Pozytywizm religijny czy
czarny rynek mistycyzmów?

skąd dzikie sacrum?

• W jaki sposób buddyzm czy tradycje przedchrześcijańskie, szamanizm, magia, poganizm, gnostycyzm, wiedźmowstwo mogły w ogóle zainteresować konsumpcyjne społeczeństwa Zachodu?

• Wydaje się, że rolę "języka spustowego", bodźca wyzwalającego pełniło tu kilka zjawisk.

religijność empiryczna?

• W obrębie religijności Zachodu, zachodzi proces przypominający fenomen, który już zdarzył się w obrębie epistemologii.

• Chodzi o fakt oddzielania się niektórych dyscyplin od filozofii i teologii oraz (w konsekwencji) powstanie szeregu empirycznych nauk szczegółowych.

• Proces wyodrębniania się z obszaru dogmatyczno-spekulatywnych postaci religii, wielu nowych dyscyplin, które przez analogię właśnie, określić można jako:

• Religie pozytywne, albo "empiryczno-fenomenologiczne religie szczegółowe".

• Z jednego typu funkcjonowania religijnego - charakterystycznego dla kultury Zachodu - wyodrębniły się (albo powstawały równolegle i ujawniły dopiero ostatnio) liczne, różnie działające, ale spełniające tę samą funkcję - mniej lub bardziej samoświadome sposoby odpowiadania na potrzeby religijne i duchowe.

• W tym kontekście mówi się o:

• „Czarnym rynku mistycyzmów", religii postmodernistycznej, subiektywizacji sfery sacrum.

• Poza Europą (Orient, Ameryka) istnieją religie oraz (w obrębie tradycji judeo-chrześcijańskiej, także islamu) grupy i osoby - także zjawiska kulturowe - które działają właśnie na sposób fenomenologiczno-empirycznych "religii szczegółowych".

dalajlama: nie przechodźcie na buddyzm
pozostańcie chrześcijanami!

• Jakie warunki powinna spełniać empiryczna religia szczegółowa?

• Po pierwsze, musi ona odrzucać pogląd, że jej twierdzenia są ważniejsze od metody czy sposobu dochodzenia do nich.

• Religia taka wyżej ceni swoją metodę (empiryczność, czy fenomenologiczność - oparcie na bezpośrednim doświadczeniu) od tego co dzięki tej empiryczności poszczególne jednostki się dowiedziały.

• Dla takiej "religii" to nie doktryna jest najważniejsza – lecz:

• doświadczenie religijne i sposoby dochodzenia do niego (jego wywoływania - produkowania).

nie mylić palca z księżycem…

• Słowa (język) są tylko etykietkami i przybliżeniami, a nie celem: w religich takich jest doktryna, ale bez wielkiego przywiązania do jej kształtu.

• Bardzo wiele rzeczy może podlegać zmianom, w zależności od czasu, szkoły czy poszczególnych ludzi.

• W doświadczeniach religijnych najcenniejszy jest proces transcendowania, czyli wykraczania poza siebie (ego) - oraz konkretne przepisy na to wykraczanie, jakimi dysponuje dana "szczegółowa religia empiryczna".

• Religia taka odrzuca przekonanie, że dysponują jedynym prawomocnym rozumieniem świata na rzecz poglądu, że istnieją różne drogi dochodzenia do religijnego spełnienia (czy antropologia jest lepsza od chemii, albo fizyka od psychologii?).

napluj na buddę

• Wreszcie religia tego typu uznaje swój język za przede wszystkim metodologiczno-techniczny a nie ontologiczny.

• Słowa takie jak "bóg", "sacrum", "pustka", "najwyższa rzeczywistość" - są tylko etykietami i przywiązanie się do nich na mocy tylko brzmienia czy też tradycji to sprawa przesądu, ideologii, a zatem ich zastąpienie innymi słowami nie powinno stanowić żadnego problemu, zaś różne rozumienia tego samego słowa w obrębie różnych dyscyplin to kwestia nie mająca tak wielkiego znaczenia.

• Czy są takie religie i ścieżki duchowe?

ex oriente lux
i religie sukcesyjne

• Niektóre odmiany buddyzmu oraz wszelkie inne religie określane, jako sukcesyjne - działają w taki sposób.

