432` qwFILOZOFIA

WYKŁADY 2008/2009

Filozofia 30.10.2008

Podstawowe pytania filozofii wyrastają z życia.

Najważniejsze pytania dla człowieka

• Kant pyta: Co mam czynić? Na co mogę mieć nadzieję? Co mogę wiedzieć? Jakie są granice wiedzy?

• Leibniz pyta: Dlaczego coś jest? Jakie to jest? pyta o przyczynę świata.

• Pytanie podstawowe-Czym jest prawda, piękno? Co jest po śmierci? Dlaczego jestem tym kim jestem?

Nie możemy uciec od tych pytań, bo nie możemy przestać grać-żyć. Filozofowie wciąż, konsekwentnie odpowiadają na te pytania.

Filozofia ozn. „umiłowanie mądrości”. Nie zakłada ona żadnej nauki, nie opiera się na niej, a ją poprzedza. Jest ćwiczeniem duchowym. Filozofowanie polega na przekształcaniu, poszerzaniu własnej wolności. Jest sztuką życia. Filozofowie, poprzez wątpienie chcą dojść do prawdy, wiedzy.

Filozofia zrodziła się w Grecji w 6 w. p.n.e.

Filozofia bazuje na pewniej logice, jej podstawą jest rozumowanie i intuicja.

Z filozofii wyłaniają się nauki szczegółowe. Od Filozofii pochodzą-psychologia, fizyka, chemia;

System Filozoficzny-jest poddawany krytyce;

Mit-opowieść o tym co było na początku, jest niezmienny, nie podlega krytyce.

Logika niesprzeczności (a;nie a)-coś może posiadać i nie posiadać jakiś cech.

Co kryje się pod słowem "JEST" rozważania Herdeggera

• ANTROPOCENTRYZM-wywodzi się od Sokratesa. Pytanie: Kim jest człowiek? Człowiek w centrum zainteresowania. "Jeśli nie poznasz samego siebie, nie poznasz rzeczywistości";

• KOSMOCENTRYZM- przed Sokratesem, filozofowie jońscy. Trzeba poznać czym jest kosma (rzeczywistość) "Jeżeli odkryje prawa kosmosu, odkryje też prawa człowieka";

• ARYSTOTELES-filozofia jest pojęta jako nauka pierwsza, nauka warunkująca i poprzedzająca nauki szczegółowe. Jest wiedzą ogólną, zajmuje się tym co jest. Filozofia jest syntezą, nauk szczegółowych, nadaje im sens.

• PROPOZYCJA TRANSCENDENTALNA-(Sinnel?)--> myśleć bez założeń; Filozofia nie zakłada niczego, nie korzysta z rezultatów nauk szczegółowych

• PODEJŚCIE FUNKCJONALNE -Husser-->jest nauką ścisłą, ma dotrzeć do źródeł poznania, ma być wolna od postulatów praktycznych. "gdzie jest źródło? Jakie jest?";

• PRAGMATYZM-James-->Tylko taka filozofia jest słuszna, której wnioski mają zastosowanie praktyczne. Prawda identyfikuje się z rzeczywistością. Filozofia ma dostarczyć sprawnych narzędzi działania.

• H. BERGSON (francuski filozof) mówi: filozofia rozumowa-ma opanować świat; filozofia intuicyjna-obok wiedzy o naturze świata, jest wiedza o istocie;

• PODEJŚCIE NEOPOZYTYWISTYCZNE (scjentyzm)-Filozofia jest dziedziną nauk opisowych, nie uchwytuje prawdy, bo jest ona po stronie faktów. Filozofia może tylko opisywać. Dla pozytywistów piękno i dobro nie istnieje-bo nie daje się zmierzyć.

Działy Filozofii:

• Ontologia ("to on" z grec. byt) nauka o bycie, dox-mniemanie, "czym jest byt?-->materia(materializm)-->idea(idealizm); "jaka jest struktura bytu?-->monizm(z 1 zasady)-->dualizm(z dwóch równorzędnych zasad, substancji);

• Epistemologia (episteme-poznanie), teoria poznania, dotyczy źródła poznania-->doświadczenie (empiryści)-->idee wrodzone, rozum (racjonaliści); bada granice poznania.

Def. prawdy-polega na zgodności rzeczy i umysłu (Arystoteles)

Istnieją prawdy nieklasyczne:

• koncepcja oczywistości-prawdziwy jest sąd oczywisty (dot. matematyki, nie człowieka);

• koncepcja zgody powszechnej-opiera się na tezie, że: prawdziwy jest ten sąd, z którym zgadza się większość ludzi.

• koncepcja koherencji (?)-mówi o logicznej zgodności zdań poprawnie zbudowanych; kryterium prawdy jest logika ; prawda jest ograniczona do języka, pomija rzeczywistość;

• koncepcja utylitarna-jeśli coś jest użyteczne, to jest prawdziwe.

• Antropologia filozoficzna (antropos-człowiek)-chce odpowiedzieć na pytanie, kim jest człowiek jako całość? czym jest życie, natura? Człowiek jest najważniejszy, ten dział powstał w XX wieku przez Schelera. Człowiek chce określić, swoje miejsce w naturze, w ten sposób tworzy mity, które mają wyjaśnić rzeczywistość.

"To jaką filozofię się wybiera, zależy jakim się jest człowiekiem, a dany system filozoficzny jest ożywiony duszom człowieka"

Rodzaje antropologii-biologiczna, medyczna,etnologiczna,pedagogiczna,psychologiczna, społeczna, paleontologiczna, filozoficzna (nastawiona na człowieka jako całość !)

• Etyka i estetyka: etyka-co jest moralne, co jest dobre, zasady i źródła moralności;

estetyka-podział na to co jest piękne, czym jest dzieło sztuki, przeżycie estetyczne;

13.11.2008 FILOZOFIA PRESOKRATEJSKA

Myśl grecka wyłania się z opozycji do mitologii. Filozofia pojmuje wszystko racjonalnie, szuka początku-zasady.

Presokratycy.

ARCHE-zasada rzeczywistości (natura to przyczyna ruchu świata, jest niewidzialna, jest źródłem ruchu, zmian

Filozofowie, który próbują uchwycić arche:

• TALES-WODA; wszystkie rzeczy są wodą, żywioł wody czyni zasadą wszystko co jest. woda symbolem tego co ukryte w naturze.

• ANAKSYMANDER-APEIRON; piszę traktat o przyrodzie, określa arche jako apeiron-BEZKRES, jest zasadą wszechświata, jest niezmienny, posiada świadomość i wszechwiedzę. odkrył zasadę wiecznego ruchu-przyciągania się przeciwieństw (ciepło-zimno). te pary wywołują ruch.

