Kultura:

Najważniejsze święta żydowskie to:

0. Pesacha-obchodzone na pamiątkę wyzwolenia Izraelitów z niewoli egipskiej.

1. Szawout- Upamiętnia ono nadanie Tory Mojżeszowi na górze Synaj i wypada w siedem tygodni po święcie Paschy

2. Sukkot- upamiętnia mieszkanie w szałasach i namiotach podczas ucieczki Izraelitów z Egiptu

3. Jom Kippur- jedno z najważniejszych świąt żydowskich,kapłani są ubrani na biało,odczytuje się Torę.W tym dniu jest całkowity zakaz robnienia czegokolwiek.

4. Chanuka-najważniejszym rytuałem święta jest zapalanie świateł: każdego dnia zapala się 1 świecę aż do ósmego, kiedy to zapalane jest osiem świateł.

5. Rosz Haszan- Upamiętnia stworzenie świata i przypomina o sądzie Boży.

6. Purim- upamiętniające uchronienie Żydów od zagłady w perskim imperium Achemenidów za czasów panowania króla Kserkses.

Językiem jakim posługiwali sie Żydzi mieszkajacy na terenie Polski był: Jidysz-pochodził on od żydów aszkenazyjskich(żydzi zamieszkujący tereny Europy Środkowej) powstały ok. X wieku w południowych Niemczech na bazie dialektu średnio-wysoko-niemieckiego z dodatkiem elementów hebrajskich, słowiańskich i romańskich.Język ten można podzielić na 2odłamy na wschodni i zachodni.

Tradycyjne przedmioty:

0. Menora-siedmioramienny świecznik

1. Tora-święta księga

2. Talis-szata,którą się nosi podczas modlitwy

3. Jarmułka-tradycyjne nakrycie głowy

Polityka:

Główną partią polityczną była Aguda,która przeciwstawiała się tendecjom sekularyzacji,dopuszczając jedynie niewielkie zmiany w rytuale religijnym i tradycyjnym systemie edukacyjnym

Powstał także Związek Religijny Wyzwania Mojżeszowego,który miał na celu kontrolowanie lokalnych działalności politycznych jak i sposoby wykorzystywania majątku gminego,który miał służyć jedynie zaspokojenia potrzeb religijnych.

Najlepszym gwarantem niezależności narodowej jest własne państwo.Jedynie niewielu wspólnotom etniczynym żyjącym całe wieki w rozporszeniu wśród innych narodów udało się zachować orębność,mino braku tej najważniejszej instytucji społecznej.Takim wyjątkiem byli właśnie Żydzi.Byli oni poznawieni swojego kraju dlatego starali się utworzyć namiastkę państwa w Polsce. Stworzyli oni m.in szkoły,przedszkola,teatry,kina , zaczęli oni także wydawaź gazety w jidiszu najbardziej znanej gazety to Hanjt wydawany od 1908r przez Samuela Jackana i Noacha Finkielsztejna oraz Der Moment postały w 1910r pod przewodem Cwi Pryłuckiego.W żydowskiej prasie używalno zwykle jidysza,gdy chodziło o informacje, propagande i rozrywkę ,polskiego zaś - kiedy podejmowano jakąś ważną dyspute polityczna czy kulturalna.

Żydzi podczas II Wojny Światowej:

w 1933 rozpoczęto realizację programu rasistowskiego i antysemickiego, przewidującego izolację ludności żydowskiej i stopniowe pozbawienie jej wszelkich praw obywatelskich oraz cywilnych.

Wszystko zaczelo sie od slynnej nocy kryształowej z 9na 10 listopada 1938r gdzie hitlerowscy zniszczyli 200 synagog 8000 sklepow a do obozow koncetracyjnych wywieziono 20 tys zydow.

