FARMAKOPEA POLSKA:

określa podstawowe wymagania jakościowe, metody badania produktóww leczniczych i ich opakowań oraz syrowców farmaceutycznych w polsce.

-jest opracowana i wydana przez urząd rejestracji produktów leczniczych,wyrobów medycznych i produktów biobujczych

-obecnie obowiązuje farmakopea polska IX która jest całkowicie zgodna z aktywną wersją farmakopei europejskiej

-niektóre surowce i preperaty posiadają swoją monografię w poprzednich wydaniach farmakopei polskiej i wtedy monografie z wydań poprzednich obowiązują dla tych preparatów bądź surowców

-w związku z ciągłą aktualizacją zawartej w farmakopei treści przygotowywane są często suplementy do każdego kolejnego wydania

ZADANIA TECHNOLOGI POSTACI LEKU (TPL):

-zaprojektowanie i sporządzenie takiej postaci danego leku która zapewni uzyskanie maksymalnego efektu terapeutycznego

-postac leku powinna umożliwic odpowiedni komfort i bezpieczeństwo sosowania leku,wpływac na czas i miejsce działania leku,ograniczac działania nieporządane leku,zapewniac odpowiednią trwałośc leku w trakcie przechowywania

LEKI SYNONIMOWE-leki o tej samej postaci zawierające tę samą substancje leczniczą, w tej samej dawce i odznaczające się równowarznością farmaceutyczną i biologiczną.

DOSTĘPNOŚC BIOLOGICZNA-szybkośc i stopień wchłaniania substancji leczniczej z danej postaci leku do krążenia ogólnego.

BIOFARMACJA-nauka o czynnikach wpływających na dostępnośc biologiczną oraz o wykorzystaniu posiadanej wiedzy dla optymalizacji terapi.

Zajmuje się:

-badaniami wpływu :

*właściwości fizykochemicznych danego leku na jego efekt terapeutyczny

*postaci farmaceutycznej leku na jego efekt terapeutyczny

*substancji pomocniczych obecnych w danych leku na jego efekt terapeutyczny

*cech fizjologicznych i anatomicznych na jego efekt terapeutyczny

SUPLEMENT DIETY- preparat który nie przeszedł badań

LEKI I ŚRODKI FARMACEUTYCZNE:

-LEK RECEPTUROWY-produkt leczniczy sporządowny w aptece na podstawie recepty lekarskiej.

-LEK OFICYNALNY-(apteczny) produkt leczniczy sporządowny w aptece na podstawie

przepisu z farmakopei polskiej.

-LEK GOTOWY-produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą i w okreśonym opakowaniu

-WYRÓB MEDYCZNY:

*testy diagnostyczne

*materiały higieniczne

*materiały opatrunkowe

*cewniki

*igły i nici hirurgiczne

*inny sprzęd medyczny

-SUROWIEC FARMACEUTYCZNY-substancja lub miedzanina substancji wykorzystywana do wytwarzania produktów leczniczych.

PODZIAŁ LEKÓW GOTOWYCH:

-LEKI NA RECEPTE (Rx)

-LEKI BEZ RECEPTY (OTC) (otisowe-sporządzane odręcznie)

*leki proste

*złorzone

*homeopatyczne (wprowadzenie niewielkich ilości substancji wywołującej chorobę)

NAZEWNICTWO LEKÓW:

-Nazewnictwo produktów leczniczych określane jest przez prawo farmaceutyczne.

-produkty lecznicze umieszczone w farmakopei zawierają nazwę łacińską i polską

-łacińskie nazwy surowców farmaceutycznych będących substancjami chemicznymi odpowiadają miedzynarodowym nazwą potocznym

ZASADY TWORZENIA NAZW ŁACIŃSKICH :

-nazwy obojętnych substancji chemicznych są zwykle jednowyrazowe zapisywane jako rzeczownik rodzaju nijakiego drugiej dekinacji (np.mentolum)

-nazwy kwasów składają się z dwuch wyrazów i rozpoczynają się o głównego typu związku (acidum)

-nazwy soli złożone są z dwuch wyrazów i zaczynają się od określenia kationów (silna zasada-natri)

-nazwy surowców roślinnych w pierwszej kolejności zawierają nawę rodzaju lub gatunku rośliny a następnie nazwy części rośliny (np.quercus cortex-dębowa kora, althae folium-prawoślazu liśc)

-nazwy preparatów farmaceutycznych tworzymy podając na początki nazwę surowca farmaceutycznego lub produktu z którego otrzymano lek a następnie podajemy nawę postaci leku (np.acidi acetylosaliculicitabulatte)

RECEPTA-pisemne zlecenie lekarza skierowane do farmaceuty na jej podstawie farmaceuta wydaje lek z apteki lub wykonuje go.recepta jest dokumentem.

Zasady przechowywania oraz sposób realizacji wystawiania i kontroli określane są przez rozporządzenie ministra zdrowia.

UKŁAD RECEPTY:

1. INSCRIPTIO (górna)

(Dane w tej części recepty umieszczone są przez pieczęc lub nadruk)

-nazwa i adres zakładu leczniczego w którym wystawiono receptę lub nazwisko i adres lekarza wystawiającego receptę.

-kod kreskowy

-nr recepty

2.NOMEN AEGROTI

(dane dotyczące chorego, może byc wypełniona ręcznie)

-imię,nazwisko,adres zamieszkania,pesel pacjęta

3. PRAEPOSITO (Invocatio)

(polecenie lekarza do farmaceuty)

Rp. - Recipe (weź)

4.PRAESCRIPTIO (Ordinatio)

(nazwę środków farmaceutycznych i ich dawkę)

5.SUBSCRIPTIO

(wskazówki dla farmaceuty)

M.f.sol

6.SIGNATURA

(wskazówki dla pacjenta)

-droga podania (doustnie, domięśniowo)

-sposób dawkowania ( D.S 3x dziennie 1 łyżeczka)

-kod kreskowy recepty

7.LEWA:

-data

PRAWA:

NOMEN MEDICI ( dane o lekarzu wypisującym receptę)

-imię,nazwisko lekarza

-nr prawa wykonywania zawodu

-podpis

-kod kreskowy

WYKAZY-PODZIAŁ ŚRODKÓW FARMACEUTYCZNYCH Z WZGĘDU NA ICH SIŁĘ DZIAŁANIA:

WYKAZ A – substancje bardzo silnie działające (venena-trucizny)

WYKAZ B – substancje silnie działające (separanda)

WYKAZ C-substancje słabo działające

WYKAZ N – leki narkotyczne (narcotica-odużające)

WYKAZY A,B,N mogą byc wydawane tylko na podstawie recept lekarskich.