• ANAKSYMENES-POWIETRZE-żywioł, który przenika wszystko;

• Empeddes ?- wyróżnił 4 żywioły-są one budulcem wszystkiego co jest, składają się na duszą, są wieczne. zasada ruchu-siły odpychające powodują wszelki ruch (miłość-nienawiść)

• Parmenides z Elei- Centralnym pojęciem parmenidejskiej refleksji jest byt: po raz pierwszy w greckiej filozofii analizowany tak systematycznie i szczegółowo. Po pierwsze, Byt utożsamiany jest więc z Prawdą: tylko to, co jest, jest prawdziwe; "Byt jest, a niebytu nie ma". byt jest wieczny, nie ma początku ani końca ,ponadto jest nieruchomy i niezmienny ,niepodzielny, stały i jeden. to on wskazuje na typy poznania-doxa, poznanie prawdy. Czysta teoria ma doprowadzić do prawdy, czyli bytu.. Celem życia człowieka jest poznanie prawdy.. Wyróżnia dwa szlaki poznania-doxe-poznanie zmysłowe, i poznanie prawdziwe.

• Heraklit-OGIEŃ- Filozofia Heraklita głosi, że ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu, zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się przeciwieństw. Wszelkie zdarzenia wynikają z napięcia powstającego między przeciwieństwami. Jego teorię zmienności nazywa się wariabilizmem, a najlepszym jej obrazem jest rzeka – jej wody ciągle się zmieniają płynąc. WSZYSTKO PŁYNIE. wieczny ruch można przyrównać do ognia. Świat jest trawiony spalaniem; ogień metaforą ruchu.. porządek ruchu to LOGOS (rozum, myśl, słowo, u niego również dusza) wieczna zmiana przez łączenie się przeciwieństw-powstaje harmonia, ład. powszechna zmienność-wszystko jest względne

• Pitagoras-LICZBA, odkrył liczbę. liczba jest arche kosmosu, rzeczywistość ma naturę liczbową. Dla każdej dziedziny życia istnieje pewna miara. Świat jest harmonią liczbową. Człowiek powinien strzec ładu i harmonii kosmosu. Z jego koncepcji wysnuto ETYKĘ. Dusza jest nieśmiertelna, lecz za karę znajduję się w ciele. Celem życia jest przekonanie o boskim, wiecznym pochodzeniu duszy.

SOKRATES

ojciec filozofii, wprowadza myślenie antropocentryczne, w centrum jego myślenia jest człowiek, gdy odkryje prawdę o tym czym jest człowiek, odkryje prawdy o świecie.

• Interesuje go człowiek jako całość.

• Chce uchwycić istotę wartości, dobra i sprawiedliwości. Istota jest definiowalna.

• Wiara w absolutne znaczenie dobra i cnoty. Sokrates głosił, że jest dobrem bezwzględnym, czym przeciwstawiał się relatywizmowi sofistów. Jest też dobrem najwyższym, o które człowiek winien zabiegać, nie licząc się z niebezpieczeństwami i śmiercią. Cnota to, to co pozwala być duszą dobrą. Głupota jest brakiem cnoty. Głupota jest potępiana, głupiec jest niemoralny i nieetyczny;

• Wypracowanie metody dochodzenia do prawdy, a tym samym do cnoty: jest nią specjalnego rodzaju dyskusja, zwana dialektyką. W swoich rozmowach z Ateńczykami Sokrates posługiwał się dwiema metodami:

• metoda elenktyczna - sprawdzanie i zbijanie twierdzeń rozmówcy poprzez wyprowadzanie z nich konsekwencji doprowadzających w końcu do tezy absurdalnej lub sprzecznej z twierdzeniem pierwotnym (aporii);

• metoda majeutyczna - polega na dopomożeniu uczniowi w uświadomieniu sobie prawdy, którą już posiada, poprzez umiejętne stawianie pytań;

SOFIŚCI

mędrcy, podróżni nauczyciele, zajmują się nauczaniem arystokratycznych dzieci, przygotowują przyszłych mówców, uczestniczą w sporach, najważniejszy dla nich jest człowiek. Zajmowali się retoryką, polityką, religią, sztuką.

Nie definiują istoty rzeczy, nie toczą teoretycznych rozważać, zdobywają informacje dla praktycznych celów (to odróżnia ich od Sokratesa) Poprzednio filozofia badała przede wszystkim przyrodę, sofiści położyli nacisk na człowieka (antropocentryzm filozoficzny) i społeczeństwo. Metody badań oparli na empiryzmie, a nie jak poprzednio na dedukcji.

Poglądy filozoficzne sofistów

• sensualizm – pogląd filozoficzny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych (empiryzmu);

• relatywizm poznawczy, subiektywizm – prawda jest zależna od punktu widzenia, każdy widzi wszystko inaczej, więc każdy będzie postrzegał inną prawdę (obiektywnej);

• pragmatyzm (praktycyzm) – Ważna jest ta prawda która jest praktyczna, nawet jeśli wydaje się absurdem. Praktyka jest kryterium prawdziwości twierdzeń

• konwencjonalizm – Nie ma prawd powszechnych, są tylko umowy, że jakaś prawda jest powszechna.

Przedstawiciele

• ]Protagoras -jeden z najsłynniejszych sofistów. Głosił relatywizm poznawczy – Człowiek jest miarą wszechrzeczy,(homo-mensura)? to znaczy, że nie ma żadnej rzeczywistości samej w sobie, a wszystko co istnieje, jest zawsze rzeczywistością ze względu na jakąś istotę i dla niej;

• Gordiasz- Uważał, że Nie ma nic. Gdyby nawet coś było, to byłoby to niepoznawalne. Ale, gdyby nawet było poznawalne, to i tak wiedzy o tym nie udałoby się przekazać. prawda nie istnieje, nie ma bytu, nic nie jest rzeczywistością absolutną

KONCEPCJA DUSZ

• Homera-uważa duszę za zjawę, pozbawiony świadomości cień, po śmierci błąka się bez celu po Hadesie;

• Orficka-zalecają troskę o duszę, która staje się szczęśliwa gdy odrywa się od ciała, nie jest tym co świadome;

• Filozof. przyrody-jest elementem kosmosu;

• Sokrates-dusza jest myślącą, działającą świadomością, siedliskiem aktywności myślenia i działania. Istotą człowieka jest jego dusza.

20.11.2008

PLATON

1. 4 w.p.n.e.

2. "mędrzec nie potrzebuje tekstu pisanego, głupiec jeśli przeczyta to i tak nie zrozumie"

styl Platona-mówi o dochodzeniu do prawdy, piszę metaforami, by pobudzić wyobraźnie do myślenia.

3. Podstawą systemu Platona było przyjęcie, że prawdziwy wieczny byt to idee, a rzeczywistość materialna jest jedynie odbiciem wiecznotrwałych, niezmiennych idei.

Metafora jaskini- od urodzenia ludzie siedzą w kajdanach, patrzą na ścianę tyłem do wyjścia z jaskini. na ścianie widzą cienie. gdzieś za nimi toczy się życie, oni widzą jednak tylko jego cienie i słyszą odgłosy. jeden z nich odwraca się i zrywa kajdany-nareszcie dostrzega prawdziwe rzeczy. wraca do jaskini i opowiada innym, że są w błędzie widząc cienie zamiast rzeczy, lecz nie potrafi ich nauczyć tego co widział, a oni go zabijają.

4. Naczelnymi ideami u Platona były: dobro, piękno i prawda.

5. Oba światy – świat idei i świat materialny są według Platona odseparowane i nawzajem się nie przenikają. Jedynymi odstępstwami od tej reguły jest ludzka dusza i Demiurg – boski budowniczy świata.

