Rozwój płciowy.

Różnice płciowe. Zaburzenia rozwoju. Rozwój identyfikacji płciowej: tożsamość płciowa, pojęcie ciągłości płci, pojęcie trwałości płci. Czynniki kształtujące płeć w procesie wychowania. Koncepcja płci psychologicznej S. Bem. Kryzys tożsamości płciowej u homoseksualistów. Negatywne skutki nabywania właściwości typowych dla płci. Pojęcie seksizmu. Przeciwdziałanie seksizmowi w procesie wychowania.

Kluczowe pojęcia: płeć genetyczna, gonadalna, hormonalna, fenotypowa, metrykalna, z wychowania, psychologiczna, poczucie przynależności płciowej, ukierunkowanie popędu płciowego, role płciowe, stereotypy płciowe, płeć psychologiczna, androgynia, identyfikacja płciowa, pojęcie ciągłości płci, pojęcie niezmienności płci, rozwój poczucia tożsamości płciowej, segregacja płciowa, antagonizm płci, seksizm.

Ważna jest umiejętność scharakteryzowania: różnic międzypłciowych na różnych etapach rozwoju, wskazania źródeł tych różnic, w tym: odmienności traktowania dziewcząt i chłopców w procesie wychowania (socjalizacji) i konsekwencji tej odmienności.

ROZWÓJ PŁCI

Czy kobiety i mężczyźni różnią się między sobą?

• Różnice fizyczne

• Różnice fizjologiczne

• Różnice w instynktach

• Różnice intelektualne

• Różnice w osiągnięciach

• Różnice emocjonalne

• Różnice w stanie zdrowia

• Różne przyczyny umieralności

• Nauki płynące z Biblii

INTERPREATCJA RÓŻNIC

• Biologiczna – dotycząca odmiennej budowy mózgów;

• Hormonalna – wpływ odmiennych hormonów;

• Ewolucyjna – inne role w historii ludzkości;

• Socjalizacyjna – odmienne wychowanie, odmienne doświadczenia.

WRODZONE CZY NABYTE?

GENOTYP CZY WYCHOWANIE?

Czy są różnice na starcie?

• Chłopcy są bardziej podatni na teratogenny;

• Mniej odporni na choroby zakaźne;

• Chłopcy są ciężsi i dłużsi w momencie narodzin;

• Dziewczęta mają lepszą koordynację;

• Dziewczynki dłużej niż chłopcy utrzymują kontakt wzrokowy z dorosłymi;

• Chłopcy są bardziej aktywni ruchowo i mniej śpią;

• Dziewczynki więcej wokalizują i szybciej niż chłopcy zaczynają mówić.

MOŻNA WYRÓŻNIĆ

• płeć genetyczną

• płeć gonadalnąpłeć hormonalną

• płeć fenotypową

• płeć metrykalną

• płeć z wychowania

• płeć psychologiczną

• poczucie przynależności płciowej

• ukierunkowanie popędu płciowego

Płeć genetyczna

• płeć określa chromosom zawarty w komórce męskiej: XX XY;

• niewielki odcinek chromosomu Y warunkuje płeć męską – jest to segment zwany TDT (testis – determining factor);

• X jest duży i zawiera wiele genów;

• Y jest czterokrotnie mniejszy;

• Recesywne geny powiązane z X są zwykle bardziej widoczne u przedstawicieli płci męskiej (bo nic ich nie blokuje, jako że nie ma drugiego X).

ZESPÓŁ TURNERA (XO)

• kobiety, ale odznaczające się niedorozwojem płciowym;

• niski wzrost, brak miesiączek, infantylizm narządów płciowych, koślawość;

• bezpłodne;

• duże zdolności werbalne, b. niskie przestrzenne, matematyczne.

ZESPÓŁ XXX

• dziewczynki;

• osiągają normalny wzrost, ale mają zwolniony rozwój fizyczny;

• słabo radzą sobie w szkole;

• mają mniejsze zdolności werbalne niż dziewczynki z XO.

ZESPÓŁ KLINEFELTERA (XXY)

• dodatkowy chromosom X;

• niedorozwój jąder i drugorzędnych cech płciowych;

• czasem drugorzędowe cechy żeński;

• połowa jest upośledzona umysłowo;

• bezpłodni;

• niskie osiągnięcia szkolne.

