1.Pojęcia:
Ekonomia-jest to nauka o procesach gospodarczych tzn. procesach produkcji, wymiany i konsumpcji środków zaspokojenia potrzeb ludzkich.
Mikroekonomia- bada poszczególne elementy, które tworzą gospodarkę tj. gospodarstwa domowe, rynki poszczególnych produktów czynników wytwórczych się na rynku zachowanie producentów i konsumentów.
Makroekonomia- zajmuje się analizą gospodarki jako całości, bada wielkości agregatowe.
2.Gospodarka rynkowa- cechy, zalety, słabości:
Dominacja prywatnej własności czynników produkcji
Rynkowa alokacja *rozmieszczenie) zasobów gospodarczych
CECHY:
-Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej
-Rynkowe kształcenie cen
-Równość prawna podmiotów gospodarczych
-Dążenie przedsiębiorstw do osiągania zysku
ZALETY:
-Duży wybór
-Dobre zaopatrzenie sklepów
-Duża elastyczność i innowacyjność gospodarki
-Tendencja do racjonalnego wykorzystywania zasobów gospodarczych
-Tendencja do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej
SŁABOŚCI:
-Istnienie tzw. dóbr publicznych
-Tendencje monopolistyczne
-Występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę tj. inflacja, bezrobocie.
-Występowanie tzw. Negatywnych efektów zewnętrznych- zanieczyszczenie środowiska
-Duże nie zawsze akceptowane społecznie różnice dochodowe i majątkowe.
3.Dobra i usługi. Podział dóbr
Dobra- są to rzeczy, które zaspokajają potrzeby ludzkie.
Usługi- są to czynności w wyniku, których powstają wartości użytkowe zaspokajające potrzeby.
Dobra ekonomiczne- występują w ilościach ograniczonych i są wytwarzane przez człowieka
Dobra produkcyjne- są to te dobra, które są użytkowane przez producenta np. surowce, maszyny itp.).
Dobra konsumpcyjne- są to takie dobra, które bezpośrednio użytkuje konsument.
Dobra substytucyjne- dobra zamienne, które spełniają tą samą potrzebę.
Dobra komplementarne- są użytkowane łącznie, są to dobra, które się uzupełniają. Muszą być użytkowane łącznie, ponieważ w przeciwnym wypadku są bezużyteczne
4. Czynniki wytwórcze:
Są to zasoby wykorzystywane do produkcji dóbr i usług. Czynnikami wytwórczymi są:
-praca (wiedza, umiejętności, kwalifikacje)
-ziemia (zasoby naturalne- bogactwa mineralne)
-kapitał (dobra produkcyjne – maszyny, urządzenia, hale produkcyjne)
5.Krzywa transformacji
Cechą rzeczywistych gospodarek jest ograniczoność zasobów. Krzywa transformacji określa maksymalną wielkość produkcji, którą kraj mógłby wyprodukować najefektywniej wykorzystując zasoby ekonomiczne.
6. Pojęcie i klasyfikacja rynków
Rynek- zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami. Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz wwarunków, w jakichone przebiegają.
Rynek sprzedawcy (producenta) - Jest to taka sytuacja na rynku, w której warunki dyktuje producent. Występuje brak konkurencji (monopol), oczekiwania nabywców znacznie przewyższają oferowaną do sprzedaży ilość produktów (popyt jest większy niż podaż), toteż sprzedawcy nie zabiegają o konsumenta, a nabywcy muszą rywalizować·w ich zdobywaniu;
Rynek nabywcy (konsumenta) - Sytuacja przeciwna do rynku producenta, tzn. warunki dyktuje konsument (klient). Nieodzownym elementem tego rynku jest konkurencja. Ilość·produktów przeznaczonych do sprzedaży przewyższa zapotrzebowanie klientów, przedsiębiorstwa produkują to, co znajduje aprobatę nabywców i właściwie zaspokaja ich potrzeby, a pozyskanie klienta jest wynikiem marketingu..