6. Według Platona ludzi od reszty świata materialnego odróżnia to, że mają duszę, która pochodzi wprost ze świata idei. Podobnie jak inne idee jest więc ona wieczna. Dusza, należąc do świata idei może poznawać idee. Platon pokazuję duszę w metaforze rydwanu. przed wcieleniem w ciało dusza ogląda idee. poznanie polega na anamnezie-przypominanie idei. dusza oglądając idee, wie jaka jest prawda, ale wcielając się w ciało, zapomina o tym. człowiek musi dążyć do przypomnienia sobie tych idei.

7. Platon dzielił duszę na trzy części: na boski rozum oraz należące częściowo do świata postrzeżeń szlachetniejsza popędliwość i niższa pożądliwość.

8. poznanie zmysłowe jest poznaniem cieni. cnotą jest poznanie.

9. idealizm obiektywny-idee są rzeczywiście istniejące. To co widzimy oczami nie istnieje, a to czego nie widzą oczy istnieje. (Platon stworzył dwa światy, idei i wartości)

Relacje między ideami a rzeczami:

1) MIMESIS- naśladownictwo, to co zmysłowe, naśladuje to co ponadzmysłowe;

2)METAXIS-???

3)WSPÓŁUCZESTNICTWO-to co zmysłowe, ma styczność z tym..........

4)OBECNOŚĆ-?????????

Państwo i polityka Platona-

koncepcja państwa i polityki

• proponuje państwo oparte na poznaniu dobra, sprawiedliwości, obejmuje wszystkie elementy praktyki życia obywateli, rozwija to moralność

• Państwem powinni rządzić najmądrzejsi, a więc filozofowie, ponieważ jedynie oni posiadają prawdziwą wiedzę.

• Nadrzędną wartością dla Platona jest sprawiedliwość, rozumiana jako wszystko to co najważniejsze dla państwa i jego dobra. Wszystko co prowadzi do dobra państwa jest dobre. Nawet kłamstwo rządzących jest pozytywne, jeśli służy wyższemu celowi, czyli dobru państwa. Sprawiedliwe dla Platona jest to, aby każdy robił to co do niego należy. Każdy ma pewne zdolności i powinien je realizować.

• trzy stany społeczeństwa: stan przywódców (władców-filozofów) dusza rozumna dbających o rozumne kierowanie państwem i umożliwiających prowadzenie przez pozostałych obywateli rozumnego i cnotliwego życia; stan strażników(dusza popędliwa)((wojskowych) dbających o wewnętrzne i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa oraz stan żywicieli/rzemieślników (dusza pożądliwa) zapewniających zaopatrzenie wspólnoty w potrzebne dobra materialne.

ARYSTOTELES

uczeń Platona, porządkuje wiedzę. jego myślenie związane jest z poszukiwaniem w świecie zmysłowym idei. Sprowadził idee do rzeczy.

• Arystoteles porządkuje nauki:

1)teoretyczne-poszukują wiedzy dla niej samej (fizyka, psychologia, matematyka)

2)praktyczne- dążą do osiągnięcia doskonałości moralnej (polityka, etyka)

3)wytwórcze-wytwarzają przedmiot (Sztuka, rzemiosło)

• Arystoteles określił czym jest metafizyka (dyscyplina najdoskonalsza)

-zajmuje się pierwszymi zasadami-poszukuje arche

-zajmuje się bytem jako bytem, pyta czym jest, czy istnieje, jaki jest

-odróżnia byt od substancji, metafizyka zajmuje się substancją

-zajmuje się Bogiem i tym , co transcendentne.

• wskazuje że wszystkie byty posiadają 4 zasady /teoria czterech przyczyn, jakie muszą być spełnione do zaistnienia danej rzeczy:

1. formalna-istnieje istota/ powstaje przez ukształtowanie materii przez formy;

2. materialna-istnieje materia, tworzywo, rzecz powstaje z materii;

3.sprawcza-wiąze się z pochodzeniem ruchu

4.celowa- powstanie rzeczy musi służyć pewnemu celowi

• koncepcja człowieka-człowiek Arystotelesa jest: dusza-formą, istotą; ciałem-materią. przejmuje koncepcje duszy od Platona

1. dusza wegetatywna wiąże się z odżywianiem i rośnięciem; stanowi formę roślin, zwierząt i ludzi;

2. dusza zmysłowa czyni zdolnym do postrzegania i poruszania się; stanowi formę u zwierząt i ludzi;

3. rozum występujący wyłącznie u ludzi, który z kolei dzieli się na

wszystko co jest, posiada formę a każda forma ma to co istotne, jesteśmy złączeniem ciała i materii, ciało tworzy człowieka-nie jest więzieniem (platon)

• dusza- Dusza ludzka stała się najdoskonalszą z form; jedyną, która posiadła zdolność rozumienia świata zewnętrznego i świadomość samej siebie. Jako najdoskonalsza jest też najbliższa połączenia się z Bogiem. Dusza i ciało człowieka tworzą więc swoistą całość, a nie dwa oddzielne byty. Dusze ludzkie są niepowtarzalne, dlatego to, co jest dobre dla jednego człowieka, niekoniecznie musi być dobre dla drugiego. Dobro zatem jest pojęciem subiektywnym i zależy od mnóstwa różnych czynników. Próba uszczęśliwiania wszystkich poprzez tworzenie idealnego państwa jest, więc mrzonką, która w istocie może tylko wszystkich unieszczęśliwić (było to sprzeczne z poglądami Platona).

• epistemologia Arystotelesa-człowiek jest czystą kartką, nie posiada idei. wiedzę zdobywamy przez doświadczenie. należy wskazać na rozum, który może być czynny (empiryczny, dochodzi do istoty) i bierny (odkrywanie tych cech przypadkowych, przynależy do ciała)

• Teoria "złotego środka"

Arystoteles uważał, że zbyt skrajne czy rygorystyczne podejście do moralności oraz

całkowite ignorowanie żądz cielesnych ma zwykle fatalne rezultaty. W swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się "złotym środkiem", który jest określany przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia, najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym. Wynika z tego, iż człowiek powinien podążać drogą "złotego środka" – nie ignorować żądz, ale też nie może się im podporządkowywać, nie może im ulegać. Jego działanie ma być umiarkowane, ale ma jednocześnie przynosić mu przyjemność. Żądze muszą zostać zaspokojone, ale w sposób umożliwiający harmonijny rozwój także rozumnej części duszy, która to dusza powinna oprócz nabywania wiedzy kultywować również umiejętności panowania nad żądzami, poprzez silną wolę, odwagę i rozsądek. Wg Arystotelesa nie w każdym postępowaniu można odnaleźć "złoty środek", do takich czynów zalicza: cudzołóstwo, kradzież, morderstwo — tutaj nie ma średniej miary, są to czyny niegodziwe!

