Specyfika banku różni się od innych tym, że banki podlegają Kodeksowi Handlowemu oraz obowiązującemu Prawu Bankowemu. Tylko w sprawach nie uregulowanych muszą przestrzegać prawa handlowego.

NBP to bank centralny, nadzoruje prawa wszystkich pozostałych banków.

Bank Gospodarki Żywnościowej - obsługa rolnictwa i drobnego rzemiosła.

Do 1989 r. 90% kredytów udzielanych podmiotom było udzielanych przez NBP.

Funkcją NBP było utrzymywanie depozytów i prowadzenie działalności innych banków.

Istniał także PKO BP oraz Polski Bank Inwestycyjny.

Te 4 banki były niewystarczające do tego, aby dostosować się do potrzeb gospodarki wolnorynkowej.

W 1989 r. postanowiono wydzielić ze struktur NBP 9 banków komercyjnych, które przekształciłyby się w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa:

• Bank Gdański w Gdańsku,

• Powszechny Bank kredytowy w Warszawie,

• Bank Przemysłowo - Handlowy w Krakowie,

• Bank Zachodni w Szczecinie,

• Bank Śląski w Katowicach,

• Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi,

• Bank Depozytowo - Kredytowy w Lublinie,

• Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu,

• Pomorski Bank Gospodarczy.

Zostały wyposażone przez NBP w kapitały do prowadzenia działalności, a także dostały zbiór klientów, których miały obsługiwać.

W 1993 r. została podjęta decyzja o wyłonieniu Polskiego Banku Inwestycyjnego, który miał przejąć aktywa i pasywa ludności w zakresie walutowym.

Różnice między bankiem a przedsiębiorstwem

• Banki podlegają ustawie Prawo bankowe a w sprawach nie rozstrzygniętych Kodeksowi handlowemu.

• Bank sporządza bilans za każdy rok działalności, ale bilans ten jest inny niż bilans przedsiębiorstwa. Jest załącznik bilansu dla banku, który jest odmienny.

Aktywa i pasywa muszą być równe i jest to wspólna kwestia banków i przedsiębiorstw.

Układ bilansu jest zupełnie inny. Układ po stronie aktywów: od najbardziej płynnych do najmniej płynnych.

• Banki i przedsiębiorstwa podlegają ustawie o podatkach. Jedna z takich jest ustawa o podatku dochodowym.

Banki mają zezwolenia na pomniejszanie kwoty opodatkowania pewnymi rezerwami, które muszą tworzyć złymi kredytami. Tym samym płacą mniejszy podatek dochodowy niż inne osoby prawne (28%).

Ustawa o podatku VAT - każde przedsiębiorstwo musi płacić. Bank został zwolniony z płacenia podatku VAT od swoich usług, gdyż są to usługi finansowe.

Prawo zezwala również na możliwość otrzymywania licencji bankowych wydawanych przez NBP.

Na początku lat 90 - tych pojawiło się kilkadziesiąt banków komercyjnych, które otrzymały licencje. W związku z tym na 9 banków musiał również stawić czoło konkurencji, jak się pojawiła. Tak więc zakładały sieć swoich oddziałów na terenie całego kraju, aby sprostać konkurencji. Warunki konkurencji sprzyjały skróceniu cyklu

Nowe banki, które powstały, nie zawsze miały kadrę przygotowaną do takiej działalności. Stąd też przyszło w 1993 r. załamanie, wynikające z tego, ze mało doświadczona kadra udzielała kredytów, które nie były przez klientów spłacane.

W 1993 r. NBP wydał zarządzenie o konieczności tworzenia rezerw w bankach na tzw. złe kredyty, które były nieterminowo spłacane przez klientów lub sytuacja ekonomiczno - finansowa przedsiębiorstwa była zagrożona i to również stwarzało podstawę do tworzenia rezerw przez bank na udzielony kredyt.

W 1994 r. mieliśmy do czynienia z upadłością wielu banków poprzez nie tworzenie rezerw prze banki. Banki wykazywały potężne straty.

Rozporządzenie Prezesa NBP mówi o gwarancji udzielanej przez NBP.

Dla PKO BP, BGŻ i PKO S.A. stworzono rozporządzenie mówiące o tym, że NBP gwarantował klientom tego banku w 100% spłatę depozytów w przypadku upadłości banku. W związku z tym liczba klientów wzrosła tychże banków.

Ważnym elementem dla klientów jest to, aby orientować się w sytuacji banku, w którym składamy depozyty.

Obecnie wszystkie banki gwarantują wypłatę wkładów w 100% do wysokości 1000 euro i w 90% do 3000 euro.

Banki same decydują o swojej polityce w zakresie ustalania stóp procentowych na pozyskanie środków i same decydują o ustalaniu stóp procentowych na udzielane kredyty i pożyczki.

Czynności bankowe

Polskie prawo bankowe wyróżnia następujące operacje bankowe nazwane też czynnościami bankowymi:

1. Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem określonego terminu oraz prowadzenia rachunku tych wkładów.

2. Prowadzenie innych rachunków bankowych.

3. Udzielanie i zaciąganie kredytów.

4. Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw.

5. Emitowanie papierów wartościowych oraz dokonywanie obrotu tymi papierami.

6. Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych.

7. Wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach.

8. Udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich.

9. Operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty.

10. Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu.

11. Terminowe operacje finansowe.

12. Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych.

13. Przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych.

14. Wykonywanie operacji obrotu dewizowego.

15. Udzielanie i potwierdzanie poręczeń.

16. Dokonywanie zleconych czynności związanych z emisją papierów wartościowych.

Podmioty gospodarcze we współpracy z bankiem mogą:

1. zamiast dużej liczby należności posiadać w banku tylko środki na rachunkach bankowych, natomiast zamiast wielu zobowiązań posiadać tylko zadłużenie w banku.

2. Przyjmować nakłady i udzielać kredyty, a także wykonywać wszystkie inne ......... objęte prawem bankowym.

Funkcje banków

1. Koncentracja środków pieniężnych.

2. Transformowanie depozytów w udzielanie pożyczek i kredytów.

3. Przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych.

Banki w swojej działalności kierują się następującymi obowiązkami, które winny wypełniać:

1. Obowiązek utrzymania płynności płatniczej

Płynność płatnicza banków - polega na zapewnieniu terminowego regulowania zobowiązań, w tym zleceń płatniczych klientów.

Wszystkie przelewy składane przez klientów banku, które nie dotyczą tego samego banku są dokonywane pomiędzy bankami. W związku z tym powołano Branżowe Izby Rozrachunkowe. Spotykają się tu operacje, które uznają konto danego banku i jednocześnie obciążają rachunek wskazanego banku. W związku z tym banki muszą posiadać obowiązkowe rezerwy rozliczeniowe na rachunku w NBP.

Rezerwa środków obowiązkowych w NBP - wszystkie banki są zobowiązane utrzymania tej rezerwy w wysokości 50% od wszystkich depozytów na rachunku w NBP. Wiąże się to z większymi kosztami pracy banków, gdyż te pieniądze nie pracują na siebie.

Gdyby okazało się, że pozostawiona rezerwa jest nie wystarczająca, wówczas banki mogą skorzystać z kredytu udzielanego przez NBP.

2. Obowiązek zachowania szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa powierzonych bankowi środków pieniężnych - to wszystkie banki poprzez wykonywanie wszystkich czynności bankowych w sposób profesjonalny, według standardów kreślonych przez NBP i realizowane przez wykwalifikowaną kadrę. Aby ten obowiązek banki mogły wypełniać NBP ustalił tzw. współczynnik wypłacalności dla banków. Minimalny wynosi 8% a dla banków, które rozpoczynają działalność w pierwszym okresie 15% a za drugi 12%.

Wskaźnik ten to stosunek kapitałów własnych banku do wielkości udzielanych kredytów, pożyczek i zobowiązań pozabilansowych.

Elementem wpływającym na wzrost bezpieczeństwa jest wskaźnik zaangażowania się banku w działalność kredytową i zobowiązań pozabilansowych jednego klienta. Obecnie banki nie mogą przekroczyć 25% zaangażowanych kredytów i zobowiązań pozabilansowych jednego klienta.

Następują łączenia banków, aby stworzyć możliwość większego bezpieczeństwa i lepszej obsługi klienta.

3. Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej - prawo bankowe duży nacisk kładzie na przestrzeganie tajemnicy bankowej przez banki. Tajemnica rozrachunków prowadzonych przez klientów, a także wielkości kredytów winna być zachowana. Ni może to być udostępnione osobom trzecim.

Sądy, prokuratura, urząd skarbowy to instytucje, którym mogą być udostępnione informacje o działalności bankowej klienta, ale tylko wtedy jest to potrzebne. Jest to regulowane ustawą.

Także między bankami może być wymiana informacji dotyczącej klienta, ale tylko wtedy, gdy klient stara się w danym banku o kredyt. Dotyczy to obrotów na rachunku i posiadanych kredytów przez klienta.

4. Obowiązek przeciwdziałania wykorzystywania działalności banków dla prania pieniędzy - wszystkie banki są zobowiązane do prowadzenia rejestru wpłat gotówkowych dokonywanych powyżej 10 tys. euro i wpisywać do rejestru tzw. brudnych pieniędzy.

5. Obowiązek równego traktowania prze bank wszystkich kontrahentów - klientami banku są podmioty, które są związane z działalnością banku, np. w sposób kapitałowy. Wówczas może być podejrzenie, że klient ten będzie inaczej traktowany niż inni klienci banku. W związku z tym zostało wydane zarządzenie Ministra Finansów o przekazywaniu informacji o podmiotach powiązanych kapitałowo z bankiem. Te informacje są na temat jaki to klient, w jaki sposób jest powiązany, czy korzystał już z takich produktów bankowych, które odbiegają od ceny w stosunku do innych klientów od ceny ustalonej.

