Pieniądz - powszechny ekwiwalent wartości. Specyficzny towar, za który możemy kupić pozostałe towary.
Funkcje:
1. miernika wartości - pieniądz sprowadza wartości wszystkich towarów i usług do wspólnego mianownika i wyraża go w cenie. Jest on tutaj jednostką obrachunkową. Pełni tą funkcję idealnie i wyobrażeniowo. Wartość najłatwiej określić w pieniądzu kruszcowym. Wartość pieniądza papierowego - zdolność do nabywania towarów i usług - jego siła nabywcza.
2. środka cyrkulacji - pieniądz występuje w niej naturalnie. Za dany towar lub usługę sprzedawca otrzymuje daną kwotę od nabywcy. Może wystąpić w formie pieniądza żyrowego (środki na rach. bankowym) lub w formie gotówkowej, a także czeków itp. Czek musi mieć pokrycie w pieniądzu bankowym.
3. środka płatniczego - (pieniądz realny), w początkowym okresie za wszystko płacono gotówką, potem pojawił się kredyt i pieniądz kredytowy - środkiem płatniczym jest tutaj weksel pod warunkiem, ze strony zgodzą się go tak potraktować. Jest często używany jako forma zabezpieczenia bankowego. Funkcja dobrze spełniana przez pieniądz kruszcowy.
4. środka gromadzenia rezerw wartości - dobrze spełniana przez pieniądz, gdy spełnia on poprzednie dwie funkcje, w których występuje realnie. Pieniądz papierowy dobrze pełni tę funkcje jedynie w krótkich i średnich okresach czasu, w długich w wyniku inflacji traci dużo na wartości. 5. pieniądza światowego - polega na tym, ze pieniądz spełnia poprzednie funkcje, ale w skali międzynarodowej.
Systemy pieniądza papierowego:
1. otwarty - pieniądz papierowy jest wymienialny na pieniądz papierowy innego kraju na rynku międzynarodowym. Ceny wewnętrzne są efektem oddziaływania cen międzynarodowych i odwrotnie.
2. zamknięty - nie jest wymienialny na pieniądz papierowy innego kraju. Ceny mają charakter zamknięty. Ta wymiana może nastąpić w niektórych dziedzinach np. turystyce w Polsce książeczki walutowe w latach 70-tych (5-10$)
3. pośredni - pieniądz papierowy jednego kraju nie jest wymienialny na drugiego kraju, ale gospodarka kraju ma bardzo silny związek z gosp. międzynarodową np. przedwojenna Jugosławia (dinar był niewymienny).
Prawa rządzące pieniądzem:
prawo ilości pieniądza potrzebnego do obiegu - o ilości pieniądza potrzebnego do obiegu decydują te jego funkcje, w których występuje on realnie. W każdej z tych funkcji należy określić zapotrzebowanie na pieniądz:
I = T - K - B + Z / S
T - suma cen towarów i usług przeznaczonych do wymiany
K - wartość transakcji kredytowych;
B - wartość transakcji kompensacyjnych
Z - spłata zobowiązań w danym momencie
S - średnia prędkość obiegu pieniądza im szybciej krąży tym mniej potrzeba go do obiegu.
Prawo Greshema - Kopernika - pieniądz gorszy wypiera z rynku pieniądz lepszy. Dotyczy pieniądza wartościowego. Może zadziałać, gdy obok pieniądza papierowego jest pieniądz kruszcowy. Wtedy któryś może zostać wyparty z rynku.
Prawo powrotnego strumienia pieniądza - strumień pieniądza wypuszczanego do obiegu (w postaci kredytu) powinien być równy strumieniowi, który wraca z powrotem do jego emitenta. Dotyczy to każdego rodzaju pieniądza pod warunkiem, ze kredyt zostanie spłacony całkowicie. Nic nie mówi się tu o odsetkach.
Bank
- instytucja pożyczająca obce pieniądz, aby je później wypożyczyć z zyskiem.
Zadania:
gromadzenie środków pieniężnych;
udzielanie kredytów i pożyczek;
przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych.
System bankowy funkcje:
kreowania pieniądza przez bank emisyjny jako ostatecznego środka płatniczego;
kreowanie pieniądza przez banki operacyjne jako środka płatniczego;
zaspakajanie zapotrzebowania na pieniądz za pośrednictwem kredytów;
pośredniczenie miedzy posiadaczem środków pieniężnych, a ich użytkownikami.
Banki centralne:
jako banki emisyjne, będące w każdym kraju podstawą systemu bankowego, są jednostkami bankowymi albo podporządkowanymi państwu, posiadającemu przeważającą część ich kapitałów. Są one bankami banków, refinansując inne banki oraz prowadząc ich rachunki gromadzące pieniądz rezerwowy. Banki centralne, prowadząc rachunki rządowe (budżetowe), wykonują operacje finansowe zlecone przez organy rządowe a także udzielają państwu kredytów.
Instrumenty baku centralnego:
pośrednie - bank poprzez parametryczny sposób działania wpływa na zachowanie banku komercyjnego (operacja otwartego rynku - próba wyłuskania zasobów pieniężnych ludności, aby zmniejszyć podaż pieniądza; operacje na rynku papierów wartościowych - kupno i sprzedaż papierów wartościowych bank centralny gwarantował bankom komercyjnym odkupienie papierów wartościowych, kiedy on miał trudności finansowe; operacje na rynku walutowym - związane z utrzymaniem waluty),
bezpośrednie - tworzenie zakazów, nakazów, ograniczeń: (- pułapy kredytowe - bank centralny daje bankowi komercyjnemu pułapy kredytowe, gdyż uznaje, że ilość pieniędzy na rynku jest za duża; - wskaźnik dotyczący płynności - zdolność banku do realizowania krótkoterminowych zobowiązań; - ograniczenie w strukturze aktywów i pasywów - bank centralny poprzez prawo bankowe, może policzyć danemu klientowi tylko 25% funduszy własnych; - kredyt refinansowy- kiedy bank komercyjny jest zagrożony utratą płynności to bank centralny pomaga i udziela kredytu,
perswazja moralna - wypowiedzi czołowych polityków, które ukierunkowują świat finansowy do określonych zachowań - public relation - o zadaniach, funkcjach i instrumentach należy mówić w kategoriach elastyczności i efektywności.
Zadania banku centralnego:
utrzymywanie wartości waluty krajowej w wymiarze wewnętrznym (przeciwdziałanie zjawisku inflacji) i zewnętrzne (zjawiska walutowego);
ochrona systemu finansowego (też sektora bankowego), bank musi podejmować działania dążące do ochrony sektora bankowego;
dążenie do poprawy efektywności polityki pieniężnej państwa;
sporządzanie bilansu płatniczego; prowadzenie działalności dewizowej;
organizowanie rozliczeń pieniężnych;
prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi państwa;
prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;
regulowanie płynności banków i ich refinansowaniu, kształtowaniu warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego
Funkcje Banku Centralnego:
emisyjny - emituje prawny środek płatniczy na terenie kraju (pieniądz fiducjarny) ma prawo emisji własnych papierów wartościowych.
Banku - banków - instytucja odwoławcza banków komercyjnych; bank ostatniej szansy bo może regulować cyrkulację emitowanego pieniądza gotówkowego i żyrowego, regulować wielkość pieniądza bankowego tworzonego przez banki operacyjne, reguluje płynność całego systemu bankowego, kształtuje politykę kredytową banków operacyjnych przez: stopy rezerwy obowiązkowej, stopy kredytu refinansowego, operacje otwartego rynku i limity i plafony kredytowe.
Funkcja banku państwa i gospodarki narodowej.
Banki komercyjne: (kredytowe, depozytowe) zajmują się przede wszystkim przyjmowaniem depozytów i kredytowaniem wkładów w postaci udzielania kredytów oraz dokonywaniem na ich podstawie rozliczeń bezgotówkowych. Tradycyjnie udzielają one przede wszystkim kredytów krótkoterminowych, ale obecnie także średnio i długoterminowych. Ponadto banki komercyjne na zlecenie klientów wykonują różne operacje pośredniczące i świadczą inne usługi bankowe.
Banki spółdzielcze - są to w porównaniu z wielkimi bankami komercyjnymi, małe (lokalne lub regionalne) samodzielne banki. Łączą się one często w związki będące ich centralami rozliczeniowymi i finansowymi.
Banki rozwojowe - (inwestycyjne) gromadzą środki o charakterze długoterminowym, emitują długoterminowe papiery wartościowe, a także przyjmują lokaty długoterminowe. Wykorzystując te środki udzielają kredytów długo i średnioterminowych, pośredniczą w przetwarzaniu zasobów pieniężnych na kapitał rzeczowy. Banki rozwojowe współdziałają w tworzeniu nowych przedsiębiorstw lub rozbudowywaniu istniejących.
Banki specjalne - finansują wykonywanie specjalnych zadań, wymagających szczególnego rodzaju fachowej obsługi bankowej. Można do nich zaliczyć np.: banki obsługujące handel zagraniczny, a nawet jego obszary wydzielone przedmiotowo lub geograficznie. Przyjmując jako kryterium podziału formę własności można rozróżnić banki publiczne (państwowe, samorządowe, prowincjonalne), banki z różnym udziałem własności państwowej, banki spółdzielcze oraz prywatne. Ze względu na rodzaj obsługiwanej klienteli oraz operacji wykonywanych przez banki wytworzył się podział na: banki detaliczne i banki hurtowe. Banki detaliczne obsługują przede wszystkim indywidualnych klientów i drobne przedsiębiorstwa. Natomiast banki hurtowe obsługują większe jednostki gospodarcze. Podstawowym celem banków detalicznych jest gromadzenie drobnych, rozproszonych oszczędności gospodarstw domowych. Wkłady oszczędnościowe stanowią źródło udzielanych przez te banki kredytów konsumpcyjnych i na budownictwo mieszkaniowe oraz różnego rodzaju kredytów dla mniejszych jednostek gospodarczych.
Banki uniwersalne - oferują wiele różnorodnych usług świadczonych przez współczesną bankowość. Udzielają kredytów krótko, średnio i długoterminowych, przyjmują różne lokaty a także wkłady oszczędnościowe ludności, dokonują operacji papierami wartościowymi itp. Działając na rynku krajowymi międzynarodowym przeprowadzają one operacje w walucie krajowej i w walutach obcych.