• wykaz cnót u Arystotelesa:

-łagodność

-męstwo

-wstyd

-sprawiedliwość

-przyjaźń

-szczodrość

trzy przyczyny zawierania przyjaźni:

-pożytek

-przyjemność

-dobro

27.11.2008

STOICY EPIKUREJCZYCY FILOZOFIA CHRZEŚCIJAŃSKA

pytanie szkół etycznych-jak żyć szczęśliwie ?

eudajmania-szczęście (osiągnięcie szczęścia)

najpierw zależy odpowiedzieć jaki jest świat a później jak żyć szczęśliwie. jeśli nie znamy mechanizmów, w które człowiek jest wpisany to nie osiągniemy szczęścia.

STOICY

• mówią że świat jest zbudowany z materii; wszystko jest materialne, także dusza. "wszystko co działa jest cielesne-byt również". Materialny jest Bóg, dobro, wiedza. ciało.

• Zenon z Kition- zapoczątkował stoicyzm, człowiek jest złożeniem materii cielesnej z, formy lub logosu. materii biernej (subst. bezjakościowa) i czynnej (subst. ? )

• logos ma charakter wieczny, ustanawia prawa tej materii, jest prawem, wieczną zasadą łączenia się elementów. Bóg i to co wieczne, przenika całą materię.

kosmos rozwija się bo logos, który jest w materii, powoduje zmiany. Logos, który jest wewnątrz, powoduje odrodzenie się kosmosu. świat ponownie wraca do swojej postaci.

• człowiek nie ma wpływu na rzeczywistość, los jest nieuchronną koniecznością. logos wyznacza kolejne rzeczy, jest doskonały.

• cnota stoicka jest równoważna dobru i szczęściu. Kto jest prawdziwie cnotliwy, staje się automatycznie dobry, a jego szczęście nie zależy od czynników zewnętrznych. Wszystko poza cnotą jest moralnie obojętne lub złe. Nie ma więc złych i dobrych zdarzeń – zarówno pożar domu, jak i wygranie miliona w totolotka są zdarzeniami naturalnymi, którym nie ma sensu przypisywać znaczenia moralnego.

• Cnota była zdaniem stoików naturalnym stanem człowieka, jednak w jej osiągnięciu przeszkadzały większości ludzi "złe popędy". Popęd jest też naturalnym zjawiskiem duszy, ale staje się zły, kiedy wymyka się spod kontroli rozumu i zmusza do czynów sprzecznych z naturą.

• Prawdziwie cnotliwy człowiek to ten, co osiągnął stan pełnej obojętności do świata – niczego nie pragnie i niczego się nie lęka. Stoicy nazywali ten stan apatią.

• zarodkiem życia jest ogień, dusza przenika organizm w całości, śmierć jest oddzieleniem logosu od materii, dusza ginie gdy oddziela się od ciała, człowiek jest namiętnościami i logosem. mamy "czynne"(logos) i "bierne"(namiętności) materie.

• przyczyną nieszczęść są efekty namiętności płynące z ciała np. :

-pożądanie;

-lęk;

-przyjemność (płynie z ciała);

rodzą one inne uczucia-smutek, radość;

• nie ma drogi pośredniej między głupcem a mędrcem. mędrcy to ci, którzy odnaleźli strukturę świata, a głupcy nie poznali świata i ulegają namiętnością.

• stoik jest osobą aktywną publicznie. apatia daje mu siłę, obojętność wobec zdarzeń, które się dokonuje. Głupiec musi poznać kim jest, bo wolność zależy od niego samego. smutek jest rozkładający.

• SENEKA-"Losy chętnych prowadzą a powolnych wloką"-nie mamy wpływu na zmianę rzeczywistości.

EPIKUREIZM

• materialiści

• mówią że człowiek trapi się trzema lękami:

-przed śmiercią

-przed życiem po śmierci

przed bogiem

• kluczowym pytaniem było: jak osiągnąć szczęście w życiu doczesnym.

• zakładał, że dobro równa się przyjemności i dlatego życie szczęśliwe to życie, w którym suma doznanych przyjemności jest większa niż suma cierpienia.

• lęk przed śmiercią- Epikur "kiedy my jesteśmy, nie ma śmierci, a kiedy jest śmierć to nie ma nas" moment śmierci jest rozpadem naszego ciała na atomy, człowiek nie czuje śmierci, rozpad atomów to brak czucia. śmierć nie dotyczy człowieka, nie wiąże się z czuciem.-nie należy bać się śmierci i rzeczywistości po niej, bo życia po śmierci nie ma, jest nicość.

• hedonizm mówi o doznawaniu przyjemności, oni nasycają się doznaniem, nie wystarcza im samo zaspokojenie. szczęście to unikanie bólu. rolę odgrywa przyjemność duchowa. by usunąć ból duchowy (jest bardzo dotkliwy)warto zostawić ból cielesny.

• są atomistami-rozdział atomów, są one różne, (zaprzecza to stoikom) bo rzeczywistość zmienia ku celowi, atomy łączą się mechanicznie, oddziaływają na siebie, istnieje wielość światów. atom jest niepodzielny, atomy są nieprzeniknione, są oddzielone.

• Człowiek jest złożeniem różnych rodzajów atomów, dusza zdobywa wiedzę przez zmysły-->to sensualistyczna teoria poznania. postawą poznania jest zwrócenie zmysłowe, które tworzy wyobrażenie, które jest odciskiem w duszy (metafora pieczęci i wosku)

• szczęście to odpowiednie życie tu na ziemi. szczęście polega na przyjemności

FILOZOFIA CHRZEŚCIJAŃSKA 4w n.e.

W filozofii istnieją stanowiska, które oscylują pomiędzy filozofią a religią:

1. Eliminacja religii na rzecz filozofii, (wchłonięcie religii przez filozofię)

• PLOTYN-droga zbawienia człowieka daje początek neoplatonizmowi. jest wersją platonizmu. " istnieje jednia, która jest ponad bytem ona z siebie emanuje"

• wyłania hipostazy (postacie):

• -rozum świata jest bytem -wyłania on z siebie duszę świata, a ta z kolei-> dusze indywidualne-->a te materię.

• dusza świata to psylizm ? ? ??

• Plotyn mówi że zło, to brak dobra. Materia jest zła bo nie ma w niej światła.

dwie drogi:

-w dół-droga pomniejszania materii, spadania, ciało jest złe, jest przyczyną nieszczęść, jest więzieniem.

-w górę-droga wyzwolenia pierwiastka wiecznego, który jest w nas (indywidualna dusza) ma łączyć się z duszą świata przez kontemplacje.

• zbawienie dokonuje się przez poznanie świata.

• jednia jest ojczyzną duszy.

• religia wchłonięta przez filozofię.

2) Eliminacja filozofii na rzecz religii.

antyiterialistyczna-potępienie filozofii-tylko religia jest drogą zbawienia.

• nurt filozofii chrześcijańskiej, który potępia filozofię.

• wiara chrześcijańska (doktryna):

1. bóg stwarza świat

2 wygnanie z raju

3 przymierze boga z ludźmi

4 wcielenie

5 odkupienie na krzyżu

6 zmartwychwstanie

7paruzja-powtórne przyjście

• wszystko ma swój początek i kres. świat jest celowy

• filozofia traktowana jako twór pogański, odrzucenie filozofii jest odrzuceniem myśli greckiej.

• grzech pierworodny-rozum jest skażony grzechem, jest bezsilny wobec poznania boga.