Również kadra zarządzająca banku także jest powiązana z bankiem. Jeśli osoby zarządzające będą korzystały np. z kredytów w banku, w którym zarządzają a ich oprocentowanie będzie odbiegać od oprocentowania innych klientów, wówczas będzie to przedmiotem kontroli Komisji Nadzoru Bankowego.

6. Obowiązek publicznego ogłaszania stosowanych przez bank składek oprocentowania depozytów, kredytów i pożyczek pieniężnych, stawek prowizji i wysokości opłat pobieranych za usługi bankowe.

Specyfiką banków są także produkty bankowe, które oferują swoim klientom.

Produktem bankowym nazywamy jednolity wyraźnie wyodrębniony pod względem formalnym i celowym składnik oferty handlowej.

Kredyt to wypłata środków na określone cele.

Pożyczka to udostępnienie klientom środków bez określonego celu.

Każdy z produktów oferowanych przez bank ma swoją cenę i swój sformalizowany zakres działalności.

Podział produktów bankowych:

1. Produkty depozytowe:

• rachunek a'vista

• rachunki oszczędnościowo - rozliczeniowe

• lokata terminowa

2. Produkty kredytowe:

• kredyt w rachunku bankowym

• kredyt inwestycyjny

• kredyt lombardowy

• kredyt dyskontowy

• kredyt studencki

3. Produkty rozliczeniowe:

• polecenie przelewu

• polecenie zapłaty

• polecenie wypłaty za granicę (POS - wystawione za granicą) (POR - plecenie otrzymane z zagranicy)

4. Inne produkty:

• korzystanie ze skrytek sejfowych

• skup i sprzedaż walut obcych

• korzystanie z wrzutni nocnych.

Operacje bankowe to ogół czynności wykonywanych w banku. Czynności bankowe dzielimy na 3 rodzaje:

1. operacje bankowe pasywne (bierne, depozytowe)

2. operacje bankowe aktywne

3. operacje rozliczeniowe

Operacje pasywne - są to operacje polegające na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu wszystkich czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banku. Nie są to operacje ryzykowne dla banku.

Operacje aktywne - polegają na wykorzystywaniu przez bank zgromadzonych środków pieniężnych własnych i obcych w celu finansowania potrzeb kredytobiorców lub obciążenia tych środków ryzykiem wynikającym z udostępnienia ich innym podmiotom. Cechą tych operacji jest działanie banku na własne ryzyko i na własny rachunek. Należy do nich sześć grup operacji aktywnych:

• operacje zwiększające majątek trwały banku oraz wartości niematerialnych i prawnych;

• przechowywanie środków pieniężnych. Są to głównie środki znajdujące się w formie gotówki w skarbcach bankowych;

• działalność kredytowa;

• operacje lokat międzybankowych czynnych tzn. dokonywanych przez bank lokat w innych bankach;

• inwestycje w papiery wartościowe;

• inne operacje aktywne w tym rozliczenia międzyokresowe czynne.

Operacje te mają za zadanie przynoszenie zysku i podstawowym kryterium oceny tych operacji jest dochodowość.

Operacje rozliczeniowe - są to operacje wykonywane na koszt, ryzyko i rachunek klienta oraz czynności ewidencyjno-rozliczeniowe jak prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych, a także różne czynności usługowe. Polegają na realizacji zleceń płatniczych klientów banku, np. realizacja przelewów, poleceń zapłaty.

W operacjach pasywnych dla gromadzenia środków pieniężnych przez klientów, klienci muszą otworzyć rachunek w banku.

Rachunek bankowy - to urządzenia służące do dokonywania zapisów księgowych wynikających z czynności bankowych sposobem tradycyjnym lub elektronicznym. Jest on otwierany na podstawie umowy z bankiem, która ma charakter cywilno - prawny. Umawiające się strony są równorzędnymi partnerami. W umowie rachunku bankowego zawarte są zobowiązania obu stron i są one przedstawione w regulaminie rachunku stanowiącym integralną część umowy.

Założenie rachunku bankowego poprzedza złożenie przez klienta w banku wniosku i wymaganych dokumentów oraz wskazania osób uprawnionych.

Wymagane dokumenty dla podmiotów gospodarczych:

• wypis z rejestru handlowego przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni lub zaświadczenia z Urzędu Miasta, Gminy o prowadzeniu działalności gospodarczej

• przedstawienie regonu

• NIP

• złożenie karty wzoru podpisu.

Dokumenty przedstawione w banku mogą mieć termin ważności nie dłuższy niż 3 miesiące.

W karcie wzoru podpisy muszą widnieć osób, które są powołane do reprezentowania podmiotu gospodarczego, zamieszczane w rejestrach czy handlowych czy spółdzielni czy przedsiębiorstw państwowych, jak również na zapisach o działalności gospodarczej. Jeżeli chce umieścić tam osobę inna wówczas jest zobowiązana do przedłożenia w banku pełnomocnika organów umownych do ich żądania.

Po złożeniu wszystkich dokumentów bank sporządza umowę o prowadzeniu rachunku bankowego, która winna określać:

• strony umowy

• rodzaj otwieranego rachunku

• walutę w jakiej ma być prowadzony rachunek

• czas na jaki został otwarty

• wysokość oprocentowania

• zasady zmiany oprocentowania

• sposób dysponowania środków zgromadzonych na rachunku

• terminy wypłaty lub kapitalizacji odsetek

• terminy realizacji zleceń płatniczych posiadacza rachunku

• zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji

• tryb i warunki wypowiedzenia lub rozwiązania umowy rachunku, zasady rozwiązywania umowy w razie nie dokonywania na rachunku żadnych obrotów

• zasady i sposób ustalania wysokości prowizji i opłat za czynności związane z prowadzeniem rachunku.

Rachunek bankowy składa się z dwóch członów:

1. numer rozliczeniowy banku (8 - cyfrowy) - dwie pierwsze wskazują jaki to jest bank, zaś 3 końcowe rozkazują na numer oddziału danego banku,

2. numer rachunku klienta, który podpisał umowę o prowadzeniu rachunku w banku.

Wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje rachunków bankowych służących przechowywaniu środków pieniężnych i przeprowadzaniu rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą. Są to:

1. Rachunki bieżące (podstawowe)

2. Rachunki pomocnicze

3. Rachunki lokat terminowych

4. Rachunki oszczędnościowe (rozkłady oszczędnościowe)

Rachunek bieżący - służy do gromadzenia środków pieniężnych, które są zdeponowane w banku na termin nieoznaczony i które mogą być podjęte z rachunku bankowego bez utraty należnego oprocentowania. Są to środki bardzo płynne dla klienta.

Rachunki terminowe (lokaty) - na ogół pozostają na rachunkach bankowych na zadeklarowany przez klienta okres, a wycofanie tych środków przed terminem powoduje dla klienta pewne konsekwencje, np. obniżenie lub utratę oprocentowania środków zgromadzonych na tym rachunku.

Rachunki pomocnicze - mogą być otwierane przez podmioty gospodarcze w celu realizowania określonych zadań i przeprowadzania rozliczeń dotyczących tych zadań, jak również otwierania rachunków pomocniczych dotyczy przedsiębiorstw posiadających swoje filie, zakłady w innych miastach; służą do szybszego przekazywania środków kierownictwu tych placówek.

W celu zawarcia umowy rachunku bankowego jednostka gospodarcza składa w oddziale banku wniosek sporządzony na specjalnym formularzu. Jako osoba prawna musi ona udokumentować bankowi podstawy prawne działania oraz wskazać osoby upoważnione do jej reprezentowania i dysponowania pieniędzmi. Wniosek podpisują z ramienia osoby prawnej osoby uprawnione do składania w jej imieniu oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych. Musi to wynikać z przedstawionych dokumentów. Dla banku prowadzenie rachunków bankowych na których znajdują się depozyty bieżące ma istotne znaczenie, ponieważ wiąże klienta z bankiem, zachęca klienta do korzystania z innych produktów i usług banku. Gromadzone środki bank może wykorzystać na inwestycje przynoszące dochód bankowi. Środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bieżących stanowią tanie źródło pozyskiwania środków.

Rachunki oszczędnościowe - dotyczy tylko osób fizycznych. Służą także do dokonywania rozliczeń.

Tanie środki depozytowe banki pozyskują od środków finansowych klientów. Pozyskiwanie klientów jest dla banku bardzo ważne.

Każdy depozyt jeśli jest oprocentowany to odsetki są naliczane przez bank codziennie:

stan środków pieniężnych na rachunku * x %

365 = odsetki za 1 dzień

Σ środków dziennych na rachunku w miesiącu * x %

365 = odsetki za miesiąc

Te odsetki bank nalicza obciążając swoje koszty operacyjne. Natomiast podmioty gospodarcze te naliczone środki będą miały jako przychód.

Lokaty terminowe - banki stosują stopy stale lub stopy zmienne. Jeśli klient podpisze z bankiem umowę na lokatę terminową o stałej stopie procentowej to bank dopisze mu odsetki na koniec kresu trwania lokaty w wysokości:

Kwota lokata * ilość dni * x %

Odsetki = 365 dni

Jeśli jest umowa o stopie zmiennej to wówczas należy sprawdzić na tablicy wysokość oprocentowania.

Lokaty terminowe mogą być o stałym i zmiennym oprocentowaniu, mogą być negocjowane lub na warunkach standardowych. Negocjowana oznacza ustalenia indywidualnych warunków założenia lokaty.

Do każdej operacji wykonanej w banku są generowane wyciągi bankowe dla klienta. Są to operacje uznania rachunku, tzn. został dokonany wpływ na rachunku. Również na rachunku dokonywane są obciążenia, tzn. zmniejszenia na rachunku, które mogą być dokonywane tylko przez klienta, chyba że prawni bank do dokonania wypłat.

Jest również pokazane saldo środków zgromadzonych na tym rachunku.