• Dlatego spotkanie z buddyzmem - oraz innymi religiami sukcesyjnymi, które oferują fenomenologiczno-empiryczne przepisy na dostęp do Ostatecznej Rzeczywistości, jest dla religii monoteistycznych największym wyzwaniem XXI wieku.

tezę tę wspiera nietzsche…

Potępiając chrześcijaństwo, nie chciałbym popełnić niesprawiedliwości wobec pokrewnej religii, […] wobec buddyzmu. […]

Buddyzm jest stokroć bardziej realistyczny niż chrześcijaństwo - ma we krwi dziedzictwo obiektywnego i śmiałego stawiania pytań, pojawia się po trwającym setki lat ruchu filozoficznym, który skończył już z pojęciem „Bóg”.

Buddyzm jest jedyną w dziejach prawdziwie pozytywistyczną religią, także w swej epistemologii (ścisły fenomenalizm), nie mówi już o „walce z grzechem”, lecz, w pełni uprawniając rzeczywistość, o „walce z cierpieniem”.

Budda domaga się wyobrażeń, które albo uspokajają, albo rozpogadzają – wynajduje środki, dzięki którym można odwyknąć od innych ludzi. Dobroć, bycie dobrym uważa za coś, co sprzyja zdrowiu. Wyklucza modlitwę, podobnie jak ascezę; żadnego imperatywu kategorycznego, w ogóle żadnego przymusu.

Nie żąda też walki z inaczej myślącymi.

W doktrynie Buddy egoizm staje się obowiązkiem: owo „jednego potrzeba”, owo „jak ty uwolnisz się od cierpienia” regulują i wyznaczają całą dietę duchową.

bezpośredni dostęp do prawdy

• Rdzeniem tego typu duchowości jest niezachwiana wiara w indywidualny dostęp do prawdy: nie dzięki autorytetom, czy uznawaniu dogmatów, ale poprzez własne doświadczenie.

• Każdy ma dostęp do "pierwotnych instrukcji" Stwórcy, do „wewnętrznej prawdy” (direct acces to the truth within).

• Nie należy polegać na książkach i przewodnikach, którzy mówią tylko jak „Tam” jest i co nas czeka, ale samemu udać się w podróż i przekonać się na własnej skórze, czy jest tak czy inaczej.

• Należy mieć nauczyciela czy mistrza, który już „Tam” był, ale jego rola nie polega na przekazywaniu jakiejś wiedzy, dogmatów czy prawd wiary, tylko na pomocy i asystowaniu duchowemu podróżnikowi w jego własnej podróży, której celem jest uzyskanie wyzwalającego i oświecającego doświadczenia.

i ty możesz zostać indianinem…

• Religie te równocześnie relatywizują każdą tradycję duchową (łącznie z własną), zakładając, że są one tylko mapami, przewodnikami, zbiorami wskazówek, zakorzenionymi w danej regionalnej kulturze, nie uniwersalnymi w swej mitologicznej a przy tym etnocentrycznej wizji dziejów.

• Sacrum jest często rozumiane, jako:

• dostępne jednostce w bezpośrednim przeżyciu, dzięki odpowiednim praktykom, takim jak:

• „dyscypliny świadomościowe”

• „psychotechniki”

• „psychotechnologie”.

• Sacrum dostępne tylko:

• tu i teraz

• Meister Eckhart: "Bóg jest Bogiem teraźniejszości. Jakim cię znajduje, takim cię bierze i przyjmuje, nie takiego, jakim byłeś, lecz takiego, jakim jesteś teraz".

• Kontakt daje energię, która usprawnia funkcjonowanie we wszystkich dziedzinach życia.

• Samo "zgłębianie" sacrum jest procesem "codziennym" i "nieskończonym", nie ma żadnego punktu docelowego, jest to podróż bez celu (tytuł książki Chogyama Trungpy

• "Podróż bez celu", czy estetyczne koncepcja Johna Cage'a:

• celowej bezcelowości - purposeful purposivelessness.

• Co jest przekazywane w ramach nauczania religijnego?

• Co jest "depozytem wiary", dla następnych pokoleń, innowierców, świata?