Kasy oszczędnościowe - obsługują ludzi w określonych środowiskach np. gospodarstw domowych; instytucji samorządowych.
Produkty banków komercyjnych:
usługi operacyjne (prowadzone rach., obrót gotówkowy, działalność sejfowa, usługi para bankowe i niebankowe), usługi kredytowe, działalność depozytowa.
Umowa rachunku bankowego - charakter cywilno-prawny; obie strony są równoprawnymi partnerami. Bank zobowiązuje się do przechowania środków pień. Na rachunku bankowym klienta oraz do wykonywania zaleconych mu operacji. Może być bezterminowa lub zawarta na określony czas (lokaty, rach. oszczędnościowo-rozliczeniowy). Bank może wypowiedzieć umowę rachunku tylko z ważnych powodów. Może obracać chwilowo wolnymi środkami finansowymi pod warunkiem zwrotu ich całości lub części na każde rządnie klienta chyba ze zwrot uzależniony jest od wcześniejszego wypowiedzenia umowy. Bank może odmówić wykonania zlecenia klienta tylko w przypadkach przewidzianych prawem, a za niewłaściwe wykonanie lub niewykonanie ponosi odpowiedzialność wobec klienta. Ma obowiązek przesyłania klientowi inform. dotyczących stanu konta, szczególnie gdy nastąpiła zmiana salda, jeśli umowa nie wskazuje inaczej.
Typy rachunków:
Bieżące - mają podst. znaczenie dla krajowych rozliczeń pieniężnych podmiotów gosp. wypłaca się stąd pieniądze na wynagrodzenia, podatki i spłaty zobowiązań.
Pomocnicze - do rozliczeń w innych bankach. Ograniczają się np. do wypłaty wynagrodzeń w placówkach terenowych, wypłaty zaliczek itp. Nie trzeba mieć zgody banku prowadzącego rach. bieżący.
Lokaty terminowe - otwarty dopiero po wpłaceniu środków pieniężnych na określony czas.
Obrót gotówkowy w banku:
składa się z wpłat, wypłat, liczenia i sortowania pieniędzy.
Działalność sejfowa:
rzadko wykorzystywana przez osoby fizyczne. Jest to pewien sposób zabezpieczenia się przed stratami wynikającymi np. z kradzieży.
Działalność depozytowa - lokowanie pieniędzy na pewien czas, działalność często zarobkowa. Typy depozytów: awista - na natychmiastowe rządnie (na okazanie - łatwy obrót); depozyty terminowe (lokaty). Do depozytów często dołączone są książeczki oszczędnościowe stwierdzające ich istnienie. Książeczki depozytowe - systematycznego oszczędzania np. mieszkaniowe. Nowe formy - certyfikaty depozytowe - dokumenty wystawiane na okaziciela, będące świadectwem złożenia w banku określonej kwoty na określony czas (od 1 do 12 miesięcy). Złotówkowy - emitowany na 1 mies., posiada stałe oprocentowanie, wartość nominalna 100000zł. Indeksowany - 3 mies., oprocentowany wł. Stawki libor dla 3 miesięcznych depozytów w tych walutach, w których jest indeksowany. Otrzymuje się dochód z denominacji zł względem indeksowanej waluty, odsetki i wkład. Wartość nominalna 100000zł. Dewizowy - od 1-3 mies., w walutach tworzących koszyk walutowy złotego, przy ustalaniu jego kursu, (DM, $, funty, franki francuskie i szwajcarskie). W funtach 50000 wartości nominalnej w innych 100000.
Kredyt bankowy:
(pożyczka pieniężna, kredyt, awal kredowy) jest to stosunek ekonomiczny polegający na odstąpieniu przez jedną stronę (wierzyciela) drugiej stronie (dłużnikowi) odpowiedniej wartości pod warunkiem jej zwrotu, z określonym procentem, w określonym czasie. Krótkoterminowe - udzielane na okres do 1 roku, najczęściej od 1-6 mies. Najczęściej ma postać dyskonta weksli oraz kredytu rachunku bieżącego. Do finansowania bieżących potrzeb podmiotu gosp.
Średnio terminowe udzielane na nie dłużej niż 5 lat, najczęściej 2-3. do finansowania dostaw maszyn i urządzeń produkcji krajowej; niektórych zakupów zagranicznych i zakupów ratalnych gdzie liczba rat przekracza 12.
Długoterminowe - dłużej niż 5 lat. Ma charakter kredytu inwestycyjnego do finansowania niektórych międzynarodowych transakcji towarowych.
Przeznaczenie: konsumpcyjny; produkcyjny (eksploatacyjny, inwestycyjny).
Zabezpieczenie: hipoteczny - zabezpieczeniem jest hipoteka ziemi, nieruchomości, na statku morskim; lombardowy - zabezpieczeniem są przedmioty pozostawione w banku.
Waluta: złotówkowy; dewizowy - w tej samej walucie, w której został udzielony lub w złotówkach po przeliczeniu tej waluty. Przy długoterminowych powstaje ryzyko kursowe, ponieważ kurs złotego na dzień dzisiejszy jest utrzymywany sztucznie.
Forma: w rachunku bieżącym - mogą go otrzymać osoby mające otwarty rach. bieżący w banku i są w nim min. rok. Kasowy - możliwość zdebetowania się w obrębie rachunku; otwarty, (inblanco)- możliwość zdebetowania się w obrębie rach., bank przejmuje zobowiązania do zapłacenia dokumentów płatniczych, na których wskazany jest jako domicyliant (osoba, u której dokument jest płatny). Krótkoterminowy - odnawialny w krótkich okresach czasu.
W rachunku kredytowym - bank otwiera dla niego rach. kredytowy służący do ewidencjonowania, korzystania i spłaty kredytu. Z tego rach. odbiorca może przelać pieniądze na swoje konto.
Kredyt docelowy - na sfinansowanie konkretnych transakcji, nieodnawialny.
Kredyt na wymagalne zobowiązania - pokrycie finansowe wcześniej powstałych zobowiązań np. na zakup papierów wartościowych.
Kredyt kasowy - na bieżące potrzeby jednostki gosp., która nie ma otwartego rach. bieżącego. Eksploatacyjny, krótkoterminowy.
Kredyt sezonowy - kojarzy się ze skupem płodów rolnych. Mikołajkowy, wakacyjny. Stosunkowo drogi. Okres ok. 6 mies.
Linia kredytowa - w ramach jednej umowy może zostać sfinansowanych wiele transakcji. Uruchamiana od 200000 zł.
Kredyty dyskontowe - związane z wykupieniem weksli od ich posiadaczy. Skupowane przed terminem wykupu z potraceniem odsetek za ryzyko. Klient musi być wiarygodny.
Akceptacyjne - w ramach umowy bank zgadza się zobowiązać do akceptowania ciągnionych na niego weksli.
Dla osób fizycznych:
kredyt dla ludności - na inne cele niż produkcyjne. Kredytobiorca musi podać cel przeznaczenia środków finansowych. Najczęściej bezgotówkowe, środki przelewane na inne konto np. na samochód.
Pożyczka pieniężna - nie wymaga się podania celu. Nie ma tu dużych kwot. Poręczeniem może być weksel własny inblanco, poręczenie wekslowe lub blokada środków na rach. bankowym. Pożyczka lombardowa - zabezpieczeniem jest wartościowy przedmiot należący do kredytobiorcy lub osoby 3. Wysokość pożyczki jest częścią wartości wystawionych do zabezpieczenia środków. Najchętniej do zabezpieczenia przyjmowane - metale szlachetne w sztabkach.
Awal kredytowy - kredyt przez który bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji własną zdolność kredytową, ale gdy będą potrzebne środki finansowe zobowiązuje się postawić do dyspozycji te środki finansowe. Pieniądze są potrzebne gdy klient nie wywiązuje się co do os. 3. Poręczenie - zobowiązanie banku do przejęcia na siebie finansowych zobowiązań klienta wobec strony trzeciej. Poręczenie dotyczy konkretnego zobowiązania. Może być sporządzone na odrębnym dokumencie, wekslu lub czeku. Podpis na nim zwany jest awalem. Gwarancja - zobowiązanie banku wobec str.3, ze w wypadku niewypełnienia przez klienta jego zobowiązań strona ta otrzyma wyrównanie szkody i odpowiednie z tego tytułu wynagrodzenie.
Funkcje kredytu: emisyjna - daje możliwość wprowadzenia do obiegu dodatkowej ilości pieniądza na pewien okres czasu; dochodowa - pozwala kredytobiorcy na dokonywanie większych wydatków niż dochody; oddziaływania na popyt globalny i jego strukturę; funkcja kontrolna - możliwość kontrolowania skutków wykorzystania kredytu i jego przeznaczenia.
Wniosek kredytowy: centralizacja - rozpatrywane wnioski spływają do centrali banku, rozpatrywane na specjalnej konferencji w kolejności ich wpływu; pełna decentralizacja w filiach.
Klasy kredytowe (ze względu na rezerwę): zadawalające - nie sprawiające większych problemów za spłatą, rezerw 2% kredytu; pod obserwacją - dobre, rezerwa 5% kredytu; substandardowe - poniżej standardu, 20%; wątpliwe- 50%; stracone - 100%. Nigdy nie zakłada się, ze kredyt będzie wątpliwy lub stracony.
Pożyczka:
określa ja prawo cywilne. Wł. KC dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego, określoną sumę pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku. Biorący zobowiązuje się zwrócić te sama ilość pieniędzy lub rzeczy tego samego gatunku.
Bankowa tylko w formie pieniędzy
Umowa konsensualna, dochodzi do skutku w momencie jej podpisania, a nie w momencie przekazania pieniędzy. Obustronnie zobowiązująca odpłatna w postaci prowizji i odsetek. Przy pożyczce prywatnej może być nieodpłatna.
By umowa była ważna: musi być określone oznaczenie stron pożyczki; musi mieć oznaczenie jej warunków; podana wysokość kwoty pożyczki.