7. Modele rynku
Konkurencja doskonała- duża liczba producentów, którzy wytwarzają jednorodny standardowy produkt. Każdy producent dostarcza na rynek niewielką część całkowitej produkcji i dlatego nie ma wpływu na całkowitą podaż produktu i jego cenę. Nie ma barier wejścia i wyjścia z rynku. Konkurencja ma ograniczony charakter.
Konkurencja monopolistyczna- występuje wielu producentów, którzy wytwarzają produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty. Wejście na rynek jest względnie łatwe, chociaż wiąże się z poniesieniem pewnych kosztów chociażby na reklamę. Dominują formy konkurencji nie cenowej.
Monopol- występuje jeden producen
t. Produkt przez niego wytworzony nie ma bliskich substytutów. Istnieją bariery wejścia na rynek. Mogą to być bariery: prawne, ekonomiczne). Bariery te wynikają z następujących przyczyn:
-monopolista może posiadać prawo do znaku firmowego
-dobra i usługi wytwarzane przez monopolistę mogą być chronione patentami
Oligopol- występuje kilku
producentów, których każdy wytwarza dużą część całkowitej produkcji. Produkty wytwarzane mogą byś jednorodne np. stal, cynk. Wejście na rynek tych firm jest bardzo trudne. Cechą firm na tym rynku jest zależność od decyzji cen. Decyzja cenowa może mieć znaczny wpływ na sprzedaż pozostałych firm.
8.Popyt i jego determinanty,
Popyt- zapotrzebowanie na dobra i usługi, które konsumenci są gotowi nabyć po różnych cenach
Determinanty popytu:
-cena dobra
-dochody konsumentów
-cena dobra substytucyjnego lub komplementarnego
-moda
-czynniki demograficzne
Krzywa popytu- pokazuje ilość dóbr i usług, które konsumenci będą chcieli nabyć po różnych cenach rynkowych i przy zachowaniu zasady Ceteris Paribus.
Prawo popytu: określa
stosunek pomiędzy cenami a ilością dóbr i usług, które zostały zakupione przy danych cenach. Wyższej cenie towarzyszy mniejsza ilość nabywania towarów usług, Niższej cenie towarzyszy większa ilość nabywania towarów usług.
9. Podaż i jej determin
Podaż- ilość dóbr i usług oferowanych przez producentów przy określonej cenie.
Determinanty podaży:
-sezonowość
-cła importowe
-zmiana stawek VAT
-zmiana kosztów produktu
-liczba przedsiębiorstw na rynku
Krzywa podaży- pokazuje, jakie ilości danego dobra producenci są skłonni zaoferować do sprzedaży przy różnych cenach w danym okresie.
Prawo podaży- Przy Ceteris Paribus podaż danego towaru zwiększa się, jeśli wzrasta jego cena natomiast obniżeniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży.
Cenowa, dochodowa i mieszana
Elastyczność popytu – jest miarą reakcji konsumenta na zmianę dochodu lub ceny, jest ona miarą procentową..
Cenowa elastyczność popytu – mierzy reakcje wielkości popytu w stosunku do zmiany ceny.
Dochodowa elastyczność popytu – mierzy stopień reakcji konsumentów danego produktu przejawiającej się w zmianie nabywanej ilości na zmianę dochodu konsumentów.
Mieszana elastyczność popytu – mierzy ona stopień reakcji konsumentów jednego produktu przejawiający się w zmianie nabywanej jego ilości pod wpływem zmiany ceny drugiego produktu.
11. Popyt elastyczny i nieelastyczny względem ceny .Popyt elastyczny – względem ceny tzn. silnie reaguje na jej zmiany. Nawet mała zmiana ceny powoduje duże zmiany w popycie.
Popyt nieelastyczny względem ceny – tzn. słabo reaguje na jej zmiany. Nawet duża zmiana ceny powoduje małe zmiany w popycie.
