Rdest ptasi, rdest różnolistny (Polygonum aviculare L.) – gatunek rośliny z rodziny rdestowatych. Nazwy ludowe: wróble języczki, świńska trawa, podorożnik. Jest bardzo szeroko rozprzestrzeniony na kuli ziemskiej. Początkowo występował na półkuli północnej, ale został zawleczony i zadomowiony także na półkuli południowej.

Łodyga

Rozgałęziona, rozścielona i pełzająca (rzadziej wznosząca się), osiąga długość 50 cm. Sinozielona.

Liście

Eliptyczne lub równowąskie, drobne, sinozielone, krótkoogonkowe, z pochwą obejmującą łodygę.

Kwiaty

Białozielone lub czerwonawozielone, niepozorne, po 1-5 w kątach liści. Okwiat 5-krotny. Działki okwiatu do połowy zrośnięte, długości 2-3 mm.

Owoce

Trójkanciaste orzeszki o długości ok. 3 mm. Rozsiewane są przez zwierzęta (zoochoria).

Korzeń

Rozgałeziony, wrzecionowaty.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Pospolity chwast w uprawach, rośnie na podwórzach, przydrożach, nad rzekami. W Polsce występuje na niżu i w górach po regiel dolny. Roślina kwitnie od czerwca do października, jest samopylna.

Zastosowanie

Roślina lecznicza – o łagodnym działaniu.

Surowiec zielarski: ziele rdestu ptasiego (Herba Polygoni avicularis). Zawiera flawonoidy (m.in. kwercetynę i awikularynę), krzemionkę rozpuszczalną (ok. 0,2%), garbniki (ok. 1,4%), kwasy polifenolowe, cukry (20%), sole mineralne (ok. 8%).

Zbiór i suszenie : zbiór na początku kwitnienia (czerwiec), ścina się ulistnione i kwitnące pędy. Suszenie w temperaturze do 40 °C, w cieniu.

Działanie : wyciąg zwiększa wydalanie moczu, stosowany w kamicy nerkowej, jako środek moczopędny, przy schorzeniach płucnych, zewnętrznie przy krwawiących, źle gojących się ranach.

Rdest stosowany jest jako środek moczopędny i oczyszczający organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii. Zalecany jest więc w takich schorzeniach jak: choroby reumatyczne, skaza moczanowa, kamica moczowa, zapalenie pęcherza, infekcje dróg moczowych. Zioło jest pomocne w łagodnych dolegliwościach wątroby, nieżytach żołądka i jelit (przede wszystkim w przypadku biegunek), zmniejsza również niewielkie krwawienia z przewodu pokarmowego. Rdest zwiększa wydzielanie śluzu w tchawicy i oskrzelach, znajduje więc zastosowanie jako środek wykrztuśny. Medycyna ludowa zaleca zioło jako lek przeciwcukrzycowy i obniżający ciśnienie.

Związki czynne zawarte w rdeście zwiększają wydalanie moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii. Związki te zapobiegają także krystalizacji związków mineralnych w drogach moczowych, a tym samym powstawaniu i wzrostowi kamieni moczowych. Rdest ptasi szczególnie zaleca się w leczeniu i zapobieganiu kamicy szczawianowej i fosforanowej.

Rdest wzmacnia wydalanie z organizmu toksyn. Działa przeciwzapalnie w drogach moczowych niszcząc bakterie będące przyczyną tych zapaleń. Niszczy także bakterie w przewodzie pokarmowym. Rdest może także tamować niewielkie krwawienia w drogach rodnych i przewodzie pokarmowym. Znacznie zmniejsza łamliwość i przepuszczalność ścian naczyniowych.

Dzięki zawartości garbnika rdest działa przeciwbiegunkowo. Znosi też stany zapalne w przewodzie pokarmowym i hamuje rozwój drobnoustrojów. Ponadto wykazuje łagodne działanie rozkurczowe na drogi żółciowe i ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy.

Rdest wykorzystywać można w leczeniu zapaleń dróg oddechowych, zapaleń gardła, angin i nieżytów oskrzeli. Zewnętrzne stosowanie wyciągów z rdestu przyspiesza gojenie się ran, oparzeń i owrzodzeń.

Rdest poleca się ludziom w wieku podeszłym, bowiem ?opóźnia" starość przeciwdziałając demineralizacji kości.

Przepisy stosowania

ODWAR Z ZIELA. Przepis: łyżkę suszonego ziela należy zalać szklanką wody i gotować przez 5 minut. Po przecedzeniu pijemy w ciągu dnia w 2-3 porcjach. Odwar ten może stosować do przemywania, płukania, tamponów i okładów.

W przypadkach zaparć rdest można łączyć z korą kruszyny.

WYCIĄG ALKOHOLOWY. Tego typu wyciąg z rdestu obniża ciśnienie tętnicze, zwiększa krzepliwość krwi, zwiększa wydalanie moczu oraz wzmacnia mięśnie macicy. Wyciągi te wchodzą w skład czopków przeciw hemoroidom.

Przy długotrwałym używaniu rdestu należy jednocześnie podawać witaminę B1.

Rdest wchodzi w skład mieszanek przygotowywanych przez przemysł zielarski o nazwach: REUMOSAN, PULMOSAN, VAGOSAN, CHOLAGOGA I i II, REUMOGRAN, a wyciąg w skład pasty FITOLIZYNA.

Zastosowanie zewnętrzne

Napar i odwar z rdestu ptasiego zalecane są do stosowania w postaci płukanek w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej, do przemywań przy trudno gojących się ranach, oparzeniach i owrzodzeniach oraz do nasiadówek w stanach zapalnych sromu i pochwy.

Napar z rdestu

Łyżkę suszonego ziela zalewamy 1,5 szklanki wrzątku i parzymy pod przykryciem 20-25 minut. ½ szklanki naparu pijemy 3 razy dziennie.

Odwar z rdestu

Jest bardzo chętnie zjadany przez domowe ptaki: kury, gęsi i kaczki i stąd pochodzi jego nazwa gatunkowa.

Korzenie zawierają barwnik indygotynę.

Gatunek jest bardzo zmienny, wyróżniono wiele form, z których część traktowana jest czasem jako odrębne gatunki.