Można w umowie umieszczać: termin zwrotu pożyczki (6 tygodni od daty wypowiedzenia pożyczki); odpłatność w postaci prowizji i odsetek (jeśli nie ma w umowie urzędowe odsetki); sposób przekazywania na własność środków pieniężnych np. czek gotówkowy; sposób dodatkowego zabezpieczenia pożyczki: wł. KC, prawo wekslowe.
Kredyt:
określa go prawo bankowe
umowa kredytowa - nienazwana - bank przez umowę zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie, określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z tych środków na warunkach zawartych w umowie, do zwrotu kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu. Umowa konsensualna; dwustronnie zobowiązująca; odpłatna.
By umowa była ważna musi zawierać:
oznaczenie stron umowy;
określenie ich obowiązków;
kwotę kredytu; termin jego spłaty;
oprocentowanie i wysokość prowizji;
zakres uprawnień banku związanych z wykorzystaniem kredytu i zabezpieczenia jego spłaty;
warunki korzystania z kredytu przez kredytobiorcę;
termin postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych.
Można w umowie umieszczać:
określenie sposobu wykorzystania kredytu przez kredytobiorcę;
określ dodatkowych zabezpieczeń;
informacja o sytuacji, w której bank ma prawo wypowiedzieć wcześniej kredyt;
uprawnienia kredytobiorcy do spłaty kredytu przed terminem.
RÓŻNICE:
Pożyczka |
Kredyt |
|
|
Leasing - transakcje leasingowe mogą przebiegać między podmiotami gospodarczymi bez udziału banku lub z jego udziałem.
Leasing jest alternatywną wobec kredytu, formą finansowania inwestycji. Nazwa "leasing" oznacza wydzierżawić lub wypożyczyć.
Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania lub pobierania pożytków przez określony czas. Korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w określonych ratach wynagrodzenie pieniężne równe min. cenie lub wynagrodzenie z tytułu nabycia danej rzeczy przez finansującego.
Zapłata za użytkowanie przedmiotu leasingu zawsze wyrażona jest w pieniądzu;
Przedmiot użyczenia przez cały czas trwania umowy jest własnością leasingodawcy;
Leasingobiorca nie może czynić zmian w przedmiocie leasingu bez zgody finansującego chyba, że wynika to z przeznaczenia przedmiotu leasingu. Leasingodawca nie może odebrać przedmiotu leasingu w trakcie trwania umowy, chyba, ze Leasingobiorca nie spełnia jej warunków.
Umowa powinna być zawsze na piśmie pod rygorem jej nieważności; czas trwania umowy jest dokładnie określony.
Rozróżnia formy leasingu:
z punktu widzenia liczby podmiotów
a) leasing bezpośredni, gdy producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie innym przedsiębiorstwom, w leasingu bezpośrednim producent zawiera umowę leasingową bezpośrednio z użytkownikiem i oddaje mu w użytkowanie swój wyrób. Nie ma więc potrzeby angażowania banku, a jedynie leasingodawca może korzystać w normalnym trybie z kredytu finansującego jego działalność.
b) leasing pośredni, gdy między producentem a użytkownikiem występuje pośrednik. W leasingu pośrednim pojawia się wyspecjalizowana firma leasingowa, a także bank. Zależnie od rozwiązań prawnych w poszczególnych krajach banki mogą być leasingodawcą, bądź mogą działać za pośrednictwem specjalnie powołanych przedsiębiorstw, które finansują lub są ich właścicielami.
Z punktu widzenia charakteru zobowiązania:
operacyjny (bieżący) - podobny do klasycznej dzierżawy. Umowa trwa od 1 miesiąca do 2,3 lat. Może być wypowiedziana przez leasingodawcę zgodnie z warunkami umowy lub za obopólnym uzgodnieniem stron. Przedmiotem obrotu są tu: przedmioty mogące być użytkowane przez kolejnych użytkowników. Leasingodawca ponosi wszelkie opłaty związane z przedmiotem leasingu oraz koszty ubezpieczenia. W zamian za to otrzymuje rekompensatę w czynszu lub osobno, na podst. odrębnej umowy. Istotą jest fakt, ze środki trwałe po zakończeniu krótkiego okresu ich użytkowania nie zdążą się zamortyzować i mogą być przekazywane kolejnemu leasingobiorcy. Raty leasingowe są tak planowane by zawierały w sobie ryzyko wcześniejszego wypowiedzenia umowy oraz zysk występujący przed całkowitą amortyzacją ŚT. Główna korzyść dla leasingobiorcy - nie musi on wpisywać ŚT do księgi ŚT, czyli po stronie aktywów nie pojawiają się koszty amortyzacji, jedynym kosztem jest rata leasingowa.
Finansowy (kapitałowy) - polega na przekazaniu danej rzeczy w użytkowanie za wynagrodzeniem czynszowym, przy czym może nastąpić również formalno-prawne przeniesienie własności rzeczy. Umowa zostaje zawarta na okres od 3 do 10 lat. Nie może być rozwiązana przed upływem. Po tym okresie Leasingobiorca ma prawo i pierwszeństwo wykupu przedmiotu leasingu po cenie niższej niż rynkowa. Koszty utrzymania przedmiotu ponosi użytkownik. Raty kapitałowe są kalkulowane tak aby oprócz wynagrodzenia dla leasingodawcy za wyświadczoną usługę zawierały ratalną spłatę wartości danej rzeczy oraz zysk.
Z punktu widzenia dobra podlegającego leasingowi:
dóbr konsumpcyjnych;
dóbr produkcyjnych (inwestycyjnych) - nieruchomości, ruchomych ŚT.
Z punktu widzenia czasu na który zawiera się umowę:
krótkoterminowy - do 3 lat,
długoterminowy - do 10 i więcej.
Kogo obciążają koszty eksploatacji:
czysty - leasingobiorcę;
pełny - leasingodawcę.
Z punktu widzenia kalkulacji stawki leasingowej:
z pełnym zwrotem kosztów - rata zawiera wszystkie koszty poniesione przez leasingodawcę + zysk;
z częściowym zwrotem kosztów - rata zawiera część poniesionych przez leasingodawcę kosztów, a przedmiot po zakończeniu umowy może być poddany dalszemu użytkowaniu lub sprzedaży.
Bank, a leasing: może udzielić kredytu leasingodawcy; dać gwarancję, że Leasingobiorca będzie wywiązywał się za swoich finansowych zobowiązań; założyć własną firmę leasingową (córkę) jako samodzielną jednostkę lub jako spółkę z wyspecjalizowaną firmą.
Faktoring - krótkoterminowe finansowanie dostaw towarów i usług przez podmiot, który pośredniczy w procesie rozliczeń między dostawcą, a odbiorcą, firmą faktoringową (faktora).
Jest złożona operacją bankową i może występować w różnych odmianach, w zależności od treści umowy zawieranej między bankiem (faktorem) a faktorantem korzystającym z jego usług. W klasycznej postaci faktoring jest forma krótkoterminowego finansowania działalności faktoranta przez nabycie jego wierzytelności, przy czym faktor zarzeka się prawa regresu do faktoranta, gdyby dłużnik nie uregulował zobowiązania. W innej odmianie faktoringu bank podejmuje się ściągania handlowych należności przedsiębiorstwa, udzielając mu równocześnie zaliczki na przejęte wierzytelności. Ryzyko niewypłacalności dłużnika ponosi w pierwszym przypadku faktor, a w drugim przypadku zleceniodawca. Szczegółowe zasady rozliczeń i podziału ryzyka reguluje umowa faktoringu. Na treść umowy maja wpływ normy prawa obowiązujące w poszczególnych państwach.
Sposoby klasyfikacji faktoringu:
z punktu widzenia umiejscowienia ryzyka wypłacalności dłużnika:
faktoring właściwy (pełny) - strony dokonując przelewu wierzytelności jednocześnie postanawiają, że ryzyko wypłacalności dłużnika obciążać będzie od tej chwili faktora. Faktor od tego momentu odpowiada za wierzytelności. Umowa obarczona sporym ryzykiem to też przyjmuje się wierzytelności od sprawdzonych dłużników, a czasem ustala się górny limit kwot do którego ryzyko przyjmuje faktor; a powyżej odpowiada faktorant i zostają przelane według faktoringu niewłaściwego. Rozumie się go jako faktoring bez prawa regresu - pomimo nie uregulowania długu przez dłużnika faktor, który nie otrzymał pieniędzy nie może na drodze regresu żądać tej kwoty od faktoranta, jest ona dla niego stratą.
Faktoring niewłaściwy (niepełny) - ryzyko niewypłacalności dłużnika nie przechodzi na faktora; zawarta umowa nie rodzi skutków ostatecznych, faktor nie nabywa nieodwołalnie danej wierzytelności; w razie wystąpienia niewypłacalności dłużnika, wierzytelność powraca z powrotem do dostawcy faktora. W umowie faktor zobowiązuje się do wypłacenia kwoty pieniężnej faktorantowi ten zaś przerzuca na niego swoje wierzytelności w celu zabezpieczenia prawa faktora związane z pożyczką.
Mieszany - łączy cech właściwego i niewłaściwego. Faktor przejmuje na siebie ryzyko do określonej kwoty. Ryzyko powyżej tej kwoty przelane będzie z powrotem na faktoranta np. 50% faktor i 50% faktorant.
Z punktu widzenia zawiadomienia dłużnika o zawarciu umowy faktoringowej:
otwarty - o dojściu do skutku umowy dłużnik zostanie poinformowany natychmiast przez faktora lub faktoranta. (praktyka- nadruki na rachunkach).
Półotwarty - momentem zawiadomienia o przyjęciu zobowiązania przez faktora jest moment otrzymania przez dłużnika wezwania do zapłaty określonej kwoty (rach. do dłużnika - adnotacja). Najczęściej przy faktoringu pełnym i niepełnym.
Tajny (nienotyfikowany) - dłużnik nie zostaje poinformowany o zawarciu umowy faktoringu.
