Burza mózgów (angielskie brainstorming lub brainstorm session), zwana również twórczą dyskusją, stanowi niekonwencjonalny sposób zespołowego poszukiwania nowych pomysłów dotyczących metod rozwiązywania problemów. Opracowana w 1936 przez Amerykanina A.Osbome'a. Pierwszy raz zastosowana w 1938. Proces rozwiązywania problemów tą metodą składa się z dwóch typowych czynności intelektualnych: wytwarzania pomysłów, rozwiązania i ich oceny. Czynności te nominalnie przeplatają się ze sobą na zasadzie sprzężenia zwrotnego, przy czym zachodzi tu zjawisko natychmiastowego wartościowania. W burzy mózgów występuje natomiast oddzielenie w czasie procesu tworzenia pomysłów od ich oceny i selekcji, w związku z czym burza mózgów nosi również nazwę metody odroczonego wartościowania. Myślą przewodnią burzy mózgów jest pobudzanie uczestników sesji (zebrania), aby swobodnie zgłaszali dużą liczbę pomysłów. Wychodzi się tu z podstawowego założenia: duża liczba pomysłów zawiera przynajmniej kilka dobrych. Statystyka dowodzi, że 12-15% zgłoszonych pomysłów ma wartość praktyczną, a pomysły zakwalifikowane do realizacji stanowią 2-3%.
l. Faza przygotowawcza: sprecyzowanie problemu, zebranie i posegregowanie informacji o problemie, ustalenie składu osobowego zespołu (w skład zespołu w czasie pierwszej sesji powinno wchodzić ok.12 osób, w tym 1/3 stanowić powinni laicy. Nie może być osób pozostających w związkach przełożony-podwładny. Należy zapewnić, aby poziom inteligencji i zdolności komunikacyjnych był jednakowy. Sesja nie powinna trwać dłużej niż godzinę. W drugiej sesji uczestniczą 3 osoby, które znają strategię firmy, potencjał branży i nie są zbyt konserwatywne), przygotowanie pomieszczenia i środków materialnych do sesji twórczej.
2. Faza tworzenia: spotkanie nieformalne -stworzenie klimatu dla pracy twórczej, sesja twórcza: przedstawienie problemu, przypomnienie zasad burzy mózgów, generowanie pomysłów, podsumowanie sesji twórczej: przeniesienie pomysłów na specjalne karty, przypisanie im znaków ewidencyjnych, ewentualnie uzupełniająca sesją twórczą; zgłaszanie pomysłów powstałych po zakończeniu sesji.
3. Faza oceny :ustalanie kryteriów oceny, analiza i ocena zebranych pomysłów, wybór pomysłów do szczegółowego rozwinięcia projektowego.
4. Przekazanie wybranych pomysłów do dalszego projektowania przez zespoły projektowe
Zalety: Grupowe podejmowanie decyzji, zgodnie z powszechnym przekonaniem, może służyć poprawie jakości decyzji przez:
l) rozszerzenie zbioru rozpatrywanych wariantów 2) wnikliwą i wszechstronną, dokonaną przy współudziale wielu osób ocenę skutków tych wariantów 3) grupa eliminuje subiektywizm jednostki i błędy wmyśleniu 4) burzę mózgów, czyli twórcze myślenie
Wady: Jednak podejmowaniu decyzji przez grupę mogą towarzyszyć zniekształcenia, czyli:
l) głosowanie demokratyczne, wola większości może czasami prowadzić do irracjonalnego wariantu działania 2) przesunięcie ryzyka -grupa ma tendencję do podejmowania decyzji o wyższym od średniego poziomie ryzyka 3) często grupa znajdująca się pod presją: czasu niepewnej sytuacji firmy, ogromnej wagi swojej decyzji podejmuje decyzje niefortunne
4) syndrom GM (grupowego myślenia):
a) członkowie grupy podtrzymują wspólnie wypracowaną koncepcję b) iluzja jednomyślności -wypowiadają pozytywne opinie c) autocenzura- wytłumiają wszelkie uwagi i komentarze
d) efekt: ograniczenie zdolności pobierania informacji np. o niebezpieczeństwie i błędach
e) uproszczenie obrazu sytuacji f) utrata krytycyzmu co do “waloru moralnego” podejmowanych działań g) iluzja niezwyciężoności grupy - podjęcie decyzji irracjonalnej