PIERWSZY ROZBIÓR
POLSKI
Pierwsze
porozumienie o rozbiorze przedstawiciele Rosji i Prus podpisali w
Petersburgu 17 lutego 1772 roku. Oznaczono, jakie obszary zagarną
dwa państwa, przewidziano też udział Austrii, która naturalnie
wyprosiła ze swego terytorium Generalność konfederacką. Brzanie
tracili grunt pod nogami, ruch dogasał. Częstochowa broniła się
do 18 sierpnia, lecz nikłe to miało znaczenie wobec tego faktu, że
o trzynaście dni wcześniej - 5 sierpnia 1772 roku - Rosja, Prusy i
Austria podpisały trzy ostateczne traktaty podziałowe. Stało się
to znowu w Petersburgu, bo tam znajdował się punkt ciężkości,
wola Rosji znaczyła najwięcej. Około pięciu tysięcy szeregowych
konfederatów poszło na Syberię.
Zgodnie
z prawidłami logiki trzeba najpierw porozmawiać o tym, czego
dokonały mocarstwa operujące, potem zaś dopiero przystąpić do
uwag na temat zachowania się operowanego, a więc w danym wypadku
Rzeczypospolitej.
PIERWSZY
ROZBIÓR POLSKI - PRZYCZYNY
Twórcy
i popierający Rodzina Czartoryskich Najbardziej zacofane masy
szlacheckie
Cel
działania Próba pozyskania sobie przychylności szlachty
Uporządkowanie
spraw skarbu państwa, zwiększenie liczby wojska, zniesienie liberum
veto Dążenie do zachowania "Złotej Wolności"
Jeszcze
za życia Augusta III Sasa powstają w Polsce 2 wrogie sobie
stronnictwa magnackie:
W
związku ze zbliżającą się w Polsce elekcją Caryca Katarzyna II
wysuwa jako kandydata na tron Stanisława Poniatowskiego sądząc, ze
w ten sposób będzie mogła ona ingerować w sprawy polskie.
Stanisław
Poniatowski zostaje królem, przybierając sobie imię August. Dąży
on do przeprowadzenia reform podobnych do proponowanych przez
Czartoryskich, ale pomimo to, nawet zwolennicy tej rodziny patrzą na
jego poczynania niechętnym okiem.
Również
wrogo do reform w Polsce odnoszą się mocarstwa: Prusy i Rosja.
Obawiają się bowiem, ze dzięki tym zmianom Polska może stać się
niezależna. Próbują wiec pomieszać szyki Polakom, doprowadzając
państwo do sytuacji za panowania Sasów. Jako pretekst do wmieszania
się w sprawy Polski, żądają w tym kraju równouprawnienia
różnowierców.
Pomimo
niechętnego stosunku do żądań sąsiadów, ostatecznie na sejmie w
1767 r. szlachta obala dotychczasowe reformy, a w Polsce panują
"zlotowolnosciowe" przywileje szlacheckie co jest źródłem
słabości naszego kraju, Nad utrzymaniem takiego stanu rzeczy czuwa
Katarzyna II, a oporni senatorowie są porywani i wywożeni.
Brutalne
mieszanie się carycy w sprawy Polski prowadzi do wzburzenia części
szlachty, która w 1768 r. w miasteczku Bar zawiązuje konfederacje
skierowana przeciwko Rosji i królowi. Konfederaci chcą bowiem
zachować przywileje szlacheckie, jednak bez zbytniej ingerencji
państw obcych.
PIERWSZY
ROZBIÓR POLSKI ? KONSEKWENCJE
1.
Sejm rozbiorowy
2.
Straty Polski w pierwszym rozbiorze
3.
Sejm w sprawie Polski
SEJM
ROZBIOROWY
Pod
naciskiem państw zaborczych w 1773 r. zostaje zwołany sejm, który
ma zatwierdzić rozbiór ziem polskich
Szlachta
bez protestów składa przysięgę na wierność nowym władzom,
wiele posłów jest bowiem wcześniej przez nie przekupiona, toteż
nie waha się podpisać haniebnego dokumentu
Tylko
nieliczni posłowie występują odważnie i patriotycznie w obronie
Polski, m.in. Tadeusz Rejtan. To jednak za mało: w sejmie uchwały
zapadają większością głosów, nie liczy się liberum veto.
