Nazwa ośrodka: Centrum Euro Info w Warszawie
Tytuł pakietu: Zaliczenie opłaty produktowej do kosztów uzyskania przychodu
Grupa: Rachunkowość w MSP
Data: 20.10.03r.
Opłata produktowa została wprowadzona do polskiego prawa na mocy Ustawy z dnia 11 maja 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. 63/2001 poz. 639 z późniejszymi zmianami). Charakter prawny tego świadczenia na rzecz państwa jest sporny. Łączy ono w sobie zarówno elementy podatku jak i opłaty karnej. Dlatego tez wprowadzenie tej instytucji spowodowało wiele kontrowersji na gruncie prawa podatkowego. Jedną z podstawowych było rozstrzygnięcie czy możliwe jest zaliczenie opłaty produktowej do kosztów uzyskania przychodu uwzględnianych przy wyliczaniu dochodu uzyskiwanego przez osobę prawną lub fizyczną.
Definicja opłaty produktowej
Niezbyt jasną definicję opłaty produktowej podaje art. 2 p. 9 przytoczonej wyżej Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami raz opłacie produktowej i opłacie depozytowej (dalej “Ustawa o opłacie”) . Zgodnie z tym dokumentem opłata produktowa to: “opłata obliczana i wpłacana za opakowania w przypadku sprzedaży produktów w tych opakowaniach a także opłata obliczana i wpłacana w przypadku sprzedaży akumulatorów niklowo-kadmowych, ogniw i baterii galwanicznych, opon, lamp wyładowczych, olejów smarowych raz urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych wymienionych w załącznikach 1-3 Ustawy)”.
Opłata produktowa jest pobierana w przypadku niewykonania przez przedsiębiorcę ciążącego na nim obowiązku dokonania odzysku i/lub recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych.
Należy odróżnić opłatę produktową od opłaty depozytowej. Opłata depozytowa jest opłatą pobieraną przy sprzedaży detalicznej akumulatorów ołowiowych (kwasowych). Jej zwrot następuje po przekazaniu zużytego akumulatora sprzedawcy akumulatorów lub punktowi skupu tego typu produktów.
Kto jest odpowiedzialny za uiszczenie opłaty produktowej?
Obowiązek uiszczenia opłata produktowej spoczywa na tych przedsiębiorcach którzy są importerami lub producentami:
produktów w opakowaniach określonych w załączniku 1 do Ustawy o opłacie,
produktów wymienionych w załącznikach 2 i 3 do tej ustawy.
Warunkiem zaistnienia odpowiedzialności jest wprowadzenie tych produktów do obrotu definiowane jako: wydanie z magazynu w celu ostatecznego wprowadzenia do obrotu (w przypadku producenta) lub przejście procedury celnej dopuszczania do obrotu (w przypadku importera).
Do dnia 1 stycznia 2004 roku czasowo zwolnieni od obowiązku uiszczania opłaty produktowej są ci przedsiębiorcy którzy spełniają łącznie 2 warunki:
osiągają przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych poniżej 500 tys. zł,
nie dokonywali do dnia 31 grudnia 2000 r. importu towarów używanych lub odpadów.
Fakt spełnienia wyżej wymienionych warunków ocenia się na rok 2000 lub pierwszy rok prowadzenia działalności (jeżeli jest on późniejszy niż rok 2000). Spełnienie któregokolwiek z warunków wymienionych wyżej po roku 2000 powoduje obowiązek uiszczania opłaty od roku następnego.
Kolejną grupą podmiotów zobowiązanych do uiszczania opłaty produktowej są Organizacje Odzysku - podmioty utworzone na podstawie przepisów Ustawy o opłacie w celu przejmowania od przedsiębiorców obowiązków związanych z odzyskiem i recyklingiem odpadów.
Obliczanie opłaty produktowej
Opłata produktowa obliczana jest zgodnie z podanym niżej wzorem:
WPO-OPO x SO =OP
Gdzie:
WPO- wymagany poziom odzysku (recyklingu)
OPO- osiągnięty poziom odzysku (recyklingu)
SO- stawka opłaty produkowej
OP- opłata produktowa
Poziom odzysku (recyklingu) to wyrażona w procentach wartość ilorazu masy lub ilości odpadów opakowaniowych i poużytkowych poddanych odpowiednio odzyskowi lub recyklingowi oraz masy lub ilości wprowadzanych w ciągu roku na rynek opakowań lub produktów.
