PREPARATY GALENOWE-są to preparaty pochodzenia roślinnego wprowadzone do lecznictwa ok II w n.e. przez galena

ZIÓŁKA (SPECIES)-mieszanina 1 lub kilku sproszkowanych surowców roślinnych

-5,6 mm-rozdrobnienie surowców(selekcja przez sito 5,5-5,8 mm)

-jeżeli FP nie zaleci inaczej nie rozdrabnia się nasion,kwiatów i owoców

-Ziółka nie mogą zawierać w swoim składzie surowców silnie i bardzo silnie działających(A,B i N)

Sposób sporządzania ziółek:

1.Odważamy kolejno składniki preparatu na papierkach wagowych

2.Do szerokiego naczynia sypiemy składnik,który występuje w największej ilości i porcjami stale mieszając przy pomocy kliszki dosypujemy składniki w kolejności malejącej

3.Gotowe ziółka przenosimy do odpowiedniego opakowania(słoiczka)

PŁYNNE PREPARATY Z ROŚLIN SUCHYCH:MACERACJE,NAPARY,ODWARY

MACERACJE(MACERATIONES)

-wykonuje się je z surowców śluzowych

-obecnie maceracje z nasion lnu i z korzenia prawoślazu

-maceracje wykonuje się zawsze z wodą o temp. pokojowej

-stosunek wagowy surowca do wody wynosi 1:20

Sposób sporządzania:

-odważamy surowiec w stosunku 1:20

-przemywamy niewielką ilością wody na sitku lub lejku(woda destylowana o temp.pokojowej)

-po przemyciu umieszczamy surowiec w zlewce i zalewamy przepisaną ilością wody

-mieszamy

-naczynie zakrywamy i odstawiamy na okres od 20 do 30 minut

-od czasu do czasu należy zamieszać zawartość naczynia

-po tym czasie zawartość naczynia należy przecedzić przez podwójnie złożoną gazę do wytarowanej butelki

-pozostałości na sączku przemywamy niewielką ilością wody destylowanej o temp.pokojowej

-wyciągi łączymy i uzupełniamy wodą do przepisanej masy

-butelkę zakręcamy i opatrujemy odpowiednią sygnaturą

NAPARY(INFUSA)

-sporządzane są z surowców zawierających glikozydy nasercowe

-stosunek surowca do wody wynosi 1:100(chyba,ze lekarz zaleci inaczej),gdy są to surowce silnie lub bardzo silnie działające

-wykorzystywane surowce:liście naparstnicy purpurowej lub wełniastej,konwalia majowa,miłek wiosenny,serdecznik pospolity

Sposób sporządzania naparów:

-odważamy surowiec w przepisanej ilości

-przesypujemy do infuzorki

-zalewamy wrzątkiem

-wstawiamy na 15 minut do wrzącej łaźni wodnej

-od czasu do czasu należy zamieszać zawartość infuzorki

-następnie zawartość infuzorki należy przecedzić do wytarowanej butelki

-wytrawiony surowiec przemywamy niewielką ilością gorącej wody

-wyciągi łączymy i uzupełniamy wodą do przepisanej masy

-butelkę opatrujemy odpowiednią sygnaturą

ODWARY(DECOCTA)

-sporządzane ze wszystkich pozostałych surowców

Sposób sporządzania:

-odważamy surowiec w przepisanej ilości

-przesypujemy do infuzorki

-zalewamy wodą destylowaną o temp.pokojowej

-wstawiamy na 30 minut do wrzącej łaźni wodnej

-od czasu do czasu należy zamieszać zawartość infuzorki

-następnie zawartość infuzorki należy przecedzić do wytarowanej butelki

-wytrawiony surowiec przemywamy niewielką ilością gorącej wody

-wyciągi łączymy i uzupełniamy wodą do przepisanej masy

-butelkę opatrujemy odpowiednią sygnaturą

-Jeżeli surowiec jest słabo działający to stosunek surowca do wody wynosi 1:10

-Jeżeli surowiec jest silnie działający to stosunek surowca do wody wynosi 1:100 np.glistnik jaskółcze ziele,dymnica pospolita(zawierają alkaloidy)