PORÓWNANIE STRAT
POLSKI W PIERWSZYM ROZBIORZE
Rosja
Austria Prusy
Terytorium
zagarnięte Polskie Inflanty, północną część województwa
połockiego oraz województwa: witebskie, mścisławskie i
południowo-wschodnią część mińskiego Część ziemi krakowskiej
i sandomierskiej, przedmieścia Krakowa i Kazimierza oraz niektóre
ziemie między Wieprzem i Bugiem, ziemie ukraińskie po rzekę Zbrucz
Warmia, województwa: pomorskie, malborskie i chełmińskie (bez
Gdańska i Torunia) oraz pas ziem nad Notecią i Gopłem
92
tys. Km2 83 tys. km2 36 tys. km2
Ludność
zagarnięta głównie Białorusini Głównie Polacy i Ukraińcy
głównie Polacy
1300
tys. 2650 tys. 580 tys.
Straty
gospodarcze Zagarniecie kopalni soli w Bochni i Wieliczce Opanowanie
dolnej Wisły odcina Polskę od morza
SEJM
W SPRAWIE POLSKIEJ
Na
sejmie w 1773 r. podejmuje się również korzystne dla Polski
ustawy:
Powołuje
się Rade Nieustającą
-
Zwiększa się liczbę wojska do 30 tys.
-
Reformuje się cła i podatki
-
Tworzy się Komisję Edukacji Narodowej
DRUGI
ROZBIÓR POLSKI
DRUGI
ROZBIÓR POLSKI - PRZYCZYNY
1.
Konfederacja targowicka
2.
Wojna polsko-rosyjska
KONFEDERACJA
TARGOWICKA
Uchwalenie
Konstytucji 3 maja zaniepokaja przeciwników reform, zwłaszcza
magnatów polskich. Łącznie wiec z państwami sąsiednimi
postanawiają wiec niedopuscić do żadnych reform w Polsce. W tym
celu Katarzyna II wydaje polecenie przygotowania w Petersburgu
konfederacji, która jest ogłoszona w Targowicy i ma za zadanie
obalić postanowienia Konstytucji 3 maja.
WOJNA
POLSKO-ROSYJSKA
W
1792r. armia rosyjska przekracza granice RP, a do jej odparcia Polska
może wystawić tylko polowe (57 tys.(w tym większość dowódców
to konfederaci)) wojsk nieprzyjaciela, pomimo to, z dużym udziałem
mieszczan, odnosząc kilka sukcesów m.in.:
pod
Zieleńcami - Książę Józef Poniatowski
pod
Dubienką - Tadeusz Kościuszko
Mimo
sukcesów Stanisław August Poniatowski, nie wierząc w końcowy
sukces, wydaje rozkaz zaprzestania walk, licząc na zjednoczenie z
Katarzyną II, do czego nie dochodzi, a władzę w państwie
przejmują targowiczanie.
DRUGI
ROZBIÓR POLSKI - KONSEKWENCJE
1.
Rządy targowiczan
2.
Straty w drugim rozbiorze polskim
3.
Sejm rozbiorowy
RZĄDY
TARGOWICZAN
Targowiczanie
odnoszą zwycięstwo, burząc wszystko to, co stworzył Sejm
Czteroletni, m.in. obalają Konstytucję 3 Maja. Wykorzystują rządy
do wzbogacenia się zagarniając majątki m.in. tych, którzy
opuścili kraj.
Tymczasem
Prusy i Rosja dochodzą do porozumienia i w 1793r. podpisują traktat
o DRUGIM ROZBIORZE POLSKI.
