PRL – Państwo jako mecenat kinematograficzny. Zalety i wady :
Zalety:
- Uwolnienie od problemów ekonomicznych
Wady:
- Uzależnienie od aparatu władzy
- Wprowadzanie cenzury
- Rozczarowanie widowni kinowej poziomem filmów i gatunkami wyświetlanymi na ekranach
- Składanie obietnic bez pokrycia w sferze zmian repertuarów, czy budowy nowych kin
Po 65r. Następuje kryzys materialny, zamykane są kina, niekorzystne ceny biletów kinowych.
Początek lat 80 – początek protestów solidarnościowych, środowisko filmowe również zaczyna domagać się reformy w dziedzinie kinematografii.
Stowarzyszenie Filmowców Polskich (SFP Andrzej Wajda) – próbuje wymusić chociaż połowiczne reformy, w 1981 zawieszone zostają działalności stowarzyszeń, powstaje Komitet Ocalenia Kinematografii (KOK) – jest to manifest skierowany do władz, w którym oskarża się państwo o skostniałe struktury zarządzania i traktowanie kina jako środka propagandy.
Powstaje projekt reformy tzw. Model gwiaździsty, gdzie w centrum jest Bank Film, a wokół niego kina, producenci, dystrybutorzy. Poszczególne podmioty funkcjonujące na rynku filmowym powinny być samodzielne, samowystarczalne. Postulat o przyznanie twórcom większych możliwości decyzyjnych.
1983 – reaktywacja SFP, ale szefem pozostaje Janusz Majewski (nie zgodzoną się na Wajdę)
Powstaje 13 projektów reformacyjnych, aby ostatecznie utworzyć Ustawę o Kinematografii z 1987r. (wcześniejszy akt prawny pochodził z 1952r.)
Wprowadzenie i unowocześnienie definicji, uwzględniając postęp technologiczny. Zmiana sposobu zarządzania kinematografią – stworzenie Komitetu Kinematografii (1987 – 2002) – byli to przedstawiciele różnych środowisk filmowych.
Instytucja filmowa – nowy termin, sposób funkcjonowania podmiotów kinematograficznych (PIF’y – państwowe instytucje filmowe)
Ustawa z 1987r. Kończy monopol państwa, pojawia się możliwość zakładania firm producenckich przez podmioty prywatne (nawet jeszcze w ustroju socjalistycznym, już po 87r. Zaczynają funkcjonować pierwsze firmy prywatne związane z kinematografią. Ustawa umożliwia też zmianę układu pomiędzy władzami a tworcami.
Juliusz Burski – po 89r. Pierwszy szef kinematografii, wiceprezes SFP, zarządzał w Komitecie Kinematograficznym.
1960r. – film „Krzyżacy” – pierwsza superprodukcja w Polsce, rekord widowni
Komitetem Kinematograficznym zarządzali: Burski, do 91r., Waldemar Dąbrowski przejął funkcję na kilka lat, Tadeusz Ścibor Rylski – do końca istnienia komitetu (1994-2002)
Burski: „Trzeba kinematografię postawić na model rynkowy, ale z pomocą państwa (parasol ochrony, tworzenie funduszy)
BURSKI : kinematografia= państwo + rynek, państwo ma ochraniać kinematografię i wspierać finansowo, ograniczona władza komitetu, uproszczenie szczebli zarządzania. Demonopolizacja – odbieranie monopolu państwu, prywatyzacja instytucji. Kinematografia reżyserska powoli zmierza w kierunku kinematografii producenckiej. Zmiana systemu finansowania, wprowadzanie samowystarczalności ekonomicznej podmiotów kinematograficznych – dystrybutorzy, prowadzenie kin. Przez protesty środowiska filmowego Burski przestaje być przewodniczącym
DĄBROWSKI: planuje przyśpieszanie procesu prywatyzacji, k.reżyserska przekształca się w producenką, wprowadzenie selektywnego wspierania przez państwo (Panstwo wspiera tylko niektówe projekt), dostosowanie do struktur europejskich (fundusze, programy międzynarodowe funkcjonujące dzięki Radzie Europy), ograniczanie roli państwa, pakietowy system finansowania, nowe zasady przyznawania publicznych pieniędzy, dzięki 3 agencjom, program ochrony kultury kinowej SKS - sieć kin studyjnych, wyświetlających filmy artystyczne