Z punktu widzenia momentu otrzymania zapłaty za sprzedaną wierzytelność:
przyspieszony - momentem otrzymania zapłaty od faktora przez faktoranta jest moment natychmiast po otrzymaniu przez faktora faktur do wykupu wtedy wypłacana kwota jest wierzytelnością pomniejszoną przez zarobek faktora (marża, odsetki);
collecion factoring - faktor dokonuje płatności na rzecz faktoranta w terminie płatności wierzytelności przez dłużnika. Wcześniej dokonuje wypłat zaliczek na poczet przyszłej płatności; wymagalnościowy - płatność w terminie płatności przez dłużnika. W ramach jednej umowy faktoringowej może być wykupione kilka wierzytelności. Faktor pobiera prowizję i marżę, nie pobiera odsetek.
Bank w factoringu: może skredytować faktora (dać mu kredyt); założyć własną firmę factoringową jako wyspecjalizowaną firmę lub spółkę.
Forfaiting - (bez prawa regresu) - długoterminowe finansowanie dostawców. Polega na zakupie terminowych wierzytelności dostawców produktów, towarów i usług, przez wyspecjalizowaną instytucję. Zakup wiąże się z całkowitym przejęciem ryzyka wypłacalności dłużnika. Jest to umowa nienazwana, nie określona w KC.
Strony umowy forfaitingowej: zbywca wierzytelności (forfaitysta) - dostawca produktów, usług, posiadacz weksla, lizingodawca, dostawca dóbr inwestycyjnych; instytucja forfaitingowa (forfaiter) - podmiot nabywający wierzytelności; dłużnik.
Rodzaje:
właściwy (prawidłowy) - umowa sprzedaży wierzytelności średnio lub długoterminowych zostaje zawarta między przedsiębiorcą, a instytucją forfaitingową i charakteryzuje się tym, że zbywca danej wierzytelności zostaje zwolniony od wszelkiej odpowiedzialności za dalsze losy prawne sprzedanej wierzytelności. Instytucja forfaitingowa przyjmuje na siebie wszystkie ryzyka łączące się ze ściągnięciem danej wierzytelności.
Hermes forfaiting (qazi forfaiting tzw. Forfaiting)- zachodzi w przypadku wierzytelności zabezpieczonych gwarancjami państwa tzw. gwarancjami Hermesa. Do jego zaistnienia niezbędne jest: dłużnicy powinni pochodzić z krajów rozwijających się; umowa podstawowa powinna obejmować eksport średnio i długoterminowy dóbr inwestycyjnych; eksporter powinien wypełnić wszystkie obowiązki zawarte w umowie podstawowej; czas dostawy powinien trwać od 3 do 5 lat; importer powinien spłacić część swych długów. Wyraża się w udzieleniu dodatkowego poręczenia w stosunku do wierzytelności eksportowych, wobec których wcześniej zostały udzielone gwarancje Hermesa.
Może wystąpić w postaciach:
jawna sprzedaż wierzytelności - eksporter działając za zgodą swojego rządu sprzedaje swoją wierzytelność określonemu forfaiterowi przenosząc na niego prawa z gwarancją Hermesa, a rząd godzi się na utrzymanie tych gwarancji wobec forfaitera.
jawna sprzedaż wierzytelności połączona ze swoistym odnowieniem długu - dana wierzytelność zostaje oderwana od umowy pierwotnej i oparta o nową podstawę prawną, którą jest poręczenie rządowe. Podmiotem na rzecz którego zabezpieczenie powinno być spełnione jest instytucja forfaitingowa.
Do zaspokojenia wierzytelności eksportera dochodzi w drodze udzielenia mu kredytu przez forfaitera, w wysokości danej wierzytelności. Zabezpieczeniem tego kredytu jest dodatkowe poręczenie państwa.
Forfaiting poszerzony - połączony ze świadczeniami dodatkowymi na rzecz zbywcy wierzytelności. Występuje głównie przy umowach eksportowo-importowych. Najczęściej wykorzystywanymi usługami jest badanie rynków kapitałowych w określonych krajach, czy też wyjednywanie zezwoleń dewizowych u władz.
Forfaiting połączony z confirmingiem - confirming polega na badaniu kondycji finansowej odbiorców mających siedzibę w kraju spółki conformingowej. W wypadku uzyskania pozytywnych wyników i dojścia do skutku umowy między eksporterem, a import., firma conformingowa potwierdza umowę i od tego momentu dostawca zwolniony jest z ponoszenia wszelkiego ryzyka handlowego, które przejmuje firma conformingowa. Conforming łączy się z forfaitingiem w zakresie badania sytuacji finansowej importerów którzy mają stać się dłużnikami forfaiterów.
Podział:
ze względu na ilość podmiotów
bezpośredni - firma forfaitingowa zawiera umowę bezpośrednio ze zbywcą danej wierzytelności. Najczęściej gdy wszystkie strony umowy pochodzą z jednego kraju; pośredni - oprócz zbywcy i forfaitera występują inne podmioty. Może to być pośrednicząca instytucja forfaitingowa krajowa lub zagraniczna. Przy wierzytelnościach wynikających z umów eksportowych. Z punktu widzenia miejsca siedziby podmiotów forfaitingu: krajowy - wszystkie podmioty maja siedzibę w jednym kraju; zagraniczny (międzynarodowy) - podmioty pochodzą z różnych krajów często bardzo odległych. Jest on drogą operacją. Z punktu widzenia zawiadomienia dłużnika: otwarty (jawny)- dłużnik zawiadamiany o zawarciu umowy; ukryty (tajny) - umowa zawarta poza dłużnikiem. Wierzytelności jakie mogą być przedmiotem forfaitingu: wierzytelności wekslowych - stanowi największy % wszystkich transakcji forfaitingowych. Weksel stał się instrumentem używanym w tych rozliczeniach z powodów: jest papierem wartościowym o charakterze abstrakcyjnym - oderwany od leżących u jego źródeł transakcji handlowej lub obligacyjnej; zbywalność wierzytelności wekslowych jest prostsza od innych praw majątkowych; forma weksla jest ujednolicona; dochodzenie wierzytelności wekslowej przebiega szybciej niż innych roszczeń majątkowych; międzynarodowe unormowania prawne dotyczące weksli oparte są na jednolitych zasadach. W ramach forfaitingu zbywalne są weksle własne wystawione przez odbiorców dóbr i weksle trasowane wystawiane przez dostawców z reguły po ich zaakceptowaniu. Walut w której jest wystawiany jest ustalana tak aby była jak najłatwiej zbywalny. Weksle zbywalne w forfaitingu ustala się na stosunkowo niewielkie kwoty co sprzyja rozszerzaniu ich obrotów. Mogą być poręczone przez inne osoby lub banki.
Forfaiting wierzytelności z tyt. dostawy, sprzedaży i usług - obejmuje wierzytelności udokumentowane w odpowiednich księgach prowadzonych przez dostawców lub odbiorców. (Forfaiting wierzytelności księgowych). Wierzytelności te nie są przenoszone w wekslach ani innych pap wartościowych. Często nie posiadają zabezpieczeń. Dochodzi do niego zazwyczaj między podmiotami które stale ze sobą współpracują i darzą się zaufaniem. Szczególną uwagę zwraca się tu na udokumentowanie wierzytelności. W umowie dokładnie opisuje się umowy podstawowe, podaje dane dotyczące ich wykonania, przedstawia się dokumentację finansowo-ksiegową pozwalającą wskazać daną wierzytelność i ustalić ich wysokość. Od dostawcy oświadczenie o wykonaniu wszystkich jego obowiązków zgodnych z umową. Od odbiorcy żąda się oświadczenia o jakości dostarczonych towarów i usług i braku roszczeń w stosunku do dostawcy. Forfaiting wierzytelności objęty akredytywami - dotyczy tych akredytyw, które są nieodwołalne i przenaszalne, bo prawa związane z nimi muszą przejść na forfaitera. Wymaga się by zostały zgromadzone wszystkie dokumenty niezbędne do prawidłowego funkcjonowania akredytywy; określony termin jej ważności. W przypadku mało znanego współpracownika- zaświadczenie o istnieniu nieodwołalnej i przenaszalnej akredytywy, wystawione przez bank w którym została ustanowiona. Wierzytelności leasingowych - polega na wykupie wierzytelności wynikających z umów leasingowych. Podmioty: leasingodawca- zbywca wierzytelności; leasingobiorca - dłużnik; foifarter. Cech szczególna - pomimo zawarcia umowy zachowany zostaje stosunek leasingowy miedzy leasingodawcą, z biorcą. Leasingodawca nadal właściciel przedmiotu, z wyjątkiem gdy przedmiot ten stanowi zabezpieczenie w postaci przewłaszczenia. Jest też obciążony obowiązkami usługowymi w stosunku do leasingobiorcy. Mogą być sprzedane wszystkie raty leasingowe, kilka lub jedna. Zabezpieczeniem może być przedmiot leasingu (przewłaszczenie lub zastaw); gwarancja bankowa; ubezpieczenie rat leasingowych.
Zabezpieczenia kredytów: bank może zażądać od klienta zabezpieczenia kredytu bankowego w kilku postaciach. Klient jeśli nastąpi częściowa spłata kredytu może starać się o zwolnienie części zastosowanych zabezpieczeń. Pozytywna decyzja dla klienta może nastąpić gdy pozostałe zabezpieczenia w pełni zabezpieczają interes banku i gdy istnieją przesłanki, że pozostała spłata kredytu będzie przeprowadzona zgodnie z umową. Jeśli wśród zabezpieczeń kredytowych będzie się znajdować poręczenie i klient będzie chciał go zastawić zwalniając pozostałe zabezpieczenia to bank odmówi bo przejąłby odpowiedzialność poręczyciela za niespłacenie kredytu. Jeśli przy zabezpieczeniu dostarczone były pewne dokumenty to klient ma prawo do ich zwrotu po spłaceniu kredytu. Zabezpieczenia osobiste - osoba dająca zabezpieczenie odpowiada całym swoim majątkiem: weksel własny inblanco; poręczenie wekslowe; gwarancja bankowa; przelew wierzytelności; przystąpienie do długu kredytowego; pełnomocnictwa. Zabezpieczenia rzeczowe - osoba dająca zabezpieczenie odpowiada tą częścią majątku, którą dała w formie zabezpieczenia- zastaw: ogólny; sądowy rejestrowy; na prawa; przewłaszczenie na zabezpieczenie; kaucja; blokada środków na rach. bankowym; hipoteka; przyrzeczenie przeniesienia własności nieruchomości; przeniesienie własności nieruchomości.
