Model rozwoju moralnego J. Piageta
J.Piaget uważa że dzieci uczęszczające do szkoły w okresie póżnego dzieciństwa znajdują msię najpierw w tzw stadium realizmu moralnego ( 5-7 r.ż )
a następnie przechodzą przez stadium relatywizmu moralnego które trwa od około 8-11 r.ż. Realizm moralny w rozumowaniu dziecka oznacza, iż reguły społeczne ( jeżeli są dostrzegane) są przez nie traktowane jako realnie istniejące, narzucone z zewnątrz ( moralność heteronomiczna ) i tak jak prawa fizyczne nie podlegające dyskusji ani zmianom.Konsekwencją takiego kategorycznego nastawienia jest wiara w immanentną sprawiedliwosc - przekonanie , że złamaniu czy naruszeniu reguły ( nawet jesli nikt o tym nie wie ) zawsze towarzyszy następstwo o charakterze kary. Inną charakterystyczą własciwością tego stadium rozumowania jest posługiwanie się przez dziecko kryterium odpowiedzialności obiektywnej , tzn uzależnianie moralnej oceny sytuacji od jej fizycznych i obiektywnych skutków.
W stadium moralnego relatywizmu który rozwija się u dzieci w miarę chodzenia do szkoły, obserwujemy stopniowe traktowanie reguł społecznych jako umów stworzonych przez ludzi dla określonych celów społecznych , takich jak prawo , bezpieczeństwo, społeczne korzyści, itp. Około 10 - 11 r.ż dzieci zaczynają coraz częsciej przejawiać tzw. moralnosc autonomiczną , w której liczy się raczej duch reguły , niż jej litera. Ten rodzaj moralnosci nakazuje postępować zgodnie z wyznawanymi przez siebie normami. Satysfakcjonujące dla dzieca jest samo postępowanie zgodne z normą dlatego okres ten zwykło się też nazywać okresem moralnego pryncypializmu.
Stadia w rozwoju moralnym według L. Kohlberga
W modelu rozumowania moralnego L. Kohlberga dzieci poniżej 9 r.ż przejawiają moralnośc przedkonwencjonalną , którą charakteryzuje przyjmowanie przez podmiot egocentrycznej perspektywy . W tym wieku za słuszne uważa się zwykle to zachowanie które odpowiada własnym potrzebom i interesom jednostki, a jednocześnie zapewnia wzajemną korzyśc w interakcach z innymi ( stadium II ). Wraz z konsolidowaniem się operacji konkretnych - pod koniec tego okresu - dzieci zaczynają osiągać stadium III na poziomie moralności konwencjonalnej . W stadium tym dziecko potrafi przejąc punkt widzenia członka grupym społecznej , z którą pozostaje ono w bezpośrednich interakcjach.
Tezy Kohlberga i Piageta odnoszą się przede wszystkim do rozwoju intelektualnych możliwości w zakresie wnioskowania i oceniania moralnego, a nie do rzeczywistych przejawów rozwoju moralnego dzieci. Rozwój moralny dzieci może być stymulowany i ukierunkowywany przez połączenie treningu umysłowego z praktycznym. Ważne jest rozwijanie u dzieci świadomości istnienia i sensu norm moralnych a także trenowanie refleksji nad postepowaniem własnym oraz innych osób w sytuacjach dylematu normatywnego