1991 PAKIETOWY SYSTEM FINANSOWANIA (do 2005r.)
Aby ubiegać się o dofinansowania składa się pakiet dokumentów, które rozpatrywane są przez państwo i selekcjonowane
a) agencje scenariuszowe
b) agencje produkcji filmowej
c) agencje dystrybucji filmowej
Państwowe komisje rozporządzające finansami i dotacjami. Wprowadzono program selekcji z nadzieją na dofinansowywanie projektów, które mają szanse zwrotów dofinansowania do agencji.
a) stypendia dla scenarzystów, wspomaganie prac literackich
b) dofinansowania na produkcję, pokrycie kosztów produkcji
c) środki dla dystrybutorów, pokrycie kosztów dystrybucji, promocji, licencji, wykonania kopii artystycznych
TADEUSZ ŚCIBOR – RYLSKI – do 2002r. – prowadził politykę poprzedników.
A. Celiński – minister kultury i sztuki okroił budżet kinematografii nawet do 70%. Ostatecznie doprowadza to do rozwiązania Komitetu Kinematografii w 2002r. Kinematografia podlega bezpośrednio Ministerstwu Kultury i Sztuki w Departamencie Filmów i Mediów Audiowizualnych. Powstaje projekt nowej ustawy stworzony przez Dąbrowskiego i M. Odorowicz, co prowadzi do stworzenia Ustawy o Kinematografii z 2005r. I utworzenia PISF’u.
Kooprodukcje Międzynarodowe – wspólna realizacja filmu przez członków co najmniej 2 państw. Korzyści finansowe i natury czysto artystycznej. Obecnie co najmniej 30% filmów na świecie to koprodukcje. Początkowo często występował problem z wyborem narodowości reżysera filmu
Korzyści:
1) Artystyczne – możliwość realizacji filmów w atrakcyjnych obiektach, wykorzystanie zagranicznych gwiazd aktorskich
2) Ekonomiczne – nisko oprocentowane pożyczki wsparcia innych instytucji wspomagających kinematografię danego państwa kooproducenckiego. Filmy o dużych budżetach mają też później lepszą oglądalność. Kooprodukcja umożliwia również rozłożenie odpowiedzialności finansowej na inne państwa. Rozszerzenie rynku oglądalności filmu o oglądalność widowni drugiego państwa
3) Organizacyjne – uczenie się nowych, lepszych warunków pracy, nowe technologie, wymiany zdolności organizacyjnych
4) Ideologiczne
Wady:
1) Filmy tworzone kooprodukcyjnie trudno ująć w uniwersalnym dziele danego społeczeństwa
2) Trudności w podpisywaniu umów kooprodukcyjnych, przeważanie swoich racji innych panstw
Kooprodukcje europejskie regulowane są jednym prawnym aktem: 1922r. Rada Europy stworzyła konwencję o kooprodukcji filmowej.
Proporcje wkładów:
a) k.wielostronna (min 2 kooproducentów) – min. Wkład 10%, max. Wkład 70%
b) k.dwustronna – min. Wkład 20%, max wkład 80%
Przykładem źle spisanej umowy kooprodukcyjnej, z korzyściami na wpływy jedynie z filmów wyświetlanych w kraju była kooprodukcja Listy Szindlera.
f. polski – uznaje się za polski, jeżeli jego producentem lub kooproducentem jest podmiot mający siedzibę na terenie Rzeczpospolitej Polskiej a ponadto muszą być spełnione warunki:
1) Aktor główny, scenarzysta lub reżyser jest narodowości polskiej i co najmniej 80% środków wydanych jest w Polsce
2) Udział środków finansowych wynosi 20% przy wielostronnych przynajmniej 10%, ale 80% środków wydawanych jest w Polsce