Wenezuela (Boliwariańska Republika Wenezueli, República Bolivariana de Venezuela, nazwa wprowadzona przez Hugo Cháveza w 1999 roku) – państwo położone w północnej części Ameryki Południowej.
Większe miasta: Caracas, Maracaibo, Valencia, Barquisimeto, Ciudad Guayana, Maracay, Ciudad Bolívar, San Cristóbal, Maturín, Barcelona
Wenezuela graniczy z następującymi państwami:
Całkowita długość granic: 4993 km
Najwyższy punkt: Pico Bolivar 5007 m
Najniższy punkt: tafla morza Karaibskiego 0 m
Podział administracyjny: 22 kraje związkowe, jedno terytorium federalne oraz 72 dependencje
Wenezuela – duży kraj leżący w północnej części Ameryki Południowej, nad Morzem Karaibskim i Oceanem Atlantyckim. Państwo to cechuje się urozmaiconym krajobrazem, i gorącym, ale i zróżnicowanym regionalnie klimatem równikowym i podrównikowym. Przez Wenezuelę przypływa jedna z większych rzek Ameryki Południowej – Orinoko, a fauna tak jak krajobraz jest zróżnicowana i bogata gatunkowo.
Powierzchnia:
powierzchnia całkowita: 912 050 km²
ląd: 882 050 km²
wody śródlądowe: 30 000 km²
Skrajne punkty:
północny – 12°12'N – przylądek San Roman
południowy – 0°45'N – wodospady Hua na rzece Maturaca
zachodni – 73°12'W – źródła rzeki Intermedio
Rozciągłość południkowa kraju wynosi 1271 km, a równoleżnikowa 1493 km. Długość geograficzna ma wpływ na czas lokalny, który na wschodzie różni się o 4 godziny od czasu Greenwich, a na zachodzie o 5 godzin. W Wenezueli przyjęto, że oficjalny czas będzie różnić się o 4 godziny od czasu Greenwich. Wenezuela graniczy z następującymi państwami:
Linia brzegowa – 2800 km
Kształt Wenezueli jest zbliżony do trójkąta równobocznego, którego wierzchołki znajdują się na zachodzie, wschodzie i na południu. Linia brzegowa Wenezueli jest zróżnicowana, cechuje ją występowanie licznych półwyspów, wysp oraz zatok. Na zachodnim krańcu Wenezueli znajduje się półwysep Guajira, którego wschodnia część należy do Wenezueli. Półwysep ten ogranicza od zachodu Zatokę Wenezuelską. Od wschodu granicą zatoki jest półwysep Paraguańa do którego przylega mała zatoka Coro. Wybrzeże jest niskie i piaszczyste, a w kierunku wschodnim słabo rozczłonkowane. Urozmaicają je Góry Karaibskie, które w jego w środkowej części dochodzą do morza. We wschodniej części wybrzeża leża półwyspy: Araya i Paria, otaczające zatoki: Cariaco i Paria. Na wschodzie znajduje się Cieśnina Węży (Żmij) która oddziela Wenezuelę od wyspy Trinidad. W rejonie tym wybrzeże jest górzyste. Wschodni kraniec wybrzeża jest nizinny, gdzie sporą jego część zajmuje zabagniona delta rzeki Orinoko.
Do Wenezueli należy kilkaset wysp, leżących w szelfie kontynentalnym Morza Karaibskiego. Największymi wyspami są Margarita o powierzchni 934 km², Coche – 43 km², Cubagua – 22 km². Najdalej od wybrzeży znajduje się niewielka wysepka Aves (Ptasia), która leży na 15°22'N
Rzeźba Wenezueli jest urozmaicona, tak jak pod względem geologicznym, także i pod kątem krajobrazu kraj ten można podzielić ma 3 regiony. Zachodnią i północną część zajmują Andy i ich przedłużenie jakim są Góry Karaibskie. Nizina Orinoko wraz z szeroką deltą Orinoko zajmuje środkową i północno-wschodnią część kraju. Południową i przede wszystkim południowo-wschodnią część Wenezueli zajmuję Wyżyna Gujańska.
