Kodeks cywilny. Komentarz

red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski

Rok wydania: 2008

Wydawnictwo: C.H.Beck

Wydanie: 5

Komentowany przepis

Art. 414. [Zbieg roszczeń] Przepisy niniejszego tytułu nie uchybiają przepisom o obowiązku naprawienia szkody.

1. Komentowany przepis reguluje zbieg roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami wynikającymi z obowiązku naprawienia szkody (zob. art. 361-363, art. 415 i nast. oraz art. 471 i nast.).

2. Dochodzenie roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia jest w praktyce łatwiejsze od dochodzenia roszczeń z tytułu czynu niedozwolonego albo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. W wypadku roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia uprawniony nie musi bowiem dowodzić istnienia rygorystycznych przesłanek określonych zwłaszcza w art. 361 oraz, zależnie od podstawy odpowiedzialności, w art. 415 i nast. albo w art. 471 i nast., ale jedynie przesłanki określone w art. 405 (zob. uw. do tych przepisów). Roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia zapewnia wszakże uprawnionemu zwykle słabszą ochronę (zob. w szczególności art. 409).

3. W razie zbiegu roszczenia z czynu niedozwolonego z roszczeniem z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, uprawnionemu przysługuje wybór roszczeń: albo roszczenie przeciwko sprawcy czynu wyrządzającego szkodę, albo roszczenie przeciwko wzbogaconemu o wydanie korzyści majątkowej uzyskanej bez podstawy prawnej. Zaspokojenie jednego z tych roszczeń zwalnia drugiego dłużnika od obowiązku świadczenia na rzecz wierzyciela (orz. SN z 14.12.1983 r., IV CR 450/83, OSP 1984, Nr 12, poz. 250).

4. Wspomniany wyżej (Nb 3) wybór roszczeń przysługuje również w wypadku, gdy ta sama osoba jest odpowiedzialna za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym i jest wzbogacona w rozumieniu art. 405 (zob. art. 405 Nb 28).

5. Również w razie zbiegu roszczenia z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania z roszczeniem z bezpodstawnego wzbogacenia, uprawnionemu przysługuje w zasadzie wybór roszczeń, chyba że to pierwsze roszczenie ma charakter szczególny na podstawie wyraźnego przepisu ustawy (zob. art. 405 Nb 24, a także Nb 28; o takim zbiegu zob. też orz. SN z 11.9.1997 r., III CKN 162/97, OSN 1998, Nr 2, poz. 31; orz. SN z 12.3.1998 r., I CKN 522/97, niepubl.).

6. Jednakże stosowanie art. 405 KC w zw. z art. 409 KC nie może służyć obchodzeniu ograniczeń w zakresie pracowniczej odpowiedzialności materialnej wtedy, gdy bezpodstawne wzbogacenie się pracownika ma jednocześnie cechy zawinionego wyrządzenia szkody pracodawcy (orz. SN z 27.5.1999 r., I PKN 78/99, OSNP 2000, Nr 18, poz. 682).

7. O zbiegu roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia z innymi roszczeniami zob. art. 405 Nb 21 i nast.

K. Pietrzykowski