Naziści postrzegali Żydów nie jako wspólnotę wyznaniową czy narodowościową Ich zdaniem Żydzi stanowili rasę, czy raczej mieszankę rasową, której reprezentanci stanowią element szkodliwy z przyczyn genetycznych.Naziści uznawali za Żyda osobę, w której rodzinie do trzeciego pokolenia wstecz była przynajmniej jedna osoba pochodzenia żydowskiego. Było to więc kryterium „rasowe”, a nie religijne lub kulturowe. Takie postrzeganie Żydów skłaniało do izolowania i eliminowania Żydów, a także wszystkich zasymilowanych osób pochodzenia żydowskiego.Po wybuchu wojny polityka nazistów wobec Żydów była wprowadzana w kolejnych krajach europejskich, w miarę ich zajmowania przez wojska niemieckie. Przybierało to z reguły formy rejestracji osób pochodzenia żydowskiego, zmuszania do noszenia na ubraniach znaków identyfikacyjnych (najczęściej niebieskiej gwiazdy Dawida), wprowadzania różnych zakazów i posunięć dyskryminujących, w krajach z liczną ludnością żydowską (m.in. w Polsce) izolację w dzielnicach zamkniętych (gettach), często otoczonych murem. Wobec Żydów łamiących przepisy dyskryminacyjne albo opuszczających zamknięte dzielnice wprowadzano kary śmierci. Również surowe kary wprowadzano wobec osób pomagających Żydom (w Polsce kara śmierci obowiązywała za pomoc w ukrywaniu się albo za dostarczanie żywności). Koncentracja dużych mas ludzi w niewielkich obszarach powodowała częste choroby, a ograniczone dostawy żywności – częstą śmierć głodową.

zagłada Zydow

Początkowo władze niemieckie rozważały wysiedlenie europejskich Żydów (np. za Ural bądź na Madagaskar), projekt ten został jednak oceniony jako niemożliwy do przeprowadzenia w warunkach wojny. W związku z tym, jesienią 1941 roku podjęto decyzję o tzw. „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej” Szczegóły akcji dopracowano formalnie podczas Konferencji w Wannsee, 20 stycznia 1942, a przeprowadzenie operacji powierzono SS.Pierwszym systematycznym programem eksterminacji Żydów była akcja Reinhardt, która objęła 2 miliony Żydów zamieszkujących Generalne Gubernatorstwo. W ramach tej operacji utworzono obozy zagłady: Belzec koło Bełżca, Sobibor koło wsi Sobibór i Treblinka koło wsi Poniatowo. Poza tymi trzema utworzono także obozy zagłady: Auschwitz II (Birkenau) na terenie wsi Brzezinka koło Oświęcimia, Kulmhof nieopodal Chełmna nad Nerem i Majdanek na obrzeżach Lublina. Wszystkie sześć obozów zagłady umieszczono na ziemiach polskich, m.in. z centralnego położenia Polski, dużej populacji żydowskiej oraz wystarczającej infrastruktury kolejowej.Eksterminacja obejmowała wszystkie grupy Żydów lub osób uznanych za Żydów, w tym osoby starsze, kobiety i dzieci. Systematycznie opróżniano żydowskie getta, przeprowadzano polowania na Żydów ukrywających się po tzw. stronie aryjskiej, zwożono ludzi z terytoriów okupowanych całej Europy. Wykorzystując pomoc kolaborantów, osoby pochodzenia żydowskiego odizolowywano i wysyłano transportem kolejowym do obozów zagłady, gdzie były z reguły bezzwłocznie kierowane do komór gazowych, ich ciała palone, a mienie stawało się własnością III Rzeszy.Skutkiem prowadzonej przez III Rzeszę polityki eksterminacji Żydów była śmierć 5–6 milionów osób i prawie doszczętna likwidacja wielu społeczności żydowskich, w szczególności zamieszkujących wschodnią Polskę, Galicję i Ukrainę. Z tego regionu zniknęła cała kultura sztetli(miasteczka zamieszkałe przez zydów), wszystkie skupiska chasydów(odłam religii zydowskiej), w zaniku pozostał język jidysz. Zginęło wówczas 80–90% Żydów zamieszkujących przed wojną te tereny. Wśród ocalałych wiele osób cierpiało na liczne posttraumatyczne przypadłości psychologiczne. Ich zdolność do opowiadania o przeszłości dojrzewała bardzo powoli.

