣ciowo 鈥 po偶yczkowe.
Wa偶nym sk艂adnikiem ruchu sp贸艂dzielczego w zaborze austriackim by艂y tak偶e tzw. Kasy Stefczyka. Zwykle zrzesza艂y one ch艂op贸w z jednej lub kilku wsi i udziela艂y im taniego kredytu.
W Polsce mi臋dzywojennej powstawa艂y nowe banki komercyjne:
W 1918 roku 鈥 Pocztowa Kasa Oszcz臋dno艣ci 鈥 PKO, z kt贸rej wywodzi si臋 obecny PKO BP, oraz Polski Bank Rolny.
W 1924 roku powsta艂 Bank Polski - prawdziwy bank centralny, kt贸ry wprowadzi艂 now膮 walut臋 鈥 z艂oty (zamiast polskiej marki), opracowano tak偶e pierwsze polskie prawo bankowe.
Istotn膮 rol臋 w polskim systemie bankowym odgrywa艂 rz膮d. Wynika艂o to tak偶e z faktu, 偶e rz膮d by艂 w艂a艣cicielem wielu du偶ych bank贸w, w tym 鈥 PKO. W 1929 roku powo艂ano Bank Polska Kasa Opieki S.A. do prowadzenia operacji zagranicznych.
W okresie II wojny 艣wiatowej i pierwszych lat powojennych nast膮pi艂a zmiana sytuacji polskiego systemu bankowego. Wi臋kszo艣ci bank贸w nadano inne nazwy. Zosta艂y one tak偶e znacjonalizowane, z wyj膮tkiem bank贸w sp贸艂dzielczych, kt贸re straci艂y samodzielno艣膰 i zosta艂y poddane kontroli pa艅stwowej. Upa艅stwowione banki sta艂y si臋 narz臋dziem realizacji polityki pa艅stwowej, a przede wszystkim 鈥 plan贸w gospodarczych. Celem bank贸w sta艂o si臋 wykonanie, a w pewnych dziedzinach 鈥 przekroczenie plan贸w i realizacja odg贸rnych za艂o偶e艅, przyj臋tych przez rz膮dz膮c膮 parti臋 i pa艅stwo. W takiej sytuacji konkurencja mi臋dzy bankami zosta艂a uznana za szkodliw膮. Stopniowo zacz臋to wi臋c 艂膮czy膰 banki, a偶 zmniejszono ich liczb臋 do czterech:
NBP 鈥 Narodowy Bank Polski powo艂any w 10 stycznia 1945 roku
Bank Handlowy S.A., kt贸ry mia艂 monopol na obs艂ug臋 wi臋kszo艣ci transakcji zwi膮zanych z handlem zagranicznym (z wyj膮tkiem cz臋艣ci transfer贸w dewiz, kt贸re by艂y realizowane za po艣rednictwem NBP)
Bank Gospodarki 呕ywno艣ciowej, kt贸ry udziela艂 kredyty dla rolnictwa i prywatnej drobnej wytw贸rczo艣ci (powo艂any w 1975r.)
Bank Polska Kasa Opieki S.A., obs艂uguj膮cy tzw. eksport wewn臋trzny (sprzeda偶 za dewizy towar贸w na terenie Polski) i niekt贸re transakcje zagraniczne.
Lata 80 鈥 te wprowadzi艂y szereg zmian;
usamodzielnienie si臋 bank贸w
powo艂anie Rady Bank贸w pod przewodnictwem prezesa NBP 鈥 organ
koordynuj膮cy dzia艂alno艣膰 bank贸w
wprowadzenie wymogu oddzia艂ywania banku 鈥 stopa procentowa
ustawa Prawo bankowe z 1982r. stworzy艂a podstawy do organizowania si臋
bank贸w o r贸偶nej formie w艂asno艣ci i r贸偶nej specjalno艣ci (NBP zajmowa艂o si臋
dzia艂alno艣ci膮 depozytowo 鈥 kredytow膮 i by艂o bankiem pa艅stwa, pe艂ni艂o funkcj臋 monobanku)
W 1989r. nast膮pi艂o:
oddzielnie banku centralnego od bankowo艣ci komercyjnej
na bazie banku centralnego wy艂oniono dziewi臋膰 bank贸w komercyjnych:
Bank Gda艅ski w Gda艅sku
Bank 艢l膮ski w Katowicach
Bank Przemys艂owo 鈥 Handlowy w Krakowie
Bank Depozytowo 鈥 Kredytowy w Lublinie
Powszechny Bank Gospodarczy w 艁odzi
Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu
Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie
Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie
Bank Zachodni we Wroc艂awiu
wprowadzenie bardziej liberalnej polityki w zakresie tworzenia bank贸w
usamodzielnienie si臋 bank贸w 鈥 sta艂y si臋 przedsi臋biorstwami samodzielnymi,
okre艣laj膮cymi stop臋 procentow膮, polityk臋 kredytow膮.
Banki, kt贸re przej臋艂y oddzia艂y z sieci NBP, s膮 samodzielnymi, samofinansuj膮cymi si臋 jednostkami organizacyjnymi prowadz膮cymi dzia艂alno艣膰, polegaj膮c膮 przede wszystkim na gromadzeniu 艣rodk贸w pieni臋偶nych, udzielaniu kredyt贸w i po偶yczek pieni臋偶nych oraz rozlicze艅 pieni臋偶nych.
Maj膮 r贸wnie偶 prawo tworzenia sp贸艂ek prawa handlowego i cywilnego oraz sp贸艂dzielni, a tak偶e podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej w innych formach. Ka偶dy bank mo偶e swobodnie decydowa膰 o przedmiocie i zakresie swojego dzia艂ania i stosownie do w艂asnej woli oferowa膰 swoje us艂ugi.
W 1989 i 1990r. ponad 100 grup inicjatywnych przyst膮pi艂o do tworzenia bank贸w. W 1989r. przedsi臋biorstwa pa艅stwowe powo艂a艂y BIG S.A. reaktywowano te偶 Bank Gospodarstwa Krajowego.
Na du偶膮 uwag臋 zas艂uguje powo艂anie Ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych z 29 sierpnia 1997r., na mocy kt贸rej mo偶na powo艂ywa膰 specjalistyczne banki hipoteczne, kt贸rych podstawow膮 czynno艣ci膮 jest udzielanie kredyt贸w hipotecznych refinansowanych przede wszystkim ze 艣rodk贸w pozyskiwanych z emisji hipotecznych list贸w zastawnych. Obecnie dzia艂aj膮 dwa takie banki:
HypoVereinsbank Bank Hipoteczny S.A. w W-wie (w Polsce reprezentowany jest przez uczestnika Grupy Kapita艂owej HypoVereinsbank
Bank Przemys艂owo 鈥 Handlowy S.A.
Polsko 鈥 Ameryka艅ski Bank Hipoteczny S.A. w Warszawie
Z ca艂膮 pewno艣ci膮 mo偶na stwierdzi膰, 偶e pozycja i rola bank贸w zmieni艂a si臋 na prze艂omie wiek贸w. Historia bankowo艣ci potwierdza, 偶e s膮 to kluczowe instytucje i ogniwo dzia艂ania gospodarki.