Wyciąg bankowy

saldo poprzedniego dnia x

operacje

saldo końcowe

suma obciążeń rachunku

suma uznań

saldo poprzedniego dnia + uznanie rachunku - obciążenia rachunku = saldo rachunku

Pod wyciągi banki podłączają również potwierdzenia obciążeń i uznań.

Wszystkie dyspozycje obciążeń maja potwierdzenia transakcji, po to aby zmniejszać ciążenia, zobowiązania swoich kontrahentów. Na podstawie tych dokumentów księgowane są operacje w księgach. Jest to technika tradycyjna.

Użytkowanie konta może odbywać się elektronicznie. Bank podpisuje z klientem umowę o korzystanie z bankowości elektronicznej. Po podpisaniu umowy następuje wymiana kluczy elektronicznych między bankiem a klientem. Dzięki temu podmiot gospodarczy jest połączony jego siecią komputerową z siecią komputerową banku. Za pomocą sieci elektronicznej klient może uzyskiwać informacje o bieżącym saldzie, obrotach dokonywanych na jego rachunku, może składać polecenia przelewu środków na rachunku bankowym klientów prowadzone w innych bankach i uzyskiwać wyciągi z rachunku bankowego. Klient może również uzyskać informacje o tabelach kursowych i składać polecenia zapłaty za granicą. Jest to korzyść dla banku, gdyż ogranicza on tym samym swoje koszty własne., zaś klient oszczędza czas.

Wszyscy, którzy posiadają rachunek bankowy mogą korzystać z usługi WAP. Usługa ta jest to spersonalizowana usługa polegająca na zapewnieniu dostępu do rachunku za pośrednictwem telefonu z dostępem do internetu odsługującego protokół WAP.

Za pośrednictwem usługi WAP klient może:

1. korzystając z telefonu komórkowego z dostępem do internetu:

• uzyskać informacje o bieżącym saldzie i obrotach na rachunku i innych rachunkach depozytowych

• składać polecenia przelewu z rachunku na inne rachunki w złotówkach prowadzone w banku raz do innych banków uczestniczących w systemie ELIXIR

• uzyskiwać wyciągi z rachunków depozytowych za 3 miesiące od dnia poprzedniego

• składać depozycje założenia, zamknięcia oraz automatycznego odnawiania lokaty terminowej w złotówkach

• blokować dostęp do usługi WAP, zmieniać kod PIN, uzyskiwać informacje o saldzie, dacie najbliższej płatności oraz akumulowanym oprocentowaniu na rachunkach kredytowych prowadzonych przez bank dla klientów

• uzyskiwać informacje o numerach awaryjnych banku, lokalizacji bankomatów, placówkach banków oraz o promocjach organizowanych przez bank.

2. Korzystając z przeglądarki internetowej może:

• składać wniosek o udostępnienie usługi WAP

• zmieniać warunki umowy

• uzyskiwać informacje o operacjach z ostatnich 3 miesięcy

• uzyskiwać informacje o zleceniach wykonywanych w usłudze WAP w ciągu ostatnich 3 miesięcy z możliwością generowania tych wtórników od złożonych przez siebie zleceń.

Korzystając z usługi elektronicznej każdy potwierdza dokonanie operacji przez bank.

Operacje aktywne

Bankowe operacje aktywne to nie tylko sposób na uzyskanie dochodów dla banku, ale również pewne zagrożenia. Bankowe operacje aktywne to inwestowanie zgromadzonych środków finansowych a każda inwestycja niesie ze sobą ryzyko niepowodzenia. Jest to ryzyko utraty przychodów przez bank. Nie spłacony kredyt, bądź nie spłacone obligacje jeśli je zakupujemy to straty dla banku. Dlatego też zagadnienie ryzyka ma dużą wagę w bankowych operacjach aktywnych.

Najczęściej spotykaną formą operacji aktywnych jest kredytowanie.

Kredytowanie - to udostępnienie kredytobiorcy określonej kwoty środków pieniężnych na ustalony termin, ustalony cel, wg ustalonej ceny, przy ustalonym zabezpieczeniu spłaty kredytu i przy określeniu jeszcze innych warunków. Przy ustalonych zabezpieczeniach spłaty i przy określeniu innych jeszcze warunków. Udzielenie kredytu uzależnione jest od posiadania przez podmiot gospodarczy lub osoba fizyczna ubiegający się o kredyt tzw. zdolności kredytowej.

Zdolności kredytowej to zdolność do spłaty udzielonego kredytu wraz z odsetkami w ustalonych terminach.

Wszystkie elementy bank bada przy udzielaniu kredytów podmiotów i wszystkie mogą być negocjowane poza zdolnością kredytową. Do udzielenia każdego kredytu bank musi przestrzegać procedury kredytowania.

Etapy procedury kredytowania:

1. Przyjęcie wniosku kredytowego od ewentualnego kredytobiorcy wraz z wymaganymi dokumentami. Nazywamy to wnioskiem kompletnym. Dokumenty: sprawozdanie finansowe, zaświadczenie o nie zaleganiu z płatnościami (ZUS itp.)

2. Wstępna ocena wniosku, która polega na sprawdzeniu kompletności danych i wiarygodności dokumentów. Wstępna ocena sytuacji ekonomiczno - finansowej, ocena możliwości i preferencji banku.

3. Analiza i określenie zdolności kredytowej - dogłębna analiza i ocena zdolności kredytowej podmiotu występującego o kredyt. Klienta sprawdza się także w bazie klientów wszystkich banków, która jest prowadzona przez Związek Polskich Banków. Również banki mogą kontaktować się ze sobą w celu sprawdzenia klientów.

4. Podjęcie decyzji.

5. Negocjowanie warunków kredytowania -podlegają:

• kwota kredytu

• wysokość oprocentowania

• terminy spłaty kredytu

• zabezpieczenie kredytu

• prowizje.

Stawka WIBOR to stawka ustalona na rynku międzybankowym i banki doliczają do tego sobie marżę. Zarówno marża jak i cała stawka mogą podlegać negocjacji.

6. Zawarcie umowy kredytowej między bankiem a klientem.

7. Monitoring kredytobiorcy - bank musi mieć przegląd sytuacji finansowej kredytobiorcy w okresie kredytowania.

Ad. 1

Wniosek kredytowy

Do wniosku kredytowego podmioty gospodarcze załączają następujące dokumenty:

1. dokumenty prawne o charakterze konstytutywnym, takie jak:

• umowa lub statut sp.

• zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarczej

• pełnomocnictwa

2. dokumenty prawne:

• tytuły własności

• odpisy zezwoleń i koncesji

• wypisy z ksiąg wieczystych

3. dokumenty ekonomiczno - finansowe:

• sprawozdania finansowe

• bilans

• rachunek wyników

• rachunek przepływów środków pieniężnych

• raporty biegłego rewidenta z badania bilansu i rachunku wyników

• dostarczenie zaświadczeń z ZUS - u i urzędu skarbowego o nie zaleganiu z płatnościami

4. dokumenty dotyczące prawnego zabezpieczenia kredytu:

• przedstawienie wyceny składników majątku przez uprawnionego rzeczoznawcę, jak również

• przedstawienie polisy ubezpieczeniowej dotyczącej zabezpieczeń

Ad 2

Wstępna ocena wniosku kredytowego

Sprawdza się klientów w:

• bankowej bazie informacji kredytowej - są tam informacje o wszystkich zadłużeniach w innych bankach

• bazie niesolidnych klientów

Ad 3

Badanie zdolności kredytowej

Uwzględniana jest wielość informacji i ich wzajemne relacje, szczegółowo badane są przychody, koszty, zyski, fundusze własne, zadłużenie, oferta konkurencji, działalność marketingowa, kontrakty handlowe, kwalifikacje kadry zarządzającej, polityka kadrowa.

Na liście zdolności kredytowej wykorzystuje się szereg wskaźników analizy finansowej, np.:

• wskaźnik płynności

• wskaźnik zyskowności

• wskaźnik zadłużenia

• wskaźnik sprawności działania firmy

• i inne.

Ważna jest także prawidłowa interpretacja podstawowych wielkości i wskaźników.

Ocena więc zdolności kredytowej to łączna ocena elementów obiektywnych i subiektywnych. W tej fazie kredytowania pracownik banku dokonuje inspekcji u kredytobiorcy. Umożliwia ona bliższe zapoznanie się z funkcjonowaniem firmy i weryfikację odpowiednich części zebranych danych.

Ad. 5

Decyzje kredytowe

Decyzje kredytowe podejmowane są w banku na ważnych szczeblach w zależności od wielości zaangażowania kredytowego danego kredytobiorcy.

Dyrektorzy oddziałów i ich zastępcy to uprawnione osoby do podejmowania decyzji kredytowych. Także decyzje podejmują dwie osoby o takich samych uprawnieniach kredytowych, po to aby było bardziej obiektywne podjęcie decyzji. Jeżeli zostanie przekroczony pułap kredytowy to wówczas taki kredyt zostaje odesłany do komitetu kredytowego, gdzie podejmuje się decyzję. Wypracowuje się tam stanowiska pozytywne lub negatywne.

Jeżeli przekroczony jest poziom kompetencji komitetu kredytowego to decyzja podejmowana jest przez Dyrektora Makroregionu.

Ad. 7

Umowa kredytowa

Zawsze musi być sporządzona na piśmie.

Jest to umowa cywilno - prawna zawarta między klientem a bankiem, która zawiera:

• kwotę kredytu

• walutę kredytu

• cel kredytowania

• termin i zasady przekazania kredytu

• zasady spłaty kredytu

• terminy spłaty kredytu

• wysokość oprocentowania

• warunki zmiany oprocentowania

• wysokość prowizji i zasady ich pobierania

• zabezpieczenie spłaty kredytu

• uprawnienia banku w zakresie monitorowania kredytobiorcy

• warunki dokonywania zmian w umowie kredytowej

• warunki rozwiązania umowy.