Pasma górskie
Pasmo Andów – Cordiliera de Mérida i Góry Karaibskie zajmują 13% powierzchni kraju. Najwyższym pasmem jest Cordiliera de Mérida, będąca przedłużeniem Kordyliery Wschodniej, najwyższym szczytem tego pasma jest Pico Bolívar o wysokości 5007 m n.p.m. Jest to najwyższa góra w kraju i jeden z najwyższych szczytów Ameryki Południowej. Górotwór Méridy rozciąga się na obszarze 460 km długości i 80-130 km szerokości. Równolegle do tego górotworu ciągnie się Sierra de Perija o długości 220 km i szerokości 50 km. Najwyższy szczyt Sierry – Pico Tetaria, który się wznosi na 3750 m n.p.m. Pasmo to ciągnie się ku Morzu Karaibskiego, wzdłuż granicy z Kolumbią. Perija, wraz z Méridą oskrzydlają znajdujące się między nimi obniżenie jeziora Maracaibo. Góry Karaibskie ciągną się wzdłuż wybrzeża morza od którego wzięły swoją nazwę. Te niezbyt wysokie pasmo wznosi się przeciętnie na 2000 m n.p.m. i jest nazywane Andami Karaibskimi lub Kordylierą Nadbrzeżną. Góry Karaibskie ciągną się na długości 340 km a ich najwyższy szczyt – Pico Naiguatá, wznosi się na 2765 m n.p.m. Kontynuacją Gór Karaibskich w kierunku północno-wschodnim są Małe Antyle, będące podmorskim przedłużeniem łańcucha południowoamerykańskich Kordylierów. U podnóży Gór Karaibskich leży Serrania del Interior. Jest to wyżyna o wysokości rzędu 1000 – 1500 m n.p.m., której towarzyszą liczne obniżenia.
Niziny
Niziny w Wenezueli zajmują 35% powierzchni kraju. Obszary nizin skupiają się wokół rzeki Orinoko, z tym, że na południu od owej rzeki tereny szybko przechodzą w region Wyżyny Gujańskiej. Zajmująca środkową część kraju Nizina Orinoko zwana też Niziną Llanos jest aluwialnym obszarem lekko pofalowanym. Obszar ten ciągnie się ma przestrzeni 1300 km Obszar Niziny Orinoko obejmuje nie tylko Wenezuelę, ale zajmuje też północno-wschodnią część Kolumbii. Nizina ta leży między Wyżyną Gujańską, a Górami Karaibskimi, na szerokości od 100 do 400 km. Region ten kierując się na zachód skręca na południe, na południowy zachód i wkracza na terytorium Kolumbii. Nizina te obniża się w kierunku wschodnim i w większości jest to region płaski, choć jak wyżej wspomniano miejscami teren jest lekko pofalowany. Najwyższym wzniesieniem Niziny Orinoko jest Cerro de Oro o wysokości 512 m n.p.m. W skład niziny wschodzi także szeroka i zabagniona delta rzeki Orinoko. Poza Niziną Orinoko w skład nizin wchodzi wspomniane wyżej obniżenie Maracaribo, którego najniższym punktem jest ów zbiornik. Region Maracaibo to nic innego jak wielkie śródgórskie obniżenie ciągnące się szerokim pasem ku Morzu Karaibskiego. Poza tymi dwoma regionami, występuje jeszcze wąski pas nizin nadbrzeżnych ciągnących się na niemal całej długości wenezuelskiego wybrzeża. Jedynie w środkowej części wybrzeża obszar nizin zanika zajęty przez sąsiadujące bezpośrednio z morzem Góry Karaibskie.
Wyżyna Gujańska
Trzecim i ostatnim regionem geomorfologicznym kraju jest Wyżyna Gujańska. Większa jej część znajduje się na terenie Wenezueli, a jedynie niewielki fragment wchodzi w terytorium Brazylii. Jej obszar wchodzi także ma terytorium dwóch niewielkich państw: Gujany i Surinamu. Wyżyna ta zajmuje 45% powierzchni kraju obejmuje jego południową i południowo-wschodnią część kraju. Wyżyna ta wznosi się do 700 m n.p.m. w części północnej do 2450 m n.p.m. w południowej. W centrum i na południu typowe dla tej wyżyny są kuesty i płaskie stoiwa zwane "tepui" o stromych zboczach, uformowane z piaskowców. Na południu przy granicy z Brazylią rozciąga się masyw Roraima, który wznosi się na 3014 m n.p.m. – Pico da Neblina leżący na granicy wenezuelsko-brazylijskiej. Wysokość względna masywów stołowych Roraima wynosi średnio 350 m.