OPAKOWANIA:

-surowce farmaceutyczne słóżące do wykonywania leków powinny byc przechowywane w opakowaniach zabezpieczających przed działaniem kurzu,wilgoci i światła

-każde opakowanie musi miec etykietę zawierającą:

*nazwę surowca farmaceutyczneho

*nazwę wytwórcy

*nr.serii

*datę warzności

DAWKI:

DAWKA ZWYKLE STOSOWANA (ZALECANA)-wywołuje odpowiednie działanie zapobiegawcze diagnostycznie lub lecznicze i odnosi do określonej drogi podania.Przyjęta dla mężczyzny 20-40 lat 70kg wagi.

DAWKA MAKSYMALNA-największaa dawka stosowana w lecznictwie dla mężczyzny 20-40 lat 70kg.

-Gdy lekarz celowo przekracza dawkę ma obowiązek zaznaczyc to wykrzyknikiem,podpisem i pieczątką.

-gdy dawka max została przekroczona to farmaceuta kontaktuje się z lekarzem,gdy kontakt jest niemożliwy zmniejsza dawkę do dawki maksymalnej.

OGÓLNE ZASADY PRZYJMOWANIA RECEPT:

sprawdzenie:

-recepty pod wzgędem formalnych (czy zawiera dane)

-pod wzgędem merytorycznym (czy towar jest na stanie i czy możemy go wydac)

-niezgodności recepturowych

-dawek

-czy przepisana ilośc może zostac wydana

-poinformowanie pacjenta o wysokości opłaty iwydanie leku zgodnie z przepisami

*w przypadku leku recepturowego informujemy o terminie odbioru i wydajemy mu tzw.nr kontrolny.

BIOFARMACJA:

-zajmuje się czynnikami wpływającymi na dostępnośc biologiczną substancji leczniczej podanej w postaci preparatu farmaceutycznego

-zajmuje się badaniami wpływu na efekt terapeutyczny leku takich czynników jak właściwości fizykochemiczne substancji czynnej:

*zastosowanie w postaci leku

-obecnośc lub brak substanci pomocniczych

-warunki fizjologiczne

-cechy anatomiczne ustroju

-niezbędnymi czynnikami które wpływają na skutecznośc terapi np.czynnikami potrzebnymi do uzyskania odpowiedniego stężenia terapeutycznego leku w tzw.kompartmencie

(KOMPARTMENT-przestrzeń w której działa dany lek, wyznaczona doświadczalnie)

-siłą oraz czasem działania leku oraz jego losami w ustroju LADME (losy leku w ustroju)

-badaniami zmian procesów ladme które mogą zmieniac się w zależności od czynników

-wpływem określonych czynników na zwiększenie lub zmniejszenie działań nieporządanuch lub toksycznych leku.

DROGI PODANIA LEKU:

-oko

-ucho

-nos

-podanie wziewne

-doustne (p.o)

-podjęzykowe

-dotętnicze

-dożylne (i.v)

-podoponowe

-doodbytnicze (p.r)

-docewkowe

-domięśniowe (i.m)

-podskórne (s.c)

-do komory serca

-miejscowe

LADME:procesy:

L-liberation (uwalnianie)

A-absortion (wchłanianie)

D-distribution (dystrybucja,rozmieszczenie)

M-metabolizm

E-extreption (wydalanie)

ETAPY LADME:

L-UWALNIANIE:

-przechodzenie substancji leczniczej z jej postaci leku do rozpuszczalnika którym jest płyn biologiczny .etap ten pominięty zostaje w przypadku podaniu dożylnego lub pozanaczyniowego w roztworze.

-substancja lecznicza występująca w stanie stałych (tabletka,zawiesina,globulka) musi ulec rozpuszczeniu w płynie dostępnym w miejscu aplikacji ponieważ tylko wolne cząsteczki,jony,lub kompleksy mogą ulec biernemu lub aktywnemu transportowi przez błony komórkowe.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚC I WYDAJNOŚC UWALNIANIA:

-rodzaj subst leczniczej

-postac subst leczniczej

-rozpuszczalnośc s.l

-szybkośc rozpuszczania s.l

-obecnośc subst pomocniczych danej postaci leku.

SZYBKOŚC ROZPUSZCZANIA-zjawisko kinetyczne, określa jak szybko substancja lecznicza rozpuszcza się w danych środowisku przechodąc w dormę wchłanialną

ROZPUSZCZALNOŚC-cecha fizyczna subst i dotyczny stanu równowagi stężenia subst leczniczej w rozstworze subst nierozpuszczonej.

szybkośc rozpuszczania możemy zwiększyc przez:

*wzrost efektywnej powierzchni rozpuszczania np.zmniejszenie napięcia międzyfazowego

*zmianę temp rozpuszczalnika przez obniżenie lepkośc rozpuszczalnika,mieszanie oraz zmianę ph.

DOSTĘPNOŚC FARMACEUTYCZNA-jest mierzona w warunkach in vitro i dotyczy ilości subst leczniczej uwolnionej z danej postaci leku o rozpuszczonej w otaczającym ją płynie.