Ad. 8

Monitoring kredytobiorcy

Faza ta jest ostatnim z etapów kredytowania. Bank ma prawo i obowiązek kontrolowania wykorzystania kredytu i kondycji ekonomiczno - finansowej kredytobiorcy. Kontroli podlegają również terminowość i wysokość spłat kredytu.

W tej fazie okazać się może konieczne wprowadzenie zmian w funkcjonowaniu kredytu. Zmiany te mogą dotyczyć zwiększenia oprocentowania, jego zabezpieczenia i harmonogramu spłat.

Zabezpieczenie kredytu

Wartość zabezpieczenia kredytu powinna przekraczać wartość udzielanego kredytu wraz z planowanymi do zapłacenia odsetkami.

Jest tak dlatego, że wartość zabezpieczenia może zmieniać się w okresie kredytowania. Jak również wiele zabezpieczeń jest dużo mniej płynnych od środków pieniężnych. Wobec tego ich zbycie może być utrudniona i wymagać dłuższego czasu.

Przy określaniu wysokości zabezpieczenia zawsze bierze się pod uwagę wartość rynkową.

Spośród prawnych zabezpieczeń kredytu wyróżnia się:

1. zabezpieczenie osobiste

2. zabezpieczenie rzeczowe

Zabezpieczenie osobiste oznacza, że podmiot zabezpieczający kredyt odpowiada za niego całym swoim majątkiem.

Zabezpieczenie rzeczowe oznacza, że podmiot zabezpieczający kredyt odpowiada za kredyt wskazanymi składnikami swojego majątku.

Banki mogą stosować zarówno zabezpieczenie osobiste jak i rzeczowe łącznie.

Do podstawowych zabezpieczeń osobistych zalicza się:

1. weksle własne in blanco

2. poręczenie wekslowe

3. poręczenie według prawa cywilnego

4. gwarancja bankowa

Do podstawowych zabezpieczeń rzeczowych zalicza się:

1. hipotekę

2. zastaw rejestrowy

3. przewłaszczenie na zabezpieczenie

4. blokadę środków na rachunku bankowym.

Hipoteka

Hipoteka jest ograniczonym procesem rzeczowym umożliwiającym zaspokojenie roszczeń banku z obciążonej nią nieruchomości, bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami kredytobiorcy.

Podstawą dokonania zapisu na hipotece jest wniosek zawierający dokładne określenie wpisu i wartości przedmiotu hipoteki oraz przedstawienie dowodów uzasadniających dokonanie wpisu.

Wyróżnia się następujące rodzaje hipotek:

• zwykłą, zabezpieczającą wierzytelność główną

• kaucyjną, zabezpieczającą wysokość odsetek wraz z kosztami w całym okresie kredytowania

• ustawową, związaną z prawem Skarbu Państwa do zaspokojenia roszczeń podatkowych ze wszystkich nieruchomości, będących własnością dłużnika

• przymusową, powstającą w wyniku złożenia w sądzie jednostronnego wniosku wierzyciela dysponującego tytułem wykonawczym.

Zastaw rejestrowy

Jest ograniczonym prawem rzeczowym ustanawianym w celu zabezpieczenia wierzytelności banku. Przedmiotem zastawu rejestrowanego mogą być rzeczy ruchome. Umowa zastawu rejestrowanego powinna być zawarta na piśmie. Rejestr zastawów prowadzą wyznaczone sądy rejonowe. Jeśli w umowie o zastawie rejestrowanym nie jest wspomniane inaczej, to dłużnik może korzystać z przedmiotu zastawu rejestrowanego zgodnie z jego przeznaczeniem.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie

Przewłaszczenie na zabezpieczenie polega na przeniesieniu przez kredytobiorcę rzeczy ruchomej na rzecz banku.

Przeniesienie własności następuje poprzez zawarcie umowy między bankiem a kredytobiorcą, w której najczęściej zamieszczony jest warunek, że w razie spłaty kredytu wraz z odsetkami i kosztami w oznaczonym terminie przeniesienie własności straci moc a ustanawiający to zabezpieczenie stanie się jego prawowitym właścicielem.

Blokada środków na rachunku bankowym

Powstaje w skutek złożenia przez posiadacza rachunku bankowego nieodwołalnej dyspozycji blokady określonej sumy środków pieniężnych znajdujących się na jego koncie oraz zawarcia z bankiem kredytującym umowy regulującej wzajemne stosunki stron w szczególności dotyczące sposobu realizacji tego zabezpieczenia oraz jego wygaśnięcia.

Blokada środków na rachunku bankowym ma ten skutek, ze osoba ją ustanawiająca nie będzie mogła bez zgody banku kredytującego dysponować zablokowanymi środkami, ani też podjąć ją w całości czy zlikwidować rachunek.

W umowie o zablokowaniu środków posiadacz rachunku upoważnia bank kredytujący do pobrania zablokowanej kwoty i zaliczania jej na poczet istniejącego zadłużenia.

Koszt kredytu - co stanowi?

1. pierwszym składnikiem kosztu kredytu dla kredytobiorcy jest oprocentowanie tego kredytu. Oprocentowanie może być ustanowione jako stałe lub zmienne.

Oprocentowanie stałe obowiązuje w całym okresie kredytowania. Stosowanie stałej stopy procentowej ze względu na ryzyko zmiany sytuacji na rynku finansowym jest bardzo ryzykowna. Stąd też jest ona rzadko stosowana. Może dotyczyć kredytów krótkoterminowych.

Oprocentowanie zmienne jest ustalone w oparciu o stawkę WIBOR, która jest stopą oprocentowania środków międzybankowych w złotych polskich na rynku warszawskim. Zwykle stosuje się stawkę WIBOR jednomiesięczną lub trzymiesięczną. Do stawek zmiennych banki stosują stopę kredytu lombardowego NBP, jak również stopę redyskonta weksli NBP.

W przypadku kredytów walutowych jako podstawę zmiennego oprocentowania kredytu stosuje się stopę procentową na daną walutę na podstawowych rynkach finansowych.

EUROLIBOR jest to stopa procentowa środków oferowanych na europejskim rynku finansowym.

LIBOR to stawka do oprocentowania środków w Londynie.

Do stawek podstawowych banki dodają wynegocjowaną z klientem marżę, która jest łącznie ze stopą podstawową oprocentowania kredytów.

2. Kosztem kredytu są również prowizje. Może występować prowizja przygotowawcza. Naliczana jest ona od całości kredytu za czynności związane z rozpatrzeniem wniosku kredytowego, przygotowaniem i uruchomieniem kredytu.

Może być również prowizja od zaangażowania. Naliczana jest ona od niewykorzystanej kwoty przyznanego kredytu.

Może być również prowizja od gotowości. Naliczana jest w ustalonych okresach na finansową gotowość banku do uruchomienia środków przyznanego kredytu.

Może być również prowizja od uruchomienia. Pobierana jest ona od uruchomienia transzy kredytu odnawialnego.

Każdy koszt ponoszony jest przez podmiot gospodarczy i powoduje zmniejszenie u niego odstawy opodatkowania.

Kredyty udzielane przez bank możemy sklasyfikować według następujących kryteriów:

1. według terminu kredytowania:

• kredyty krótkoterminowe - udzielane do 1 roku,

• kredyty średnioterminowe - udzielane od 1 - 3 lat,

• kredyty długoterminowe - powyżej 3 lat;

2. według waluty kredytu

• złotowe

• walutowe

3. według celu kredytowania

• obrotowe, służące do bieżącej działalności podmiotów gospodarczych

• inwestycyjne, służące do finansowania zakupu środków trwałych, projektów inwestycyjnych

4. według podmiotu finansowania

• dla podmiotu gospodarczego

• dla osób fizycznych

5. ze względu na funkcjonowanie w rachunku kredytowym

• kredyt w rachunku bieżącym

• kredyt w rachunku kredytowym nieodnawialnym

• kredyt w rachunku kredytowym odnawialnym, zwany rewolwingowy.

Kredyt w rachunku kredytowym to kredyt przyznany kredytobiorcy na odrębnym rachunku, tzn. Kredytowym w celu ewidencjonowania, wykorzystania i spłaty kredytu. Oznacza to, że operacje płatnicze kredytobiorca wykonuje na rachunku bieżącym, natomiast operacje kredytowe takie jak uruchomienie transz, spłata rat kredytu, kredytobiorca wykonuje na rachunku kredytowym.

Kredyt odnawialny - tzw. rewolwingowy to kredyt przyznany kredytobiorcy w rachunku kredytowym z możliwością uruchomienia kredytu i spłacania kredytu w zależności od potrzeb klienta. Każde uruchomienie transz kredytu zmniejsza kwotę kredytu możliwą jeszcze do wykorzystania, natomiast każda spłata ponownie ją zwiększa. Inaczej jest to limit kredytowy przyznany kredytobiorcy w rachunku kredytowym, którym klient zarządza w zależności od potrzeb i uzgodnień z bankiem. Linia takiego kredytu może być wielokrotnie wykorzystywana.

Kredyt w rachunku bieżącym jest kredytem krótkoterminowym odnawialnym. Kredytobiorca uzyskuje prawo zadłużenia się we własnym rachunku bieżącym. Wielkość tego kredytu jest przyznawana i kredytobiorca może realizować swoje płatności do wysokości uzyskanego kredytu. Innymi słowy kredytobiorca może składać zlecenia płatnicze przewyższające stan środków na jego rachunku bieżącym, ale nie więcej niż kwota przyznanego kredytu.

Każdy, kto posiada rachunek bieżący może wykonywać wypłaty do wysokości salda rachunku.

Gdy ma przyznany limit, wówczas można wykonać wpłaty do wysokości limitu, a nie do wysokości salda, nawet gdy ten limit jest wyższy od wysokości salda.

Kredyt ten jest przyznawany dla podmiotów o bardzo dobrej kondycji finansowej. Wpływy zawsze zmniejszają zadłużenie, zaś wypływy powiększają saldo debetowe kredytobiorcy, co jest dużym udogodnieniem dla podmiotu. Odsetki kredytowe zawsze są większe od odsetek depozytowych. Każda zmiana na koncie powoduje zmniejszenie kwoty kredytu, a więc także odsetek kredytowych.