STRATY
W DRUGIM ROZBIORZE POLSKI
Rosja
Prusy
Ziemie
zagarnięte Ziemie ukraińskie i białoruskie na wschód od linii
Druja-Pińsk-Zbrucz, tj. województwa: kijowskie, bracławskie, część
podolskiego, wschodnią część wołyńskiego i brzeskolitewskiego,
mińskie i część wileńskiego Gdańsk, Toruń, województwo
poznańskie, gnieźnieńskie, kaliskie, sieradzkie, łęczyckie,
brzesko-kujawskie, płockie, ziemie dobrzyńską, część
województwa rawskiego i skrawek inowrocławskiego
250
tys. km2 58 tys. km2
Ludność
zagarnięta 3000 tys. osób 1100 tys. osób
SEJM
ROZBIOROWY
Prusy i
Austria chcą potwierdzenia rozbioru na sejmie, który ostatecznie
zwołany zostaje w Grodnie nad Niemnem, lecz przebywający tam
posłowie Polscy nie wyrażają zgody na podpisanie traktatu, ale
mimo to są do tego zmuszani i tym sposobem podpisują dokument z
Rosją, a po milczeniu, które przez Józefa Ankwicza - płatnego
zdrajcę, zostaje uznane jako zgoda, dochodzi do podpisania traktatu,
także z Prusami.
TRZECI
ROZBIÓR POLSKI
TRZECI
ROZBIÓR POLSKI - PRZYCZYNY
1.
INSUREKCJA KOŚCIUSZKOWSKA
Drugi
rozbiór Polski i rządy targowiczan wywołują wielkie oburzenie
wśród społeczeństwa. Zarówno więc w kraju, jak i za granicą
przygotowywana jest insurekcja, na której czele ma stanąć Tadeusz
Kościuszko.
Tymczasem
targowiczanie zmniejszają armię do 15 tys. ,co przyspiesza
powstanie, a jako pierwszy, ze swym oddziałem, nie posłuchawszy
nakazu rozbrojenia armii, wyrusza z Ostrołęki gen. Antoni
Madaliński.
24.03.1974r.
na rynku w Krakowie zostaje odczytany "Akt powstania obywateli",
a Tadeusz Kościuszko zostaje zaprzysiężony na wodza powstania.
Chcąc rozszerzyć
powstanie, Kościuszko, z 4 tys. żołnierzy i 2 tys. kosynierów,
rusza wgłąb kraju.
Pierwszą
walkę z armią rosyjską Kościuszko stacza już 4 kwietnia 1794r
pod Racławicami. Wtedy to, za sprawą chłopa Wojciecha Głowackiego,
który jako pierwszy odważnie ruszył do natarcia, kosynierzy
rozbili 12 armat wroga.
Wieść
o zwycięstwie pod Racławicami obiega szybko całą Polskę, toteż
kilka dni później- 17 kwietnia wybucha w Warszawie powstanie
mieszczan, którego przywódcą jest szewc Jan Kiliński.
W
kilka dni później podobne powstanie wybucha w Wilnie (dowódcą
jest Jakub Jasiński), a w Warszawie radykalni patrioci zakładają
na wzór francuskiego ugrupowania klub jakobinów polskich, którego
celem jest również postawienie przed sąd i zgładzenie zdrajców
politycznych, m.in. Józefa Ankwicza.
W
celu zapewnienia zwycięstwa, Kościuszko ogłasza nowe, łagodniejsze
prawa dla chłopów, którzy dzięki tym prawom mają chętniej
przyłączać się do walki. Zbiór tych praw zostaje ogłoszony w
Połańcu i nazwany Uniwersałem.
Tymczasem
przeciwko warszawskim powstańcom wyruszają sprzymierzone wojska
prusko-rosyjskie. Do starcia, w którym ginie m.in. Wojciech Bartos
Głowacki, dochodzi pod Szczekocinami. W tej sytuacji Kościuszko
urządza marsz w kierunku Warszawy i ubiega w ten sposób wojska
pruskie, które po dotarciu po kilku dniach do stolicy, przez kilka
miesięcy oblegają ją.
Wtedy
to nowe powstanie przeciw Prusakom wybucha w Wielkopolsce, a swoje
oddziały kieruje tam gen. Jan Henryk Dąbrowski, co zmusza wojska
wroga do wycofania się spod Warszawy. Powstanie po kilku sukcesach
zostaje jednak ostatecznie stłumione
TRZECI
ROZBIÓR POLSKI - KONSEKWENCJE
1.