Niemcy utworzyli wiele gett, w których skupiano Żydów z całych okupowanych terenów. Największe były getto w Warszawie (w którym przebywało ok. 460 tys. osób w 1941 r., 380 tys. w 1942 r.), a także getto w Łodzi (gdzie znajdowało się ok. 160 tys. Żydów). Inne polskie miasta, w których powstawały duże getta to m.in. Białystok, Częstochowa, Kielce, Kraków, Lublin, Lwów, Radom i Wilno. Ewenementem na skalę krajową było otwarte getto w Szydłowcu.Warszawskie getto zostało założone przez generalnego gubernatora Hansa Franka 16 października 1940r,gdzie 19 kwietnia 1943 r wybuchło powstanie,ktore trwalo do polowy maja 1943r.Było pierwszą akcją zbrojną o dużej skali podjętą przez polskie organizacje podziemne przeciwko hitlerowcom, jak również pierwszym miejskim powstaniem w okupowanej Europie. Bezpośrednią przyczyną powstania była likwidacja getta warszawskiego i stopniowe mordowanie jego mieszkańców, dokonywane w ramach podjętego przez hitlerowców planu zagłady europejskich Żydów.

Polska była jedynym krajem okupowanym przez Niemcy w czasie II wojny światowej, w którym formalnie wprowadzono karę śmierci dla każdego, kto ukrywa lub pomaga w inny sposób Żydom.Reakcją na rozpoczęcie eksterminacji ludności żydowskiej, było utworzenie we wrześniu 1942 przez Zofię Kossak Szczucką i Wandę Krahelską Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom, przekształconego w grudniu tego roku w Radę Pomocy Żydom „Żegota”.Polski Rząd na Uchodźstwie był pierwszym (październik 1942), który donosił społeczności międzynarodowej o istnieniu nazistowskich obozów śmierci i systematycznej eksterminacji Żydów, poprzez swego kuriera Jana Karskiego i organizatora ruchu oporu w Auschwitz-Birkenau, Witolda Pileckiego.

Żydzi po II Wojnie Światowej.

Gdy skończyła się wojna wielu ocalałych z Zagłady Żydów postanowiło opuścić Polskę.Udawali się oni m.in. do USA, Brazylii,Wenezueli czy do Izraela.Ci którzy postanowili zostać, spotykało ze strony polaków różne nie przyjemności.Ponieważ polacy obawiali się ,że Żydzi będą chcieli odebrać swoje majatki,które podczas wojny zostały im zabrane.Dlatego jeszcze po skończonej wojnie na Żydach dokonywano zbrodnii m.in w Krakowie,gdzie zdewastowano Synagogę czy w Kielcach,gdzie w wyniku napadu na pociągi z repatriantami z Rosji zginęło ok.200 Żydów.W maju 1947 r utowrzony został Żydowski Insytut Historyczny który zajmował się głównie zbieraniem zeznań uratowanych.

Żydzi zamieszkujący polskie ziemie postanowili powrócic do tradycyjnego życia przed wojną,dlatego ponowinie zostały otwierane szkoły, teraty,kluby dyskusyjne.Po 1950 r kultura żydowska powoli zanikała w Polsce dopiero Od lat 80-tych ludzie ponownie zaczęli się interesować historią,sztuką,kulturą żydowską.Zaczęły powstawać ksiażki ludzi,którzy przeżyli piekło Holocaustu,zaczęto otwierać nowe instytucje pamięci poświęconej ludności żydowskiej np.muzea.