Weksel własny inblanco - dokument zawierający min. podpis wystawcy weksla, którym może być kredytobiorca lub jego pełnomocnik posiadający pisemne upoważnienie do zaciągania tego typu zobowiązań. Mogą znajdować się na nim inne elementy weksla. Weksel będący zabezpieczeniem powinien być na urzędowym blankiecie wekslowym lub wzorcu weksla sporządzonym przez bank co pozwoli na uniknięcie zarzutu, ze podpis nie był związany z zamiarem zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Jeśli wystawca weksla jest osobą prawną to oprócz podpisów osób upoważnionych do zaciągania zobowiązań powinna się znaleźć pieczęć firmy. Podpisy powinny być własnoręczne i posiadać cechy trwałości. Każdy weksel powinien być sprawdzony z punktu widzenia możliwości spłacenia kredytu w określonym terminie. Coraz częściej dokonuje się cesji polisy ubezpieczeniowej klienta na bank. Nie powinno się przyjmować samoistnych weksli od następujących osób prawnych: podmioty gosp. słabo znane bankowi; sp.zo.o; sp. Akcyjne z niewielkim kapitałem zakładowym; państwowe jednostki organizacyjne, bo egzekucja może nastąpić tylko z ich rach. bankowych; od podm.gosp. będących osobami zagranicznymi. Elementy weksla: powinien się znajdować podpis wystawcy weksla; mogą się znajdować: data wystawienia weksla (ogranicza jego ważność do roku); miejsce płatności weksla; miejsce wystawienia; klauzule wekslowe (zakaz indosowania; klauzula bez protestu; oznaczenie domycyliatu; klauzula przedstawienia weksla do zapłaty); nigdy nie powinna się znaleźć: suma wekslowa i data płatności weksla. Ostatnio - deklaracje do weksli własnych inblanco - pisemne porozumienie między bankiem, a wystawcą weksla co do sposobu wypełnienia weksla jeśli zajdzie taka potrzeba. Sposób zabezpieczenia klienta.
Poręczenie wekslowe zwane awalem - poręczenie za osobę wekslową zobowiązaną przez os 3 (fizyczną lub prawną lub już na wekslu podpisaną). Składa się je na samym wekslu lub na przedłużku. Może być z przodu weksla, wystarczy sam podpis poręczyciela, różny od podpisu wystawcy weksla. Na odwrocie lub przedłużku - kwota; ręczę poręczam; podpis; jeśli osoba prawna pieczęć firmy. Na odwrocie aby odróżnić formułę poręczenia od indosu. Awal w przypadku weksla nie może pojawić się na odrębnym dokumencie; nie może zwierać uzależnienia poręczenia od spełnienia określonych warunków lub wzajemnych świadczeń. Jeśli do weksla sporządzona jest deklaracja to poręczyciel powinien ją podpisać. Dopuszcza się udzielenia poręczenia wekslowego przez kilka osób, które mogą odpowiadać za całą sumę wekslową lub jej części.
Poręczenie według prawa cywilnego - umowa pisemna, przez którą poręczyciel lub poręczyciele zobowiązują się do spłaty kredytu gdyby nie zrobił tego kredytobiorca w oznaczonym w umowie terminie. Mogą go udzielać os fizyczne i prawne, a dojście do skutku tej umowy zależy od złożenia oświadczenia przez obie strony bank i poręczyciela. Złożenie oświadczenia przez bank- dowolna forma. Fakt przyjęcia oświadczenia poręczyciela jest oświadczeniem banku. Oświadczenie poręczyciela- na piśmie. Powinno zawierać: jednoznaczne wskazanie kredytu do spłaty którego się zobowiązuje; kredytobiorcę. Może zawierać określenie terminu ważności poręczenia. Poręczenie terminowe można odwołać jeżeli dotyczy kredytu przyszłego. Wygasa gdy: nastąpiła odmowa udzielenia kredytu; minął termin jego ważności; gdy nastąpiła spłata lub umorzenie kredytu; gdy nastąpiło odnowienie zobowiązania kredytowego lub jego przejęcie przez os 3, a poręczyciel nie wyraził na to zgody; gdy nastąpiło rozszerzenie zobowiązania, a umowa tego zabraniała; gdy upłynął termin przedawnienia. Poręczyciel może odmówić spłaty kredytu gdy poręczał za osobę nieposiadającą zdolności do czynności prawnych, a nie wiedział o tym lub nie mógł się o tym z łatwością dowiedzieć.
Przelew lub cesja wierzytelności - umowa pisemna między bankiem a kredytobiorcą lub os 3 zwaną cedantem, na podstawie której następuje przeniesienie na bank praw do otrzymania konkretnej kwoty od dłużnika cedanta. Wierzytelność ta powinna pochodzić od osób odpowiedzialnych majątkowo oraz mieć dokładnie stwierdzony tytuł prawny. Powinna być realnie ściągalna. Cesja jednej konkretnej oznaczonej wierzytelności lub kilku; cesja globalna - gdzie następuje przelanie wielu wierzytelności już istniejących lub przyszłych, jednoznacznie ukazanych w umowie. Wierzytelności przeznaczone do cesji powinny być pisemnie potwierdzone, nie wymaga się zgody dłużnika cedanta.
Przystąpienie do długu kredytowego - następuje zmiana w stosunku kredytowym po stronie dłużnika, do kredytobiorcy przystępuje os 3 jako dłużnik solidarny. Dotychczasowy dłużnik nie zostaje zwolniony ze spłaty kredytu, a nowy odpowiada jak za spłatę własnego. Obaj odpowiadają solidarnie wobec banku. Zabezpieczenie to jest celowe gdy: gdy do S.C. w trakcie spłaty przez nią kredytu przystępuje nowy wspólnik; jest to forma zgody wyrażona przez współmałżonka na zaciągnięcie kredytu; kredytobiorcą jest sp.zo.o. lub sp. Akcyjna, a przystępującymi do długu są wspólnicy lub członkowie zarządu, którzy zaczynają odpowiadać całym swoim majątkiem; kredytobiorcą jest spółka komandytowa, a przystępującym komandytariusz odpowiadający całym majątkiem. Ustawowe przystępowanie do długu: gdy nabywca przedsiębiorstwa lub gosp. rolnego odpowiada solidarnie ze zbywcą za zaciągnięty przez niego kredyt kiedy był on związany z prowadzoną działalnością, chyba że nic nie wiedział o zobowiązaniu. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytej nieruchomości według stany z nabycia jej; ma miejsce gdy do sp. jawnej przystępuje nowy wspólnik biorący na siebie odpowiedzialność za wcześniejsze zobowiązania; gdy do sp. komandytowej przystępuje wspólnik, odpowiadający za zobowiązania spółki istniejące w momencie do wpisania go do rejestru handlowego.
Pełnomocnictwo - może być udzielane przez kredytobiorcę, os 3 lub osobę już w jakiś sposób zabezpieczającą kredyt. Pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem bankowym - dysponowanie rach. oszczędnościowo rozliczeniowymi; otwartymi w związku z prowadzoną działalnością gosp. Cechy: nieodwołalne; może być terminowe; upoważnia bank do pobrania środków finansowych z rach. pełnomocnika; przyjęte w jakikolwiek sposób przez bank. Umieszcza się je na umowie kredytowej - gdy daje je kredytobiorca i dotyczy rach. e tym banku. W innym banku - na odrębnym blankiecie. Gdy daje je poręczyciel i dotyczy banku udzielającego kredyt „zobowiązanie poręczyciela”, w innym banku „odrębny dokument”. Pełnomocnictwo do umorzenia jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych - jednostki uczestnictwa emitowane przez fundusze powiernicze mogą być nabywane przez osoby fizyczne i prawne posiadające zdolność do czynności prawnych. Jednostki te reprezentują udział w aktywach funduszu, są wyrazem uczestnictwa prawa do papierów wartościowych oraz tytułem do udziału w dochodach funduszy. Jednostki uczestnictwa są niezbywalne na rynku wtórnym, na samych jednostkach nie można ustanowić zastawu, można je jedynie umorzyć otrzymując w zamian cenę ich wykupu.
Zastaw ogólny - można go ustanowić na rzeczach ruchomych, na jego mocy bank może dochodzić zaspokojenia swoich praw bez względu na to czyją własnością stały się rzeczy przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy. Może zabezpieczać kredyt udzielony, przyszły, pożyczkę, gwarancję i inne wierzytelności. Zabezpiecza należność główną i nieprzedawnione odsetki za ostatnie dwa lata od przysądzenia własności rzeczy oraz koszty postępowania w wysokości nie przekraczającej 1/10 kapitału . Nie zabezpiecza odsetek przedawnionych. Może należeć do kredytobiorcy lub os 3 (zastawcy). Można go ustanowić na parku maszynowym, na pojazdach mechanicznych z polską rejestracją, na przedmiotach wartościowych, rzeczach oddanych na przechowanie, statku morskim nie wpisanym do rejestru okrętowego. Rzeczy dane jako zastaw musza być: łatwo zbywalne, łatwe do wyceny. Powinny być oznaczone tak aby możliwe było ich odróżnienie od rzeczy tego samego rodzaju nie podlegających zastawowi. Można zrobić zastaw na przedmiotach znajdujących się na statku morskim w drodze - do banku dostarczamy dokument o przyjęciu ładunku na statek i dający możliwość rozporządzania tym ładunkiem oraz odbiór ładunku (dostarczyć konosament morski czysty). Gdy zastawiane są przedmioty wartościowe to powinny być wycenione. Wycena powinna być aktualna. Jeżeli przedmioty zastawione znajdują się u os 3 bank powinien zobowiązać zastawcę do takiego ich oznaczenia w sposób trwały aby nie został na nich ustanowiony następny zastaw. Jeśli bank uzna, ze przedmioty zastawu mogą ulec uszkodzeniu to może zażądać ich złożenia do depozytu sądowego; może je zwrócić i żądać innego zastawu, może żądać ich sprzedaży i oddania pieniędzy do depozytu sądowego. Może zażądać ubezpieczenia przedmiotu zastawu i zrobienia cesji polisy ubezpieczeniowej na bank. Umowa zastawu pisemna; miedzy bankiem a właścicielem rzeczy. Wymaga się wydania rzeczy bankowi lub os 3, na którą zgodę wyraziły obie strony.