Cenowa elastyczność popytu zależy od:
- znaczenia dobra dla konsumenta
- od dostępności substytutu
- od udziału w dochodzie wydatków na dane dobro
- czasu
12. Elastyczność podaży.
Elastyczność podaży – to miara zdolności producentów do dostosowania wielkości podaży do zmiany ceny. Inaczej mówiąc, elastyczność podaży jest miarą wrażliwości na zmianę ceny. Jest uzależniona od dwóch czynników: czasu i wzajemnej substytucji czynników produkcji.
13. Równowaga rynkowa
Równowaga rynkowa- Ogólnie, określa się tak sytuację, w której wszystkie siły rynkowe równoważą się a wartości zmiennych ekonomicznych pozostają niezmienne. W szczególności, najczęściej mianem równowagi rynkowej określa się stan rynku, w którym ilość dóbr nabywanych przez konsumentów równa jest ilości tych dóbr wytwarzanych przez producentów, czyli stan, w którym wielkość popytu na danym rynku jest równa wielkości podaży. Czynnikiem równoważącym podaż i popyt jest zazwyczaj cena. Cena, przy której występuje równowaga rynkowa nazywana jest ceną równowagi rynkowej.
14. Ekonomiczne funkcje państwa
Funkcja alokacyjna – polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji (rozmieszczeniu) zasobów gospodarczych. Związana jest z dostarczeniem tzw. Dóbr publicznych przez państwo.
Funkcja redystrybucyjna – ma na celu zmniejszanie różnic dochodowych i majątkowych społeczeństwie. Realizowana jest poprzez system podatkowy i wydatki budżetowe o charakterze transferów.
Funkcja stabilizacyjna - polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę, mających na celu wzrost gospodarczy, ograniczenie inflacji i bezrobocia.
15. Główne kategorie makroekonomiczne
PKB- suma dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w ciągu
roku.
PKB nominalny – mierzy się w cenach bieżących tzn. takich, które istniały w
okresie, gdy produkowano wchodzące w jego skład dobra i usługi.
PKB realny – mierzy się w cenach stałych, czyli w cenach roku bazowego.
PNB – jest to pieniężna wartość wszystkich dóbr Finalnych i usług wytworzonych ciągu roku przez czynniki wytwórcze będące własnością obywateli danego kraju niezależnie czy znajdzie się w kraju czy zagranicą.
16. Budżet państwa
Budżet państwa- jest to plan finansowy dochodów i wydatków państwa związany z realizacją przyjętej polityki społecznej i gospodarczej, Jest on sporządzany na okres 1 roku i musi być zatwierdzony przez władze ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym.
Dochody budżetu państwa:
podatki
opłaty
publiczna działalność zarobkowa
składki na ubezpieczenie społeczne
pożyczki publiczne
dochody z emisji pieniądza
Wydatki budżetu państwa:
działalność nieprodukcyjna- adm. państwowa, szkolnictwo
opieka społeczna- renty gruntowe, emerytury, zasiłki
działania interwencyjne państwa: dotacje do finansowania zadań gosp., subwencje
17. Pojęcie i rodzaje podatków.
Podatek – jest to przymusowe bezzwrotne, nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa:
ze względu na przedmiot opodatkowania
- dochodowe – pobrane od dochodów osobistych ludności- PIT
- konsumpcyjne –podatek od wydatków, czyli podatki nakładane na produkty
- majątkowe – płacone od posiadanego majątku od nieruchomości
Ze względu na jednorodność podmiotu opodatkowania
- pośrednie – ukryte w cenach dóbr i usług jest adresowany do finalnego nabywcy produktów usług
- bezpośrednie – są obliczane od indywidualnego majątku dochodu czy przychodu
Ze względu na skalę podatkową
- proporcjonalny – wszyscy podatnicy płacą ten sam procent swoich dochodów, obowiązuje jedna stopa podatku.