-W przypadku surowców alkaloidowych wodę do sporządzenia odwaru należy zakwasić przy użyciu kwasu cytrynowego(żeby alkaloidy przeprowadzić w sole) w ilości 0,5 g kwasu na każde 100 g odwaru.Na końcu na każde 100 g odwaru należy dodać 25 kropli 10 % roztworu wodorotlenku amonu(neutralizuje kwas i polepsza smak)TRWAŁOŚĆ 5-7 dni

-Odwary z surowców saponinowych(słabo działające)-mają odczyn kwaśny lub obojętny.W przypadku kwaśnych w wodzie należy rozpuścić wodorowęglan sodu w proporcji 100 mg na każde 1 g użytego surowca(np.korzeń/kłącze pierwiosnki).w przypadku obojętnych-ogólny schemat sporządzania odwarów(kłącze mydlnicy)

SOKI(SUCCI)

-surowce:owoce,ziela,korzenie

Sposób otrzymywania:

-zbiór odpowiedniego surowca

-mycie i rozdrabnianie surowca

-wyciskanie w prasie hydraulicznej (zanieczyszczony substancjami balas

zanieczyszczony substancjami balastowymi wstępny produkt

-sączenie lub odwirowanie stałych zanieczyszczeń

-Klarowanie-pozbawianie soku substancji balastowych,których nie dało się pozbyć poprzez sączenie

a.na zimno(dodatek adsorbentu np.bentonit,węgiel aktywowany)

b.na ciepło(80 st.C)

c.przy udziale enzymów(esterazy,glikozydazy)-(potem podgrzewamy żeby unieczynnić enzymy)

-Sączenie

Gotowy produkt

SOKI STABILIZOWANE(SUCCI STABILISATAE)

1.Unieczynnienie enzymów

-pierwszym etapem otrzymywania soków stabilizowanych jest działanie gorących par alkoholu etylowego na surowiec roślinny w podwyższonym ciśnieniu co ma na celu unieczynnienie enzymów

-wrzący etanol 96%,200 kPa,2-4 h

2.Maceracja przy pomocy etanolu 25-30 %

3.Odsączenie i wyciśnięcie surowca

4.Klarowanie poprzez sedymentację

5.Sączenie

6.Gotowy produkt

np.-Betulae succus-sok z brzozy brodawkowej

-Farfarae succus-sok z podbiału zwyczajnego

-Echinaceae succus-sok z jeżówki purpurowej

-Soki stabilizowane zawierają domieszkę alkoholu

ALKOHOLATURY

-świeży surowiec wytrawia się etanolem(80-96%) w ilości 80-120 % masy surowca

-obecnie alkoholatury zostały zastąpione INTRAKTAMI

INTRACTA

-otrzymywanie:

*stabilizacja surowca parami etanolu w autoklawie przez 5 minut

*12-godzinna maceracja surowca etanolem w ilości 100 % masy surowca

*odcedzenie i wyciśnięcie wytrawionego surowca

*klarowanie przez sydymentację

*odsączenie i butelkowanie gotowego produktu

np.Crataegi intractum-intrakt z głogu

Melissae intractum-intrakt z melisy

Hyperici intractum-intrakt z dziurawca

NALEWKI(TINCTURAE)-są to płynne,nie zagęszczone preparaty,otrzymane przez wytrawienie wysuszonych surowców roślinnych lub przez rozpuszcznie w odpowiednim rozpuszczalniku wyciągów suchych lub gęstych

-Rozpuszczalnik-najczęściej etanol 70%

-Nalewki proste-na bazie 1 surowca (Tincturae Simplices)

-Nalewki złożone-na bazie kilku surowców(Tincturae Compositae)

Otrzymywanie:

1.Maceracja-surowce słabo działające4(1:5)

2.Perkolacja-surowce silnie działające(1:10),etanol 90 %

Trwałość nalewek:

1.Nietrwałe-aglomeracja cząstek i wydzielanie osadu

2.Wrażliwe na światło-reakcje redoź,hydroliza

Wymagania farmakopealne co do nalewek:

przezroczyste;właściwa barwa,smak i zapach;odpowiednie stężenie etanolu;odpowiednie stężenie substancji czynnych;odpowiednie stężenie metali ciężkich,a najlepiej ich brak;badanie suchej pozostałości

Nalewki sporządzane przez 7 -dniową macerację:

1Tincturae Valerianae

Rp.