Sądowy zastaw rejestrowy - pozwala uzyskiwać informacje o zastawionych rzeczach dzięki centralnemu gromadzeniu danych. Jest jawny. Przedmiot zastawiony pozostaje w rękach zastawcy, sam zastaw wpisany jest do ogólnopolskiego rejestru zastawów. Stosowany często tylko co do kredytów bankowych. Inne wierzytelności do których jest stosowany: wierzytelności skarbu państwa i innej państwowej os. prawnej; gminy i związku międzygminnego; osoby prawnej udzielającej kredytów i pożyczek nie bank; międzynarodowej organizacji finansowej, której członkiem jest Polska; innego podmiotu gosp. prowadzącego działalność na terenie Rzeczypospolitej. Można zastawiać rzeczy i prawa już istniejące i te które zastawca nabędzie np. samochód.
Zastaw na prawach - prawa te muszą być zbywalne. Można go ustanowić na wkładach, imiennych książeczkach oszczędnościowych pod warunkiem, że na 2 stronie okładki książeczki nie ma wpisu o zakazie wypłat na mocy orzeczenia sądowego. Na wierzytelnościach, udziałach w sp. zo.o., prawach w zakresie wynalżczości i papierach wartościowych (akcje, obligacje, weksle). Ustanowienie go wymaga pisemnej umowy miedzy bankiem a właścicielem dokumentu stwierdzającego prawo na którym ma być ustanowiony zastaw. Dokument ma być wydany bankowi. Umowa z datą potwierdzoną notarialnie, ten sam skutek ma umieszczenie w dokumencie wzmianki innych organów państwowych zaopatrzonej datą np. pobranie opłaty skarbowej opatrzonej datą. Jeśli ustanawiamy zastaw na wkładach - umowa podpisana miedzy bankiem a osobą posiadającą książeczkę. O uczynieniu zastawu informowany jest bank prowadzący rach. książeczki.
Zastaw na wierzytelnościach - przysługujących kredytobiorcy lub os 3 np. z tyt. sprzedanych towarów lub usług. Umowa z datą pewną. Dłużnik powinien zostać poinformowany o uczynieniu takiego zastawu. Kodeks handlowy przewiduje możliwość zastawu na całych udziałach w sp. zo.o. Bank wymaga przedłożenia umowy spółki, odpisu z rejestru handlowego, oświadczenia spółki o niezastawieniu udziałów, zgody pozostałych wspólników na dokonanie zastawu. Można tez zastawić prawa płynące z udziałów.
Zastaw na prawach w zakresie wynalazczości - na patencie i prawie do niego; prawie ochronnym i prawie do niego; prawach z umowy licencyjnej o ile są one zbywalne. Zastawca użytkuje przedmiot zastawu bo leży to w jego interesie i interesie zastawnika, który może pobierać z tego tytułu pożytki np. opłaty licencyjne, opłaty z tyt. używania wynalazku i zaliczać te pożytki na poczet spłaty kredytu.
Zastaw na papierach wartościowych - akcje, obligacje i weksle. Prawo handlowe przewiduje możliwość zastawu na akcjach z pewnymi ograniczeniami. Jeśli zastaw ustanawia się na akcjach na rynku papierów wartościowych to bank przyjmujący zabezpieczenie powinien znać nie tylko bieżącą wycenę akcji, ale tez prognozę kształtowania się ich cen w ciągu całego okresu kredytowania. O zrobieniu takiego zabezpieczenia trzeba poinformować biuro maklerskie. Obligacje - jako formę zabezpieczenia obligacje skarbu państwa. Powinny być wykupione w ciągu 2 lat po dacie do ich wykupu. Decyzja co do odsetków: przeznaczyć je na spłatę kredytu; zakup nowych obligacji; przyblokować obligacje na ich rachunku. Weksle - jeśli pochodzą od solidnych płatników, wywiązujących się terminowo z płatności.
Przewłaszczenie na zabezpieczenie - występuje na drodze przeniesienia na bank przez kredytobiorcę lub os 3 posiadanych przez nich rzeczy ruchomych. Z chwilą spłaty kredytu + odsetki + prowizja umowa traci swą moc. Rzecz przewłaszczona powinna być tak oznaczona by możliwa była jej identyfikacja. Przewłaszczenie rzeczy oznaczonych co do tożsamości - przewłaszczający otrzymuje z reguły prawo do zatrzymania przewłaszczonej rzeczy, czyli bierze je w użyczenie (bezpłatne użytkowanie). Przewłaszczenie rzeczy oznaczonych co do gatunku - przewłaszczający otrzymuje prawo zatrzymania tych rzeczy jako bezpłatny przechowawca, może je zbywać zastępując je rzeczami tego samego rodzaju lub rzeczami wykonywanymi z rzeczy przewłaszczonych lecz nie może oddawać ich na przechowanie os 3. Sam ponosi koszty przechowania.
Kaucja - postać gotówki lub bonów na okaziciela. Umowa pisemna, określająca przedmiot kaucji, który należy złożyć w banku. Gotówka - pieniądze na nieoprocentowanym koncie; bony - do banku pełnomocnictwo do przedstawienia ich do wykupu.
Blokada środków na rach. bankowym - nieodwołalna blokada środków zgromadzonych na rach. oszczędnosciowo-rozliczeniowym; rach. oszczędnościowym; rach. otwartym w związku z prowadzoną dział. gosp. Dokonana na pisemne zlecenie posiadacza rach. lub osoby posiadającej nieograniczone pełnomocnictwa do dyspozycji rach. bank potwierdza blokadę.
Hipoteka - (droga forma zabezpieczenia) aby zabezpieczyć wierzytelność banku można daną nieruchomość obciążyć prawem na mocy którego bank będzie mógł dochodzić zaspokojenia roszczeń z nieruchomości przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Hipoteką można obciążyć całą nieruchomość; jej cześć ułamkową; użytkowanie wieczyste; własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego i użytkowego; do domu jednorodzinnego lub mieszkania w domu budowanym przez spółdzielnię na sprzedaż lub wierzytelność obciążoną hipoteką. Nie można obciążyć oddanej tylko w użytkowanie. Wraz z nieruchomości obciąża się jej przynależności, czyli rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem, jej części składowe, które nie mogą być od niej odłączone. Hipotekom obciąża się roszczenia kredytowe - głównie czynsze. Na ustanowienie są potrzebne: odpis z ksiąg wieczystych i aktualna wycena nieruchomości. Wniosek o ustanowienie może złożyć bank, pełnomocnik lub właściciel. Zwykła (umowna) - podstawa wpisu do ksiąg - wniosek o wpis do hipoteki zwykłej oraz dokument dostarczony z banku wskazujący na udzielenie kredytu oraz dokument w którym jest cel kredytu, jego wysokość, zasady oprocentowania, warunki spłaty oraz oświadczenie właściciela w postaci aktu notarialnego o tym, ze jest ona jego własnością i nie stanowi zabezpieczenia innej wierzytelności. Kaucyjna - ustanawia się ja jako zabezpieczenie określonego kredytu o nieznanej wysokości lub który zostanie udzielony w przyszłości, może też być zabezpieczeniem wierzytelności z dokumentów zbywalnych przez indos. Nie do kredytu już udzielonego. Przymusowa - gdy kredyt nie został spłacony w określonym terminie przez kredytobiorcę lub osobę odpowiadającą za jego spłatę, a są oni właścicielami nieruchomości. Aby ja ustanowić bank składa wniosek o ustanowienie i powinien istnieć tytuł wykonawczy (ustanowienie sądu lub prokuratury). Morska - przedmiotem jest statek morski wpisany do rejestru okrętowego, prowadzonego przez Izbę Morską właściwą dla portu macierzystego statku.
Przyrzeczenie przeniesienia własności nieruchomości i przeniesienie własności nieruchomości - bardzo drogie zabezpieczenia; umowa wymaga aktów notarialnych 1-1; 2-2, przenoszący własność nieruchomości z właściciela na bank i drugi sporządza się po spłacie z banku na właściciela, akty muszą być uwzględnione w księgach wieczystych, a koszty ponosi kredytobiorca.
Czek inblanco - wykorzystuje się czek poręczony lub potwierdzony, potwierdzony ma ważność 30 dni.
Marketing bankowy - zespół metod i narzędzi służących do odkrywania potrzeb klientów oraz do kreowania tych potrzeb w zakresie oferowania kredytów i przyjmowania lokat i obsługi finansowej działań klientów. Przedmiot - ułatwienie i przyspieszenie obrotu środkami finansowymi; klientem banku jest klient masowy. Badania marketingowe; organizacje marketingu; decyzje marketingowe.
Informacje: aby dobrze prowadzić działalność marketingową musimy mieć określoną ilość informacji. Powinny być: dokładne i ścisłe; gromadzone z punktu widzenia decyzji które mają wywołać; odnosić się do określonych sytuacji (trafne); wewnętrznie zgodne i porównywalne. Podział: z punktu widzenia celu ich zbierania: operatywne- służą do podejmowania decyzji dotyczących stale powtarzających się działań oraz informacji o bieżącej sytuacji w banku np. ilość rach. bankowych, wziętych do dyskonta weksli; specjalne - gromadzone dorywczo, odnoszące się do sytuacji b. Rzadkich lub niepowtarzalnych - dotycząca struktury bankowej, konkretnych kredytów. Z punktu widzenia miejsca zdobywania informacji: wewnętrzne powstające i dostępne w banku; zewnętrzne- w otoczeniu banku, krajowe i zagraniczne; z punktu widzenia źródeł informacji: pierwotne- zbierane pod kątem określonych potrzeb marketingowych np. ankiety, wywiady. Mają charakter ilościowy i jakościowy; wtórne - można je czerpać z materiałów zebranych do innych celów. Charakter ilościowy np. informacje o rankingach bankowych w fachowych czasopismach.
