Mieczysław B.B. Biskupski

że bohaterowie nie są określani w scenariuszach jako Żydzi, dostają nazwiska takie jak Solomon Levy, pan Chutzpah czy Cherokee Cohen i grani są niemal wyłącznie przez żydowskich emigrantów z Europy Wschodniej, mówiących (po epoce kina niemego) z wyraźnym akcentem.

Oprócz spotykanych w filmach postaci Żydów istnieją pro­dukcje, w których Żydzi albo żydowskie realia są kluczowe dla fabuły. Należy do nich wiele wspomnianych wczes'niej filmów irlandzko-żydowskich, a także Jewish Prudence (1927), Don’t Tell Everything (1927), Juke the Plumber (1927), The Ghetto (1928), Jazz Mad (1928), The Younger Generation (1929), Around the Corner (1930), Uptown New York (1932) i chyba najważniejsze, ciepły obraz żydowskiej Lower East Side w The Heart of New York wytwórni Warner Brothers oraz epicki, hagiograficzny The House of Rotschild wytwórni Twentieth Century (1934). Powstały dwie biografie Disraeliego (1921 i 1929), a w roku 1928 nawet film zatytułowany George Washington Cohen. Należy też zwrócić uwagę na Dr. Erlichs Magie Bullet, który wyszedł w 1940 roku, tuż po rozpoczęciu wojny, a także kilka innych. Podsumowując, należy stwierdzić, że postacie rozpoznawalne jako Żydzi poja­wiły się w dziesiątkach hollywoodzkich produkcji przed drugą wojną światową. Była też pewna liczba filmów o Żydach i tema­tach związanych z Żydami. Żaden nie przedstawia ich w nega­tywnym s'wietle.

Względnie duża liczba filmów o Żydach odzwierciedla fakt, że żydowska imigracja do Stanów Zjednoczonych wyprzedziła polską diasporę mniej więcej o pokolenie, a Żydzi — podobnie jak Irlandczycy - szybko znaleźli miejsce w branży rozrywkowej. Późniejsi imigranci z Europy Wschodniej i Południowej przy­byli, kiedy wodewil, Broadway, a później radio zdążyły już wy­tworzyć pewne typy etniczne. Brakowało ich więc w świecie kul­tury popularnej przed nastaniem ery kina. Nie było polskich

58

Polska obecność w amerykańskim kinie przed rokiem 1939

odpowiedników braci Mara, Ala Jolsona, Eddiego Cantora, Murnsa i Allena albo Jacka Benny'ego. Również teatr jidysz posłużył Żydom za ogniwo łączące ich z amerykańskimi sce­nami. Karen Majewski w pionierskiej pracy pokazuje, że lite­ratura amerykańskiej Polonii rozwinęła się w imponującym stopniu wśród imigrantów, ale pozostała na poziomie kultury zaściankowej, nie wykraczającej poza ramy grupy etnicznej. Ir­landczycy i Żydzi natomiast skutecznie przeszli do szerszej obec­ności w Ameryce. Jak zauważa Albert McClean, filmy „nie były gotowe, by dopuścić Włocha czy Słowianina bezpośrednio do amerykańskiego stylu życia". Nie istniał w kulturze rozrywkowej stereotyp Polaka, który kino mogłoby odziedziczyć.

Spośród imigrantów z przełomu wieków Włosi są obecni dużo częściej niż Polacy, choć wciąż nieistotni na tle Irland­czyków i Żydów. Oczywiście minęły dziesięciolecia, zanim ga­tunek Ojca chrzestnego uczynił z Włochów ważną dla kina grupę etniczną, ale już w czasach filmów niemych pojawili się oni w „imponującej liczbie" dzieł. George Beban zrobił karierę, grając właściwie tylko Włochów w serii wczesnych produkcji. Carlos E. Cortes odkrył całkiem sporo filmów o Włochach z ery kina niemego. W kilku traktowano ich z góry, ale w po­zostałych, jak The Italian („Włoch") z 1914 roku, z sympatią. Urodzony w Katalonii Luis Alberni grał Włocha (często imie­niem Luigi) aż czterdzieści trzy razy²⁸. Sam Alberni ma zatem na koncie więcej ról Włochów, niż było łącznie postaci Polaków we wszystkich przedwojennych filmach hollywoodzkich²⁹. Alberni

²⁸ Alberni był obsadzany między innymi w rolach Żyda, Greka, Meksykani­na, Hiszpana, Francuza, Rosjanina i Cygana. Wydaje się, że raz był nawet Polakiem, Stanislausem Pysinskim, w opowiadającym o college'u musica­lu Warner Brothers pod tytułem Naughty but Nice z 1939 roku.

²⁹ Parę ról Włochów Albertini zagrał w filmach brytyjskich, również pokazy­wanych w Stanach Zjednoczonych.

59