Przy udzielaniu takiego kredytu bank zawsze pobiera prowizję przygotowawczą i na wykorzystanie kredytu, dlatego że bank określa limit kredytowy.

6. Ze względu na przedmiot kredytowania i zabezpieczenia

• kredyty hipoteczne

• kredyty lombardowe

• kredyty samochodowe

Kredyty hipoteczne są to średnioterminowe lub długoterminowe kredyty udzielane na cele inwestycyjne, ale ich charakterystyczną cechą jest zabezpieczenie hipoteczne.

Kredyty lombardowe są udzielane pod zastaw papierów wartościowych, towarów i przedmiotów wartościowych. Charakterystyczna cechą jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu. Dlatego najczęściej stosowaną formą zastawu jest zastaw na papierach wartościowych, ponieważ fizyczne przejęcie ich nie nastręcza bankowi trudności w ich przechowywaniu. Banki mogą także wykorzystywać zastaw reprezentowany warrantem, który jest szczególnym dowodem składowym. W wielu centrach handlowych, gdzie gromadzą się znaczne zapasy towarowe, istnieją specjalne magazyny świadczące usługi w postaci przechowywania towarów. Niektóre z nich są uprawnione do wydawania warrantów stw. fakt składania określonych towarów i umożliwiających przeniesienie własności tych towarów w drodze indosowania warrantu.

Kredyty samochodowe to kredyty średnioterminowe udzielone na zakup samochodów, gdzie zabezpieczeniem takiego kredytu jest zastaw rejestrowy na danym samochodzie lub przewłaszczenia tegoż samochodu.

7. Według oprocentowania:

• kredyty komercyjne

• kredyty preferencyjne

Każdy kredyt komercyjny jest oprocentowany według stawki obowiązującej dla poszczególnych kredytów w banku.

Natomiast kredyty preferencyjne są udzielane podmiotom na cele, które podlegają częściowemu zwrotowi przez instytucje rządowe. Do takich kredytów zaliczamy:

• kredyty preferencyjne na zakup środków do produkcji rolnej, gdzie dopłaty do odsetek są zwracane bankowi przez Agencje Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa.

• kredyty na finansowane działalności podmiotów pracy chronionej

• kredyty studenckie.

Mogą także banki udzielać kredytów dyskontowych. Podmioty gospodarcze między sobą dokonują płatności za swoje towary i usługi wekslem. Weksel pełni tu funkcję rozliczeniową. Jeśli ten weksel nie zadowala podmiotu gospodarczego, który przyjął, to wówczas może z takim wekslem przyjść do banku i wystąpić z wnioskiem o udzielenie kredytu dyskontowego. Wówczas weksel ten pełni rolę kredytową. Zawsze bank może tylko przyjąć weksel do wykupu, gdy jest odległa data, tzn. nie osiągnął terminu zapadalności. Wraz z wekslem należy przynieść dokumenty stwierdzające sytuację finansową płatnika weksla, po to aby bank miał pewność, że weksel ten zostanie wykupiony. Kredyty te mogą być udzielane na 1 weksel lub w formie linii dyskontowej przydzielonej danemu podmiotowi, w ramach której bank będzie przyjmował weksle do wykupu.

Przy udzielaniu linii dyskontowej bank dokonuje analizy klienta i ewentualnie płatników weksli.

Dyskontowanie weksla z regresem oznacza, że jeżeli weksel nie zostanie opłacony przez płatnika weksla, wówczas bank żąda zapłaty od podawcy weksla.

Gdy jest otwarta linia dyskontowa na wykup weksla wówczas jest on realizowany po złożeniu listy dyskontowej zawierającej:

• nazwa oddziału banku płatnika

• numer rachunku płatnika, z którego nastapi zapłata

• data płatności

• kwota weksla

• nazwa klienta

• miejscowość i data

• nazwa akceptanta uwzględniająca wystawcę weksla własnego czy płatnika.

Następnie banki podejmują decyzję, na której podaje się na ile dni jest udzielony, kwotę odliczenia od sumy wekslowej, kwotę środków do przekazania na rachunku wystawcy weksla, kwotę oprocentowania.

Przykład

Wartość weksla = 100.000

21.11.02

płatność w banku X

rachunek..............

stopa dyskontowa = WIBOR 3 m-czny +0,5% = 7,01 + 0,5 =,51%

20.12.02

dni dyskontowe 30 dni

100.000*30 dni * 7,51%

odsetki dyskontowe = 360 dni = 375 zł

100.000 - 375 = 99.635 - przekaże na rachunek

rachunek bieżący kredyt dyskontowy koszty finansowe

99625 100000 375

Za wcześniejsze skorzystanie ze środków weksla podmiot płaci bankowi odsetki dyskontowe, które są dla niego kosztem finansowym.

Akredytywa

Przedsiębiorstwa między sobą dokonują transakcji i oczekują, że zapłata za towary zostanie dokonana.

Często przedsiębiorcy sprzedają swój towar poprzez wydanie towaru, usługi i wydając fakturę.

Przedsiębiorcy także prowadzą transakcję z kontrahentami zagranicznymi, stąd też ważnym elementem jest to aby dokonać tą transakcję z pewnością, że płatność zostanie dokonana. I temu służy akredytywa.

Akredytywa jest zobowiązaniem banku, który działając z polecenia i zgodnie z instrukcjami swojego klienta (zleceniodawcy) we własnym imieniu zobowiązuje się zapłacić beneficjentowi akredytywy należną kwotę z wyodrębnionych na ten cel środków.

Jest to instrument finansowy, który stosowany jest, aby zabezpieczyć zapłatę na sprzedane towary i usługi.

Aby akredytywa mogła być spełniona, muszą być spełnione określone warunki:

1. dostarczony towar

2. odpowiednia jakość towaru

3. itp. cechy, jakie wskaże zleceniodawca do otwarcia akredytywy.

Akredytywa będzie bezwzględnie spełniona, jeśli wszystkie warunki zawarte w niej będą spełnione i bank dokona zapłaty za dokonaną transakcję.

Ważne jest, aby zleceniodawca akredytywy, ustalił wszystkie warunki akredytywy, gdyż bank tylko wtedy dokona zapłaty, gdyż wszystkie te warunki zostaną spełnione.

Bank po dokonaniu transakcji, dokonuje zapłaty z zablokowanych środków na rachunku na ten cel.

Gdy kontrahent jest zagraniczny, wówczas bank blokuje środki po kursie danej waluty.

Zablokowanie odpowiedniej kwoty środków nie zawsze jest wygodna, dogodna dla klienta.

Do operacji akredytyw klient może wystąpić do banku o udzielenie kredytu na zabezpieczenia płatności akredytywy.

Czasem ten kredyt w ogóle przez bank nie jest uruchomiony, jest tak, gdy klient ma własne środki i wówczas oni dokonują płatności z tytułu dostarczonej faktury.

Kosztem wówczas dla zleceniodawcy jest prowizja za przyznanie kredytu.

Akredytywa jest ważna dla tych przedsiębiorstw, którzy niezbyt dobrze się znają, a chcą mieć pewność zapłaty za transakcję.

W rozliczeniu akredytywy biorą udział następujący uczestnicy:

4

9 1 2 8 5 3

Bank importera

6

Bank eksportera

7

1. zlecenie otwarcia akredytywy

2. otwarcie akredytywy

3. zawiadomienie o otwarciu akredytywy

4. sprzedaż towarów lub usług

5. przekazanie dokumentów wysyłki

6. przekazanie dokumentów wysyłki

7. zapłata z tytułu akredytywy

8. powiadomienie o zapłacie eksportera

9. przekazanie dokumentów wysyłki

Akredytywy można podzielić na:

1. akredytywę importową i eksportową

2. akredytywę odwołalna i nieodwołalna

3. akredytywę przenośną i nieprzenośną

4. akredytywę potwierdzoną i niepotwierdzoną

5. akredytywę odnawialną i nieodnawialną.

Akredytywa importowa - jest to akredytywa otwarta na zlecenie importera w banku importera na rzecz eksportera.

Akredytywa eksportera - to czynności wykonywane przez bank krajowy na zlecenie baku zagranicznego, jakimi są:

• awizowania akredytywy

• potwierdzanie akredytywy

• otwarcie własnej akredytywy

Akredytywa odwołalna - może być zmieniona bądź odwołana przez bank otwierający akredytywę bez zgody pozostałych uczestników rozliczeń.

Akredytywa nieodwołalna - nie może być zmieniona lub odwołana bez zgody uczestników rozliczeń.

Akredytywa przenośna - może być przeniesiona przez beneficjenta na inny podmiot, który nabywa przez to prawa beneficjenta. Na miejsce, gdy sprzedającym jest nie producent, lecz pośrednik.

Akredytywa nieprzenośna - nie może być przeniesiona na innego beneficjenta.

Akredytywa potwierdzona - oznacza, że wypłatę środków gwarantuje beneficjentowi również bank beneficjenta.

Akredytywa niepotwierdzona - oznacza, że bank beneficjenta pośredniczący pomiędzy beneficjentem a bankiem importera w przekazaniu dokumentów wysyłki a środki wypłaca bank importera.

Akredytywa odnawialna - może być stosowana przy wielokrotnych dostawach.

Akredytywa nieodnawialna - jest jednorazową dotyczącą jednej wysyłki.

Za najbezpieczniejszą akredytywę dla eksportera jest akredytywa nieodwołalna i potwierdzona. Beneficjent takiej akredytywy może być pewny zapłaty, jeżeli spełni rachunki ustalone z importerem.

Przedsiębiorstwa korzystają także tzw. kredytu kupieckiego. Oznacza to, że wystawiają faktury z terminem płatności opóźnionym nawet o kilka dni. Terminy te mogą dochodzić nawet do kilkudziesięciu dni.