Badania marketingowe - ogół czynności obejmujących gromadzenie i analizę informacji o rynku zachowaniu się klientów, o środkach taktyki i strategii marketingowej oraz ich efektach. Kryteria: z punktu widzenia spełnianych przez nie funkcji: opisowe - badanie zjawisk występujących w tej sferze; związków przyczynowych między określonymi zmiennymi - np. zależność korelacyjna miedzy nakładami, a środkami na popieranie sprzedaży, a wynikami ekonomicznymi i wynikami sprzedaży. Często dla klienta najważniejsza jest efektywność obsługi; rzetelna informacja. Badania prognostyczne - przewidywanie różnych zjawisk i sytuacji rynkowych. Aby prognoza była wiarygodna musimy mieć wiele wiarygodnych informacji wstecz, aby mieć małe błędy. Z punktu widzenia źródeł inform. i technik badań: wtórne (z za biurka) - wykorzystują wtórne źródła inform. zbierają je opracowują i interpretują. O bieżącej sytuacji o banku; formalne i nieformalne; publikowane i niepublikowane. Pierwotne - wykorzystują pierwotne źródła inform. np. ankiety, wywiady. Wśród klientów i pracowników banku.
Opracowanie strategii - należy zdefiniować produkt bankowy, są nim oferowane przez bank usługi dotyczące pieniądza, mające określoną jakość, opłacalność i dostępność. Obejmuje trzy etapy: kształtowanie funkcji produktu i ich zmiany - polega na nadaniu określonych właściwości ekonomicznych i symbolicznych funkcjom określonego produktu np. lokata - opracowanie regulaminu lokaty, w którym określi się formy i warunki lokowania pieniędzy. Powiązanie określonych form lokat z określoną symbolikom. Bank powinien zwracać uwagę na oczekiwania klientów. Wprowadzenie nowego produktu na rynek - nie musi zaspakajać nowych potrzeb, może to być produkt stary lepiej zabezpieczający potrzeby. Kształtowanie struktury asortymentowej produktów - dotyczy szerokości i głębokości asortymentu oraz zmian w tym zakresie. Np. szeroka gama produktów bez wchodzenia w głąb, czyli bez odmian - bank uniwersalny; ograniczony asortyment, ale wchodzi się w głąb - bank wyspecjalizowany - jakość, a nie ilość.
Cena produktu: może służyć do prób eliminacji konkurencji. W bankach jest nią podstawowe oprocentowanie.
Dystrybucja produktu bankowego, podstawowy instrument to kanały dystrybucji. Kanał bezpośredni - wzajemne kontakty miedzy bankiem, a klientem. Dystrybucja stacjonarna i niestacjonarna; kanał pośredni - pośrednik między bankiem a klientem.
Polityka lokalizacji banku - zwiera ona określenie zasięgu terytorialnego banku, wybór konkretnego miejsca lokalizacji oraz ustalenie nakładów niezbędnych do podjęcia i prowadzenia działalności bankowej. Czynniki zewnętrzne - potencjał ludnościowy, dochody, zatrudnienie; potencjał gospodarczy; sytuacja konkurencyjna; infrastruktura terenu. Czynniki wewnętrzne - odnoszą się do środków jakimi dysponują założyciele banku i sam bank oraz do możliwości finansowych tego banku, które można przeznaczyć na szkolenie pracowników.
Promocja: wszelkie środki taktyczne i strategiczne mające na celu umocnienie pozycji banku na rynku, pokazanie oferowanych przez bank produktów i aktywizacja ich sprzedaży. PR; sprzedaż osobista - pracownik do klienta, przedstawia mu ofertę; reklama; popieranie sprzedaży- działania i środki podejmowane w celu zwiększenia atrakcyjności danego produktu, zainteresowania klienta produktem, spowodowanie chęci jego posiadania oraz podjęcia decyzji o zakupie. Obniżki, rabaty. Krótko, rzadko, nieregularnie. Właściwe dokumenty, wyposażenie hali bankowej itd.
Strategie marketingowe banku: agregacyjna- opiera się na jednym programie działalności bankowej, na oferowaniu zunifikowanych, ze standaryzowanych produktów oraz na stosowaniu jednolitych kanałów dystrybucji i środków popierania sprzedaży. Klient tradycjonalista. Innowacyjna- ciągłe wprowadzanie nowych produktów na rynek. Założeniem jest wyprzedzanie potrzeb i gustów klientów, którzy lubią zmiany. Dyferencjacji produktów -
Różnicowanie produktów głównie przez ich ulepszenie, doskonalenie np. bank wyspecjalizowany. Segmentacji rynku - wyodrębnienie jednorodnych grup klientów w oparciu o różne kryteria, opracowaniu dla poszczególnych grup odpowiedniej polityki sprzedaży.
Działalność nadzoru bankowego - polega na wprowadzeniu środków oddziaływania i wzmocnienia tych środków przez nadanie nadzorowi praw do określenia norm płynności, pokrycia funduszami własnymi aktywów banku i dopuszczalnego ryzyka w działalności banku. Dotyczy wprowadzenia przepisów służących do przeciwdziałania procederowi prania pieniędzy. Wprowadzenie przez nadzór wskaźnika koncentracji ryzyka, porównywalnego z normami zachodnimi. Ograniczenie możliwości uchylania tajemnicy bankowej. Nadanie władzom nadzorczym uprawnień do kontroli przepływu własności akcji w bankach dla nadzorowania działalności banków.
Cele działania nadzoru bankowego:
zapewnienie bezpieczeństwa dla środków gromadzonych w banku (wkładów i lokat); kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa bankowego przez banki. Podlegają mu wszystkie banki na terenie Polski oraz instytucje finansowe i parabankowe, których tworzenie jest wskazane w prawie bankowym. Jedynym podmiotem do sprawowania pełnego nadzoru jest Prezes NBP. Minister finansów może najwyżej zlecić podjęcie czynności kontrolnych, sam nie posiada uprawnień. Wyjątek stanowią tu uprawnienia państwowej komisji papierów wartościowych i giełdy, która jako centralny organ administracji rządowej sprawuje nadzór nad uczciwym obrotem papierami wartościowymi. Kontrola własnych papierów wartościowych i działalność maklerska w bankach, o ile bank otrzyma na taką działalność zezwolenie. Aby je otrzymać musi mieć wyodrębnioną komórkę finansowo-organizacyjną która zajmuje się tylko działalnością maklerską. Licencjonowanie banku - unikanie problemów z późniejszą kontrolą lub likwidacją. Kontrola przepływu własności akcji w bankach- intencją jest niedopuszczenie do wykupienia banku przez osoby nie spełniające warunków wymaganych co do założyciela banku. Niedopuszczenie do obchodzenia norm bezpieczeństwa obowiązujących w bankach. Skierowane jest to do osób fizycznych i prawnych większe niż 10% pakietu akcji. Kontrolowanie bilansu banku - (miesięczne sprawozdanie jak i cało roczne). Kontrolowanie przeprowadzane przez bank dotyczące pożyczek, kredytów, przyjmowania lokat. Obowiązku otrzymywania płynności płatniczej przez bank. Zabezpieczenie kredytowych i terminowości spłat kredytów. Badanie oprocentowania kredytów, pożyczek i lokat zgodnych z przepisami prawa bankowego. Kontrolowanie sytuacji finansowej banku: sankcje- pisemne upomnienie np. o powiększenie kapitału własnego, zaniechanie określonych form reklamy; zawieszenie w czynnościach lub odwołanie zajmowanych stanowisk odpowiedzialnych za zaniedbanie; wniosek o ograniczenie zakresu działalności banku.
Rozliczenia zagraniczne -mogą być przeprowadzane przez banki jako: rozliczenia dewizowe i bezdewizowe. Rozliczenia bezdewizowe były przeprowadzane między bankami dwu lub wielu krajów w formie kompensaty wzajemnych należności i zobowiązań ich krajowych klientów. Obecnie tę formę rozliczeń stosuje się bardzo rzadko. Powszechne zastosowanie w rozliczeniach zagranicznych mają rozliczenia dewizowe. Sposób wykonywania przez banki zleceń płatniczych klientów zależy od tego, czy klient uzależnia zapłatę od spełnienia określonych warunków. Nad spełnieniem tych warunków czuwają banki uczestniczące w rozliczeniach. Uwarunkowane formy rozliczeń znajdują zastosowanie głównie przy rozliczeniach z tytułu importu i eksportu. Do podstawowych form rozliczeń o charakterze zleceń uwarunkowanych zalicza się inkaso i akredytywę dokumentową. Natomiast bezwarunkowe zlecenia płatnicze stosuje się głównie w transakcjach nietowarowych, np.: przy opłacaniu usług, spłacie długu, zapłacie odsetek a także w przekazach na rzecz osób prywatnych. Zalicza się do nich czek rozrachunkowy, akredytywę pieniężną, przekaz pieniężny i polecenie wpłaty. Transfer - najczęściej stosowaną formą rozliczeń zagranicznych jest transfer pieniędzy za pośrednictwem banku. Klienci wydają bankowi polecenie przetransferowania odpowiedniej ilości dewiz, a bank robi to przelewając pieniądze na konto banku zagranicznego lub zapisując na koncie klientów przelewy z zagranicy. Transfery zagraniczne odbywają się zwykle bezgotówkowo tylko salda w pewnych warunkach wypłacane są w formie pieniężnej. Dla zabezpieczenia - podpisanie umowy z wybranymi bankami zagranicznymi, które staja się bankami korespondentami. Dokonuje się z nimi wymiany usług i określa zakres świadczeń. Zwykle bank polski musi otworzyć w banku korespondencie rach. i wpłacić na niego określoną kwotę w dewizach.
Wymiana walut - bank skupuje waluty zagraniczne po kursie zakupu, a sprzedaje po kursie sprzedaży. Osiągana nadwyżka ułatwia udzielanie kredytów dewizowych. Banki podlegają prawu dewizowemu oraz muszą przestrzegać norm dopuszczalnego ryzyka, zabezpieczającego przed nadmiernym ryzykiem kursowym.
