Wynagrodzenie za pracę
Ustalanie wynagrodzenia za pracę
Wysokość wynagrodzenia za pracę i sposób jego obliczania winny znaleźć się w umowie o pracę. Zgodnie z art. 29 § 1 k.p., niezbędnym elementem umowy o pracę jest określenie wynagrodzenia, wraz ze wskazaniem jego składników. W większości przypadków pracodawcy dosyć swobodnie prowadzą politykę płacową, jednakże w przypadku pracodawców zatrudniających więcej niż 20 osób, niezbędne jest ustalenie warunków wynagradzania w regulaminie wynagradzania. Regulamin ten jest opracowywany przez pracodawcę w porozumieniu ze związkami zawodowymi, o ile oczywiście takowe istnieją.
Szczególne wynagrodzenie przysługuje pracownikowi, wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza stałym miejscem pracy. Pracownikowi takiemu należy się przynajmniej pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. W przypadku pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, kwestia wyjazdu służbowego uregulowana została w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. nr 236 z 2002 r. poz. 1990).
Minimalne wynagrodzenie wynosi obecnie (od 1 stycznia 2010 r.) 1.317 zł, poprzednio było to 1.276 zł. Obecna propozycja Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej to 1.386 zł na 2011 r.
Składniki wynagrodzenia za pracę
Przepis art. 78 k.p. ustala kryteria określania wysokości wynagrodzenia. Są to:
- rodzaj wykonywanej pracy,
- wymagane kwalifikacje,
- ilość i jakość świadczonej pracy.
Zauważyć należy, że kryteria te są przykładowe i nie mają charakteru zamkniętego. W praktyce stosuje się także i inne kryteria, np. staż pracy albo solidność pracownika. Jeżeli przewidziane zostały dodatkowe składniki wynagrodzenia (dodatki, nagrody itp.), one również powinny zostać dokładnie zdefiniowane w umowie o pracę lub w regulaminie wynagradzania.
Wynagrodzenie przysługuje wyłącznie za pracę wykonaną. Za pracę niewykonaną wynagrodzenie przysługuje tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. W szczególności wynagrodzenie przysługuje za przerwę w pracy, która nie powstała z winy pracownika. Zgodnie z art. 81 k.p., wynagrodzenie takie wynosi 60 % normalnego wynagrodzenia.
Dodatki do wynagrodzenia za pracę
1. Za pracę w niedzielę i święta :
Dodatek ten wynosi 100 % wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w święto. które wynika z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną.
2. Za pracę w porze nocnej:
Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20 % stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, (art. 1518. §1)
W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek ten może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.
3. Za pracę w godzinach nadliczbowych:
100 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
50 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż wyżej określone.
Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego - wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60 % wynagrodzenia
Ochrona wynagrodzenia za pracę
Pracownik nie może zrzec się wynagrodzenia, ani też przenieść tego prawa na inną osobę. Niedopuszczalne jest wypłacanie wynagrodzenia w formie bezgotówkowej, w “naturze”. Pracodawca, na żądanie pracownika, obowiązany jest udostępnić mu do wglądu dokumenty, na podstawie których zostało obliczone jego wynagrodzenie. Pracodawca nie może tu zasłaniać się tajemnicą firmową, uprawnienia tego nie można również wyłączyć umownie. Wypłacanie wynagrodzenia w inny sposób niż do rąk pracownika możliwe jest tylko w szczególnych wypadkach – gdy przewiduje to układ zbiorowy pracy, albo gdy pracownik wyrazi zgodę na piśmie.
Potrącenia z wynagrodzenia
Z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
- kary pieniężne przewidziane w art. 108 (odpowiedzialność porządkowa pracownika).
Granice potrąceń:
Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
- w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości trzech piątych wynagrodzenia,
- w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości połowy wynagrodzenia.
Potrącenia, o których mowa wyżej, nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych - trzech piątych wynagrodzenia.
Kwota wolna od potrąceń
Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.
Zauważyć należy, że egzekucję świadczeń alimentacyjnych może prowadzić sam pracodawca. Oznacza to, że w przypadku gdy osoba obowiązana do zapłaty alimentów pracuje, aby wyegzekwować należność nie trzeba korzystać z pomocy komornika – wystarczy udać się do pracodawcy dłużnika.
Z wynagrodzenia za pracę nie można potrącać żadnych innych należności, nawet za zgodą pracownika. Przykładowo, nie jest możliwe potrącenie należności za szkodę, wyrządzoną pracodawcy przez pracownika. Oczywiście, nie wyklucza to przeprowadzenia normalnej egzekucji z wynagrodzenia.
Roszczenia z zakresu prawa pracy
Roszczenie z zakresu prawa pracy, a więc także odnośnie wypłaty wynagrodzenia, przedawniają się z upływem lat trzech od dnia, którym stało się wymagalne. Roszczenia przedawnionego nie można dochodzić, chyba że ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, zrzeka się korzystania z przedawnienia; zrzeczenie dokonane przed upływem przedawnienia jest nieważne.