• nie zbawia się przez dialektykę-odrzucenie filozofii jako drogi zbawienia

11.12.08

ciąg dalszy

3) eliminacja religii-

• religia nie jest poznaniem ale zabobonem, prawdziwie poznanie jest empiryczne (marks)

• nauki humanistyczne, etyka etc. nie wnoszą nic do poznania, nie są empirycznie sprawdzone.

4) komplementaryzm rozum jest darem od boga, obrazem, śladem-św. Augustyn.

rozum i wiara są potrzebne, oba są pomocne człowiekowi.

Awerroes

teoria "dwóch prawd". Uważał on, że jest ona nieśmiertelna tylko jako jedna dusza ludzkości; indywidualne dusze natomiast giną po śmierci ciała.

ŚWIĘTY AUGUSTYN 4wne.

• konsekwentne przystosowanie klasycznego platonizmu do treści zawartych w teologicznej doktrynie chrześcijańskiej.

• koncepcja Boga- bóg jest absolutem, posiada wszystkie cechy absoluta. jest doskonały, piękny, jest dobrem i prawdą. Bóg jest też osobą, posiada cechy osoby-rozum, wolę, jest sprawiedliwy, miłosierny. stworzenie świata dokonuje się w jednym akcie. bóg stwarza świat z niczego.

• nie istnieje materia która poprzedza boga.

• świat jest dobry bo stworzony przez boga.

• człowiek jest stworzony przez boga jako element świata i posiada duszę i ciało. ciało jest więźniem duszy- a dusza jest rozumem który poznaje.

• poznanie-iluminacja u Augustyna. Według Augustyna, do odzyskania kontaktu duszy z Bogiem potrzebny jest akt samego Boga, zwany przez niego iluminacją. to Bóg w ostatecznej instancji decyduje, czy człowiekowi udzielona zostanie łaska poznania (zrozumienia), czy też nie.

1. droga poznania świata jest wejściem w samego siebie, dusza pozna boga więc pozna prawa świata

2. prawdy dot. moralności-jak być dobrym. władze duszy to rozum i wola. rozum poznaje prawdy wieczne.

• zło jest brakiem dobra, brakiem boga. wola jest wolna, ale może być dobra.

skąd wzięło się zło? jest ono tajemnicą. Augustyn nie obarcza człowieka za zło. człowiek sam może wybrać zło i je wprowadzić. człowiek ma wolną wolę, która może wybrać zło lub dobro. człowiek jest więc z natury dobry ale skłonny do złych wyborów.

• MANIHEIZM=> istnieje bóg dobra i bóg zła. są to byty. Bóg jest dobry zatem dobro jest bytem a zło jest brakiem bytu. świat powstaje w wyniku katastrofy?

• ?człowiek ma dwie natury-jasna i ciemna.

ludzie dzielą się na:

-rzycicy ???? ludzkie zrozumienie w materii, nigdy nie odnajdą dobrej natury.

-psychicy-poprzez trening potrafią poznać że pochodzą od boga dobra

-pneumatycy-wiedzą że wszystko jest złe i że są dobrzy

• ?myśli naninejskie-

-w świecie walczą z dwie natury człowieka

-prokreacja jest powiększaniem zła

-seksualność rodzi choroby

zbawienie mogą osiągnąć tylko psychicy i pneumatycy. dokonują go poprzez poznanie.

ŚWIĘTY TOMASZ-13 wiek

• jest filozofem, który oddziela metafizykę od teologii. metafizyka zajmuje się dociekaniem przyczyn. teologia zajmuje się bytami najdoskonalszymi-zajmuje się bogiem. (kiedy metafizyka zajmuje się bogiem staje się teologią)

• system filozoficzny Tomasza można scharakteryzować jako konsekwentne przystosowanie klasycznych poglądów Arystotelesa do treści zawartych w teologicznej doktrynie chrześcijańskiej.

• św. Tomasz dodaje do bytu istnienie. byt składa się z formy i materii.

-bóg-jego istota zawiera się w istnieniu. jest prostym bytem.

-byty duchowe- takie które są złożeniem istnienia i istoty. forma jest czysto duchowa.

-byty stworzone-np. człowiek, są złożeniem, istnieją byty jako istoty i materii (duszy i ciała)

• człowiek- dusza tworzy jedność z ciałem. kiedy człowiek umiera, dusza tęskni do ciała, a przy zmartwychwstaniu jest pełnią.

• Epistemologia -człowiek poznaje przez rozum. rozum czynny-zajmuje się poznaniem boga,

• dla św. Tomasza człowiek jest czystą kartką, nie mamy idei wrodzonych. poznajemy świat przez doświadczenie. do boga dochodzimy przez rozumowanie a nie bezpośrednio (jak u Augustyna)

• wola jest wolna, ale obciążona namiętnościami. ma mniejszą rangę niż rozum. zaciemnia jasność rozumu, nie przedstawia obraz boga. wola ma być podporządkowana rozumowi.

Nominalizm pojęciowy – pogląd filozoficzny odmawiający realnego (to znaczy poza umysłem i poza mową ludzką) istnienia pojęciom ogólnym (uniwersaliom), uznający je za nazwy, służące jedynie komunikacji językowej. Nominalizm często wiąże się z empiryzmem oraz pozytywizmem. Przeciwstawnym poglądem jest realizm pojęciowy. Według nominalistów każdemu pojęciu odpowiadają jednostkowe konkretne przedmioty, czyli desygnaty.

RENESANS

-odnowa myśli starożytnej-akcent położony na człowieka, nowe odczytanie filozofii pod kątem człowieka

-pojawia się neoplatonizm

-pojawia się materializm

-nowa nauka o naturze, przyrodzie

-pojawiają się nauki

Nicolas MACHIAVETTI (1464-1507)

• teoretyk, polityk;

• poglądy o władzy, Państwo-dzieje do beznamiętny ruch wydarzeń, faktów, i dążeń które, są obojętne moralnie. historia nie posiada sensu, rozumu, piękna. ruch jest od władzy do władzy. człowiek jest twórcą dziejów.

• Machiavelli jest bardzo sceptyczny jeżeli chodzi o naturę człowieka. Jego zdaniem ludźmi kierują niskie pobudki i egoizm. Machiavelli, rozumiejąc państwo jako twór złożony z władcy i podporządkowanych mu jednostek, mało interesował się społeczeństwem, bardziej warunkami działania w danym ustroju politycznym.

Jego absolutne nowatorstwo polegało na tym, że traktował państwo jako twór całkowicie ludzki, bez pierwiastka boskiego

• życiem człowieka rządzi:

-fortuna-niezależna od wyborów człowieka

-virtu(cnota)-miara i pełnia możliwości człowieka, siły cielesne i duchowe, twórcze-które, walczą z fortuną. tacy jesteśmy szczęśliwi jaką vitru posiadamy.

• Machiavetti oddziela etykę od polityki. ocena etyczna-zgodność z prawami moralnymi.

polityka ma swoje własne prawa-nie są dobre ani złe, to etyka jest dobrem i złem.

polityka do porażka albo sukces

• zasady rządów:

1. król nie jest namiestnikiem boga

2. każda władza jest oceniania na postawie pozorów ??