Ustawodawca określił jaki poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych powinni osiągnąć przedsiębiorcy (wymagany poziom odzysku/recyklingu). Poziomy które należy osiągnąć w latach 2002-2007 znajdują się w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U.69/2001 poz. 719). Poziomy które należy osiągnąć w roku 2007 znajdują się również w załączniku nr 4 do Ustawy o opłacie.
Przy obliczaniu osiągniętego poziomu recyklingu uwzględnia się, poza opakowaniami bądź odpadami poużytkowymi poddanymi recyklingowi lub odzyskowi, również:
przy opakowaniach: masę opakowań wielokrotnego użytku użytych powtórnie;
przy zużytych oponach: masę opon zebranych i zregenerowanych w kraju;
przy olejach: masę olejów bazowych użytych w produkcji wytworzonych z olejów regenerowanych.
Przy obliczani poziomu odzysku i recyklingu nie uwzględnia się masy opakowań i produktów które są częściami wyeksportowanych produktów.
Opłata produktowa powinna być obliczana oddzielnie dla każdego rodzaju opakowań oraz produktów które są wymieniane w załącznikach do Ustawy o opłacie. Należy ją również obliczyć oddzielnie dla każdego nieosiągniętego poziomu odzysku i recyklingu.
Stawki opłat produktowych są określone w Ustawie o opłacie (stawki maksymalne) oraz w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 września 2001 r. w sprawie stawek opłat produktowych (Dz.U. 116/2001 poz. 1235). Przedsiębiorcy obliczający opłatę produktową powinni brać pod uwagę właśnie te ostatnie stawki.
Kiedy należy obliczyć i wpłacić opłatę produktową?
Opłata produktowa powinna być przez przedsiębiorcę obliczona i wpłacona najpóźniej do 31 marca roku następującego po roku dla którego opłata jest naliczana. W przypadku opóźnienia we wpłacie lub naliczeniu opłaty w wysokości mniejszej niż należna Marszałek Województwa wyda decyzję określającą wysokość zaległej opłaty wraz z odsetkami za zwłokę w wysokości 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego (wysokość obliczona na podstawie przepisów rozdziału 6 Działu III Ustawy Ordynacja Podatkowa Dz.U. 137/1997 poz. 926 z późn. zmianami). Wysokość odsetek jest ogłaszana przez Ministra Finansów w formie obwieszczenia publikowanego w Monitorze Polskim.
W przypadku dalszego zalegania z wpłatą opłaty produktowej (niewykonania decyzji) marszałek województwa naliczy dodatkową opłatę produktową w wysokości 50% opłaty podstawowej.
Opłata produktowa jest ściągana w oparciu o przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
5. Zaliczanie opłaty produktowej do kosztów uzyskania przychodu.
Opłata produktowa jest specyficzną daniną pobieraną na rzecz państwa łączącą w sobie cechy charakterystyczne dla podatków i grzywien. Jak zostało określone w art. 12.2 Ustawy o opłacie jest ona pobierana od przedsiębiorców którzy nie wykonali obowiązku odzysku i recyklingu. Uiszczenie opłaty produktowej nie stanowi formy wywiązania się z obowiązków nałożonych przez ustawę - istnieją tylko dwa takie sposoby. Zgodnie z brzmieniem jej art. 4.1 są nimi: samodzielne dokonywanie odzysku i recyklingu (także przy pomocy osoby trzeciej) lub skorzystanie z usług organizacji odzysku. Opłata produktowa jest rodzajem opłaty o charakterze quasi-karnym. Ma na celu przymuszenie przedsiębiorców do wykonywania obowiązków nałożonych przez Ustawę.
