UPADEK CARATU I POWSTANIE ROSJI RADZIECKIEJ.
I. Rosja podczas I wojny światowej
1 sierpnia 1914- Niemcy wypowiadają Rosji wojnę
6 sierpnia 1914- Austro-Węgry wypowiadają Rosji wojnę
Mikołaj II Romanow – carem od 1894 roku
Od rewolucji 1905 roku w Rosji działały legalnie związki zawodowe i partie
polityczne. Utworzono też wtedy Dumę Państwową jako ciało doradcze przy
carze. Najważniejsze partie:
- partia konstytucyjnych demokratów (kadeci)- dążyła do demokratyzacji
państwa, opartego na systemie parlamentarnym,
- partia socjalistów- rewolucjonistów (eserowcy)
- Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (SDPRR)- w 1903
podzielona na mieńszewików: zmiana systemu bez rewolucji, a za pomocą
stopniowych zmian w duchu socjalistycznym; i bolszewików
(większościowców): rewolucyjne obalenie caratu i kapitalizmu. Przewodził im
Lenin
II. Rewolucja Lutowa 1917 roku
8 marca (23 lutego- kalendarz juliański)- strajki i rozruchy w Piotrogrodzie,
brutalnie tłumione przez wojsko
11 marca (26 lutego)- internowanie rządu Mikołaja Golicyna; demonstranci
godzą się na przekazanie władzy IV Dumie; car chce zamknąć jej obrady jednak
posłowie odmawiają
12 marca – posłowie powołują Tymczasowy Komitet Wykonawczy Dumy;
powstaje Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich
(przeważają mieńszewicy)
15 marca – abdykacja Mikołaja II na żądanie Rządu Tymczasowego,
utworzonego przez Tymczasowy Komitet; na czele rządu ks. Gieorgij Lwow;
rząd głosił wolę wprowadzenia reform mających utworzyć republikę
parlamentarną, zapowiedziano na styczeń 1918 wybory powszechne do
Zgromadzenia Ustawodawczego (Konstytuanty); Rząd deklarował dalszą
współpracę z Ententą i wolę uczestniczenia w wojnie, a także prawo do
samostanowienia państw wchodzących w skład Cesarstwa (Deklaracja dla
Polski 29 marca)
kwiecień – powrót z emigracji przedstawicieli partii; wraca Lenin z zamiarem
przejęcia władzy; 4 kwietnia na wiecu ogłasza swe tezy: nieuznawanie Rządu
Tymczasowego, żądanie natychmiastowego przerwania wojny, zapewnienie
pracy i wyżywienia
maj – pod wpływem demonstracji do rządu, tworzonego przez kadetów zostają
dokooptowani eserowcy i mienszewicy; pominięci bolszewicy ogłaszają hasło:
cała władza w ręce rad
1 lipca – rusza ofensywa przygotowana przez rząd pod dowództwem gen.