Przedsiębiorcy mogą korzystać także z tzw. factoringu.

Factoring

Jest to wykupywanie przez bank wierzytelności handlowych., tj. faktor, których płatność ma nastąpić w przyszłości przez bank. Bank przejmuje płatność z faktury na siebie a podmiotowi, który przedstawił ja bankowi do wykupu, przekazuje środki pieniężne na jego rachunek bankowy po pomniejszeniu o dyskonto i ewentualną prowizję. Gdyby taka zapłata nie nastąpiła, bank dochodzi swoje należności od podmiotu wskazanego do wykupu danej faktury. Żeby wykupić taką fakturę, bank musi ocenić ryzyko.

Bank czasami stosuje tzw. factoring niewłaściwy, który polega na tym, że wykupiona faktura przez bank od klienta w chwili nie dokonania płatności przez podmiot wskazany do zapłaty jest regresowana w stosunku do podmiotu przedstawiającego fakturę do wykupu.

Factoring właściwy

Faktorant Dłużnik faktury

wykup faktury

Bank

Po wykupieniu faktury przez bank występuje już tylko kontakt między dłużnikiem faktury i bankiem.

Faktorant to dłużnik, który wystawił fakturę.

Factoring właściwy banki chętnie realizują na rzecz firm, przedsiębiorstw cieszących się dobrą opinią i dobrą kondycją ekonomiczną.

W innych przypadkach, gdy klienci nie są zbyt wiarygodni, bank przyjmuje faktury pod warunkiem regresu, czyli bank ściąga środki od faktoranta.

Factoring z regresem (niewłaściwy)

Faktorant Dłużnik faktury

regres do wykup

faktoranta faktury

Bank

Regres do faktoranta, gdy bank nie uzyskuje zapłaty od dłużnika.

Częściej przez bank stosowany jest faktoring z regresem.

Wykup wierzytelności faktoringowych jest dokonywany zarówno w podmiotach dokonujących transakcji krajowych jak i podmiotów dokonujących transakcji zagranicznych.

Podmioty, które prowadzą transakcje z podmiotami zagranicznymi tylko dokonują zapłaty wynikającej z faktury, ale pod wystawioną fakturą dołączone są weksle gwarantujące płatność z faktury. Dlatego też operacje polegające na skupie weksli terminowych w operacjach z kontrahentami zagranicznymi nazywamy forfaitingiem.

Zwykle operacja forfaitingowa polega na wykupie weksli terminowych z wyłączeniem prawa regresu wobec odstępującego weksel bankowy. Bank nie ma możliwości stosowania regresu w stosunku do podawcy weksla. Może dochodzić płatności tylko od dłużnika.

Każdy weksel wystawiony przez kontrahenta zagranicznego jest poręczony przez jego bank. Jeżeli zapłaty nie dokona dłużnik, to zapłaci jego bank.

Podmioty gospodarcze mogą również korzystać z alternatywnych wobec kredytu form finansowania, do której zaliczamy leasing.

Leasing - polega na dostarczeniu przez leasingodawcę leasingobiorcy ustalonego umownie wyposażenia urządzeń budynków, środków transportowych i temu podobnych. Leasingobiorca zobowiązuje się do płacenia określonej opłaty leasingowej rozłożonej na raty. Właścicielem przedmiotu umowy leasingowej jest leasingodawca, ale strony mogą przewidzieć w umowie przeniesienie prawa własności na leasingobiorcę. Wówczas raty leasingowe obok opłaty leasingowej obejmują także część zapłaty za nabywany obiekt. Leasingodawcą może być wyspecjalizowana firma leasingowa, producent oferowanych przedmiotów leasingowych a także bank.

Zależnie od treści umowy leasingowej wyróżnia się:

• leasing operacyjny

• leasing finansowy.

Leasing finansowy - jest to forma umowy leasingowej zawieranej zazwyczaj na okres kilku lat, a po jego upływie przedmiot leasingu przechodzi na własność leasingobiorcy. Dotyczy to przede wszystkim umów, gdy przedmiotem leasingu są: maszyny i urządzenia, które ze względu na charakter byłoby trudno przekazać je innemu leasingobiorcy.

Natomiast umowy leasingu operacyjnego zawierane są na krótsze okresy a przedmiot leasingu nie przechodzi po upływie tego okresu na własność leasingobiorcy. Tę formę leasingu stosuje się np. przy dzierżawie większych urządzeń elektronicznych, które mogą być przekazane przez leasingobiorcę następnemu użytkownikowi.

Gwarancje i poręczenia

Czasem podmioty gospodarcze nie potrzebują środków od banków na finansowanie działalności, ale potrzebują zagwarantowania, że ich świadczenie na rzecz danego podmiotu będzie dokonane.

Gwarancja bankowa to jednostronne zobowiązanie banku, mówiące, że po spełnieniu przez uprawniony podmiot kreślonych warunków zapłaty, bank ten wykona podjęte zobowiązanie w zakresie realizacji świadczeń pieniężnych na rzecz uprawnionego podmiotu.

W funkcjonowaniu gwarancji bankowej wyróżnia się następujące aspekty:

1. muszą być dokładnie sprecyzowane warunki transakcji, ponieważ wiadomo wówczas, w jakiej sytuacji bank musi zapłacić

2. bank przyjmuje obowiązek zapłaty, a więc i ryzyko transakcji

3. przyjęcie ryzyka transakcji, oznacza, że bank musi zabezpieczyć transakcję, a tym samym wystawioną prze siebie gwarancję.

Gwarancje bankowe są stosowane zarówno w obrocie krajowym, jak i zagranicznym. Najpowszechniej stosowanymi rodzajami gwarancji są:

1. gwarancja przetargowa - zastępuje .........gotówkowe w przetargu

2. gwarancja dobrego wykonania kontraktu stanowi refundację strat, jakie ponosi dany podmiot w wyniku niewłaściwej realizacji kontraktu przez zleceniodawcę gwarancji

3. gwarancję zwrotu zaliczki zabezpiecza beneficjentowi zwrot wypłaconej przez niego zaliczki wraz z należytymi odsetkami w przypadku, gdy kontrakt, na który wypłacono zaliczki jest niezrealizowany lub realizowany niezgodnie z warunkami kontraktu

4. gwarancję zapłaty to gwarancja zapłaty za dostawę towaru lub usługi

5. gwarancję celną

Bankowe rozliczenia pieniężne to operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunkach bankowych na zlecenie klienta. Zasadniczą cechą operacji pośredniczących jest to, że bank realizuje je na koszt, ryzyko i rachunek klienta bezpośrednio nie angażując własnych środków pieniężnych.

Bankowe rozliczenia pieniężne można podzielić na:

• rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe

• rozliczenia przeprowadzane w obrocie krajowym i zagranicznym

• rozliczenia pieniężne dokonywane przez 1 lub kilka banków.

Rozliczenia bezgotówkowe

Najprostszą formą jest złożenie dyspozycji polecenia przelewu.

Polecenia przelewu stanowi dyspozycję udzieloną bankowi do obciążenia rachunku dłużnika i przekazaniu środków na rachunek wierzyciela.

Polecenie przelewu zawsze przyjęte jest i realizowane w ramach środków, jakie klient posiada na rachunku. Z rozrachunkami międzyoddziałowymi banku mamy do czynienia wówczas, gdy takie polecenie przelewu zostanie złożone na rachunku znajdującym się w innym oddziale banku.

W większości przypadków przelewy są dokonywane przy rozliczeniach kilku banków. Dokonuje się je w dwojaki sposób:

1. wysyłka poprzez SYBIR

Klienci banków muszą wysyłane dokumenty sporządzać w 4 egzemplarzach. Odcinek A zostaje w banku dokonującego obciążenia rachunku klienta, D - jest podłączony pod wyciąg klienta, który złożył przelew, zaś B i C jest przesyłany przez kuriera do Krajowej Izby Rozliczeniowe w celu uznania rachunku wierzyciela. Odcinek B w banku wierzyciela zostaje w dokumentach banku, a C jest podłączany do wyciągu wierzyciela.

Tak przekazanie środków SYBIR wymaga co najmniej dwóch lub więcej dni.

2. wysyłka poprzez ELIXR

Jest to elektroniczne przesyłanie środków. Przelew złożony tą drogą sporządzany jest w 2 egzemplarzach, tj. odcinek A pozostaje w baku, odcinek B otrzymuje klient pod wyciągiem Wierzyciel złożonego przelewu jest uznawany w tym samym dniu i otrzymuje wraz z wyciągiem wtórnik eliksirowy.

W większości te rozliczenia są dokonywane w banku. Rozrachunki pieniężne odbywają się w Krajowej Izbie Rozliczeń w 3 sesjach każdego dnia.

I - wsza ranna 9 .00

II - ga 15.00

III- cia godz. 18.00

Wiele banków dokonuje takich rozrachunków, aby ulokować nadwyżkę rezerwy obowiązkowej w instrumenty dające bankowi zysk. Rozrachunek, który zostanie dokonanie w III sesji, posiadający dużo środków, powoduje, ze środki te zostają zaangażowane i nie pracują na rzecz banku. W związku z tym III sesja często jest brana pod uwagę następnego dnia, po to aby bank nie płacił odsetek od środków na rachunku. Jest to związane ze spłatą kredytu.

Banki ograniczają swoje koszty w związku z tym wysłanie przelewów pocztą sybirowską nie zawsze odbywa się tego samego dnia w oddziale. Przesyłają je do KIR, a ta dopiero drogą elektroniczną na wskazane konta, rachunki.