3. władza nie powinna być hojna ? ?

4. władza powinna wzbudzać lęk

5. w polityce bezbronni nie zwyciężają

6. gdy złamiesz umowę winę zrzuć na przeciwnika.

7. w polityce należy znaleźć kozła ofiarnego

8. polityka jest najskuteczniejsza i najpewniejsza

18.12.08

KARTEZJUSZ/PASCAL

filozofia starożytna do IV wieku

średniowieczna do XIII wieku

od Kartezjusza f. nowożytna

od Hegla współczesna

KARTEZJUSZ

• był skrajnym racjonalistą.

• rozprawa o metodzie Kartezjusza

Niezaprzeczalny fakt istnienia myśli stał się więc jego punktem wyjścia. Idąc drogą dedukcji, z faktu, że istnieje myślenie, można wysnuć wniosek, że istnieje też coś, co myśli, czyli ja sam. myślę, więc jestem; Cogito ergo sum.

• medytacje o filozofii. chce on uczynić z filozozofii naukę ścisłą. wzorowaną na matematyce. filozofia ma być wzorem wszelkiego myślenia. zasadza się na jednej metodzie.

• teologia nie jest nauką.

• nauki humanistyczne nie są jasne dlatego nie są naukami. metoda filozoficzna ma być jasna i wyraźna, na co pozwala matematyka.

• sceptycyzm metodologiczny-stosuje go Kartezjusz. jest to stanowisko, które mówi że wiedza nie jest możliwa, jest to podważanie jedności. odrzuca się tu przedmioty, które nie są jasne i wyraźne. wątpi się w nie, by potem dotrzeć do nich metodologicznie.

• Kartezjusz wątpi:

-w świadectwo zmysłów-bo one nas mylą;

-autorytet wiedzy-w zdobytą wiedzę;

-obrazy myśli-różnica między snem jawą, bo nie dają pewności.

w umyśle mym zostaje moje "ja",które wątpi, więc myśli->myślę więc jestem" Cogito ergo sum

wątpienie jest rodzajem myślenia "ja myślące jest postawą filozofii i metody. "ja" to owa myśl, zatem jeśli jestem to jestem"

• koncepcja człowieka-kartezjusz mówi że znajduje w umyślę fakt że jest substancja

1. myśląca-umysł to ja myślące. doszedł do tego poprzez swoje wątpienie

2. idea wrodzoną jest idea boga-jest dowodem z pojęcia istoty doskonałej-to bóg istnieje.

Kartezjusz jest za tym żeby Boga udowadniać

3. idea substancji rozciągłej jest idea przestrzenności, którą umysł rozkłada na świat zmysłowy

• natywizm-stanowisko że człowiek posiada idee wrodzone.

• człowiek to "ja myślące" czyli dusza i ciało, podkreśla się dualizm.

Dualizm -istnieją dwie zasady rzeczywistości:

1.myślenie-odpowiada aktywności duszy

2. rozciągłość-ciało podlega mechanicznym prawom.

• koncepcja materii i światła-świat materii jest światem praw mechanicznych. materia porusza się i zmienia się jak mechanizm. (bóg jest zegarmistrzem, który nakręcił świat i zostawił go, ale świat sam funkcjonuje -deizm )

• zwierzęta jako mechanizm nie czują bólu, bo nie myślą.

• Kartezjusz nie pyta o śmierć.

• XX wiek jest wiekiem polemiki z Kartezjuszem., który uważał że tylko człowiek myśli. dla wariatów należy stworzyć osobne miejsca i ich tam umieścić. oddziela się w ten sposób myślących od niemyślących.

• rozwija się przyrodoznawstwo-eksperymenty na zwierzętach.

• przyroda jest matematyczna,

• problem woli-jest siłą aktywną, zaś wola jest u Kartezjusza kochającą boga. wola decyduje o wyborze boga. umysł udowadnia istnienie boga. jest to nieodparte dążenie każdego człowieka.

"rzeczywistość jest bogatsza od teorii" "myślenie jest centrum działalności człowieka"

PASCAL

• W filozofii Pascal był następcą Kartezjusza i wyznawcą idei św. Augustyna

• łączy się z jansenizm- ruch we Francji, zadaje pyt. czy jesteśmy całkowicie zależni od woli boga-tak. są wyroki boskie nieznane. -nie. nie ma wiedzy o tym co się zdarzy.

bóg jest oddalony od człowieka. jansenizm głosili ascetyzm, rygoryzm, człowiek nie zna wyroków boskich, ale ma zachowywać prawdy ewangeliczne-uważani przez kościół za sektę.

• Człowieka- istota zawieszona między nieskończonościami.

• "człowiek jest trzciną myślącą" tzn. że człowiek jest istotą kruchą. tzn. że wszystko może go zniszczyć. Pascal mówi że, człowiek jest myślący, ale rozum się myli, bo myśl jest ograniczona. należy znać granice poznania. nie ma wiedzy pewniej.

• relatywizm moralny-istnieją zasady moralne wynikające z nawyków, obyczajów. są osadzone na egoizmie i korzyści. odmawia prawa dla arystokracji. łączy się to z opisem człowieka jako istoty niestałej, pełnej niepokojów.

• u Pascala bardzo ważny jest stosunek do boga, odróżnia on rozsądek serca od rozsądku rozumu. "serce zna prawdy których rozum nie zna"

serce kocha boga i go doświadcza a nie go dowodzi.

odrzuca dowody na istnienie boga bo nie gwarantują one porządku moralnego który rodzi się z bezpośredniej relacji od boga. dowody nie przekonają ateistów, są zbyt zawiłe.

• zakład Pascala-należy wierzyć w boga, bo nic się nie traci.

08.01.09

HOBBES 1588-1619

• brytyjski filozof , za czasów wojny domowej, zastanawiał się nad przyczynami wojen,.

• autor dzieła Lewiatan

• Hobbes wychodzi z filozofii przyrody. Wszechświat, państwo i człowieka należy uważać za bardzo złożoną maszynę.

• Stan natury to wg Hobbesa wojna każdego z każdym, co wynika bezpośrednio z faktu, że każdy człowiek jest z natury egoistą. W sytuacji gdy pozornie wszyscy są wolni, ludzie zaczynają z sobą walczyć co powoduje, że zamiast korzystać z wolności każdy musi cały czas koncentrować się na przetrwaniu. Między wolnością a przetrwaniem istnieje zatem stały, nierozwiązywalny konflikt.

• Racjonalizm metodologiczny - człowiek jest zdolny dojść do wiedzy pewniej, użytecznej, przez poznanie. zdrowy rozsądek stanowi źródło natury.

• człowiek jest istotą antynomiczną (wewnętrznie sprzeczną)

1. posiada silny pęd samozachowawczy-pcha do dominacji

2. posiada rozum-pokazuje mu jak unikać śmierci, poucza go jak zachowywać

bezpieczeństwo

te tendencje prowadzą do szukania korzyści. Ludzie są równi pod względem popędu samozachowawczego.

• dla Hobbesa człowiek-

• posiada wolność cielesną (dotyczy potrzeb fizjologicznych)

• posiada wolność naturalną (dotyczy działań)

• biologia determinuje człowieka. dlatego nie można mówić o wolnej woli. popęd ogranicza swobodę oceniania. człowiek jest wolny w sposobach zaspakajania potrzeb.