Akredytywa dokumentowa - jest pisemnym zobowiązaniem banku importera do wypłacenia eksporterowi należności w zamian za złożenie dokumentów reprezentujących towar. Strony - eksporter, importer, bank importera. Można ją porównać z warunkową gwarancją. Najczęściej gdy tylko towar zostaje przewieziony na teren kraju importera, pracownik banku udzielającego akredytywy otrzymuje dokumenty tego towaru. Jeśli odpowiadają warunkom akredytywy, bank wypłaca eksporterowi należność. Specyficzną formą jest list kredytowy - bank importera wysyła eksporterowi tekst takiego listu na specjalnym blankiecie, w którym upoważnia eksportera do ciągnienia na niego weksla trasowanego. Bank zobowiązuje się do wypełnienia trat z takiego weksla, jeśli będą do nich dołączone dokumenty dowodzące wysłania towaru. Po sprawdzeniu dokumentów bank wypłaca należność. Oprócz prowizji i opłat bank z tytułu akredytywy ponosi również korzyści takie jak znaczne wpłaty na rachunek bieżący. Często udziela kredytów na sfinansowanie transakcji importowej.
Inkaso dokumentowe - polega na wydaniu przez bank dokumentów importerowi w zamian za zapłatę lub jej zabezpieczenie. Biorą udział - eksporter (składa dokumenty i zalecenie inkasowe w banku), bank eksportera, bank importera, importer. Formą zabezpieczenia może być np. akcept weksla. Bank eksportera przesyła przyjęte od eksportera dokumenty do banku importera, w zamian za zapłacenie żądanej przez eksportera kwoty. Bank importera pobiera te kwotę z jego rachunku. Przedmiotem inkasa mogą być dokumenty handlowe potwierdzające dostawy towarów np. faktury, dokumenty transportowe, świadectwa pochodzenia, polisa ubezpieczeniowa; albo dokumenty finansowe np. weksle, czeki.
Rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe - stosowanie przez przedsiębiorstwa płatności gotówkowych wyższych niż 50 PLN podlega karze grzywny. Banki zwykle pobierają prowizje za opłaty gotówkowe na rach. podmiotu prowadzącego dział. gosp., a nie pobierają przy wpłatach na rzecz posiadacza rach. Gdy następuje wypłata z rach. bankowego na rzecz os 3 prowizja bankowa wynosi zwykle 1%. Wypłaty i wpłaty wymagają przeksięgowań na rach. bankowych.
Polecenie przelewu - pieniądze zgodnie z nim, przelewane są z jednego rach. bankowego na inny. Polecenie przelewu to dyspozycja klienta banku obciążenia jego rach. określoną kwotą, przy równoczesnym uznaniu tą kwota innego wskazanego rach. Bank musi to polecenie przyjąć jeśli na koncie klienta znajduje się wystarczająca ilość pieniędzy. Bank jest zobowiązany do określenia w umowie rach. bankowego terminów realizacji zleceń posiadacza rach. i prowizji bankowych związanych m.in. z przelewami. Bank ponosi odpowiedzialność za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem polecenia. Typy - dokonywane w tym samym banku (zwykle darmowe); dokonywane między różnymi bankami (zwykle pobierane są opłaty). Są ważnym źródłem dochodów banku. Rozrachunki między bankami dokonywane są za pośrednictwem Krajowej Izby Rozrachunkowej. Ma ona bankowe regionalne izby rozrachunkowe, z których usług korzystają położone na terenie danego regionu banki uczestniczące w KIR. Rejestrują one wzajemne należności i zobowiązania występujące między tymi oddziałami i przekazują dokumentację rozliczeń dokonywanych za pośrednictwem innych BRIR. Ostateczne rozliczenie sald operacji międzybankowych odbywa się za pośrednictwem KIR. Działalność KIR stwarza techniczną możliwość bardzo szybkiego dokonywania przelewów miedzy bankami. Plecenie pobrania np. na prąd.
Czeki - czek jest pisemnym poleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rach. bankowego. Są wystawiane przez banki na specjalnych blankietach. W Polsce znaczne część banków przystąpiła do wydawania czeków na blankietach o tym samym formacie i zbliżonej formie. Miejsca na kwotę i podpis - specjalna farba- zmienia kolor przy próbach przeprawienia. Klient ma prawo wystawić czeki tylko do wysokości salda jego rachunku. Bank pobiera z tyt. rozliczeń czekowych różne opłaty. Można za ich pomocą realizować rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe. Bezgotówkowe - czeki rozrachunkowe- mogą być też zwykłe czeki oznaczone napisem „tylko do rozrachunku”. Nie mogą być bezpośrednio zamienione na gotówkę. Odpowiednio wypełniony czek na okaziciela może przechodzić z rąk do rąk. Osoba która otrzymała go od wystawcy musi go wtedy indosować, czyli stwierdzić ten fakt na odwrocie. Przy wystawianiu czeku na wysokie sumy, często stosuje się potwierdzenie czeku przez bank. Bank blokuje odpowiednią sumę na rach. klienta aby czek miał pokrycie, i stwierdza to przez odpowiednia adnotację na czeku. Takie czeki są często wystawiane dla płatności zamiejscowych.
Karty płatnicze - debetowe, umożliwiają płatności tylko do wysokości stanu konta; z opóźnionym terminem płatności (typu charge), płatności regulowane raz w miesiącu, a ewentualny debet musi zostać zlikwidowany w ciągu następnego miesiąca; kredytowe, klient może przekraczać stan konta w praktyce zaciągnąć kredyt. Otrzymuje on limit czasowy w którym musi zwrócić kredyt i ilościowy, ustalona wielkość debetu zgodnie z umową między klientem, a bankiem.
Usługi świadczone przez banki. - otwieranie i prowadzenie rachunków oszczędniościowo-rozliczeniowych (ROR), wszystkim posiadaczom ROR zapewnia się ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków (NW) - otwieranie i prowadzenie rachunków oszczędnościowych z wkładem płatnym na każde żądanie w złotych i w walutach wymienialnych- preferencyjne stawki na lokaty terminowe lokowane w PBK- otwieranie i prowadzenie rachunków lokat progresywnych- międzynarodową kartę bankomatowo - płatniczą , krajową kartę płatniczą- wygoda i bezpieczeństwo dokonywania transakcji- brak konieczności posiadania gotówki przy sobie- stały dostęp do swojego konta.
zdolność kredytowa. Zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonywania oceny tej zdolności. Kredytobiorca jest obowiązany umożliwić podejmowanie przez bank czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu. W razie stwierdzenia przez bank kredytujący, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane lub w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy bank może: wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub jego części, zażądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu bądź przedstawienia w określonym terminie programu naprawczego i jego realizacji po zatwierdzeniu przez bank.
Rodzaje ryzyka bankowego. Ryzyko towarzyszy nieodłącznie działalności prowadzonej przez banki, co wiąże się ściśle z pełnioną przez nie w gospodarce narodowej funkcją pośredników finansowych. Przez ryzyko najczęściej rozumie się zagrożenie osiągnięcia zamierzonych celów.
Ryzyko bankowe dzieli się na:
ryzyko kredytowe (występuje wtedy, gdy kredytobiorca nie spłaca przypadających spłat rat kapitałowych wraz z uzgodnionymi odsetkami i ewentualnie z innymi opłatami),
ryzyko płynności (oznacza zagrożenie przejściowej lub całkowitej utraty płynności przez bank. Występuje ono wówczas, gdy zagrożona jest zdolność banku do spłacenia zobowiązań. Przyczyną wystąpienia braku płynności jest najczęściej niespłacenie w ustalonym terminie rat kredytu lub gwałtowne wycofanie lokat.
ryzyko stopy procentowej (oznacza niebezpieczeństwo, że zmiany rynkowej stopy procentowej wpłyną negatywnie na sytuację finansową banku. Powstaje wówczas, gdy w operacjach aktywnych i pasywnych zmiany w oprocentowaniu nie są zsynchronizowane tak pod względem wysokości procentu jak i terminu. Zależy to także od tego, czy operacje bankowe są związane ze stałą, czy zmienna stopą procentową. Bank zabezpiecza się przed tym ryzykiem zatrzymując odpowiednie papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu,
ryzyko kursu walut (występuje w obrocie zagranicznym i wiąże się ze zmianami kursów poszczególnych walut na rynku międzynarodowym. bank często rozlicza się po innym kursie waluty niż to było umówione z klientem. Różnica tych kursów przeniesiona w czasie może przynieść straty lub zyski dla banków.
Model 7-S składa się z 7 podstawowych elementów: cele strategiczne firmy, struktura, systemy, style, załoga, umiejętności pracowników, strategia banku. Uproszczony model finansowo-analityczny - 4 elementy: struktura organizacyjna, system informacyjny, zarządzanie zasobami ludzkimi, system planowania. System planowania - najważniejszym elementem jest plan strategiczny banku, w którym bank określa główne kierunki rozwoju: celu, badań, środków, alokację zasobów banku, harmonogramu działań, ocenę otoczenia rynkowego, oczekiwania wdrażania strategii. Zalety planu strategicznego - łączy wszystkie obszary działania banku i kierunki jego rozwoju, mobilizuje kadrę do osiągania wspólnych celów, wymusza myślenie i działanie w kategoriach długoterminowych, pełni ważną funkcję edukacyjną. Misja banku - określa szerokie ramy, która określa plan strategiczny banku. Misja określa: jakie grupy produktów chce oferować bank, na jakich rynkach działać, problem finansowania swoich operacji, jakie są główne zasady którymi bank chce się kierować. Plan strategiczny pełni rolę pomostu między misja banku a planami rocznymi.
Rodzaje struktur organizacyjnych w bankach. Problemy struktury organizacyjnej: centralizacja, duża wydajność w działalności jednostki, dobrze zdefiniowane zadania poszczególnych jednostek osób organizacyjnych, duża organizacja kadry pracowników, duża wiedza kadry kierowniczej, komunikowanie się wzdłuż linii podległości służbowych.
Podstawowe wady struktury organizacyjnej: nadmierne obciążanie obowiązkami kierownictwa banku, rosnąca biurokratyzacja, brak możliwości wyznaczania wymiernych celów, kryteria oceny czy dobrze wykonali zadania, przepychanie spraw pomiędzy organizacjami kierowniczymi, brak mechanizmów rozwiązywania konfliktów, nadmierna specjalizacja pracowników, funkcjonalny mechanizm organizacji.
1