-określa także szybkośc z jaką ten proces zachodzi

-badaniami dostępności farmaceutycznej wykonuje się dla większości postaci leku

-jest podstawowym tekstem analitycznym przy opracowaniu nowej postaci leku i jego wytwarzaniu

-badanie te nosi także nazwę tekst uwalniania.ocenia ono dostępnośc farmaceutycznej subst. leczniczej i pozwana ocenic jej wchłanialnośc.

A-WCHŁANIANIE:

szybkośc wchłaniania i jego wielkośc zależy od:
-właściwości fizykochemicznych subst. leczniczej

-postaci leku

-sposobu i miejsca podania

-czasu kontaktu z powierznią wchłaniania

-wielkości powierzchni wchłaniania

-wartości ph w obrębie obszaru w którym zachodzi wchłanianie

-właściwości błony komórkowej

-ukrwienia narządów w których zachodzi wchłanianie

PODSTAWOWE PRAWA WCHŁANIANIA:

-kwasowo zasadowa teoria podziału (szybkośc procesu wchłaniania jest proporcjonalna do stężenia niezdysocjowanej formy subdt czynnej

-stężenie cząstek między socjowanych jest funkcją stałej dysocjaci subst leczniczej i ph środowiska

*słabe kwasy są lepiej wchłaniane w środowisku kwasowym a słabe zasady w środkowisku zasadowym

*zmiany ph znacznie zmieniają stopień wchłaniania leków częściowo zdysocjowanych

-współczynnik podziału olej/woda

*współczynnik ten odzwierciedla rozpuszczalnośc leku w rozpuszczalniku lipidowym w odniesieniu do rozpuszczalności w wodzie,odliczając ten współczynnik można przewidziec szybkośc wchłaniania oraz ilośc wchłoniętej subst leczniczej

*niski współczynnik podziału olej/woda świadczy o słabym przenikaniu subst przez błony biologiczne

*wysoki współczynnik olej/woda świadczy o dobrym przenikaniu subst przez błony biologiczne

MECHANIZMY TRANSPORTU PRZEZBŁONKOWEGO:

TRANSPORT BIERNY:

-zachodzi zgodnie z gradientem stężeń

-nie wymaga nakładu energii

DZIELI SIĘ NA:

-DYFUZJA BIERNA-swobodne przenikanie przez błony cząsteczek niezjonizowanych i rozpuszczalnych w tłuszczach.

*szybkośc dyfuzji zależy od czynnika olej/woda i jest określana tzw stałą dyfuzji.

*odbywa się od stężenia większego do mniejszego i ustaje całkowice po wyrównaniu stężeń po oby stronach błony.

-DYFUZJA PRZEZ PORY-przenikanie leku rozpuszczonego w wodzie przez pory w błonie komórkowej

*szybkośc tej dyfuzji zależy od róźnicy ciśnień hydrostatycznych po obu stronach błony i grubości błony komórkowej oraz liczby porów w błonie

-DYFUZJA UŁATWIONA-transport zgodny z gradientem stężeń i nie wymaga energi a odbywa się na zasadach przenośnikowego transportu czyli jest to proces przenoszenia przez błony komórkowe dużych,nierozpuszczalnych lub zjonizowanych cząstek przy udziałe tzw.przenośników(PRZENOŚNIK-składnik komórki który przez określone powinowactwo wiąrze się chemicznie z subst. transportowaną.

TRANSPORT AKTYWNY:

-zachodzi wbrew gradienowi stężeń

-wymaga nakładu energi

-max szybkośc transportu jest ograniczona przez liczbę przenośników

-może byc on hamowany przez twz.konkurentów

*jest procesem przenoszenia przez błony biologiczne cząstek nierozpuszczalnych lub zjonizowanych także przy udziałe przenośników

KOMPLEKS PRZENOŚNIK-związek dyfunduje z jednej strony błony na drugą stronę gdzie ulega ponownej dysocjaci i uwalnia cząsteczke subst leczniczej.

*szybkośc tego transportu zależy od dostawy energi może zostac zahamowany przez twz.konkurentów (obniżenie temp,niedobór tlenu,trucizny metaboliczne)

*szybkośc transportu jest ograniczona i po osiągnięciu określonej wartości niewzrasta mimo wzrostu stężenia subst transportowanej ,dzieje się tak na skutek wysycenia wszystkich cząsteczek przenośnika

PRAWA WCHŁANIANIA:

-subst. aby mogła ulec wchłonięciu musi zostac w postaci rozpuszczonej

-szybkośc wchłaniania zależy od szybkości z jaką rozpuszcza się subst czynna

-wchłonięta subst czynna transportowana jest w organiźmie wraz z krwią

-wchłanianie możliwe jest dzięki utrzymującemu się gradientowi stężeń między miejsce podania a krwią.

-w przypadku subst bardzo dobrze wchłanialnych szybkośc zależy od stopnia ukrwienia miejsca wchłaniania

-wchłanianie przez pory ma znaczenie tylko w przypadku subst źle rozpuszczalnych w tłuszczach niezjonizowanych

DOSTĘPNOŚĆ BIOLOGICZNA LEKU-szybkośc i stopień wchłaniania subst leczniczej do krążenia ogólnego

dzieli się na:

-DOSTĘPNOŚC BIOLOGICZNA BEZWZGLĘDNA-ilośc leku jaka dostaje się do krążenia ogólnego po dowolnym podaniu pozanaczyniowym.porównuje się ją z ilością jaką dostaje się do krążenia po podaniu dożylnym.

-DOSTĘPNOŚC BIOLOGICZNA WZGLĘDNA-porównanie ilości subst leczniczej wchłoniętej po podaniu pozanaczyniowym oraz szybkości tego procesu z danymi uzyskanymi po podaniu tą samą drogą preparatu farmaceutycznego przyjętego jako wzorzec.

