Nazwa
ośrodka: Dolnośląska
Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Wałbrzychu, Centrum Informacji
Gospodarczej przy RAR "INWESTOR"
sp.
z o. o. w Rudzie Śląskiej, PARP
Tytuł pakietu: Najczęściej zadawane pytania dotyczące nowego systemu emerytalnego
Grupa: Reforma Systemu Ubezpieczeń Społecznych
Autor: Marek Kosiński
Aktualizacja: Tomasz Burzyński
Data aktualizacji: 20.10.03r.
Dlaczego, przy braku reformy systemu ubezpieczeń społecznych, zagrożenie niedoboru środków w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych?
Stary system działał na zasadach “umowy pokoleniowej”, tzn. że płacone składki były natychmiast wydawane na świadczenia dla emerytów i rencistów. Pieniądze jedynie przepływały przez ZUS, nie były umieszczane na rachunkach bankowych ani też inwestowane. Finansowane z nich były też przywileje branżowe i zbyt liberalnie przyznawane renty inwalidzkie. Do 1981 r. składka wynosiła 25 %, pod koniec lat 80. wzrosła do 38 %, by obecnie osiągnąć poziom 45 %. Od pensji dzisiejszych emerytów i osób, które zbliżają się do emerytury, naliczana więc była niższa składka niż obecnie.
Czy ZUS mógłby zbankrutować?
Zjawiska lat 90-tych, takie jak:
znaczny wzrost liczby emerytów i rencistów, którym przyznano świadczenia (szczególnie w 1991 r.), ze skutkami w latach następnych,
spadek zatrudnienia, a tym samym liczby osób płacących składki,
postępujący, zgodnie z prognozami demograficznymi, proces “starzenia się” społeczeństwa, wskazują wyraźnie na rosnącą przewagę liczby pobierających świadczenia nad liczbą płacących składki.
W konsekwencji powstaje coraz większy niedobór środków w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który musi być uzupełniany z budżetu państwa.
Przy utrzymaniu dotychczasowego systemu i gwarantowaniu w nim wypłaty świadczeń należałoby w tej sytuacji:
albo podnieść wysokość składki ( i tak jednej z najwyższych w świecie ),
albo zmniejszyć wysokość świadczeń ( i tak już nie satysfakcjonujących ),
albo zwiększyć podatki ( i tak już wysokie).
Dlaczego do nowego systemu mają obowiązkowo wejść tylko urodzeni po 1 grudnia 1968 r. ?
Ponieważ tylko ta grupa wiekowa, z uwagi na długą perspektywę oszczędzania może wypracować w nowym systemie korzystniejszą emeryturę.
Dlaczego reforma nie obejmie urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. ?
Ich okres dalszego zatrudnienia do wieku emerytalnego jest za krótki, by w nowym systemie mogli wypracować korzystniejszą emeryturę.
Dlaczego pieniądze z prywatyzacji mają trafić do ZUS, a nie na konta ubezpieczonych w funduszach emerytalnych ?
Ponieważ trzeba zasilić i ustabilizować “nadszarpnięty” stan Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i sfinansować koszty reformy.
Co stanie się w nowym systemie z okresami nieskładkowymi (studia, zasadnicza służba wojskowa, urlopy wychowawcze) ?
Do okresów uważanych za nieskładkowe uznaje się studia, natomiast zasadnicza służba wojskowa i urlopy wychowawcze są już okresami składkowymi.
Studenci, dzięki zdobytym kwalifikacjom będą osiągać większe zarobki i płacąc od nich wyższą składkę, zgromadzą większy kapitał na swoją emeryturę. W pozostałych przypadkach składkę zapłaci budżet państwa.
Okresy nieskładkowe będą brane pod uwagę w wymiarze nie przekraczającym jednej trzeciej udokumentowanych okresów składkowych.
Czy będzie można pracować na emeryturze ?
Tak, bez ograniczeń. Ograniczenia zarobkowe z powodu osiągania przychodu nie dotyczą nowych emerytur oraz osób ze starego systemu, które osiągnęły wiek emerytalny 60 i 65 lat. Ograniczenia te będą jednakże obowiązywały nadal emerytów starego systemu, którzy nie osiągnęli ustawowego wieku emerytalnego.
Jaki będzie minimalny wiek emerytalny ?
60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn.
Jaka będzie minimalna emerytura ?
Najniższa wysokość emerytury od 1 czerwca 2002 r. wynosi 532,91 zł. Kwota ta będzie waloryzowana tak jak emerytury. Kiedy w 2010 r. pojawi się pierwsza grupa emerytów z nowego systemu, będzie to suma o realnej sile nabywczej wyższej niż dzisiejsza najniższa emerytura, która stanowi około 36 % obecnej średniej płacy.
Czy państwo będzie gwarantować przyszłe emerytury ?
Tak. Z I filaru wprost poprzez gwarancje budżetu państwa, z II filaru poprzez systemowe rozwiązania i nadzór Urzędu Nadzoru nad otwartymi funduszami emerytalnymi, a w ostateczności uzupełnienie z budżetu państwa, w III filarze poprzez politykę koncesyjną dla towarzystw ubezpieczeniowych, banków i funduszów inwestycyjnych oraz nadzór UNFE nad pracowniczymi programami emerytalnymi.
Czy po reformie emerytury będą wyższe ?
Powinny posiadać większą siłę nabywczą.
Czy reforma poprawi sytuację obecnych emerytów i rencistów ?