- progresywny – osoby uzyskujące wyższe dochody obciążone są wyższą stopą podatkową
- degresywny – wraz ze wzrostem dochodu nakładane są coraz mniejsze procentowe stawki – podatek od nieruchomości
18. Zasady polityki budżetowej.
zasada rocznego budżetu- plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku, nie musi być to rok kalendarzowy.
zasada zupełności – budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa.
zasada jawności – budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości
zasada jedności – budżet państwa powinien tworzyć jedną całość tzn. wszystkie dochody i wydatki powinny być ujęte w jednym zestawieniu
zasada równowagi budżetowej – dążenie do sytuacji w której dochody państwa będą równe wydatkom państwa. Zasada ta nie jest stosowana.
19. Polityka fiskalna a polityka monetarna.
Polityka fiskalna – to inaczej polityka budżetowa, która opiera się na wykorzystaniu podatków i wydatków budżetowych do stabilizacji gospodarki oraz realizacji innych celów ekonomicznych i społecznych. Polityka ta może być pasywna i aktywna.
Polityka monetarna – nazywana również pieniężną, polega na manipulowaniu przez bank centralny stopą wzrostu podaży pieniądza.
Najważniejsze automatyczne stabilizatory koniunktury to:
- podatki od dochodów ludności
- podatki od przedsiębiorstw
- podatki pośrednie nakładane na artykuły konsumpcyjne
- zasiłki dla bezrobotnych inne formy świadczeń społecznych oraz program rolnictwa.
20. Funkcje pieniądza.
Pieniądz – jest to materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę.
Funkcje:
Miernika wartości – w tej funkcji pieniądz służy do wyrażania wartości towarów.
Środka wymiany (cyrkulacji) – pieniądz pośredniczy w wymianie towarów transakcjach gotówkowych.
Środka tezauryzacji – gromadzenia skarbu, wartości
Środka płatniczego – pieniądz służy do regulowania wszelkich zobowiązań również w transakcjach kredytowych.
21. Pojęcie i rodzaje banków.
Bank to samodzielne przedsiębiorstwo, które oferuje i realizuje usługi w zakresie obrotu płatniczego, finansowania, dokonywania wkładów pieniężnych oraz czynności związanych z tymi usługami.
Rodzaje Banków:
a ) Bank Centralny – uprawniony do emisji banknotów, przechowywania rezerw walutowych państwa, sprawuje nadzór nad działalnością banków komercyjnych.
b) Bank Inwestycyjny – instytucja finansowa lokująca kapitał w papierach oszczędnościowych, udzi9elająca kredytów długoterminowych.
d) Bank Komercyjny – instytucja finansowa, która korzystając z wkładów oszczędnościowych lub kredytu refinansowego, udziela kredytów lub pożyczek przedsiębiorstwom i osobą prywatnym.
Ze względu na formę własności:
- banki państwowe – tworzone przez skarb państwa
- banki prywatne – mogą być zakładane przez osoby prywatne
- banki spółdzielczr
22. Pasywne i aktywne funkcje banków.
Pasywne – polegają
na pozyskiwaniu środków finansowych od klientów banku. W tym celu bank wykonuje takie czynności bankowe, jak np. przyjmowanie depozytów czy emitowanych bankowych papierów wartościowych.
Aktywne – polegają na wykorzystaniu przez bank zgromadzonych środków finansowych własnych i obcych w celu finansowania potrzeb kredytobiorców. Do operacji aktywnych zaliczane są m. in.:
- udzielanie kredytów
- udzielanie gwarancji bankowych
- udzielanie poręczeń
- udzielanie pożyczek pieniężnych
23. Bank Centralny i jego
Bank Centralny – uprawniony do emisji banknotów, przechowywania rezerw walutowych państwa, sprawuje nadzór nad działalnością banków komercyjnych.
Funkcje:
Kontroluje ilość pieniądza w obiegu
Jest bankiem banków
Prowadzi obsługę rządu
Ustala kurs waluty krajowej
24.Instrumenty kontroli podaży pieniądza przez bank centralny
*Instrumenty kontroli głównej
stopy redyskontowej
operacje otwartego rynku
system minimalnych rezerw obowiązkowych
*Instrumenty kontroli selektywnej –kontrola stóp procentowych, udzielanych pożyczek
*Oddziaływanie przez perswazje - polega na przekazywaniu sugestii w sprawie pożądanych kierunków polityki banków prywatnych.