Dostępnośc biologiczna dla leków podanych drogą donaczyniową wynosi 100%.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA DOSTĘPNOŚC BIOLOGICZNĄ LEKU:

-czynniki farmaceutyczne

-właściwości subst leczniczej

-właściwości subst pomocniczych

-proces technologiczny wykorzystywany w produkcji postaci leku

-postac leku

-fizjologiczny lub patologiczny stan chorego

-płec,wiek

-rasa

-choroby współistniejące

-rodzaj sporzywanych pokarmów

-jednoczesne przyjmowanie innych leków

-warunki podania leku (schemat dawkowania)

DOSTĘPNOŚC BIOLOGICZNĄ BADAMY PRZEZ:

-pomiar stężenia niezmienionych subst leczniczej w osoczu lub jej ilości wydalonej wraz z moczem po jednorazowym podaniu danego preparatu farmaceutycznego.

DYSTRYBUCJA:

-proces który polega na rozmieszczeniu w organiźmie wchłoniętego do krążenia leku

DYSTRYBUCJA ZALEŻY OD:

-drogi podani

*donaczyniowe powoduje 100% dostępności leku

*podanie doustne zmniejsza dostępnośc leku z względu na rodzaj przyjętegp pokarmu,interakcji leku z składnikami pokarmy,zmniejsza prerystrakcje przewodu pokarmowego,krążenie wątrobowo jelitowe

-właściwości leku

*lipofilnośc

*wielkośc cząsteczki

*aktywnośc wewn leku

*postac leku

*jego właściwości fizykochemiczne

-cechy kompartmentu przez który wędruje lek

*ph środowiska

*obecnośc mechanizmów transportowych

*stopień wiązania leku z białkami i tkankami

*interakcje farmakokinetyczne

KOMPARTMENT-obszar jednorodny kinetycznie twz obszar w którym lek po dystrybucji ma jednakowego stężenie w danym okresie czasu.kompartment to pojęcie doświadczalne nie jest związane z określonym obszarem anatomicznym

OBJĘTOŚC DYSTRYBUCJI (Vd)-miara rozmieszczenia subst leczniczej w organiźmie .

objętośc dystrybucji jest współczynnikiem proporcjonalności między ilością subst leczniczej w organiźmie a stężeniem subt leczniczej w osoczu

A=Vd x C

A-ilośc subs leczniczej w organiźmie

C-stężenie subst lecznieczej w osoczu

-ilośc subst leczniczej obecnej w organiźmie w dowolnym czasie jest proporcjonalna do jej stężenia w osoczu.

-objętośc dystrybucji nie jest objętością w sensie fizycznym dla wielu leków przyjmuje ona wartośc na wet kilkuset litrów

ZALEŻNOŚC ROZMIESZCZENIA LEKÓW W ORGANIŹMIE OD WARTOŚCI Vd:

-jeżeli Vd=5l (5%masy ciała) świadczy to że lek ulega dystrybucji tylko w układzie krążenia

-jeżeli kolejny lek ma Vd=10-20l to może świadczyc o tym że dany lek ulega dystrybucji także w płynie zewnnątrz komórkowym

-jeżel Vd=40l świadczy to że lek ulega dystrybucji w wszystkich płynach ustrojowych

-jeżeli Vd>100% masy ciała wtedy lek w znaczącym stopniu wiąże się z materiałem biologicznym (tkanki,białka)

WIĄZANIA LEKU Z BIAŁKAMI I TKANKAMI:

-aktywnośc terapeutyczną wykazuje tylko wolny lek

-częsc leku związana z białkami jest biologicznie nieczynna (nie przenika przez błony;nie ulega dystrybucji,metabolizmowi,eliminacji)

BIAŁKA KRWI WIĄRZĄCE LEKI:

-60% albuminy które wiąrzą szczególnie subst. o charakterze kwasowym (głównie subst obce dla organizmu)

-suflonamidy,salicylany,i pochodne kumaryn

-glubolina (a,b -alfa i beta) łączą leki i inne subst w 22%.odpowiadają za wiązania związków fizjologicznych (hormony,witaminy)

-glikoproteiny i lipoproteiny wiąrzą słabe zasady np.diazepam lub chloropromazyna

STOPIEŃ WIĄZANIA SUBSTANCJI LECZNICZYCH Z BIAŁKAMI:

-określa się wartością w granicach 0-1

-gdy jest większy od 0,9 to lek silnie wiąrze się z białkami krwi

-gdy jest mniejszy niż 0,2 to substancja nie wiąrze się z białkami krwi lub wiąrze się w niewielkim stopniu.

ILOŚC LEKU ZWIĄZANA Z BIAŁKAMI ZALEŻY OD:

-stężenia wolnego leku w osoczu

-powinowactwa leku do miejsca wiązania

-stężenia białek krwi.

*osoczowe wiązanie leku jest procesem nieliniowym bo ulega wysyceniu

*leki konkurują między sobą o miejsce wiązania z białkami krwi nawet wielka zmiana w ilości frakcji związanej

z białkami może doprowadzic do zmian w efekcie działania leku.

*choroby współistniejące wpływają znacząco na poziom białek krwi szczególnie albumin i globulin

^np.obniżenie poziomu albumin powoduje:marskośc wątroby,stany niedożywienia,oparzenia,niewydolnośc nerek,

nadczynnośc tarczycy

^ do podwyższenia poziomu albumin prowadzi niedoczynnośc tarczycy

^do obniżenia albumin prowadzą doustne środki antykoncepcyjne oraz marskośc wątroby

^do podwyższenia poziomu globulin prowadzą reumatoidalne zapalenie stawów,zawał mięśnia sercowego,

oparzenia,zakrzenia oraz otyłośc.

DYSTRYBUCJA LEKÓW PRZEZ ŁOŻYSKO:

ŁOŻYSKO-miejsce wymiany między ustrojem matki i płodu.

-prawie każdy lek przyjęty przez matkę pojawia się w organiźmie płodu.

-przez łożysko leki transportowane są na drodze dyfuzji biernej,transportu aktywnego,dyfuzji

ułatwionej oraz pinocytozy.