Zespół supermęskości (XYY)

• wyższy niż przeciętny wzrost;

• niższe w porównaniu z przeciętną wyniki w testach inteligencji;

• większa agresywność;

• prawidłowy rozwój płciowy;

• powiązanie z przestępczością.

Płeć gonadalna
We wczesnym okresie życia zarodka u obu płci rozwijają się jednakowe u obu płci zalążki przyszłych gruczołów płciowych i narządów płciowych. Taki obupłciowy zawiązek to progonada.

• u zarodka XY rozwija się jądro.

• u zarodka XX rozwija się jajnik.

• Jądra i jajniki rozpoczynają wydzielanie hormonów i dalsze różnicowanie się płci zachodzi pod ich wpływem, zwłaszcza pod wpływem hormonów wydzielanych przez jądro płodowe.

Płeć hormonalna

• Hormony płciowe, u obu płci, są produkowane przez gonady (jądra i jajniki), a gonady są kontrolowane przez gruczoł przysadki mózgowej i podwzgórze.

• Hormony płciowe pobudzają rozwój narządów płciowych i powodują pojawienie się schematów zachowań płciowych. Regulują też rozwój i organizację pracy mózgu.

Warto pamiętać, że gruczoły płciowe składają się z 2 części i mają 2 funkcje

• Jedną część stanowi gruczoł dokrewny, produkujący od wczesnych okresów rozwojowych hormony płciowe /co jest zresztą pobudzane przez gonadotropiny wydzielane przez płat przedni przysadki/ (FSH – wpływa na estrogeny, a LH – na testosteron),

• druga część produkuje w dojrzałym już organizmie – komórki rozrodcze.

Płeć metrykalna
czyli płeć zarejestrowana w dokumentach

Płeć fenotypowa

• Ostateczne ukształtowanie się wyglądu człowieka następuje w okresie pokwitania.

Identyfikacja płciowa

• Jest to psychologiczna świadomość lub poczucie bycia albo mężczyzną albo kobietą.

• To poczucie przynależności do określonej płci.

• Najpierw u dziecka kształtuje się tożsamość płciowa – czyli zdolność do kategoryzowania siebie jako osoby płci męskiej bądź żeńskiej.

• Około 4 r. ż., pojawia się pojęcie ciągłości (stabilności) płci – czyli świadomość, że wszyscy mają przez całe życie taką samą płeć.

• Około 5 – 6 r. ż. Pojawia się pojęcie trwałości (niezmienności) płci – dzieci uznają, że płeć danej osoby jest stała i nie może się zmieniać wraz z ubraniem czy uczesaniem.

HISTORIA PEWNEGO ODKRYCIA

• I – odkrycie, że kobiety i mężczyźni różnią się wyglądem zewnętrznym;

• II – odkrycie, że nie robią tego samego;

• III – odkrycie, że mają inne zdolności i osiągnięcia;

• IV – odkrycie, że są zachowania stosowne i nie dla danej płci;

• V – odkrycie, że prestiż przypisywany różnym właściwościom i wzorom zachowania jest inny, i że więcej prestiżu ma to, co robi mężczyzna

Płeć z wychowania

• efekt odmiennego traktowania w chłopców i dziewcząt.

• efekt wychowania opartego na stereotypach płciowych.

• efekt przekazywania wiedzy o tym, jakie rodzaje zachowań są właściwe dla chłopców, a jakie dla dziewcząt;

• do 8 – 10 r. ż. panuje stan ciszy hormonalnej, decyduje wychowanie.

Zaczyna się od nadania imienia

• Inne ubieranie, układanie włosów, inny system nakazów i zakazów.

• Zachęcanie, zwłaszcza chłopców, do zabawy typowymi dla ich płci zabawkami;

• Chłopcy są zachęcani, a dziewczynki zniechęcane, do aktywnej i żywej zabawy;

• Chłopcom daje się męskie, a dziewczynkom żeńskie obowiązki;

• U chłopców przywiązuje się większą wagę niż u dziewcząt do zachowań agresywnych i asertywnych; zachęca się ich bardziej do autonomii;

• Rodzice częściej dyskutują na temat uczuć z dziewczętami;

• Chłopcy są bardziej zachęcani do kontroli emocji (za: SCHAFFER, 2005).