Valerianae radix 200,0

Ethanolum 96 % 676,0

Aquae 324,0

2Tincturae Amara(nalewka gorzka)

Rp.

Gentinae radix 60,0

Menyanthidis folium 60,0

Auranti pericarpium 50,0

Ethanolum 96 % 574,0

Aquae 276,0

Nalewki sporządzane metodą perkolacji

Ipecacuanhae Tincturae(z korzenia wymiotnicy)

Rp.

Ipecacuanhae radix 100,0

Ethanolum 96 % 676,0

Aquae 324,0

EXTRACTA(WYCIĄGI)-są to zagęszczone preparaty roślinne otrzymane przez wytrawienie odpowiednio rozdrobnionego i wysuszonego surowca roslinnego

-1 g wyciągu zawiera tyle samo substancji czynnych co 1 g surowca

EXTRACTA FLUIDA(WYCIĄGI PŁYNNE)

Otrzymywanie:

-Sporządza się przez wytrawienie metodą perkolacji surowca rożlinnego przy pomocy mieszaniny etanolu z wodą

-1 g wyciągu musi zawierać taką ilość substancji czynnych,jaka jest w 1,0 g surowca

np.belladonna extractum fluidum(wyciąg płynny z pokrzyku)

Rp.

Belladonae radix 100,0

Ethanolum 96 % 80,0

Aguae 20,0

Thymi extractum fluidum (metoda podwójnego wytrawiania)

EXTRACTA SICCA(WYCIĄGI GĘSTE)

-plastyczna masa

-zawierają do 30 % wody

-nietrwałe-możliwy rozwój drobnoustrojów oraz zmiany enzymatyczne

-nie są obecnie stosowane

EXTRACTA SICCA(WYCIĄGI SUCHE)

-konsystencja suchego proszku

-zawartość wody do 5 %

-stanowią najtrwalszą formę wyciągów roślinnych

-służą do sporządzania innych form leków-proszków,kapsułek,tabletek,granulatów,nalewek,syropów

Otrzymywanie:

-otrzymywanie płynu wyciągowego-wytrawianie przez perkolację,przy pomocy etanolu,acetonu,metanolu(trujący-ale odparowuje)

-odparowanie i wysusznie-odparowanie rozpuszczalnika pod zmniejszonym ciśnieniem,w temp. nie wyższej niż 50 st.C (gdy obniżymy ciśnienie to zmniejsza się temp.wrzenia wody);suszenie w suszarniach komorowych,walcowych,lub rozpyłowych

-mianowanie wyciągów-poprzez dodanie odpowiedniej ilości substancji obojętnej(najczęściej laktoza)lub sproszkowanego,wytrawionego surowca roślinnego

np. Belladonnae extractum siccum(wyciąg suchy z liści pokrzyku)

Glycyrhize extractum siccum(wyciąg suchy z lukrecji)

WODY AROMATYCZNE(AQUAE AROMATICAE)-bezbarwne lub lekko opalizujące,rozcieńczone,wodne roztwory olejków eterycznych

Otrzymywanie:

1.destylacja z parą wodną

2 aparaty:

A.Aparat do destylacji-wrzenie,gdy prężność par wody i prężność olejku przewyższa

B.Aparat Dernga-chłodnica zwrotna-pionowo umieszczona,do otrzymywania olejków,procesem ubocznym jest otrzymywanie wody aromatycznej

2.Rozpuszczenie olejku w wodzie:

1)bezpośrednio

olejek + woda 1:1000

-woda do tego procesu przegotowana i ostudzona do temp. 45 st C (przegotowanie w celu usunięcia powietrza)

2)po roztarciu z talkiem(powoduje zwiększenie powierzchi,ułatwia to rozpuszczenie olejku w wodzie)

-roztarcie z talkiem 1:10

-dodanie przegotowanej wody (45 st c) 1:1000

-wykłócenie(wstrząśnięcie)

-przesączenie

np.Aguae menthae

Aquae foeniculi-woda koperkowa

3)Po rozpuszczeniu w etanolu

-rozpuszczenie olejku w etanolu(jest lipofilowy)

-rozcieńczenie przegotowaną wodą (40 st.C)