-osocze płodu ma odczyn bardziej kwaśny niż osocze matki więc gromadzą się w nim leki zasadowe

-leki lipofilne przenikają przez łożysko łatwo i szybko

-w łożysku występują białka które chronią płód przez związkami toksycznymi

-organizm płodu jest bardziej wrarzliwy na działanie leków niż organizm taki ponieważ nie posiada tzw enzymatycznych

mechanizmów odtruwających

-przenikanie leków przez łożysko zależy od szybkości przepływu krwi

-skurcz naczyn znacznie obniża wymianę łożyskową.wymiana ta zmienia się także w stanach patologicznych

np.żółtkaczkach mechanicznych.

PRZENIKANIE LEKÓW DO MÓZGU:

Ośrodkowy układ nerwowy jest odzielony od krwi dwuma barierami:

a)bariera krew-mózg

b)bariera krew-płyn mózgowordzeniowy

-bariery biologiczne odpowiadają za ograniczanie przenikania leków do ośrodkowego układu nerwowego

-najłatwiej przez bariery biologiczne przechodzą leki lipofilne o niskim stopniu jonizacji

-przez bariere krew-mózg leki transportowane są także za pomocą białek które dostarczają także subst odżywcze

i endogenne

-stany zapalne tkanki mózgowej oraz nowotwory zwiększają przepuszczalnośc barier dla subst leczniczych.

PRZECHODZENIE LEKÓW DO MLEKA MATKI:

-najlepiej przenikają leki lipofilne o charakterze słabych zasad

-przenikają drogą dyfuzji biernej oraz transportu aktywnego

-do mleka najszybciej dostają się:etanol,nikotyna,kofeina,salicylany,leki przeciw histaminowe,środki

znieczulające ogólnie,glikozydy,erytrocyty.

METABOLIZM (biotransformacja)-zachodzi w wątrobie oraz innych narządach jelitach,nerkach,płócach,śledzionie,

mięśniach szkieletowych,elementach morfologicznych krwi,ośrodkowym układzie nerwowym.

-metabolizm odpowiada za przekształcenie związków rozpuszczalnych w tłuszczach niezjonizowanych i drobnocząsteczkowych

w związki rozpuszczalne w wodzie zjonizowane i wielkocząsteczkowe

-w wyniku tych przemian leki są łatwie wydalane z moczem i trudniej przechodzą przez błony biologiczne

METABOLIZM PROWADZI DO:

-osłabienia działania leku

-całkowitej jego inaktywacji

-do jego bioaktywacji (z proleku powstaje aktywny farmakologicznie metabolit lub z leku pierwotnego powstaje toksyczny

metabolit)

PRZEMIANY KTÓRYM PODLEGAJĄ LEKI W PROCESIE BIOAKTYWACJI:

a)reakcje I fazy:

-hydroliza

-redukcja

-utlenianie

*w wyniku reakcji pierwszej fazy postają aktywne lub nieaktywne metabolity .zostają one poddane reakcją II fazy.

b)reakcja II fazy:

-reakcje sprzęgania metabolitów powstałych w pierwszej fazie ze wziązkami endogennymi (np.kwasem glukozowym,

siarkowym,octowym,aminowym)

*w wyniku reakcji drugiej fazy powstają zawsze metabolity nieaktywne i nieczynne biologicznie.

*aby metabolit mógł ulec sprzęganiu z związkiem endogennym musi posiadac jedną z grup funkcyjnych(hydroksylową,

fenolową,karboksylową,aminową lub sulfhydrylową).

INDUKCJA ENZYMATYCZNA:

-niektóre leki szczególnie te długo pozostające w wątrobie mogą nasilac tworzenie się enzymów biorących udział

w procesie biotransformacji.leki te to tzw induktory enzymatyczne

PODZIAŁ INDUKTORÓW ENZYMATYCZNYCH:

a)typu phenobarbitalu (mają szczególne znaczenie w metaboliźmie leków)

b)typu metylocholantenów(przyspieszają metabolizm leków w ciągu kilku godzin (zaliczamy aromatyczne węglowodory

oraz herbicydy)

c)typu ryfanicyny (tuperkulostatyki)

*długotrwałe stosowanie leków indukujących przemiany enzymatyczne prowadzi do oniżenia stężenia leku przyjętego w określonych

dawkach.

*jeżeli metabolity powstałe w wyniku przemian enzymatycznychsą mniej aktywne od związku pierwotnego dochodzi do osłabienia

działania leku.

*jeżeli metabolity są bardziej aktywne to działanie leku ulega nasileniu.

*osoczowe stężenie związków endogennych ulega obniżeniu poniżej wartości prawidłowych w przypadky występowania indukcji

enzymatycznych.

*odstawienie unduktora enzymatycznego wywołuje wzrtost stężenia leku w krwi powyżej wartości toksycznych

INHIBITORY ENZYMATYCZNE (hamujące)-powodują zmniejszenie syntezy lub przyspieszenie rozkłady eznymów biorących udział

w procesie biotransformacji.w efekcie dochodzi do wydłużenia i nasilenia działania zastosowanego leku.

INHIBITORY ENZYMATYCZNE:

erytromecyna,ketokonazol,cymetydyna,sok grefpfrutowy,etanol,nikotyna,carbomazepina,ryfanpicyna.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA METABOLIZM SUBST.LECZNICZEJ:

-różnice gatunkowe

-różnice osobnicze (cechy genetyczne)

-płec (z względu na wysoki poziom testosteronu który pobudza metabolizm mężczyzn więc leki metabolizują szybciej)

-wiek

-stany chorobowe (schorzenia wątroby)

-dieta (mało witamin,białek)

-interakcje farmakokinetyczne

ELIMINACJA (WYDALANIE)-nieodwracalny proces usuwania subst leczniczych z organizmu.

NA WYDALANIE LEKU MAJĄ WPŁYW:

-właściwości fizyczne leku (masa cząsteczkowa,rozpuszczalnośc,białka transportowe,drogi wydalania)

DROGI WYDALANIA:

1.nerkowa (są najważniejszym organem wydalniczym.)

