FORTEPIAN CHOPINA – NORWID

1. GENEZA

Utwór powstał na przełomie 1863 i 1864 roku, a jego bezpośrednią przyczyną jego napisania było zniszczenie fortepianu kompozytora, który należał do jego siostry. Wydarzenie to miało ścisły związek z carskimi represjami po zamachu na gen. T. Berga, który miał miejsce 1863 roku. Gdy w akcie zemsty carscy żołnierze wyrzucili z okna pałacu Zamoyskich fortepian Szekspira na bruk, kompozytor już nie żył. Norwid znał Chopina. Poznał go w 1849 roku, a więc w roku śmierci artysty, tuż przed którą odwiedził kompozytora w jego paryskim mieszkaniu. Doniesienia z kraju o zniszczeniu instrumentu Chopina, obudziły w nim wspomnienie owego spotkania, były inspiracją do napisania omawianego utworu.

2. TREŚĆ

Utwór rozpoczyna inwokacja, w której poeta zwraca się bezpośrednio do Chopina „Byłem u Ciebie”, a buduje go (oprócz inwokacji) 10 części zróżnicowanych tematycznie a także ilością wersów.

W pierwszych trzech zwrotkach poeta opisuje artystę, opisując zapamiętaną sylwetkę gasnącego artysty. Norwid wspomina Chopina, nawiązując do mitów, co jest celowe – Orfeusz wzruszał przyrodę swoją muzyką, a Pigmalion ożywił rzeźbę. Dzięki wielkości osoby kompozytora, jego życie i twórczość również staje się mitem. Przerażająca biel ciała Chopina, zlewa się w jedno z bielą klawiatury fortepianu. Jednak zbliżająca się śmierć nie oznacza dla niego końca ,jest jedynie przejściem w inny, wyższy wymiar istnienia, gdyż mit jest ponadczasowy, wiecznie żywy.

Kolejne trzy części wprowadzają już innego bohatera, którym jest nie tylko sam muzyk, ale i jego dzieło – muzyka. To właśnie dzięki niej śmierć autora nie jest końcem. Muzyka jest wartością ponadczasową, dzięki której pamięć o Chopinie będzie trwać wiecznie, która łączy sztukę starożytnej Grecji ze współczesnością.

Podmiot liryczny rozważa samą istotę sztuki, odwołując się jednocześnie do takich twórców jak Fidiasz (grecki rzeźbiarz), Ajschylos (tragik) czy Dawid (psalmista biblijny). Chopin przedstawiony jest jako realizatorem swojej sztuki w sposób doskonały poprzez łączenie istoty i formy. Otrzymujemy również odpowiedź na pytanie, dlaczego prawdziwa sztuka jest czymś niezrozumiałym w realnym świecie: cechą takiego świata jest niedoskonałość, natomiast sztuka, będąc czymś doskonałym, tworzącym idealną całość, nie może zostać przez nas pojęta.

W ósmej części przenosimy się do Warszawy, na plan Starego Miasta, oglądając go z lotu ptaka. Widzimy krajobraz stolicy jakby oczami Chopina – jego duch wciąż jest tak obecny. Moment wyrzucenia przez okno fortepianu został opisany z duzą dozą emocji. Momentem kulminacyjnym zaś jest odgłos upadającego na bruk fortepianu.

Zniszczenie fortepianu mistrza jest wyrazem odrzucenia przez ludzi muzyki Chopina. Jest również przykładem represji carskich, wyniszczania polskiej kultury przez zaborcę.

Ostatnią część (10.) stanowi refleksja podmiotu lirycznego na temat muzyki Chopina, a także poezji samego autora wiersza. Obie łączy fakt, iż nie były zrozumiane przez współczesnych. W swej twórczości wykraczali oni poza swój czas, dlatego też ludzkość musiała dojrzeć, aby w pełni zrozumieć i zaakceptować ich twórczość.

3. BUDOWA

Utwór ten ma charakter traktatu o sztuce, która jest jednym z dominujących w wierszu tematów. Metafory, nawiązanie do tradycji, słowa-klucze, zapis graficzny, wielokropki, myślniki, niedopowiedzenia, epitety, wykrzyknienia wskazują zaś na wieloznaczność wiersza. Wiersz podzielony został na 10 części, o nieregularnej budowie i zróżnicowanej tematyce.