Zasadniczo - nie zmieni jej. Zagwarantuje jednak mocniej bezpieczeństwo należnych im świadczeń.
Co stanie się z tymi, którzy nie wypracują sobie w nowym systemie minimalnej emerytury?
Jeżeli osiągną minimalny ustawowy wiek emerytalny i będą mieli odpowiedni staż pracy (20 lat kobiety i 25 lat mężczyźni), otrzymają z budżetu dopłatę do wysokości minimalnej emerytury.
Czy państwo wprowadzi zachęty do dodatkowego ubezpieczania się ? Czy będą ulgi podatkowe ?
Ulgi podatkowe na dodatkowe ubezpieczenia nie są w nowym systemie przewidziane. Jedyna to obecnie funkcjonujące zwolnienie 7 % wynagrodzenia pracownika ze składki na ZUS, utrzymane w nowym systemie pod warunkiem przeznaczenia na pracowniczy program emerytalny. Podatki w Polsce są za wysokie, system podatkowy skomplikowany. Należy zmierzać do obniżenia podatków, a nie wprowadzać dodatkowe ulgi. Dodatkowe ulgi to dodatkowy ubytek z budżetu państwa - w okresie przeprowadzania ważnych, systemowych reform nie stać nas na to.
Kto z grupy 30 do 50-latków powinien zdecydować się na uczestnictwo w nowym systemie (akces do II filaru)?
Decyzja o przystąpieniu do nowego systemu, potwierdzona zawarciem umowy z Otwartym Funduszem Emerytalnym (II filar) jest dla tej grupy wiekowej dobrowolna, lecz nieodwracalna. W przypadku jej podjęcia, następuje utrata prawa do ewentualnie przysługujących wg starego systemu przywilejów (np. możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę). Ponadto, wysokość emerytury z II filaru zależy od czasu “oszczędzania” w Otwartym Funduszu Emerytalnym i kwot składek do niego płaconych (im dłuższy okres “oszczędzania” i wyższe składki, tym większy zgromadzony kapitał będący podstawą przyszłej emerytury). Tak więc ubezpieczeni z dłuższą perspektywą płacenia składek (młodsi), mają możliwość uzyskania w II filarze wyższej emerytury. Wart jest uwagi również fakt, że kapitał zgromadzony w II filarze, podlega dziedziczeniu lub przekazaniu osobie wskazanej w umowie z funduszem - przy pozostaniu w starym systemie emerytura jest natomiast dożywotnia, ale nie może być dziedziczona. Decyzja ubezpieczonych z omawianej grupy wiekowej o przystąpieniu do nowego systemu, powinna nastąpić po rozważeniu wyżej przedstawionych uwag, niemniej jednak zawsze musi być decyzją indywidualną każdego z zainteresowanych.
Trwała niezdolność do pracy - renta inwalidzka a emerytura w nowym systemie?
W dotychczasowym systemie, trwale niezdolny do pracy, nabywał prawo do dożywotniej renty inwalidzkiej i nie zamieniał jej na emeryturę, gdyż oba te świadczenia finansowane były z jednej składki. W nowym systemie, renta inwalidzka finansowana będzie z odrębnej składki (na fundusz rentowy w ZUS), a wobec tego stan kont ubezpieczonego w I i II filarze emerytalnym, pozostanie nienaruszony i w rezultacie wypłata emerytury na podstawie zgromadzonego na tych kontach kapitału, nastąpi po osiągnięciu wieku emerytalnego. Osiągając wiek emerytalny, będzie można więc zdecydować, czy dalej otrzymywać rentę, czy też emeryturę.
Z jakiego okresu będzie ustalana podstawa hipotetycznej emerytury do naliczenia kapitału początkowego?
Z dziesięciu (dowolnie wybranych) kolejnych lat kalendarzowych z okresu od 1.01.1980 do 31.12.1998 r.
Jakim wskaźnikiem zostanie przeliczone wynagrodzenie przy jego “ubruttowieniu” ?
Sposób “ubruttowienia” wynagrodzeń reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 14 grudnia 1998 r. w sprawie sposobu przeliczenia przychodu w związku z wprowadzeniem obowiązku opłacania składki na ubezpieczenia społeczne przez ubezpieczonych (Dz.U. nr 153 z 1998 r., poz. 1006).
Zgodnie z załącznikiem do ww. rozporządzenia, “ubruttowienia” przychodu dokonuje się wg wzoru:
PP = 123,0164 % x P
w którym:
P - przychód miesięczny przed przeliczeniem
PP - przychód miesięczny po przeliczeniu
123,0164 % - wskaźnik przeliczenia przychodu dla ubezpieczonych, podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu oraz chorobowemu
Co stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników ?
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu pracy. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków. W przypadku pracowników, których wynagrodzenie finansowane jest przez Fundusz gwarantowanych świadczeń Pracowniczych, przez przychód rozumie się wynagrodzenie należne pracownikowi za okres, którego dotyczy to finansowanie. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty, odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego, przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia chorobowe oraz wypadkowe stanowi podstawa składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W przypadku tych ubezpieczeń nie stosuje się jednak przepisu o ograniczeniu rocznej podstawy wymiaru składek w danym roku kalendarzowym do kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego, przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.
Co stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą ?
Podstawę składek na ubezpieczenia społeczne tych osób stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60 % przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.
Z jakiego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę oraz wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia ?
Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, spełniająca jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi z innych tytułów, jest obejmowana ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami z innych tytułów.