RODZAJE WYDALANIA NERKOWEGO:

a)kłębkowe (filtracja w kłębuszkach nerkowych)

-filtracji kłębuszkowej nie ulegają białka oraz elementy morfologiczne osocza

-filtracja odbywa się drogą dyfuzji biernej ,jej szybkośc zależy od intensywności filtracji moczu pierwotnego

(filtracja moczu pierwotnego-przesącz który zawiera tyle samo subt leniczej która znajduje się w krwi w stanie wolnym)

SZYBKOŚC FILTRACJI ZWIĘKSZA SIĘ GDY:

-zwiększa się ciśnienie w naczyniach włosowatych kłębków

-zwiększa się powierzchnia filtracyjna

-przy uaktywnieniu pozostających w spoczynku kłębuszków nerkowych

-obniżenie stężenia białek osocza

-zwiększenie objętości wolnej wody w osoczu.

b)kanalikowe (w kanalikach krętych-sekrecja kanalikowa)

-jest procesiem aktywnym wymaga obecności przenośników (np.anhydroza węglanowa)

-wydalanie tą drogą zachodzi wbrew gradientowi stężeń

-tą drogą wydalane są liczne kwasy organiczne a także antybiotyki (np.penicylany,salicylany,sulfonamidy,

leki moczopędne)

RESORPCJA KANALIKOWA-

wchłanianie zwrotne-proces ten odbywa się drogą dyfuzji biernej i transportu aktywnego.

prowadzi do zagęszczenia moczu pierwotnego.w tym procesie wzrotnie są wchłaniane subst niezbędne

(np.glukoza,aminokwasy)

-najczęście procesami wchłaniania wzrotnego ulegają leki lipofilne.

2.jelitowa

-wydalanie jelitowe z kałem-wydalane są głównie związki metali ciężkich.wydalanie tą drogą odbywa się w procesie

dyfuzji biernej i transportu aktywnego.

-do jelit trafiają także leki wydalane z żółcią.

3.żółciowa

tą drogą wydalane są np.makrolity,tetracykliny,chloranfenikol.

-leki te osiągają w żółci znacznie wyższe stężenie niz w krwi .

4.przez skórę

-leki wydalają się głównie z potem np.związki bromu,jodu,fenikolu

-związki te mogą wywołac podrażnienie skóry oraz jej stany zapalne

-z potem najłatwiej wydalane są związki kwaśne niezjonizowane.

-przez skórę wydalają się także metabolity witaminy B2 nadając potowi charakterystyczny zapach który odstrasza komary.

5.oddechowa-przez płóca

-tą drogą wydalane są głównie związki lotne o wysokiej lipofilności (np.alkohol,olejki eteryczne,środki znieczulenia ogólnego,

kamfora)

-szybkośc wydalania zależy od różnicy ciśnień gazu między pęcherzykami płócnymu a krwią

-wpływ na wydalanie ma także szybkośc przepływu krwi przez płóca oraz stopień wentylacji płóc.

6.z mlekiem matki

-tą drogą najłatwiej wydalają się sybst o charakterze słabych zasad,leki lipofilne,małocząsteczkowe (np.środki

znieczulenia ogólnego,nikotyna,barbiturany,leki przeciw zakrzepowe,przecicukrzycowe,przeciwpadaczkowe,przeczyszczające)

KLIRENS NERKOWY-jest to objętnośc osocza w mililitrach która zawiera taką ilośc leku która jest wydalana przez nerki

z moczem w ciągu jednej minuty.jeżeli lek wydalany jest wyłącznie drogą filtracji klębkowej i nie jest wchłaniany wzrotnie

to jego klirens nerkowy równa się wartości przesączania nerkowego substancji modelowej czyli inuliny (klirens dla inuliny=120ml/min)

-jeżeli klirens jakiegoś leku jest mniejszy od klirensy unuliny to znaczy że lek ten zosał wczęści wchłonięty wzrotnie w kanalikach

-jeżeli klirens jakiegoś leku jest wyższy niż klirens inuliny to znaczy to iż ten lekwydalany jest także drogą w sekrecji kanalikowej

WSPÓŁCZYNNIK KLIRENSU-stosunek klirensu danego leku do klirensu inuliny.jeżeli współczynnik klirensu wynosi 0,5 oznacza

to że połowa przesączonego przez kłębki leku została wchłonięta wzrotnie w kanalikach.

..............................

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI WYKONYWANE W RECEPTURZE:

I.ROZDRABNIANIE (PROSZKOWANIE) CIAŁ STAŁYCH:

*PODZIAŁ STOPNIA ROZDROBNIENIA SUBSTANCJI:

wymiary oczek-stopień rozdrobnienia-wymagania

-5,6mm-gruborozdrobniona-wszystkie cząstki przechodzą przez sito 5,6i nie więcej niż 20% przez 3,15

-3,15mm-średniorozdrobniona-wszystkie przez 3,15 i nie więcej niż 20% przez 1,6

-1,6mm-miałkorozdrobniona-wszystkie przez 1,6 ,nie więcej niż 20% przez 1,0

-1,0mm-bardzo miałko rozdrobniona-wszystkie przez 1,0 nie wiecej niż 20% przez 0,5

-0,5mm-grubosproszkowana-wszystkie przez 0,5 nie więcej niż 40% przez 0,315

-0,315mm-średniosproszkowana-wszystkie przez 0,315 nie więcej niż 40% przez 0,16

-0,16mm-miałkosproszkowana-wszystkie przez 0,16

-0,08mm-bardzo miałko sproszkowana-wszystkie przez 0,08

-niepodane-zmikronizowana-80%cząsteczek jest nie większa niż 10 mikrometrów a pozostałe nie są większe niż 50um

URZĄDZENIA SŁÓŻĄCE DO ROZDRABNIANIA CIAŁ STAŁYCH:

ROZDROBNIENIE-pozwala na zwiększenie powierzchni subt stałej w stosunku do jej masy rozdrobnienia.dokonuje się

najczęściej w młynach.w zależności od urzytego młynu dochodzi do rozdrobnienia subst na skutek rozcierania,rozgniatania,uderzania.