-wykłócenie

-przesączenie

np.Aquae corindri-woda kolendrowa

4)Z użyciem solubilizatorów

-solubilizatory(substancje ułatwiające rozpuszczanie): TWEEN,TAGAT,CREMOFOR

-zmieszanie olejku z tweenem

-dodanie etanolu

-wykłócenie z przegotowaną wodą (40 st C)

-pozwala otrzymać skoncentrowane roztwory

np.Aqua menthae piperitae concentrata

SYROPY(SIRUPI)-stężone (min.45 %) roztwory sacharozy i/lub innych cukrów i/lub alkoholi wielowodorotlenowych w wodzie,sokach roślinnych,owocowych lub ich mieszaninie.Stanowią płynną postać leku,charakteryzującą się słodkim smakiem i zwiększoną lepkością

Skład syropu:

1)cukier(sacharoza)

-najwyższej jakości

-pozbawiony dodatku inwertozy(jest pożywką dla bakterii)

-w stężeniu 64% działa bakteriostatycznie

-może stanowić pożywkę dla Leukonostoc mesenteroides(ześluzowacenie syropu)

-może krystalizować(rozpuszczanie cukru przy zmianach temp. np.w czasie przechowywania)-dodatek sorbitolu hamuje krystalizację

-bywa zastępowany sorbitolem lub mieszaniną sorbitolu i glicerolu

2)składniki dodatkowe

-konserwanty:kwas benzoesowy i jego sole,estry Paba,kwas sorboey,pirosiarczan sodowy

-przeciwutleniacze:pirosiarczyn sodowy

-corrigentia:olejki eteryczne,wanilia

Metody otrzymywania:

1)Na gorąco-do rozpuszczalnika(woda)dodaje się odpowiednią ilość cukru i ogrzewa do wrzenia.Temperaturę wrzenia utrzymuje się przez 2 minuty.Gorący syrop cedzi się przez gęstą tkaninę(fizelinę) i rozlewa do butelek

2)Na zimno-w perkolatorze.

Napełniamy cukrem i dodajemy kroplami wodę ,do momentu rozpuszczenia się cukru

-Sirupus Simplex(syrop prosty) - bywa stosowany jako corrigens smaku

-Sirupus Althaeae(syrop prawoślazowy)

*kwas benzoesowy-konserwant

-Sirupus Auranti Amari Pericarpi

Zmieszać 90 cz. syropu prostego z 5 cz. nalewki pomarańczoweji 5 cz. wyciągu płynnego z owocni pomarańczy gorzkiej

-Sulfoguaiacoli Sirupus

6 cz. sulfoguajakolu rozpuszcza się w 94 cz.syropu z owocni pomarańczy gorzkiej.Działanie-expectorans(wykrztuśne)

-Gotowe syropy wykrztuśne:(do 17.00 podawać) Flegamina,Ambrosol,Flavamed,Mucosolvan,Mukolina

-Gotowe syropy przeciwkaszlowe:Acodin,Supremin,Sinecod,Pini

-Gotowe syropy przeciwbólowe:Paracetamol,Panadol,Ibufen,Nurofen

-Inne:Amotaks,Rhelax(przyczyszczający),Lactulosum(przeczyszcz.)

MIODY(MELES)-syropowate ciecze o barwie od jasnożółtej do ciemnobrunatnej o charakterystycznym zapachu i słodkim,przyjemnym smaku

-Skład:glukoza i fruktoza 70-80%,sacharoza,białka,kwasy organiczne,wosk,enzymy,pyłki kwiatowe,barwniki

Mel Depuratum(miód oczyszczony)

40 cz.miodu rozpuszcza się w 60 cz.wody.Do roztworu dodaje się 3 cz.bolus alba(glinka biała)-adsorbent,wychwytuje drobne zanieczyszczenia, i ogrzewa przez 30 minut na łaźni wodnej.Po ostudzeniu mieszaninę należy przecedzić.Działanie-laxans,do sporządzania innych postaci leku

-2 podstawowe miody lecznicze:

1)Mel Althaeae(z korzenia prawoślazu i korzenia lukrecji)-protectivum(osłaniające)

2)Mel Foeniculi(z nasion kopru włoskiego)-expectorans(wykrztuśne)