INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY

dane przez interakcjonizm symboliczny pierwszeń­stwo społecznego procesu oddziaływania wobec sys-temov. znaczeń jest ntezgoanc z poti$;a,vov. u prze­słanką etnometodologii, zakładającej istnienie ukry­tych struktur poznawczych rządzących interakcją. W podobnym co etnometodologia kierunku rozwinął swe koncepcje Erving Goffman, którego wcześniejszą dramaturgiczna teorię przedstawiania jaźni można

jzdplność udzielania sobie wskazówek i konvyersacji z sama sobą. Jest aktywnym podmiotem („ja") i obiek-ic;.i dia ;>un.Cj oicLi^ ^„UiJiie"}, w konwersacji „ja — mnie" zdolnym konstruować własną linię działania. Jednostka włączona jest przede wszystkim w interak-cyjny proces odwzajemniania gestów. Nie ma żadnego uprzedniego uposażenia. Dopiero w procesie przyjmo­wania i tworzenia ról zyskuje koncepcję siebie, obraz

zwłaszcza tzw. interakcjonizmu strategicznego iJohn Lofland). Symboliczno-interakcjonistyczne założenie, że punktem wyjścia wyjaśniania oddziaływań wza­jemnych musi być analiza aktów komunikacji oraz in­terakcji werbalnych i retoryki motywów (Charles Mills, Randall Stokes, John Hewitt, Marvin Scott, Stanford Lyman), zbliża ten kierunek do socjologii języka, ba­dającej społeczny kontekst i społeczne funkcje mowy, oraz do semiotyki. Instytucjonalnym wyrazem żywot­ności interakcjonizmu symbolicznego jest Society for the Study of Symbolic Interaction, założone w Stanach Zjednoczonych w 1975 r., organizujące doroczne An-nual Stone Symposium. Organem SSSI jest kwartalnik „Symbolic Interaction". Wydawany jest także rocznik „Studies in Symbolic Interaction" oraz nowe czaso­pismo — „Oualitative Methodology".

Charakterystyka teorii

Trzema podstawowymi dla interakcjonizmu symbo­licznego kategoriami analizy są: jaźń, interakcja i spo-łećzeństwo.(Teoria_ta ma wariant psychospołeczny ^w postaci najbardziej „socjologicznej" psychologii spo-

i_v jecznej, opartej na Meada koncepcji jaźni społecznej,.

; kształtowanej w toku interakcji ze znaczącymi partne­rami, z którymi komunikacja odgrywa kluczową rolę w procesie socjalizacji ^George McCall, Jerry Simmons, Gregory Stone, Harvey Farberman). Podstawowy, so­cjologiczny wariant interakcjonizmu symbolicznego stawia w centrum nie jaźń, lecz samą interakcję i rolę komunikacji w procesie tworzenia społecznych związ­ków. Człowiek żyje w świecie symbolicznym, w którym _ ,staje naprzeciw obiektów wyposażonych w znaczenia.

; Definiowanie znaczenia sytuacji działania jest pod­stawowym procesem, w który osoba działająca jest aktywnie zaangażowana. Jest to ciąg dawania so­bie wskazówek, czyli nieustannego identyfikowania obiektów i oceniania ich ważności ze względu na za- -mierzone działanie. Jednostka pozostaje w relacjach z innymi, które umożliwiają jej humanizację i uspo­łecznienie. Świadomość tworzy się w społecznym pro­cesie oddziaływania i komunikacji z innymi. Jednostka nie jest polem oddziaływania sił biologicznych czy " psychologicznych ani biernym obiektem wpływów or­ganizacji społecznych. Jest wyposażona w jaźń, czyli

byniOGUi,z.nd <_zy — inaczej — interakcja interpretacyjna oznacza przede wszystkim takie dzia­łanie społeczne, w którym dwie osoby oddziałują na siebie w procesie komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują, lecz interpre­tują nawzajem swoje działania. Interakcja ma więc charakter symboliczny, ponieważ polega na wymia­nie przekazów komunikacyjnych między uczestnikami występującymi na zmianę w roli ich nadawców i od­biorców. Wszelkie interakcje, w których partnerzy na­wzajem odczytują znaczenia swoich działań, są in­terakcjami symbolicznymi. Koncepcja znaczenia na­wiązująca do pragmatyzmu umieszcza je w procesie komunikowania, w samych aktach mówienia i dzia­łania. Symboliczno-interakcyjna koncepcja znaczenia obejmuje jego aspekt poznawczy, komunikacyjny i dra­maturgiczny, tzn. sposoby postrzegania obiektu, ko­munikowania o nim i działania wobec niego.

Interakcja symboliczna stanowi część koncepcji działania społecznego jako działania połączonego lub kolektywnego, tj. polegającego na dostosowaniu od­rębnych linii działań za pomocą procesu interpretacji, w którym uczestnicy nawzajem udzielają sobie wska­zówek co do swoich linii postępowania. Kluczowa dla interakcjonizmu symbolicznego jest koncepcja de­finicji sytuacji. Jej najważniejszy aspekt to rozpozna­nie ról dzięki procesowi przyjmowania roli, tj. wskazy­wania i odkrywania spójnych wzorów działania, które mogą być utożsamiane z pewnymi typami osób dzia­łających. Interakcja symboliczna zawiera interpretację, czyli stwierdzenie znaczenia działania czy wypowiedzi drugiej osoby, i defnicję, czyli udzielenie wskazówek innej osobie, jak ma działać. Analiza prawidłowości takiej bezpośredniej interakcji prowadzić ma do usta­lenia cech i zasad rządzących interakcjami o narasta­jącej anonimowości, między wieloma partnerami oraz grupami.

Relacja między jednostką a społeczeństwem ozna­cza fundamentalny wzajemny związek między działa­niem społecznym jednostek a formami społecznej or­ganizacji. Związek ten jest obustronny i realizuje się za pośrednictwem wspólnych symboli. Grupa bowiem jest przede wszystkim pewną liczbą osób pozostających we wzajemnej komunikacji. Społeczeństwo pojmuje się raczej jako kolektywne działanie aniżeli jako organiza-