Miejsca martyrologii Żydów w Polsce

Ponad pół wieku temu zdarzył się w historii nowożytnej fakt: zaplanowano - i

zamiar ten niemalże został urzeczywistniony - wymordowanie całego narodu.

Unicestwiono w sposób niegodny człowieka ponad 6 milionów osób. Masową

eksterminację europejskich Żydów, dokonaną w czasie II wojny światowej przez

Niemców, określa się jako: Holokaust, Szoa, Zagłada, genocidium (ludobójstwo).

Najczęściej używane słowo - Holokaust - (z gr. holokauston) oznacza ofiarę

całopalną, tzn. taką podczas której ofiarowane zwierzę zostało całkowicie spalone na

ołtarzu. Wyraz "szoa" jest hebrajskim odpowiednikiem greckiego holokauston.

Prawdopodobnie 21 lipca 1941 roku Hitler ustnie wydał Goeringowi i

Himmlerowi rozkaz fizycznej zagłady wszystkich Żydów na terenie całej strefy

wpływów III Rzeszy. Ostatecznym rozwiązaniem kwestii żydowskiej zajęli się

Heydrich, Himmler i Goering. Początkowo plan akcji zakładał rozstrzelanie

wszystkich Żydów, lecz wkrótce okazało się to mało efektywne i wpływało

deprymująco na członków plutonów egzekucyjnych. Przystąpiono więc do

budowania specjalnych ośrodków służących przemysłowemu uśmiercaniu ludzi.

Nieprawidłowo nazywa się je obozami zagłady, choć właściwą nazwą (jako że obóz

kojarzy się z miejscem przebywania, te zaś służyły wyłącznie zabijaniu) jest ośrodek

zagłady. W Polsce było ich 6: Chełmno nad Nerem, Bełżec, Majdanek, Sobibór,

Treblinka i Oświęcim.

Likwidowanie każdego śladu żydowskiej egzystencji nie odbywało się tylko w

ośrodkach natychmiastowej zagłady, lecz również w obozach koncentracyjnych,

obozach przymusowej pracy, gettach oraz innych miejscach masowych straceń

Żydów.

Na terenach dawnych działań eksterminacyjnych utworzone zostały muzea

martyrologii, obrazujące tragiczny los ofiar faszyzmu, lub zbudowano wielkie

pomniki-mauzolea dla upamiętnienia tych wydarzeń i uczczenia zmarłych. Polskie

prawo uznaje te miejsca za zabytki historyczne, tak jak inne oficjalne cmentarze

wojenne.

Spośród 20-tu tysięcy miejsc, których znaczenie moralne jest równorzędne

niezależnie od liczby zamordowanych, wyróżniono tu obok wszystkich istniejących

ośrodków zagłady największe obozy koncentracyjne oraz getta. Są to obiekty o

szczególnym znaczeniu, do których kieruje się masowy ruch turystyczny. Do

najbardziej znanych i najczęściej odwiedzanych muzeów martyrologii należy

muzeum w Oświęcimiu i muzeum w Lublinie na Majdanku, a także dawny obóz

koncentracyjny w Treblince, zamieniony obecnie w monumentalny cmentarz,

którego nagrobki wykonano z tysięcy odłamków skalnych. Niezwykle istotny w

ruchu turystycznym do miejsc martyrologii jest duży udział młodzieży, co ma

szczególne znaczenie w procesie dydaktyczno-wychowawczym.