Pomimo sankcyjnego charakteru opłaty produktowej nie należy traktować jej, również dla celów podatkowych, jako zwykłej grzywny. Przede wszystkim uiszczanie opłaty odbywa się bez wyroku sądowego lub decyzji administracyjnej. Osoba zobowiązana do zapłaty musi sama dokonać obliczenia oraz wpłaty (jak przy podatkach). Uiszczanie opłaty produktowej jest związane z realizacją celu jakim jest sprzedaż towarów i uzyskanie z tego tytułu przychodów. Istnieją przypadki w których wpłacenie opłaty jest korzystniejsze dla przedsiębiorcy niż dokonanie odzysku czy recyklingu. Ustawa o opłacie stanowi że uiszczenie opłaty zwalnia przedsiębiorcę od konieczności dokonywania tych czynności. Oznacza to że wpłacenie opłaty produktowej może być faktycznie zrównane w skutkach z samodzielnym wypełnieniem obowiązków lub skorzystaniem z usług organizacji odzysku. W przypadku opłaty czysto sankcyjnej mielibyśmy do czynienia z sytuacją w której samo wpłacenie opłaty nie zwalniałoby przedsiębiorcy od konieczności dokonania odzysku i recyklingu. Byłoby jedynie środkiem mającym na celu przymuszenia go do tego lub ukaranie.
Wprowadzenie opłaty produktowej i jej złożony charakter spowodowało powstanie wątpliwości co do możliwości zaliczenia jej do kosztów uzyskania przychodu. Wątpliwości te zostały ostatecznie rozstrzygnięte przez ustawodawcę na korzyść poglądu każącego traktować Opłatę produktową jako koszt uzyskania przychodu. Stało się tak na mocy dwóch ustaw z dnia 27 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U.141/2002 poz. 1179) oraz o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.141/2002 poz.1182).
Zgodnie z art. 15. 1. cytowanej wyżej Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. 54/2000 poz. 654 z późniejszymi zmianami) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów z wyjątkiem tych kosztów które zostały wymienione w art. 16. 1 Ustawy. Wśród kosztów wymienionych w tym artykule znajdują się m.in. kary, opłaty i odszkodowania oraz odsetki od tych zobowiązań pobierane z tytułu nieprzestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska, a także grzywny i kary pieniężne orzeczone w postępowaniu karnym, karnym skarbowym, administracyjnym i w sprawach o wykroczenia oraz odsetki od tych grzywien i kar.
Podobnie jak Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych definiuje koszty uzyskania przychodu (w art. 22. 1) Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.14/2000 poz. 176 z późniejszymi zmianami). Ten akt prawny również (w art. 23) nakazuje wyłączenie z tych kosztów grzywien, kar, odszkodowań oraz opłat ponoszonych w związku z nieprzestrzeganiem przepisów dotyczących ochrony środowiska.
Obie ustawy dotyczące podatków dochodowych zostały znowelizowane. Zmiany wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2003 roku i będą miały zastosowanie do dochodów (strat) uzyskanych od tego dnia.
Zgodnie z nowym stanem prawnym podstawowa opłata produktowa o której mowa w art. 12 ust. 2 Ustawy o opłacie jest kosztem uzyskania przychodu (art. 23.1 pkt 16a znowelizowanej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, oraz art. Art. 16. 1 pkt 19a Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Nie jest natomiast kosztem uzyskania przychodu dodatkowa opłata produktowa (w wys. 50% opłaty “zwykłej” opłaty) uiszczana na podstawie art. 17 ust. 2 Ustawy o opłacie w przypadku nieopłacenia w terminie podstawowej opłaty. Do kosztów uzyskania przychodu nie zalicza się również odsetek za zwłokę należnych w przypadku opóźnienia w wpłacaniu opłaty produktowej.
Jakkolwiek nowelizacje ustaw podatkowych wchodzą w życie w dniu 1 stycznia 2003 roku, również na gruncie przepisów istniejących obecnie można uznać opłatę produktowa za koszt uzyskania przychodu. Na takim stanowisku stanęło Ministerstwo Finansów odpowiadając, w dniu 9 marca 2002 roku na interpelację poselską numer 280 (odpowiedź ta jest dostępna na stronie internetowej sejmu: www.sejm.gov.pl).
Michał Polański
michal_polanski@findlaw.com