Klęska Powstania Kościuszkowskiego
2.
Straty Polski w trzecim rozbiorze
KLĘSKA
POWSTANIA KOŚCIUSZKI
Po
uwolnieniu stolicy od oblężenia, Katarzyna II ponownie rzuca wojska
na Warszawę. Chcąc niedopuścić do dotarcia wojsk do stolicy,
Tadeusz Kościuszko zastępuje drogę wojskom nieprzyjaciela pod
Maciejowicami, co kończy się porażką i ciężkim zranieniem
wodza.
W ten
sposób wojska rosyjskie dochodzą do Warszawy. Miasta broni, jako
główny dowódca, gen. Józef Zajączek. Po kilku starciach na
przedmieściach stolicy nieprzyjaciel dostaje się na Pragę, gdzie
urządza krwawą rzeź wśród mieszkańców. Tu też ginie młody
gen. Jakub Jasiński.
Z
powodu braku szans w dalszym boju, Polacy składają broń
nieprzyjacielowi, a Powstanie Kościuszkowskie ostatecznie upada.
Polska nie doczekuje się pomocy od Francji, której odpowiada pokój
z Prusami zawarty z powodu wojny tego państwa z Polską.
W
1795r. bez przeszkód zostaje podpisany traktat o TRZECIM ROZBIORZE
POLSKI
Teraz
rozpoczyna się rabunek dorobku kulturalnego, z kraju wywozi się
biblioteki, archiwa, dzieła sztuki. Powstańcy zostają zesłani na
Sybir, a patrioci wyjeżdżają do Turcji, Włoch i Francji w obawie
przed prześladowaniem.
STRATY
POLSKI W TRZECIM ROZBIORZE
Rosja
Prusy Austria
Ziemie
zagarnięte Ziemie litewskie, białoruskie i ukraińskie na wschód
od Bugu i linii Niemirów-Grodno Skrawek Żmudzi, część
województwa podlaskiego, większość inowrocławskiego (z
Warszawą), resztę rawskiego i skrawek krakowskiego Ziemie między
Pilicą, Bugiem i Wisłą
Ludność
zagarnięta 120 tys. Osób 55 tys. Osób 1 mln. osób
OGÓLNE
PRZYCZYNY UPADKU PAŃSTWA POLSKIEGO
Trzeci
rozbiór Polski unicestwił państwo polskie, a trzy mocarstwa
zaborcze ogłosiły, ze na zawsze ma być zlikwidowana nazwa
Królestwo Polskie. Szczególnie agresywnym zaborcą okazała się
Rosja. Bo chociaż Prusy pierwsze wysunęły projekt podziału Polski
przy pierwszym rozbiorze i do myśli rozbiorów przychyliła się
zachłanna Austria, to jednak Rosja przy każdym z rozbiorów
odgrywała rolę ich głównego wykonawcy i organizatora: tłumiła
opór Polski, opanowywała terytorium, wydawała jego części w ręce
wspólników. To jej wojska wzięły Kościuszkę do niewoli, zdobyły
szturmem umocnioną Pragę i wyrżnęły jej mieszkańców, wywiozły
łupy z Zamku Warszawskiego. Nie znaczy to, że pozostali zaborcy
byli przyjaźnie nastawieni wobec narodu polskiego. Rzeczpospolita
padła ofiarą zaborczości trzech sąsiadów i jest to najważniejsza
przyczyna upadku państwa polskiego. Ale i sami Polacy nie byli bez
winy. Wady ustroju: wolna elekcja, liberum veto i niesprawiedliwe
prawa osłabiały państwo, a dzieła ro!
zkładu
dopełnił upadek gospodarki i zniszczenia wojenne w XVII i XIII w.
Gdy sąsiedzi wzmacniali swe państwa, u nas pogłębiały się
trudności wewnętrzne. Nie pozwalali więc na naprawę
Rzeczypospolitej a gdy naprawa ta została zapoczątkowana -
rozebrali Polskę.
Jednak
naród Polski nie pogodził się z utratą niepodległości.
Najdzielniejsi jego synowie wciąż myśleli o tym, jak podjąć
walkę na nowo z zaborcami.