RODZAJE MŁYNÓW:

1.MŁYN TARCZOWY:

-służy do rozdrabniania subst niezbyt twardych, surowców roślinnych.

-w młynie tym rozdrobnienie następuje między dwoma stalowymi tarczami o nierównej powierzchni np.powierzchnia ząbkowata,karbowana

-stopień rozdrobnienia subst regulujemy odległością między tarczami

-ten młyn urzywany jest do mielenia na mokro lub homogenizowaniu emulsji i zawiesin

2.MŁYN UDERZENIOWY (PALCOWY)

-służy do rozdrabniania subst twardszych i grubszych

-mielenie odbywa się za pomocą dwuch tarczy osadzonych na odrębnych wałach i poruszających się w przeciwnych kierunkach

-wprowadzony do młynu materiał jest porywany przez wirujące pręty które osadzone są na tarczach,materiał ten jest uderzany i rozbijany

3.MŁYN KULOWY

-służy do drobnego i bardzo drobnego mielenia surowców twardych i półtwardych na sucho i na mokro

-mielenie odbywa się w dwuch zamkniętych cylindrycznych bębnach

-w czasie mielenia bębny wypełnione są kulami porcelanowymi które podnoszą się i opadają powodując rozbijanie oraz mikronizowanie subst stałych

-ten rodzaj młynu wykorzystuje się do rozdrabniania subst silnie dziłających,drarzniących skórę,również do proszków złożonych oraz homeopatycznych

4.MŁYN WALCOWATY:

-rozdrobnienie następuje między dwoma lub trzema walcami obracającymi się w odwrotnych kierunkach

-walce wykonuje się z stali krzemionki lub porcelany

-obracają się z różną szybkością a materiał ulega rozgniataniu oraz rozcieraniu

-stosowany jest do sporządzania zawiesi oraz maści

5.SZYBKO OBROTOWY MŁYNEK ŁOPATKOWY:

-służy do rozdrabniania niewielkich ilości materiały

-elementem rozdrabniającym jest szybko obracający się metalowy nożyk.

6.MOŹDZIERZ I PISTEL:

-służy do rozdrabniania ręcznego

-wykonane są z porcelany

-wewn powierzchnia moździerza oraz dolna częśc głowicy pistla muszą byc szorstkie oraz pozbawione glazury

UZYSKANIE WYMAGANEGO ROZDROBNIENIA JEST UZALEŻNIONE OD:

-ilości sproszkowanej subst

-czasu proszkowania

-włorzonej siły

-szorstkości powierzchni

METODY OKREŚLANIA STOPNIA ROZDROBNIENIA SUBST:

-przesiewanie przez sito (polega na rozdzieleniu rozdrobnionej subst na frakcje za pomocą zestawu sit)

*sita te ułorzone są w szczelną kolumne zakończoną u dołu odbieralnikiem a od góry pokrywą

*wielkośc oczek w sitach zmniejsza się od górnego do dolnego

*zatrzymane na poszczególnych sitach frakcje warzy się i określa w % ich udział całości analizowanej próbki

-pomiar pod mikroskopem

*pomiar wielkości cząstek odbywa się za pomocą mikroskopu zaopatrzonego w mikrometr

*na szkiełku umieszcza się krople zawiesiny badanej substancji

-pomiar prędkości sedymentacji w zawiesinie

*polega na określaniu różnic w szybkości opadania cząstek proszku zawieszonego w subst rozpraszającej

-dyfrakcja laserowa

*wykorzystuje zjawisko rozproszenia światła i stosowane jest do pomiaru wielkości cząstek nierozpuszczalnych

-elektryczna

-optyczna

II.MIKRONIZACJA PROSZKÓW-proces ten wykorzystuje się w celu zwiększenia powierzchni ciała stałego

co skutkuje zwiększoną szybkością rozpuszczania oraz przyspieszeniem wchłaniania danej dawki leku.

-substancje zmikronizowane są silnie hydroskopijne dlatego powinny byc przechowywane w naczyniach zamkniętych,

dostęp wilgoci powoduje agregację cząstek i utratę właściwości

METODY MIKRONIZACJI:

-mikronizacja w moździerzu

*polega na rozpuszczeniu proszku w lotnym rozpuszczalniku np.eter,etanol a następnie na ucieraniu roztworu w moździerzu

*w trakcie rozcierania rozpuszczalnik ulatnia się a wytrącające się cząstki ulegają mikronizacji

-w młynie kulowym

*aby uzyskac wysoki stopień rozdrobnienia należy proces ten przeprowadzac z urzyciem: małych kul,wolnych obrotów,

długiego czasu mielenienia,niewielkiej ilości subst.

-w młynie koloidalnym

*subst drobno sproszkowana zostaje umieszczona w wodzie i przepuszczona przez tzw wirnik

*obracający się z dużą prędkością młyn ten służy także jako homogenizator

-w młynie strumieniowym

*odbywa się w wyniku zderzenia się i ścierania cząstek wirujących w komorze młynu

*suszenie rozpyłowe płynnego materiału w postaci rozdrobnionych kropli twz mgły w strumieniu goroącego powietrza

*wytrącanie osadu oparte jest na krystalizacji

.....................

III.ODDZIELANIE CIAŁ STAŁYCH OD CIECZY-koniecznośc oddzielania zachodzi gdy chcemy:

- oczyścic roztwór z zanieczyszczeń mechanicznych

-oddzielic osad od roztworu w którym został wytrącony

-oddzielic roztwór od nierozpuszczalnych w nim substancji

-oddzielic ekstakt od ekstakowanego materiału

ODDZIELANIE CIAŁ STAŁYCH OD CIECZY WYKONUJE SIĘ ZA POMOCĄ:

-sączenia

-wirowania

-wyciskania

-klarowania

-dekantowania

-filtracji

-cedzenia

SĄCZENIE-polega na odzielaniu subst za pomocą przegrody przepuszczalnej dla cieczy a nie przepuszczalnej dla cząstek ciała

stałego.