Rzeki
Sieć rzeczna Wenezueli należy do trzech zlewisk, są nimi Ocean Atlantycki, którego zlewisko obejmuje 82% powierzchni kraju, Morza Karaibskie, którego zlewisko obejmuje 17,5% i jezioro Valencia – 0,5%. Sieć rzeczna jest gęsta i ze względu na opady zasobna w wody. Główną i najważniejszą rzeką kraju jest Orinoko, która tworzy potężny system rzeczny, obejmujący znaczną część kraju. Rzeka odwadnia 70% powierzchni kraju. Zlewnia tej rzeki obejmuje także sąsiednią Kolumbię. Orinoko jest długie na 2140 km i jej roczny odpływ wody wynosi 1110 mld m³. Przepływ wody przy ujściu wynosi 18 tys m³/s. Orinoko tak jak wszystkie rzeki Wenezueli płynące w regionie klimatu pór suchych i deszczowych, cechuje się zmiennością stanu swych wód. W porze suchej stan wody jest niższy od 22% niż w porze deszczowej.
Orinoko posiada liczne dopływy (największe to: Caura, Caroní, Meta, Arauca, Apure) i obszerną deltą przy ujściu. Na południu Orinoko jest połączona przez swój lewy dopływ Casiquiare z rzeką Negro, lewym dopływem Amazonki, dzięki zjawisku bifurkacji w korycie Casiquiare. Do Orinoko łącznie wpada 2000 rzek, z których 194 to główne dopływy. Do Morza Karaibskiego i jeziora Maracaibo uchodzą liczne, na ogół krótkie rzeki. Najdłuższa El Tocuyo liczy 320 km. Do Maracaibo uchodzą jeszcze krótsze cieki jak np. Chama, która ma długość 180 km. Wenezuelskie rzeki posiadają liczne progi i wodospady, zwłaszcza w dorzeczu Orinoko, gdzie na rzece Churún (dopływ Caroní) znajduje się najwyższy wodospad na Ziemi Salto Angel (1 054 m)
Jeziora
W Wenezueli jest niewiele jezior. W Andach znajdują się małe jeziorka polodowcowe powstałe z topnienia lodowców górskich. Największym jeziorem kraju jest Valencia, które ma powierzchnię 3140 km². Jest to jezioro endoreiczne i jego powierzchnia stale się zmniejsza na skute silnego parowania. Maracaibo nie jest jednak jeziorem, choć ogólnie jest tak nazywane, ze względu na to iż jego wody są słodkie. Przyczyną jest fakt, że akwen ten w dużym stopniu zasilają uchodzące do niego rzeki. Maracaibo z geomorfologicznego punktu widzenia jest morską laguną, akwenem połączonym wąską cieśniną z Zatoką Wenezuelską, a tym samym z Morzem Karaibskim. Zbiornik ten jak już wyżej wspomniano mylnie, choć powszechnie nazywany jest jeziorem. Maracaibo ma powierzchnię około 20 tys km2, długość 170 km, maksymalna głębokość 250 m.
Podział geograficzny
Terytorium Wenezueli dzieli się na 3 duże regiony
Andes
Llanos
Guayana
Według innych autorów obejmują one nazbyt zróżnicowane tereny, dlatego dzielą je na 9 regionów:
|
Centro Occidental (Falcón, Lara, Portuguesa, Yaracuy) |
|
Guayana (Amazonas, Bolívar, Delta Amacuro) |
|
Insular (Nueva Esparta, Dependencje federalne) |
|
Nor-Oriental (Anzoátegui, Monagas, Sucre) |
|
Zuliana (Zulia) |
Podział administracyjny
|
Stan |
Stolica |
Inne ważne miasta |
Ludność
stanu |
Odsetek
ludności |
|
|
101 |
0,44% |
||
|
1115 |
4,79% |
|||
|
437 |
1,88% |
|||
|
1428 |
6,13% |
|||
|
558 |
2,40% |
|||
|
1240 |
5,33% |
|||
|
1992 |
8,56% |
|||
|
248 |
1,07% |
|||
|
|
128 |
0,55% |
||
|
|
1975 |
9,85% |
||
|
729 |
3,13% |
|||
|
617 |
2,65% |
|||
|
1522 |
6,54% |
|||
|
720 |
3,09% |
|||
|
2485 |
10,68% |
|||
|
583 |
2,50% |
|||
|
359 |
1,54% |
|||
|
786 |
3,38% |
|||
|
808 |
3,47% |
|||
|
998 |
4,29% |
|||
|
579 |
2,49% |
|||
|
301 |
włączona do Dist. Federal |
|||
|
498 |
2,14% |
|||
|
3052 |
13,11% |
|||
|
|
||||