ę"Fortepian Szopena" (C.K. Norwid)
Poemat
należący do cyklu "Vade-mecum", co oznacza "pójdź
za mną". Odbiorca powinien podążyć za poetą - swoim
przewodnikiem.
Problematyka:
"Fortepian
Szopena" związany jest z kategorią tragizmu u Norwida.
Tragiczność w tym wierszu łączy się z realnym i symbolicznym
zarazem aktem niszczenia wielkiej wartości. W poemacie
ukonkretnieniem tej wartości jest "sprzęt podobny do trumny"
- fortepian, na którym grywał Chopin w czasach warszawskich.
Fortepian ten został wyrzucony na bruk z okien pałacu Zamoyskich w
czasie akcji odwetowej wojska rosyjskiego po zamachu na cesarskiego
namiestnika w Królestwie Polskim - gen. Berga.
Muzyka
Chopina jest przedstawiona przez Norwida jako ziemskie dopełnienie
piękna doskonałego. Ma ono siłę podnoszenia rzeczywistości do
ideału, przemieniania jej w byt doskonały. Takiej transformacji
doznała w muzyce Chopina Polska i polskość: "Polska
przemienionych kołodziejów", czyli chłopów uszlachetnionych
dzięki miłości do wykonywanej pracy na roli, co ukazuje sztuka
Chopina. W poemacie zarysowuje się tragiczny i wieczny konflikt
między pięknem doskonałym, pojmowanym przez Norwida jako dobro, a
historią, życiem, realnością - skażonymi przez zło, małość,
przez "brak", wedle określenia samego poety.
Reprezentantami tego zła są w poemacie właśnie żołnierze
ciskający na bruk fortepian. Ale w tym momencie dochodzi w poemacie
do głosu norwidowska ironia. Powoduje ona, że efekt czynu mija się
z intencjami, że zniszczenie rzeczy nie jest równoznaczne z zagładą
wartości.
Zakończenie
uderza w ton triumfu: "Ciesz się, późny wnuku... / Jękły
głuche kamienie: / Ideał - sięgnął bruku -". Tę wspaniałą
i tajemniczą formułę można rozumieć jako pogodzenie piękna
doskonałego i realności, wtopienie się ideału w życie,
odkupienie zła przez symboliczny akt cierpienia, wreszcie można ją
także zinterpretowac jako zejście Chopina w lud.
Nastroje
i tempo poszczególnych fragmentów i cząstek poematu:
I
i II - tempo powolne; smutek i refleksja wypływający ze
wspomnienia; zestawienie Chopina z lirą Orfeusza
III
- bardzo dynamiczne tempo - wykrzyknienia; nastrój podniosły (hymn
pochwalny); obraz Chopina jak kutej w marmurze postaci; alabastrowa
ręka porównana z klawiaturą z kości słoniowej
IV
- ton patetyczny;
V
- obraz Polski w muzyce Chopina; nastrój radości
VI
- uczucie załamania, zawiedzenia - pogłos dźwięków
fortepianu
VII
- nastrój podziwu; zwrotka o sztuce, literaturze, dramacie;
poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czym jest sztuka; pozorny dialog,
który przechodzi w monolog
VIII
- obraz Warszawy ogarniętej zapałem rewolucyjnym
IX
- zryw - wyrzucenie przez Rosjan z okna zamku fortepianu; pokazanie
ogromu wojsk rosyjskich, jęku wdów, żałoby; tempo przyśpieszone,
bardzo dynamiczne - krótsze wersy
X
- obraz fortepianu porównany z ciałem Orfeusza rozrywanym przez
Menady (boginie zemsty).