później nie miał dobrej opinii. Twierdził potem, że czytając o hi­storii Polski, dowiedział się, iż „Polska (...) bardzo przypominała Południe tuż przed wojną secesyjną - ziemiaństwo i wielkie ma­jątki oparte na barkach chłopskiej siły roboczej"²⁹.

W filmie tym Jennifer Whittredge (Łupino) to prosta lon­dyńska sprzedawczyni, która na początku 1939 roku trafia dość niespodziewanie do Warszawy, by towarzyszyć swojemu pra­codawcy na zakupach. Poznaje tam przypadkiem przystojnego hrabiego Stefana Orvida, którego w swój zwykły, drewniany sposób gra Paul Henreid³⁰. Szybko się w sobie zakochują, ale ich małżeństwu sprzeciwia się rodzina hrabiego, złożona z zepsutej i bezdusznej siostry oraz matki, obu nieświadomych, w jakim świecie żyją, a także nadętego nie do wytrzymania wuja Pavla, granego przez byłego aktora teatralnego, Belga Yictora Fran-cena. Francen uznał, że w polskiego arystokratę najlepiej wcielić się poprzez złowieszczą pozę i „najcięższe, najmroczniejsze spoj­rzenie, jakie kiedykolwiek widzieliście".

Jedyną sympatyczną postacią jest nieco śmieszny wuj Leopold (Chekhov). Jego główną funkcją jest podkreślenie, jakby nic było to jeszcze oczywiste, że rodzina stanowi siedlisko przesądów i ciemnoty³¹. Tym, co czyni Orvidów czymś więcej niż tylko grupą nieprzyjemnych Polaków jest fakt, że wuj Pavel jest wysoko po­stawionym (choć niezidentyfikowanym) pracownikiem polskiego i ministerstwa spraw zagranicznych. Osobiste dziwactwa odzwier­ciedlają jego uprzedzenia polityczne i geopolityczne: jest szczerze i bezrefleksyjnie proniemiecki. Nasuwa się wyraźny wniosek, żfi

²⁹ Sherman obsadził jako śmiesznych Polaków Nazimową i Cłiekhova. Wie*]
le lal wcześniej, w nudnych czasach, dali mu rolę, a on odwdzięczył im ,si||
pracą przy tym filmie.

³⁰ Wiedza Henreida o Polsce pochodziła głównie z jego związku z polski
dziewczyną, gdy był nastolatkiem.

³¹ Crowther, który nic miał wobec filmu obiekcji natury politycznej, uzn
grę wszystkich aktorów za kiepską.

błądząc w ten sposób, symbolizuje polski rząd i polskie społeczeń-mwo, zdominowane przez takie bezmyślne skamieliny.

Pomimo sprzeciwu rodziny młody hrabia żeni się z panną Whittredge. Zamieszkują na wsi, by zarządzać jego ogromną po-•aadłością. Szybko mamy okazję zobaczyć katalog polskich wad narodowych. To właśnie młoda angielska sprzedawczyni wpro­wadza do majątku maszyny; wcześniej hrabia uważał mecha­nizację za niemożliwą ze względu na zacofanie chłopstwa (za­kłada się, że na polskiej wsi wciąż panują feudalne stosunki). S.imi chłopi patrzą na ciągnik z niezrozumieniem i tylko wy-nwałość Jennifer pozwala im docenić zalety nowoczesności. W rzeczy samej, ta młoda kobieta bez żadnego doświadczenia ml niczego modernizuje posiadłość tylko dlatego, że pochodzi / Anglii (w hollywoodzkich przedstawieniach Europy Anglicy nadycyjnie pojawiali się w zastępstwie Amerykanów), jest więc m/sądna i pracowita w porównaniu z przedpotopowymi Pola­kami. To ona pośród uporczywych sprzeciwów i niedowierzania wpuszcza chłopów do dworu, aby mogli brać udział w życiu kul-hiralnym. Jedyne nadzieje dla Polski rokuje młody hrabia, teraz |h>, zupełny pantoflarz. Musi oczywiście zerwać ze swoją rodziną uosabiającą Polskę - aby coś osiągnąć. Tak się składa, że twórca iilmu, St. Joseph, opisał ten aspekt filmu jako opiewający demo-KLityczne wartości poprzez pokazanie, jak „poddani" mogą za-•iiiKikować współczesnego świata dzięki angielskiej dziewczynie. /daniem Hollywood w 1939 roku w Polsce wciąż istniało pod-.l.i listwo. W rzeczywistości taki obraz polskiej wsi jest zupełnie y v/,ywy: dwory były enklawami nowoczesności w polskim rol-nii lwie tego okresu, a szlachta miała na względzie dobro pu-hiu/.ne. Jak wykazała obszerna analiza, nawet bez angielskich i] u /edawczyri „przedwojenne ziemiaństwo odgrywało ważną rolę w towarzystwach i kółkach rolniczych, a jego majątki często sta-nmviły centra zaawansowanej technologii rolniczej. Dwory były

158

159