SZYBKOŚC SĄCZENIA CIAŁA STAŁEGO ZALEŻY OD:

-wielkości powierzchni sączenia

-średnicy porów

-ilości i wielkości oddzielanych cząstek

-lepkości cieczy

RODZAJE SĄCZENIA:

-sączenie grawitacyjne (odbywa się w warunkach normalnego ciśnienia atmosferycznego pod wpływem siły ciężkości)

-sączenie próżniowe (odbywa się pod zmniejszonym ciśnieniem z wykorzystaniem podciśnienia wytworzonego pod

przegrodą sączącą. do wytworzenia próżni służą pompki wodne lub pompy membranowe)

-sączenie pod zwiększonym ciśnieniem (z wykorzystaniem nadciśnienia pod przegrodą sączącą. do wytworzenia

nadciśnieniia służą pompy perystatyczne.

PRZEGRODY SĄCZĄCE CHARAKTERYZUJĄ SIĘ:

-odpornością na subst chemiczne

-dostateczną wytrzymałością mechaniczną

-dostateczną odpornością termiczną

-przegrody nie mogą zanieczyszczac rozdzielanych frakci

-nie mogą adsorbowac rozpuszczonych subst.

RODZAJE PRZEGRÓD:

-wata (pozwala na usunięcie większych zanieczyszczeń)

-wata szklana (służy do usuwania zanieczyszczeń z roztworów reaktywnych np.mocnych kwasów)

-bibuła (wykonana jest z sprasowanych włukien celulozy.jest odporna na działanie kwasów i zasad,

z bibuły wykonane są sączki karbowane)

-tkanina(może byc bawełniania,lniania lub syntetyczna służy do odzielenia dużych fragmentów ciał stałych

lub cieczy o wysokiej lepkości)

-sączki membranowe(wykonane z polimeru np.celulozy.służą do zatrzymania cząstek stałych,sączki nie adsorbują

przesączacnych subst.niezanieczyszają sączonych roztworów .)

SĄCZKI MEMBRANOWE W ZALEŻNOŚCI OD ŚREDNICY ICH PORÓW SŁUŻĄ DO:

-sączki o średnicy 5 um służą do filtracji wstępnej

-0,8 um do usuwania zanieczyszczeń nierozpuszczalnych

-0,45um do oczyszczania roztworów do podania pozajelitowego które wymagają wysokiej czystości

-0,2 um do sączenia wyjaławiającego ponieważ usuwają mikrookrganizmy z roztworu(do receptur krople ocznych)

SĄCZKI ZE SZKŁA SPIEKANEGO:

-wykorzystywane do sączenia metodą próżniową i ciśnieniową

-warstwę sączącą otrzymuje się z sproszkowanego szkła

-sączki te odporne są na działanie kwasów i zasad

-nie adsorbują sączących substancji

-mogą byc wyjaławiane parą wodną lub suchym gorącym powietrzem

-są wielokrotnego urzytku

WIROWANIE-proces ten pozwala odzielic cząstki fazy stałej od ciekłej przez wykorzystanie suły odśrodkowej w wirówce.

WYCISKANIE-odbywa się za pomocą prasy śrubowej która pozwana na oddzielenie soku surowca roślinnego

KLAROWANIE-służy do rodzielania ciała stałego od cieczy.polega na wytrząsaniu mętnej cieczy z dodatkiem adsorbentu takiego jak

talk,węgiel atywny,ziemia okrzemkowa,kaolit,bentanid.najmniejsze cząstki ulegają adsorncji .w rezultacie powstają większe

cząstki gotowego sączenia.

DEKANTACJA-(sedymentacja)-polega na zlaniu cieczy z nad osadu przed właściwym sączeniem.

CEDZENIE-jest to proces w którym wykorzystujemy przegrody sączące o luźnej strukturze także takie jak wata lub tkanina.

cedzimy najczęściej ciecze o dłużej lepkości oraz zawiesiny.

...

RODZAJE WAG:

-odważnikowa szalkowa

-odważnikowa belkowa (50-100g)

-elektroniczna

-mechaniczna

ZASADY PRAWIDŁOWEGO WAŻENIA:

-właściwe ustawienie i wypoziomowanie wogi

-tarowanie naczyc lub opakowań w których odważamy poszczególne składniki

-właściwe ważenie z odpowiednią dokładnością

-ustawienie odważników po lewej a substancji po prawej

-subst proszków odważamy na odpowiednich krążkach,ciecze i płyny w zlewkach,a podłoża maściowe na papierkach

pergaminowych lub kartach celuloidowych.

MIESZANIE-proces ten ma na celu uzyskanie homogennej mieszaniny,przyczynia się do przyspieszenia rozpuszczenia

subst,służy do sporządzenia roztworów ,zawiesin, emulsji.w mieszaniu wykorzystujemy bagietki szklane lub twz,mieszadła

łopadkowe.

MIESZANIE SUBST STAŁYCH:

-przeprowadza się w moździerzach

-proces ten poprzedzamy twz zatarciem porów składnikiem o największej zawartości

-następnie dodajemy subst w kolejności od najmniejszej ilości

MIESZANIE SUBST.PÓŁ STAŁYCH:

-przeprowadza się w moździerzach lub parownicach

-proces ten poprzedzamy twz zatarciem porów składnikiem o największej zawartości

-następnie dodajemy subst w kolejności od najmniejszej ilości

-lub wykorzystuje się metodę stapiania gdzie składniki półstałe ogrzewamy na łaźni wodnej do całkowitego stopienia.

MIESZANIE W UNGUATORZE(mikser apteczny):

-służy do mieszania składników stałych i półstałych

-wykorzystywany jest w wytwarzaniu maści,żelów,kremów,czopków.