• dwie formy życia społecznego:

-pierwotny stan natury-stan wojny. nie ma instytucji własności, bo rozpad powoduje brak, brak sprawiedliwości.

osamotnienie jednostki -"stan natury nie jest możliwością powrotu, nie jest stanem minionym"

• wojna domowa jest zakotwiczona w naturze ludzkiej.

• w rozumie zawarta jest dbałość o bezpieczeństwo.

• trwałe postulaty moralne są zawarte w rozumie. prawa moralne są realizowane gdy istnieje silna władza państwowa, bo ona jest zdolna wymusić realizacje tych praw, gdy nie ma władzy to człowiek wraca do natury.

• państwo-->człowiek chcąc bezpieczeństwa ogranicza popędy-wolność cielesną i naturalną.

• doktryna silnego państwa, które respektuje idee społeczeństwa.

• u podstaw państwa leży umowa społeczna:

-dotyczy wszystkich obywateli, którzy zrzekają się naturalnych uprawnień;

-władza dotyczy suwerena (monarcha lub inne typy władzy)suweren zobowiązuje się prowadzić silne państwo, władza nie jest stroną zawierającą umowę dlatego nie może być kontrolowana. bunt wobec niej jest bezprawny, władzy nie można znieść.

władza jest niezależna od instytucji i obywateli. władza ma nadzór nad doktrynami. suweren reprezentuje rozumność. reprezentuje lud. wolność jest ograniczona przez bezpieczeństwo oprócz wyboru zawodu, rodziny etc-tu nie ingeruje państwo.

Hobbes-pierwszy krytyk demokracji-takiej gdzie wszyscy obywatele decydują o sprawach państwa. demokracja nie zapewnia bezpieczeństwa jednostce.

J. LOCKE 1632-1704

• empirysta, napisał "list o tolerancji"

• John Locke zajmował się głównie teorią poznania (epistemologia)

• zafascynowany jasnością myślenia Kartezjusza,

• Locke analizując to, jak umysł tworzy idee na podstawie danych zmysłowych, podał prosty schemat ich powstawania:

1. Bodźce zmysłowe tworzą w umyśle wrażenia, które są następnie automatycznie grupowane w "obiekty", które Locke nazwał ideami prostymi. Idee proste to np. 'jedno, konkretne krzesło'.

2. Idee proste podlegają już procesowi myślenia – tzn. można je zestawiać, porównywać, analizować i na tej podstawie tworzyć idee złożone, będące albo uśrednionymi pojęciami zawierającymi w sobie całe zbiory idei prostych o wspólnych cechach (np. 'krzesło' określające zbiór wszystkich krzeseł), albo uśrednionymi pojęciami zawierającymi relacje istniejące między ideami prostymi (np. 'zderzenie' czyli relacja szybkiego zetknięcia się dwóch idei prostych ze zbioru 'przedmioty').

3. Tak powstałe idee złożone zaczynają żyć w umyśle człowieka "własnym życiem" tj. ulegają dalszym przekształceniom, uogólnieniom itd., na skutek czego powstają wreszcie idee abstrakcyjne – pozornie całkowicie niezależne od bodźców zmysłowych, w rzeczywistości jednak będące zawsze jakimś dalekim echem idei prostych.

subiektywne (barwy smaki)/obiektywne(matematyka)

• dwa typy doświadczenia:

1. zewnętrzne-oddziaływanie rzeczy na zmysły

2. wewnętrzne-refleksja, zdolności obserwowania refleksji

• pojęcia są słowami nie mają byt

PAŃSTWO

• odrzuca koncepcje wolnej woli, człowiekiem kieruje pożądanie.

koniec wolności-człowiek jest wolny bo wybiera najprostszą drogę do szczęścia, opartą o wiedzę jakich przykrości unikać.

• jednostka jest w stanie pełnej wolności (inaczej niż u Hobbesa), nie ma wojny (też inaczej), ani konfliktów, człowiek wykorzystuje naturę.

• człowiek dochodzi do norm społecznych przez doświadczenie.

• stan wojny-przyczyną jest brak instytucji.

• ludzie są moralni bez władzy

• prawo natury człowiek odkrywa przez doświadczenie-ono pozwala człowiekowi wysnuć jakieś prawdy.

• stan natury-nie istnieje tu instytucja rozstrzygająca spory (np. sąd )

• umowa społeczna-daje początek państwu (wywiązana z potrzeby istnienia sędziego) nie może ograniczyć praw jednostki. jednostka nie może karać na własną rękę.

• locke o wolności człowieka w społeczeństwie-państwo gwarantuje jednostce bezpieczeństwo i zachowanie indywidualności. "państwo jako stróż nocny"- nie posiada woli ontologicznej, instytucja nie może naruszać wolności jednostki.

• poglądy locka - kwintesencja indywidualizmu.

• lud nie ma żadnych zobowiązań wobec rządu, a rząd ma zobowiązania wobec ludu. lud decyduje czy rząd opracuje dobrą wole.

• jest ojcem liberalnej demokracji

• konserwatywny indywidualizm-pogląd, że instytucje nie mogą naruszać wolności jednostki

• stroną zawierającą umowę są warstwy posiadające. nieposiadające są bezprawne.

• zasada tolerancji-wynika z istoty religii przymus do wiary prowadzi do prześladowań. każdy ma prawo do wyboru jak czcić boga. krytykuje prześladowania religijne. jednostka decyduje o wyborze kościoła.

• adresatem jego listu o tolerancji jest kościół i państwo

• państwo obejmuje życie doczesne-reguluje prawo, ustala normy

• wykluczenie z kościoła nie jest wykluczeniem z państwa !

G. Berkeley 1685-1753

• Biskup, kalwinista, łączy empiryzm z religią.

• Uznanie zależności świata od boga. On utrzymuje świat w istnieniu.

• Uważa że istnieją doznania zmysłowe i potrzeby wewnętrzne, nie mamy prawa mówić, że istnieje przedmiot niezależny od doznania zmysłowego

• istnieje tylko to co jest postrzegalne. Odrzuca istnienie materii jako podłoża rzeczy (immaterializm)

• Spirytualizm-przekonanie że istnieje tylko aktywność wewnętrzna-postrzeganie

• Pierwsza krytyka materii

• Berkeley zauważył jednak, że tak naprawdę dane są nam tylko dwie rzeczy – same bodźce i wygenerowane na ich podstawie idee. Do samych przedmiotów materialnych nie mamy jednak bezpośredniego dostępu – nie możemy ich sobie bezpośrednio "włożyć do głowy", stąd tak naprawdę nie wiemy, czy istnieją rzeczywiście, czy tylko są naszymi wyobrażeniami. Stąd Berkeley uznał, że sama idea bytu obiektywnego jest błędna, bo nie można stwierdzić istnienia czegokolwiek w sposób obiektywny. Stworzył więc on pojęcie "bytu obserwowanego", a ściślej mówiąc uznał, że coś istnieje dla nas wtedy i tylko wtedy, kiedy to możemy obserwować. Jednym słowem: być oznacza być (przez kogoś) postrzeganym (esse = percipi). Jeśli patrzymy na stół i dotykamy go, nasz umysł tworzy sobie ideę stołu, dając nam wrażenie obiektywnego istnienia tegoż. Jeśli jednak nie patrzymy na stół w danym momencie, to jak możemy wiedzieć, czy on nadal istnieje? Mamy w pamięci ideę stołu, ale ona wcale nie musi odpowiadać rzeczywistemu stołowi.