CO DECYDUJE?

Czy naciski socjalizacyjne przynoszą zamierzone efekty, czy też rodzice reagują na istniejące już wcześniej różnice?

Elisabeth Badinter w " XY. Tożsamość mężczyzny" stwierdza, że męskość rodzi się w wyniku potrójnej negacji

• chłopiec musi wykazać, że nie jest kobietą, że nie jest dzieckiem, że nie jest homoseksualistą. Musi też przenieść uczucia z matki na inne kobiety.

• dziewczynka musi wykazać, że nie jest dzieckiem, że nie jest chłopcem, że nie jest lesbijką. Musi też przenieść swe uczucia i zainteresowania z matki na ojca, a następnie na innych mężczyzn.

PŁEĆ PSYCHOLOGICZNA

• ANDROGYNIA - zintegrowanie w psychice jednostki stylów zachowania, wartości i cech osobowości, które tradycyjnie uważa się za typowo męskie i typowo żeńskie.

• Koncepcja ta pokrywa się z założeniami feminizmu. Prekursorką w tej dziedzinie była Sandra Bem (ur. 1944) z Cornell University.

• Wg Bem obie płcie powinny dążyć do osiągnięcia postaw androgynicznych, by móc postępować w sposób męski lub żeński w zależności od okoliczności, od wymogów sytuacji.

HOMOSEKSUALIZM

ZAGROŻENIA

• Przemoc;

• Zniewagi werbalne

• Bezdomność

• Uzależnienia

• Wysoki wskaźnik porzucenia szkoły

• Samobójstwo

• Nietrwałość związków

KRYZYS TOŻSAMOŚCI PŁCIOWEJ U HOMOSEKSUALISTÓW

• Czy moja orientacja jest właściwa?

• ŻAŁOBA po utraconych możliwościach

• Rozbieżność z wcześniej wpajanym systemem wartości;

• Kryzys, może być chroniczny;

• ukrywanie własnej tożsamości w lęku przed reakcją otoczenia;

• Bycie postrzeganym przez pryzmat orientacji płciowej;

• Może przerodzić się w kryzys suicydalny

SKUTKI NABYWANIA WŁAŚCIWOŚCI TYPOWYCH DLA PŁCI

Rozłam między płciami.

Odmienny obraz siebie.

Antagonizm płci.

Dyskryminacja dzieci zachowujących się niezgodnie z płcią.

Różnice w poziomie aspiracji chłopców i dziewcząt.

Inne atrybucje.

Panowie mają większe poczucie sprawstwa i kontroli, więcej zaufania do siebie.

Psychologiczna zależność u dziewcząt.

FEMINIZM

• Feminizm liberalny – kobiety równe mężczyznom.

• Feminizm radykalny – kobiety ponad i przeciw mężczyznom.

• Feminizm socjalistyczny – nierówność ma charakter klasowy, kobiety i mężczyźni równi w stosunku do siebie.

• Feminizm kulturowy – (gender feminizm) – to protest żeńskiej elity kulturalnej naszego świata przeciw maskulinizacji języka, nauki, kultury.

• Feminizm siły –zdecydowane postulaty i walka o nie, i jej efekty.

Problem seksizmu
Seksizm to nieświadome lub świadome przekonanie, że druga płeć powinna być dyskryminowana jako gorsza.

Jak przeciwdziałać?
ZALECENIA AMERYKAŃSKIE

• Nie rozsadzać dzieci w zależności od płci.

• Nie podkreślać zwracając się do uczniów ich płci. Nie stosować podziału zadań według płci, np. chłopcy przesuwają ławki, a dziewczęta je myją.

• Nie stosować stereotypów w trakcie dyscyplinowania i zwracania się do uczniów.

• Nie używać seksistowskich terminów.

• Nie pobudzać walki płci.

• Nie ograniczać kontaktów z rodzinami uczniów do matek.

• Zmienić treść reklam

• Zmienić treści podręczników.