Inną formą jest polecenie zapłaty. Stanowi ona udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Płatnik może dokonać wycofania dyspozycji obciążenia jego rachunku bankowego. Aby polecenie zapłaty mogło być zawarte:

1. dłużnik, wierzyciel muszą posiadać konta bankowe

2. musi być udzielona zgoda przez dłużnika do obciążenia jego rachunku w drodze polecenia zapłaty z tytułu określonych zobowiązań

3. musi być zawarta między wierzycielem a bankiem prowadzącym jego rachunek, umowa w sprawie stosowania polecenia zapłaty przez wierzyciela, zasady składania i realizowania poleceń zapłaty, zgoda wierzyciela na obciążenia jego rachunku kwotami ..........poleceń zapłaty wraz z odsetkami

maksymalna kwota, którą można obciążyć rachunek dłużnika w formie polecenia zapłaty jest:

1. 1000 euro w przypadku, gdy dłużnik jest osobą fizyczną nie wykonującą działalności gospodarczej

2. 10 000 euro, w przypadku pozostałych dłużników.

Wycofanie polecenia zapłaty dłużnik może dokonać w banku prowadzącym jego rachunek w terminie:

1. 30 dni kalendarzowych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego w przypadku, gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej

2. 5 dni roboczych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego, w przypadku pozostałych dłużników.

Czek

Czek jest to dokument, w którym wystawca czeku poleca bankowi, który prowadzi rachunek bankowy przekazanie uprawnionemu podmiotowi odpowiedniej kwoty pieniężnej z rachunku wystawcy. Czeki są wykorzystywane zarówno w obrocie gotówkowym jak i bezgotówkowym.

Wyróżniamy:

I.

1. Czeki gotówkowe - umożliwiają podjęcie z rachunku bankowego gotówki:

• czeki imienne - wskazuje jakiej osobie można wypłacić gotówkę,

• czeki na okaziciela - każdej osobie która jest podawcą czeku;

2. Czeki rozrachunkowe

II.

1. czek na okaziciela

2. czek imienny

Czek rozrachunkowy - służą do regulowania płatności bezgotówkowych pomiędzy kontrahentami. Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycje wystawcy czeku do obciążenia własnego rachunku bankowego i przekazanie określonej kwoty na czeku kontrahentowi.

W celu zwiększenia pewności płatności czekowych wprowadzono czek potwierdzony. Czek potwierdzony eliminuje wystawienie czeków bez pokrycia.

Czek gotówkowy zakreślony może być realizowany tylko w tym samym banku, na którym klient posiada rachunek. Dotyczy to osób fizycznych.

Czeki własne - są realizowane do 1000 zł w każdym banku.

Czeki gotówkowe mogą być realizowane przez firmy tylko w tych oddziałach, gdzie mają one rachunki. Mogą także dokonywać płatności na swoje transakcje w formie czeku rozrachunkowego. Otrzymujący ten czek idzie do swojego banku i taki czek przedstawia do inkasa.

Banki ustaliły, że czeki do rozrachunku będą czekami potwierdzanymi, tzn. klient, który chce dokonać wpłaty czekiem musi uzyskać potwierdzenie na kwotę wskazaną na czeku. Bank wówczas blokuje tę kwotę na 10 dni.

W związku z tym podawca takiego czeku składa czek rozrachunkowy w swoim banku. Bank przesyła czek do inkasa banku klienta - wystawcy czeku. Czek jest wysyłany pocztą sybirowską. Na trzeci dzień bank uznaje znajdujący się na czeku rachunek swojego klienta.

Mimo, że jest to czek potwierdzony, nie zostaje od razu uznany.

Kontrahenci mogą dokonywać rozliczeń za pomocą weksla.

Weksel jest formą papieru wartościowego i spełnia on funkcje:

• płatniczą

• zabezpieczającą

Może spełniać też funkcję kredytową, jeżeli został wystawiony w celu realizowania płatności pomiędzy kontrahentami.

Weksel jest dokumentem zobowiązującym wystawcę weksla lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej zawartej na wekslu na rzecz swojego wierzyciela w oznaczonym terminie płatnym w jego banku.

Taka transakcja może być dokonana, gdy kontrahenci posiadają rachunek w tym samym banku. W przeciwnym razie klient, który otrzymał weksel (jako zapłatę) nadkłada swojemu bankowi weksel do inkasa. Bank ten weksel przesyła do banku wystawcy weksla z prośbą o jego realizację. Bank, który otrzymał weksel powiadamia dłużnika wekslowego o zapłacie z weksla w oznaczonym na wekslu terminie.

Jeśli dłużnik zapewni środki na swoim rachunku i da dyspozycję do obciążenia jego konta, bank wysyła te środki do banku podawcy weksla.

Jeśli brakuje środków to bank odsyła weksel niezrealizowany do banku podawcy weksla.

Rozróżnia się weksle:

1. Weksel własny czyli sola weksel, w którym wystawca weksla zobowiązuje się do bezwzględnego zapłacenia określonej kwoty wekslowej na rzecz remitenta w określonym terminie ze swojego rachunku bankowego.

2. Weksel ciągniony nazywany także trasowanym, w którym wystawca weksla zleca wskazanej na wekslu osobie zapłacenie określonej kwoty.

W wekslu własnym występują tylko 2 osoby, a wystawca weksla jest płatnikiem na rzecz remitenta. Natomiast weksel trasowany jest poleceniem ciągnionym przez wystawcę weksla tzw. trasanta na płatnika tzw. trasata, który ma zapłacić remitentowi kwotę wymienioną w tracie. Jednak zobowiązanie trasata powstaje dopiero po wyrażeniu przez niego akceptu tego polecenia zapłaty. W wekslu ciągnionym występują co najmniej 3 osoby. W razie nie zapłacenia weksla w terminie płatności dokonuje się protestu weksla upoważniającego jego posiadacza do przymusowego egzekwowania należności w uproszczonym trybie i bez procesu sądowego. Roszczenie obejmuje kwotę weksla, należne odsetki, a także koszty procesu i inne poniesione koszty i dochodzi się swych roszczeń w drodze postępowania nakazowego.

Każdy weksel zapłacony, bank musi zapisać odwrotną stroną weksla i dokonać zwrotu weksla na rzecz osoby, z której konta został opłacony.

Karty płatnicze

Można je podzielić na:

1. debetowe

2. kredytowe

3. bankomatowe

Karty debetowe - upoważniają do dokonywania płatności i podejmowania gotówki w łącznej kwocie nie przekraczającej wysokości środków znajdujących się na rachunku bankowym klienta

Karty kredytowe - posiadacz takiej karty ma przyznany kredyt, wobec czego może dokonywać transakcji i podejmować gotówkę w kwocie nie przekraczającej dostępnego salda kredytowego. Karty te zwykle maja czas rozliczenia od 1 miesiąca do kilkudziesięciu, bank powiadamia klienta o dokonaniu w okresie rozliczeniowym jego transakcji i minimalna kwotę, jaką winien klient spłacić na wskazany rachunek. Od ewentualnej kwoty kredytowania będzie miał naliczane odsetki, a więc bank kredytuje nas za darmo.

Karty bankomatowe - służą do wpłaty gotówki z bankomatu.

Karty płatnicze są również kartami krajowymi albo o zasięgu międzynarodowym.

Do krajowych zaliczamy karty

• POLCARD

Do międzynarodowych zaliczamy:

• VISA

• MASTER CARD

• EUROCARD

• AMERICAN EXPRESS

Podmioty gospodarcze mogą ubiegać się o karty płatnicze o tzw. biznes - karty. Za pomocą tych kart mogą być realizowane płatności kosztów obligacji, zakupów w sklepach, jak również wypłat gotówkowych w ramach przyznanego limitu do tych kart.

Są też karty GOLD. Są one dla osób ważnych w bankach, dla klientów o wysokich stanowiskach i kontach. Przyznawane są do nich wysokie limity.

Karty SILVER - posiadają je osoby ważne, ale o niższych stanowiskach.

Zagraniczne rozliczenia pieniężne

Różnica miedzy rozliczeniami krajowymi a zagranicznymi wiąże się z tym, że klienci poszukują takich rozliczeń pieniężnych, które będą im zapewniały płatności. W kraju łatwiej jest zorientować się czy dany klient jest wiarygodny. Banki krajowe współpracują z wieloma bankami w różnych państwach. Współpraca ta powoduje, że banki mają większe możliwości zorientować się co do klienta, jeśli chodzi o transakcje z zagranicą. Dokonywanie transakcji przez banki daje większą wiarygodność podmiotów gospodarczych.

Wszystkie banki zagraniczne współpracujące z bankiem krajowym nazywamy bankami korespondentami. Współpraca opiera się również na tym, że banki krajowe mają również rachunki w bankach korespondentach i na odwrót.

Rachunek prowadzany w banku krajowym dla banku zagranicznego nazywamy rachunkiem loro. Rachunek banku krajowego w baku zagranicznym nazywamy NOSTRO.

Rozliczenia walutowo - dewizowe

Jest to ogół czynności związanych z zakupem oraz sprzedażą dewiz i walut a także bankową obsługą rozliczeń w obcych walutach.

Dewizami są pieniężne należności zagraniczne, które ze względu na formę i płynność mogą być zrealizowane natychmiast lub w krótkim czasie, np. czek, weksle, obligacje.

Walutą nazywamy znaki pieniężne będące prawnym środkiem płatniczym w danym kraju.

Operacjami zagranicznymi powodującymi rozliczenia pieniężne są:

1. polecenia wypłaty wysłane tzw. POS i polecenia wypłaty otrzymane tzw. POR.

2. czeki

3. weksle

4. karty płatnicze.

Ad 1

Polecenia wypłaty wysłane (POS) są to operacje bankowe polegające na przekazaniu przez bank krajowy bankowi zagranicznemu instrukcji płatniczych na rzecz wskazanego beneficjenta. Pocenia wypłaty są dokonywane przez wszystkie banki w formie wystandaryzowanej tak zwanym SWIFT-EM.

Ad 2

Nie wszystkie czeki zagraniczne są wypłacane klientom, który przedstawia ją do wykupu. Jeśli czeki są wydane przez banki (instytucje wiarygodne), wówczas takie czeki są od razu skupowane. Oznacza to, że każdy podawca czeku otrzymuje w banku krajowym pieniądze. Bank krajowy musi wysłać ten czek do banku, który go wystawił i oczekiwać na pieniądze.