Aleksieja Brusiłowa – nieudana z powodu braku karności w wojsku,
buntującemu się przeciwko oficerom
połowa lipca – bolszewicy podejmują pierwszą próbę przewrotu, wykorzystując
wybuch ogromnych manifestacji żołnierzy i robotników; stłumienie wystąpień
przez kozaków, Lenin ucieka do Finlandii; pada rząd Lwowa, szefem zostaje
Aleksandr Kiereński (eserowiec), Rada Delegatów udziela mu
nieograniczonych pełnomocnictw – likwidacja dwuwładzy
III. Przewrót bolszewicki
październik – bolszewicy przejmują wpływy w radach; na czele Rady
Piotrogrodzkiej staje Lew Trocki, równoczesny szef Komitetu Wojskowo –
Rewolucyjnego, przygotowującego przewrót; komitet przejął kontrolę nad
Gwardią Czerwoną – bojówkami robotników
6/7 listopada (24/25 października) – zamach bolszewików (Lenin obawiał się że
przegra w wyborach do Konstytuanty); Gwardia Czerwona opanowuje centrale
telefoniczne, elektrownie, stacje kolejowe; atak na Pałac Zimowy (siedziba
rządu), wojsko nie broni rządu, Kiereński ucieka, ministrowie aresztowani
7 listopada – II Ogólnorosyjski Zjazd Rad Delegatów ogłasza likwidację
Rządu Tymczasowego i tworzy nową władzę wykonawczą Radę Komisarzy
Ludowych z Leninem na czele
8 listopada – dekrety: o pokoju – Rosja wycofuje się z wojny bez żadnych
roszczeń i aneksji; o nacjonalizacji ziemi – przekazanie ziemi chłopom; później
dekrety o zniesieniu własności prywatnej, o ośmiogodzinnym dniu pracy,
zmianie kalendarza
IV. Pokój z państwami Trójprzymierza
15 grudnia – porozumienie z państwami centralnymi o przerwaniu walk;
22 grudnia – rozpoczęto rokowania pokojowe w Brześciu Litewskim
3 marca 1918 – podpisanie traktatu brzeskiego, w którym bolszewicy zrzekli
się decydowania o losach państw położonych na zachód od Rosji etnicznej
V. Wojna domowa w Rosji
Marzec 1919 – atak admirała Aleksandra Kołczaka uważanego przez
„białych” za Najwyższego Naczelnika Państwa Rosyjskiego; rozgromiony do
końca roku
Sierpień 1919 – ofensywa na Moskwę gen. Antona Denikina; rozgromiony w
październiku
Październik 1919 – atak na Piotrogród z Estonii gen. Nikołaja Judenicza;
rozbity po miesiącu
Październik 1920 – ofensywa białych, zgrupowanych na Krymie pod
dowóddztwem gen. Piotra Wrangla; w listopadzie Armia Czerwona zajęła
Krym
Marzec 1921 – powstanie marynarzy kronsztadzkich
VI. Budowa komunizmu w Rosji Radzieckiej
Grudzień 1917 – utworzenie Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych
(NKWD – Narodnyj Komissariat Wnutriennych Dieł) – centralnego organu
administracji, podporządkowana była mu milicja i wojska wewnętrzne;
Utworzenie Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (Czeka) na
czele z Feliksem Dzierżyńskim
Styczeń 1918 – rozpędzenie delegatów do Konstytuanty, wybranych w
wyborach powszechnych
10 lipca 1918 – uchwalenie konstytucji – Rosja państwem dyktatury proletariatu
listopad 1918 – utworzenie Armii Czerwonej w miejsce rozwiązanej Gwardii;
organizatorem był komisarz obrony Lew Trocki
grudzień 1918 – proklamowanie czerwonego terroru
1921 – proklamowanie Nowej Polityki Ekonomicznej (NEP) – odwołanie
zasad komunizmu wojennego: zniesienie państwowego rozdzielnictwa towarów,
obowiązkowych dostaw rolnych, zezwolenie na własność prywatną
30 grudnia 1922 – zjazd delegatów rad poszczególnych republik podjął
uchwałę o zjednoczeniu na zasadach federacji; deklaracja o utworzeniu ZSRR
styczeń 1924 – konstytucja: ZSRR państwem związkowym, obok republik
związkowych powołano republiki autonomiczne oraz obwody i okręgi
narodowościowe; wszystkie miały te same prawa łącznie z prawem wystąpienia;
system władzy opierał się na Radach Delegatów (sowiety) chłopów i
robotników, które wybierały delegatów na Zjazd Rad. Na zjeździe wybierano
najwyższy organ władzy – Centralny Komitet Wykonawczy, który wyłaniał
spośród siebie Radę Komisarzy Ludowych – rząd federalny;
przewodniczącym CKW został Michaił Kalinin, a Rady Komisarzy Lenin
24 stycznia 1924 – śmierć Lenina