Pałac A w Kisz

W Kisz znajduje się obszerny obiekt, tzw. pałac A. Starsza z dwóch jego części jest otoczona grubym murem, ochraniającym pomieszczenia mieszkalne władcy, salę tronową, kancelarie łazienki itp.

Dobudowana nieco później od południowej strony druga część rezydencji nie posiadała muru obronnego, jej ściany były znacznie cieńsze. Młodszy budynek z salą kolumnową i kolumnowym przedsionkiem ozdabiają mozaiki, wykonane już nie z gliny, lecz z płytek kamiennych.

W fasadzie wschodniej znajdowała się galeria kolumnowa o ciekawej konstrukcji, a od zachodu wąska sala z kolumnami wspierająca dach.

Niektórzy badacze datują pałac A jeszcze na okres wczesnodynastyczny II (2750-2600 p.n.e.), obecnie istnieją jednak podstawy do umieszczenia go raczej w okresie wczesnodynastycznym III (2600-2334 p.n.e.). Na miejscu zniszczonego i spalonego pałacu w Kisz istniało później tzw. cmentarzysko A, którego początki sięgają okresu wczesnodynastycznego III b (2500-2334 p.n.e.). Cmentarzysko to było użytkowane do okresu akadyjskiego (2340-2200 p.n.e.) włącznie.

Pałac Zimrilimma w Mari

Pałac Zimrilimma w Mari liczył 260 pomieszczeń zgrupowanych na przestrzeni ok. 3 ha. Całość o zarysie niezbyt regularnego prostokąta (200 x 120 m) była otoczona murem, w którym od strony północnej znajdowało się jedyne wejście do tego zespołu. Wiodło ono przez trzy przedsionki prowadzące na wielki prostokątny dziedziniec, do którego przylegała podłużna sala tronowa. Niezależnie od dziedzińca, w planie czytelne są również mniejsze podworce, wokół których grupowały się liczne pomieszczenia o różnorodnych funkcjach. Pałac ten pełnił bowiem nie tylko rolę rezydencji władcy z pomieszczeniami oficjalnymi, mieszkalnymi i kultowymi, lecz był także ośrodkiem administracyjnym, mieszczącym archiwa (które dostarczyły niezwykle cennych informacji historycznych), szkołę pisarzy, warsztaty i magazyny. Tak pojęta koncepcja pałacu nie była dziełem czasów Zimrilimma (1775-1761 p.n.e.), na jego czasy przypada jedynie ostatnia faza rozwojowa tego założenia architektonicznego i jego wystroju. Jak okazało się w trakcie nowszych badań wykopaliskowych poniżej znajdują się pozostałości co najmniej dwóch starszych założeń pałacowych o cechach analogicznych jak pałac Zimrilimma, datowanych na czasy III dynastii z Ur (2100-2000 p.n.e.) i okres wcześniejszy.

Do najważniejszych zabytków należy posąg bogini (Isztar?) trzymającej wazę. Odznacza się miękkim modelunkiem całości, łagodnym przenikaniem płaszczyzn oraz delikatnym ukształtowaniem twarzy, którą rozjaśnia lekki uśmiech. Oczy wykładane były niegdyś innym materiałem. Opadająca do samej bazy, kloszowa układająca się szata posiada u dołu niewielki załom ukazujący stopy bogini. Cylindryczny zarys dolnej partii posągu (od pasa w dół) rozbijają cztery poziomo biegnące wgłębienia, natomiast ważenie smukłości powodować ma delikatny deseń z rytych linii falistych o przebiegu wertalnym (w schemat ten są wplecione proste rysunki ryb). Posąg ten był wyposażony w urządzenie dyskretnie doprowadzające wodę do trzymanego przez boginię naczynia.

Ciekawy element dekoracji ścian pałacu w Mari stanowiły malowidła, których pewne fragmenty zachowały się dość dobrze, nawet w formie większych scen. Z czasów Zimrilimma pochodzi m.in. kompozycja zawierająca w górnej części scenę inwestytury (Isztar przekazująca Zimrilimmowi insygnia władzy królewskiej) oraz – poniżej - dwie boginie z naczyniami, z których wypływają strumienie życiodajnej wody. Zdobiła ona ścianę Sali tronowej. Malowidła ścienne tego typu, posługujące się kolorowymi płaszczyznami obrzeżonymi ostrym konturem, zamknięte w ramach ściśle określonych ujęć tematycznych, nawiązują najprawdopodobniej do będących wcześniej w użyciu tkanin dekoracyjnych zawieszanych na ścianach.

Pałac Aszurnasirapli II w Kalchu

Aszurnasirapli II – 884-859 p.n.e., syn Tukulti Ninurty II, tytułował się „panem czterech stron świata”.

1. Północna część

-pokoje zarządców pałacu, warsztat, łazienka, magazyn

-przy wejściu wartownia, skład na ziarno i oliwę

-znaleziono tu blisko 400 tabliczek z pismem klinowym

2. Zewnętrzny dziedziniec

-ludzie gromadzili się tu przed spotkaniem z władcą

-otoczony przez magazyny i pokoje zarządców pałacu

Reliefy:

- obcy władcy składają dary asyryjskiemu królowi

- małpy; były rzadkimi i egzotycznymi zwierzętami, przyprowadzano je z Indii bądź Egiptu jako prezent dla króla

3. Sala tronowa

- składała się z 3 pokoi, ściany pokryte reliefami ze scenami bitewnymi

B - największy pokój, otwarty bezpośrednio na zewnętrzny dziedziniec, stał tu tron

*Apkallu – bardzo mądry – po akadyjsku, chronił króla przed złymi duchami

*relief za tronem króla – król i Apkallu – rytualne plątanie drzewa

*polowanie na byka, reliefy przedstawiają sceny podczas polowania i po polowaniu

*Lamassu – duch ochronny

F – tu król odpoczywał przed i po spotkani z ludźmi

C – klatka schodowa

4. Część wschodnia

- król przygotowywał tu ważne rytuały, wchodzili tu tylko oprócz króla ważni doradcy i kapłani

(18 slajd w lewym górnym rogu – nakrycie głowy asyryjskich królów – polos)

5. Wewnętrzny dziedziniec (32x27 m)

- zbierali się tu dworzanie, obcy władcy; zwykli ludzie najprawdopodobniej nigdy nie widzieli tego dziedzińca

6. Część zachodnia

- tutaj zabawiano gości, wyprawiano bankiety dla obcych władców i dworzan

7. Magazyny

- skarbiec, przechowywano tu też łupy

- kiedy pałac został zniszczony w 612 p.n.e., złupiono tą część pałacu, pozostawiono jednak m.in. wielkie brązowe misy bo były za ciężkie, pozostało ok. 200 dekorowanych mis

8. Część południowa

- do prywatnej dyspozycji króla, większość pokoi bez reliefów, ale z inskrypcjami(pismo klinowe) zawierającymi tytuły i osiągnięcia króla

9. Pomieszczenia księżniczek

- żyły tu kobiety króla

- w niektórych pokojach pod podłogą odnaleziono pochówki królewskich kobiet