• W religiach zorganizowanych na sposób spekulatywno-dogmatyczny przekazowi podlegają "twierdzenia" czy też "mniemania o stanach rzeczy".

• Bazą są księgi, dogmaty, katechizmy.

allah
akbar

• Można być dobrym członkiem kościoła tego typu - nie mając żadnych specjalnych doświadczeń duchowych/religijnych, całą aktywność religijną ograniczyć do werbalnej pojętej modlitwy i uczestnictwa w obrzędach.

• Jedna owczarnia i jeden pasterz - to optymalny stan funkcjonowania takiej religii (judaizm, chrześcijaństwo, islam).

• W fenomenologiczno-empirycznych postacich religii przekazowi podlegają - w formie bezpośredniej, osobistej sukcesji z mistrza na ucznia lub uczniów - "doświadczenia" (wraz ze sposobami ich uzyskiwania, które mogą podlegać innowacjom).

• Nie można być dobrym członkiem takiej grupy religijnej nie będąc zaangażowanym w praktyki o charakterze medytacyjno-kontemplacyjnym ("produkującym" doświadczenie religijne, mantry, tańce).

• Optymalna postać tej religii to coraz więcej nowych szkół i mutacji: „wyzwolony” uczeń mistrza zenu zakłada swoją własną szkołę, w której praktyki i sposoby nauczania mogą nawet być w całkowitej sprzeczności, z tymi które dominowały w szkole mistrza.

jego zen jest dziwny…

• Różnice w słowach nie mają takiego znaczenia, jakie przypisuje się im w obrębie religii dogmatycznych.

• Podstawowym kryterium prawdy pozostaje indywidualne osiąganie, przeżywanie i wykorzystywanie określonych doświadczeń, które są tu ostateczne i decydujące.

• Jednak to wcale nie oznacza, że każdy nauczyciel zenu robi to co chce. Wręcz przeciwnie, on tylko dobiera sposoby nauczania do swojego własnego rozumienia Najwyższej Rzeczywistości (potwierdzonego przez Mistrza).

• Cechy te spełnia większość religii i „ścieżek” orientalnych popularnych na Zachodzie (buddyzm zen i tybetański, taoizm – a także oparte na nich np. sporty/sztuki walki karate, kendo, czy "gimnastyki duchowe": chi kung, tai chi chuan)

• Liczne odmiany jogi i medytacji (potraktowane ściśle konfesyjnie lub ponadwyznaniowo, ale zawsze wymagające "prowadzącego", "nauczyciela", "mistrza"), sufizm (mistycyzm islamski)

• Tzw. stare/starożytne religie: magia, poganizm, szamanizm.

four phases in the guru phenomenon
in the west

• In the late decades of the nineteenth century and early decades of the twentieth century, there was just a small guru-invasion from the East with key players like Vivekananda and the spread of the Vedanta movement in the West.

• Then post-war from 1945 with the publication of Huxley's The Perennial Philosophy, there started a major guru-invasion from the East including the dramatic spread through the 60s and the 70s of Zen and Tibetan Buddhism in the USA and Europe.

• In the third phase, over the last thirty years or so, alongside the guru-invasion from the East there has been the growing phenomenon of homegrown Western gurus and spiritual teachers claiming the special status of 'enlightenment'.

• The fourth phase is just getting under way. It seems to be distinguished by four features.

• The erosion of guru status as a result of sexual and financial abuse and bullying scandals among both Eastern and homegrown Western gurus and spiritual teachers.

• The erosion of 'enlightenment' claims by the proliferation of the number of people, especially in the West, making the claim: the more people who make the claim, the more its narcissistic inflation stands revealed.

• For the 'enlightenment' claim is also an authority-claim to have followers, a recruiting drive; and the more claims that are made, the stronger the competition among claimants in the market-place for attention.

• A growing awareness that spiritual authority is within and that to project it outward onto teacher, tradition or text is an early, adolescent phase of spiritual development in the one projecting, and counter-spiritual manipulative abuse in any guru/teacher who seeks to elicit, to appropriate and to sustain the projection.

• The emergence of peer to peer spirituality, which democratizes charismatic, enlightened leadership, and realizes that it is a role which different persons assume at different times, either in the initiation of a peer group or in the continuous unfolding of its process.

John Heron, 2005