D. HUME 1711-1776

• Piszę traktat o naturze ludzkiej. Badania dotyczące rozumu

• Filozofia Hume'a to przede wszystkim potężny atak na wszelkie formy racjonalizmu.

• „papież empiryzmu” dokonał krytyki pojęć metafizycznych

• Posiadamy idee proste-wrażenia, i złożone będące kombinacjami i przekształceniami idei prostych. Przykładem impresji jest obraz drzewa tworzący się w naszym mózgu, gdy na to drzewo patrzymy. Przykładem idei prostej jest ogólna definicja drzewa, zaś idea złożona to np. drzewostan – czyli zbiór wszystkich drzew na danym obszarze.

• Analiza najbardziej abstrakcyjnych idei złożonych – takich jak Bóg, Absolut itp. przekonała Hume'a, że wszystkie one są tego drugiego rodzaju i dlatego są co najmniej podejrzane.

• Krytykuje istnienie duszy

• Człowiek jest wiązką percepcji, nie doświadczamy zmysłowo swojej duszy

• Krytykuje Kartezjusza-Nie istnieje coś takiego jak przyczyna –skutek. Mniemano że każda rzecz ma swoją przyczynę, skoro istnieje świat to musi istnieć jego przyczyna-Bóg. Hume mówi ze nie istnieje doświadczenie czegoś takiego jak przyczyna i skutek

J.J Rousseau 1712-1778

• pisarz oświeceniowy

• pisał o wychowaniu.

• dzieła nowa Heloiza", "listy o wychowaniu", "umowa społeczna"

• kwestionuje myśli oświecenia. kwestionuje wpływ sztuki.

• mówi o społeczeństwie i o uzależnieniu jednostki od instytucji społecznych.

• opozycja kultury i natury-jako pierwszy stawia ten problem

• Rousseau odrzucał teorię postępu – gdyż rozwój umysłowy prowadzi do degradacji moralnej przez stłumienie naturalnych instynktów, które czyniły człowieka dobrym. postępowi towarzyszy degeneracja moralna

• podział pracy prowadzi do egoizmu, własności prywatnej, alienacji,

• krytykuje-->sztuka-jest konwencjonalna, sztywna, zła

nauka-nie potrafi uczyć współczesności, nie daje wzorów moralnych, naukowców nazywa próżniakami

• zamiłowania kulturowe-niszczą bezpośredniość, szacunek, życzliwość

• w człowieku istnieje uniwersalna zasada sprawiedliwości - łączy ją z sumieniem

• idea równości społecznej-stan natury to sytuacja naturalna, polega na tym że w nieograniczony sposób korzystamy z przyrody. człowiek jest tu naprawdę wolny.

• stan natury to stan moralności-bo tu kwitnie spontaniczność uczuć. człowiek w kontakcie z przyrodą jest dobry.

• zło wynika z więzi społecznej.

• chce on pokazać historię. wie że nie można powrócić do natury, poprzez wychowanie i umowę społeczną chce wprowadzić lepszą sytuację dla człowieka.

• Koncepcja Rousseau jest stosunkowo prosta: nauka daje ludziom dobrobyt, który przeistacza się w zbytek, ten w rozprężenie, a to ostatnie w upadek. Wszystkie nauki to wynik zabobonu lub pychy.

• Człowiek z natury rodzi się dobry, ale ma w sobie zarodki zła (rozum), które nauka rozwija, dając im prymat nad instynktami.

Myśl niemiecka

-negatywna cywilizjacja<->technika

-pozytywna kultura<->sztuka

myśl francuska

kultura jest i nauką i techniką

Główne dzieło Rousseau Umowa społeczna to klasyczna utopia polityczna, w której została opisana demokracja idealna.

Umowa Społeczna

1. Ma być ucieleśnieniem idei egalitaryzmu-równość polega na równości uprawnień i na równości zobowiązań. Wszystkie jednostki są zaangażowane w sprawy polityczne

2. Głosi demokracje

3. Odwołuje się do solidarności uczuć

4. Nie ma jednostek, ale jest organizm. Jednostka zrzeka się swojej woli pragnień, potrzeb na rzecz woli powszechnej-władzy.

5. Wspólnota celów, wola powszechna decyduje o wszystkim

6. Suwerenność ludu-może być zrealizowana tylko w małej społeczności

7. Jednostka może posiadać własność prywatną

• jest przeciwny łączeniu się w partie.

• Jednostka musi się podporządkować prawu, które stanowi w imię równości.

• Wolność nie jest jednoznaczna z równością

Rousseau jest odbierany jako rzecznik dyktatury.

22.01.2009

RACJONALIZM/EMPIRYZM

Empiryzm-nurt filozofii, "doświadczenie" . źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie, lub przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich wtórne.

Empiryzm stoi w ostrej sprzeczności z racjonalizmem filozoficznym, który głosi, że źródłem poznania są właśnie idee, zaś bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne.

Współczesna koncepcja empiryzmu została wysunięta przez Francisa Bacona a następnie rozwinięta przez Johna Locke'a, George'a Berkeleya oraz Davida Hume'a.

Empiryzm łączy się z teorią poznania. Prawomocność prawdy jest prawomocnością rozumu. Nie ma niczego w rozumie, czego nie było by w zmysłach

Wątpliwość empiryzmu-jak wyjaśnić myślenie. Empiryzm nie potrafi wyjaśnić skąd pochodzą dane zmysłowe.

Przedstawiciele empiryzmu:

• Locke

• Berkley

• Hume

Racjonalizm - filozoficzne podejście w epistemologii zakładające możliwość dotarcia do prawdy z użyciem samego rozumu z pominięciem doświadczenia, poprzez stworzenie systemu opartego na aksjomatach, z których poprzez dedukcję można wywieść całość wiedzy. Racjonalizm w nowożytnej filozofii wywodzi się od Kartezjusza.

Przedstawiciele racjonalizmu:

• Kartezjusz

• Leibniz

• Spinoza

	EMPIRYZM	RACJONALIZM
NATURA POZNANIA	Doświadczenie, zmysłowy kontakt z rzeczami	Rozumowanie
POCZĄTEK POZNANIA	Wrażenia zmysłowe	Bierze początek w ideach wrodzonych zawartych w umyśle
POCHODZENIE POZNANIA	Z doświadczenia	Z rozumu
METODY POZNANIA	Indukcja-polega na przechodzeniu od zmysłowych szczegółów do ogólnych pojęć	Dedukcja-to rozumowanie zaczynające od ogólnej idei
ZAKRES POZNANIA	Ogranicza się do doświadczenia	Pochodzenie przekracza doświadczenie
WARTOŚĆ POZNANIA	Tylko fakty	Wiedza jest powszechna i uniwersalna