25. Akcja i obligacja jako papier wartościowy.
Papiery wartościowe – są to dokumenty stwierdzające, przysługujące ich właścicielom prawa majątkowe, których realizacja jest możliwa tylko po ich okazaniu lub zwrocie.
Akcje – są to papiery wartościowe potwie
rdzające udział w majątku spółki akcyjnej. Mając akcje jesteśmy współwłaścicielami spółki akcyjnej.
Obligacje – są to papiery wartościowe o charakterze wierzycielskim. Wyróżnia się obligacje: państwowe, komunalne, bankowe, obligacje podmiotów gospodarczych.
26.Rynek pracy – popyt i podaż na rynku pracy.
Rynek jest to rynek, na którym kształtują się popyt i podaż siły roboczej. Jest to rynek, na którym spotykają się pracodawcy, pracownicy i osoby poszukujące pracy. Przedmiotem transakcji na rynku pracy jest praca, czyli umiejętności, kwalifikacje i czas pracowników. Popyt na rynku pracy występuje po stronie pracodawcy, gdyż to on chce kupić pracę. Natomiast podaż występ[uje po stronie pracownika, który poszukuje pracy, oferując swoją pracę.
Zasoby siły roboczej:
Obejmują osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcie na typowych warunkach istniejących gospodarce. Polska: Kobiety 18-60, Mężczyźni 18-65
Stopa bezrobocia – stosunek liczby bezrobotnych danym miesiącu do ludności aktywnej zawodowo ogółem
27. Pojęcie i rodzaje bezrobocia
Bezrobocie jest to część ludności w wieku produkcyjnym zdolnyc
h do pracy i gotowych do pracy, która pozostaje bez pracy mimo podjęcia poszukiwań.
Rodzaje bezrobocia:
- cykliczne – wynikające z niedostatku popytu np. firma ogranicza zatrudnienie, bo nie ma zbytu na swoje wyroby
- strukturalne – niedopasowanie struktury podaży pracy do struktury popytu na pracę, powodem są najczęściej niewłaściwe kwalifikacje.
28. Ekonomi
czne skutki bezrobocia.
a) pogorszenie sytuacji materialnej bezrobotnych ich rodzin
b) zatrudnienie w szarej strefie
c) uszczuplenie budżetu państwa – brak dotacji na inne cele
d) zubożenie całego społeczeństwa
e) utracona produkcja w gospodarce
29. Pasywna i aktywna polityka państwa na rynku Polityka Pasywna – są to działania mające na celu poprawę sytuacji materialnej bezrobotnych np. zasiłki, świadczenia socjalne, wcześniejsze emerytury
Polityka Aktywna – państwa na rynku pracy (co zrobić aby bezrobocie spadło)amakroekonomia – celem jest zwiększenie globalnego popytu np. prace interwencyjne, obniżenie stopy procentowej, podatki i wydatki budżetu. mikroekonomia – celem jest tworzenie nowych miejsc pracy, dopłaty dla firm które zatrudniają bezrobotnych, szkolenia zawodowe.
30. Pojęcie, typy i skutki inflacji.
Inflacja – oznacza wzrost przeciętnego poziomu cen w określonym czasie, zwykle w ciągu roku. Wzrost ten wyrażony jest w postaci procentowego wskaźnika i nosi nazwę stopy inflacji
Typy inflacji:
Inflacja popytowa – wywołana jest nadwyżką globalnego popytu nad globalną podażą dóbr i usług. Ma miejsce wtedy, gdy łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia. Często ta inflacja jest wywołana przez państwo, które ma duże wydatki.
Inflacja kosztowa – wywołaną jest wzrostem kosztów produkcji. Koszty wytwarzania mogą rosnąć na skutek wzrostu cen surowców i materiałów. Inflacja ta może być spowodowana czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi
Inflacja umiarkowana – niegroźna do 10%
Inflacja globalna – trzy cyfrowa do 200%
Hiperinflacja – zwiększa się miliardowy sposób