Scjentyzm.

- Żeby zmienić rzeczywistość, trzeba ją poznać i zrozumieć,

ponieważ tylko wiedza o faktach daje nad nimi władzę.

Wiedzy o charakterze pewnym dostarczają przede wszystkim

nauki przyrodnicze (świat ludzi należy do świata przyrody).

"Wiedza to potęga".

Utylitaryzm.

- czyli: użyteczność; (z łac. utilitas - 'korzyść, wygoda')

opiera się na przekonaniu, że wszelkie normy etyczne

i zasady życia społecznego nie są nam dane od Boga,

lecz stanowią wypadkową indywidualnych dążeń do

szczęścia i własnych korzyści - ludzkich egoizmów.

Ewolucjonizm.

- Wszystkie formy bytu podlegają ewolucji,

czyli nieustannej przemianie i rozwojowi, które

się odbywają wedle niewzruszonych reguł: od

form prostych do coraz bardziej złożonych.

- Istotą ewolucji jest różnicowanie się form i

powstawanie coraz bardziej skomplikowanych

struktur - zarówno w świecie przyrody, jak i w

społecznościach ludzkich.

Realizm.

- Pojmowany jako zasada prawdziwego i wiernego

odtwarzania rzeczywistości w sztuce.

W literaturze najbardziej typowy był dla epiki.

Ma realniei wiernie, wręcz fotograficznie odzwierciedlać

życie człowieka w jego środowisku.

- Patrzą na świat z perspektywy przeciętnego odbiorcy,

chcą odkryć prawa rządzące rzeczywistością (cechy poznawcze).

- U podstaw realizmu leży przekonanie twórców o poznawalności

świata i istnieniu praw, które rządzą społeczeństwem.

Naturalizm.

- prąd literacki, którego wyznawcy przyjmowali, że należy

pokazywać świat takim, jaki jest ; tekst nie musi zajmować się

dydaktyką i zachowaniem.

- krytykował tę postawę H.Sienkiewicz , twierdził, że

pokazywanie "rynsztoków życia" (np. obraz Powiśla w "Lalce")

jest niedopuszczalne.

Organicyzm.

- idea współpracy ; filozofowie pozytywistyczni uważali, że

społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się tak, jak żywy organizm.

Instytucje społeczne są ze sobą związane tak samo, jak części organizmu.

Praca organiczna.

- hasło polskich pozytywistów ; głosili oni konieczność pracy nad

każdym członem organizmu, jakim jest społeczeństwo, gdyż każda

część jest równie ważna i potrzebna innym. Praca oznacza tu reformowanie,

uświadamianie i oświecanie całego "organizmu", np. warstw niższych, potrzeb

pomocy ludzi światłych.

Praca u podstaw.

- hasło nawołujące do zainteresowania się warstwami niższymi ; we

wsiach i miastach. "Podstawami" nazywano właśnie te warstwy - lud,

który wymagał opieki i oświecenia ze strony ludzi wykształconych.