W bankach są przedstawiane także czeki, które mogą być od razu skupione. Wówczas bank przyjmuje takie czeki do inkasa. Podawca takiego czeku, przychodząc do banku i podając czek podpisuje z bankiem umowę o przyjęciu czeku do inkasa. Dopiero gdy bank zagraniczny dokona płatności tego czeku, bank krajowy przekazuje je podawcy weksla.

Usługa inkasa polega na zabezpieczeniu przez bank należności klienta lub zabezpieczeniu zapłaty należności klienta w zamian za wydanie dokumentów powierzonych bankowi przez klienta.

Inkaso wykorzystywane jest w celu zwiększenia pewności uzyskania zapłaty za wyeksportowany towar.

W operacji inkasa biorą udział:

1. eksporter lub podawca, który powierza bakowi dokumenty związane z przedmiotem transakcji

2. bank eksportera, który przyjmuje zlecenia inkasa i dokumenty od eksportera lub podawcy

3. bank importera

4. importer czyli płatnik.

Eksporter wysyła towar do importera, natomiast swojemu bankowi zleca wydanie importerowi podanych przez siebie dokumentów dotyczących towarów w zamian za zapłatę od importera.

Bank eksportera zleca wykonanie inkasa bankowi zagra niczemu, w którym importer prowadzi rachunek.

Bank importera wykonując zlecenia banku eksportera wydaje dokumenty dostawy importerowi, jeżeli importer zapłaci za dostawę.

Przedmiotem inkasa są dokumenty handlowe lub finansowe.

Dokumenty handlowe są to na ogół:

• faktury

• dokumenty własności

• dokumenty transportowe itp.

Bez uzyskania tych dokumentów importer nie jest właścicielem nadesłanego towaru.

Inkaso finansowe natomiast dotyczy dokumentów finansowych, jakimi są: czeki, weksle.

Usługa inkasa ze względu na sposób i termin zapłaty za dokumenty dzieli się na:

• inkaso gotówkowe - dotyczy ono przedstawionych dokumentów finansowych takich jak czeki, weksle przez bank zagraniczny, z którym bank krajowy ma podpisaną umowę o wzajemnej ich akceptacji.

• inkaso akceptacyjne, które polega na wydaniu dokumentów w zamian za zaakceptowanie zapłaty, które odbywa się w terminie późniejszym.

Inkaso dokumentowe z względu na czynności wykonywane przez bank w usłudze inkasa dzieli się na:

• inkaso eksportowe

• inkaso importowe.

W inkasie eksportowym bank pełni funkcję podawcy, natomiast w inkasie importowym, bank pełni funkcję inkasującego.

Rynek finansowy

Jest to rynek, na którym zawierane są transakcje finansowe polegające zamianie pieniądza na instrument finansowy, tzn. roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów w stosunku do drugich lub instrumentu finansowego na pieniądz.

Celem tej zamiany jest osiągane zysków lub zabezpieczenie się przed ryzykiem zmniejszenia wartości pieniądza w czasie.

Ceną na rynku finansowym może być:

• procent ustalony

• kursy

• cena za prowadzoną transakcję.

Ten rynek finansowy dzieli się:

1. rynek pierwotny - tworzą go wszystkie pierwsze transakcje dokonywane danymi instrumentami finansowymi.

2. rynek wtórny - stanowią go pozostałe transakcje dokonywane za pomocą danego instrumentu pomiędzy kolejnymi inwestorami.

Papiery wartościowe

Papierami wartościowymi nazywamy dokumenty stwierdzające prawa majątkowe o charakterze rzeczowym, np. prawo własności towaru kapitału.

Wśród papierów wartościowych wyróżnia się:

1. papiery wartościowe np. akcje

2. papiery wartościowe wierzycielskie, np. obligacje, czyli dłużne papiery wartościowe stanowiące potwierdzenie zaciągnięcia zobowiązania.

Każdy podmiot, który dokonuje zakupu papierów wartościowych, to one dla zakupującego będą uwidaczniane w bilansie po stronie aktywów, zaś sprzedający czy emitujący - po stronie pasywów jako źródła finansowania swojego majątku.

Emisja papierów wartościowych, akcji lub dłużnych papierów wartościowych to alternatywne źródła finansowania.

Takimi źródłami posiłkują się duże podmioty gospodarcze.

Przy zaciąganiu kredytu podmiot pozyskuje koszt, zaś emisja własnych papierów wartościowych powoduje to, że podmioty gospodarcze unikają pewnych elementów kosztowych. Wówczas koszt pozyskania kapitału jest mniejszy niż w przypadku kredytu.

Akcja

Jest to papier wartościowy potwierdzającym własność do części majątku firmy, która je wyemitowała. Każda akcja przynosi dochód zmienny składający się z następujących elementów:

1. bieżącego kursu akcji

2. wysokości wypłaconej dywidendy.

Im wyższa stopa dywidendy tym to bardziej korzystne.

Im wyższy kurs bieżący akcji w stosunku do ceny, jaką zapłaciliśmy, tym zysk będzie większy.

Występuje jednak ryzyko w tych transakcjach.

Zakup akcji - cele:

• albo podmiot zakupuje akcje po to aby mieć wpływ na dany podmiot

• albo w celu krótkiego przetrzymania aby zyskać.

W przypadku pierwszym zyskiem będzie zysk z dywidendy oraz daje możliwość wpływać na politykę danego podmiotu w celu zwiększenia zysku.

W drugim przypadku są to papiery wartościowe krótkoterminowe i celem jest krótkoterminowy zysk.

Aby zmniejszyć ryzyka należy dywersyfikować portfel na różne walory.

Obligacja

Jest papierem wartościowym emitowanym w serii, stwierdzającym zobowiązania emitenta wobec jej posiadacza do spłaty kwoty długu oraz ewentualnie innych świadczeń w określonym terminie.

Za pomocą obligacji różne podmioty gospodarcze finansują swoją działalność (majątek).

Są one obłożone mniejszym ryzykiem niż akcje, gdyż odsetki są z góry znane dla kupującego.

Każdy, kto kupuje na rynku pierwotnym obligacje, może je sprzedać na rynku finansowym otrzymać taka cenę, jaka jest w danym dniu na rynku finansowym.

Bony skarbowe

Maja postać zdematerializowaną, tj. występują w postaci zapisów na kontach depozytowych. Są one prowadzone w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych. Nabywca otrzymuje świadectwa depozytowe.

Są emitowane przez Ministra Finansów w celu zrównoważenia budżetu.

Są to papiery dłużne, które z uwagi na emitenta, którym jest Skarb Państwa są pewne.

Bony komercyjne

Celem wprowadzenia ich na rynek przez emitenta jest obniżenie kosztu pozyskania kapitału, uzyskuje się to przez wyeliminowanie pośrednika na linii pożyczkobiorca - bank - pożyczkodawca. Emitowane ich uniezależnia emitentów od kredytów bankowych. Mają zwykle wyższą rentowność niż inne walory funkcjonujące na rynku finansowym.

Rynek finansowy wytworzył tzw. transakcje terminowe. Niemal każda transakcja na rynku finansowym obciążona jest ryzykiem, które zwiększa się z upływem czasu pomiędzy dniem jej zawarcia a terminem wywiązania się z przyjętego zobowiązania.

Transakcje terminowe ograniczają to ryzyko, a więc pozwalają je zminimalizować.

Transakcje te to umowy oświadczenia, których termin realizacji nastąpi w przyszłości ale po cenie ustalonej już w dacie zawarcia tych transakcji.

Kontrahenci z wyprzedzeniem znają cenę przedmiotu takiej transakcji i najważniejszą przesłanką do podejmowania decyzji przy zawieraniu tych transakcji jest różnica między kursem terminowym a oczekiwanym natychmiastowym kursem kasowym.

Operacje zabezpieczające (hedging)

Najbardziej typowymi instrumentami hedgingowymi są:

1. forward i future - operacje te są to umowy, na mocy których operacje w nich sformułowane zostaną obligatoryjnie zawarte w przyszłości.

Transakcje typu forward polegają na tym, że już w momencie ich zawierania przyszła cena waloru jest ustalona. Transakcje te polegają na kupowaniu lub sprzedaży danego waloru z dostawą w przyszłości w terminie dowolnie ustalonym przez obie strony po cenie określonej w umowie.

Transakcje typu future obejmują transakcje nierzeczywiste, ponieważ w terminie rozliczenia transakcji nie następuje fizyczne dostarczenie danego waloru, np. walut, a jedynie różnice cen są rozliczane. Transakcje te mają charakter bardziej spekulacyjny niż zabezpieczający, ponieważ są zawierane najczęściej w celu osiągnięcia zysku na różnicach cen a nie w celu zniwelowania ryzyka.

2. opcja i swap

Opcje nie tylko chronią przed niekorzystnym rozwojem sytuacji w przyszłości, ale równocześnie umożliwiają posiadaczowi opcji skorzystanie z sytuacji, kiedy zmiana jest dla niego sprzyjająca. Opcja to umowa, na mocy której posiadacz opcji ma prawo dokonać określonych operacji, ale nie jest do niego zobligowany.

Opcja ogranicza ryzyko poniesienia straty w przyszłości, gdy cena waloru będzie się zmieniała niezgodnie z przewidywaniami.

Swap jest to umowa, na mocy której zawierane są przynajmniej dwie z reguły różne transakcje wiązane. Jest transakcją finansową, w której obie strony zgadzają się wymienić strumień płatności w przyszłości. Do zalet transakcji swap zaliczamy:

• niski koszt zawarcia transakcji

• elastyczność co do kwoty i okresu, na jaki opiewa kontrakt

• wyspecjalizowana i wystandaryzowana dokumentacja prawna i jej zawarcie.

Wadą jest założenie ryzyka związanego z partnerem transakcji.

1

24

Eksporter

(sprzedający)

Importer

(kupujący)

---