Słownik psychoanalizy
JA (EGO):
Instancja, którą w drugiej teorii Sigmund Freud odróżnił od TO i Nad – Ja.
z punku widzenia:
topograficznego: Ja pozostaje w relacji zarówno wobec żądań TO jak i nakazów Nad – Ja oraz wymogów rzeczywistości. Chociaż zajmuje on pozycję mediatora, który reprezentuje interesy całej osoby, jego autonomia jest bardzo względna.
dynamicznego – Ja jest przede wszystkim wyrazicielem obronnego bieguna osobowości w konflikcie nerwicowym; uruchamia ono szereg mechanizmów obronnych, który jest motywowany percepcją nieprzyjemnego afektu, tj. lęku sygnałowego.
ekonomicznego – Ja – jako czynnik wiążący procesy psychiczne, ale w działaniach obronnych próby wiązania energii popędowej są skażone przez cechy, które wyróżniają proces pierwotny, nabierają one charakteru przymusowego, powtarzalnego, a także oderwanego od rzeczywistości.
Teoria psychoanalityczna próbuje wyjaśnić genezę Ja na 2 sposoby:
uznając je za aparat adaptacyjny, który wyróżniał się z To w kontakcie z rzeczywistością zewnętrzną,
definiując je jako wynik identyfikacji, które prowadzą do wytworzenia się w podmiocie obiektu miłości, obsadzonego przez To.
w odniesieniu do pierwszej teorii aparatu psychicznego Ja ma szerszy zasięg niż system Przedświadomości – Świadomości, gdyż jego działania obronne są w znacznej mierze nieświadome.
z historycznego punktu widzenia topograficzna koncepcja Ja jest zwieńczeniem rozwoju pojęcia niezmiennie obecnego u Freuda od początku jego myśli.
2 teorie topograficzne aparatu psychicznego, opracowane przez Freuda:
systemy Nieświadomości i Przedświadomosci – Świadomości
trzy wyodrębnione instancje:
To
Ja
Nad – Ja
Pojęcie Ja zawsze było obecne, chociaż zmieniało się wraz z rozwojem kolejnych pojęć (narcyzm, wprowadzenie pojęcia identyfikacji, itd.). Ponadto, punktu zwrotnego w 1920 roku nie można ograniczać do zdefiniowania Ja, jako centralnej instancji osobowości, ponieważ jak wiadomo, wnosi on jeszcze wiele innych zasadniczych zagadnień, które modyfikują strukturę całej teorii i które można ocenić właściwie jedynie pod kątem ich współzależności. A także wydaje się nieprawdopodobne, aby od początku wyraźnie rozróżnić między Ja, jako osobą a Ja, jako instancją, gdyż współgranie tych dwóch znaczeń jest własnie kluczowe dla problematyki Ja.
Pojęciem Ja Freud posługiwał się od pierwszych swych prac.
Pierre Janet dowiódł, że w histerii zaobserwować można jednoczesną podwójną osobowość: dochodzi do ukształtowania się w umyśle dwóch grup zjawisk
zwykła osobowość
może ulegać podpodziałom, tworzy nienormalną osobowość, różną od pierwszej i całkowicie jej nieznaną.
Janet widział w takim rozdwojeniu osobowości konsekwencję „zawężenia pola świadomości”, „słabości syntezy psychologicznej”, która się u histeryka „autonomizuje”.
Freud – Studia nad histerią.
opis, w jaki sposób nieświadomy materiał patogenny, którego wysoki stopień organizacji został przez niego podkreślony, może być opanowywany jedynie stopniowo.
Świadomość lub „świadomość – Ja” opisał on jako rodzaj wąwozu, przez które może przejść tylko jedno patogenne wspomnienie oraz który może być zablokowany do czasu, gdy przepracowanie nie zdoła pokonać obron jedno przebijające się wspomnienie zatrzymuje się przed chorym, dopóki nie przyjmie on go w obszar swego Ja.
opór manifestowany przez pacjenta opisywany jest przede wszystkim jako pochodzący z Ja, które czerpie przyjemności z obrony.
Freud próbował wyodrębnić różne sposoby, mechanizmy, procedury, środki obronne, odpowiadające różnym:
psychonerwicom
histerii
nerwicy natręctw
paranoi
splątaniu halucynacyjnemu
itd.
w
(przypadek
Lucy R.)
Leczenie postępuje tylko wtedy, gdy zaczyna objaśniać kolejne symbole pamięciowe, symbole lub sceny, w których pojawia się określone nieświadome pragnienie. To nieświadome pragnienie łatwo rozpoznać w tym, co jest nie do pogodzenia z obrazem siebie, jaki pragnie utrzymać pacjentka.
chociaż działanie obronne w histerii zostaje przypisane Ja, nie oznacza to, że Ja jest wyłącznie pojmowane, jako świadome i działające w sposób zgodny z wolą.
w tworzeniu „symbolu pamięciowego”, jakim jest objaw histeryczny, całe kwantum afektu i całe znaczenie przemieszczone zostają z symbolizowanego na symbol, co nie zachodzi w normalnym myśleniu (zachodzi tylko wtedy, gdy nie jest ono w stanie uruchomić swoich normalnych obron – np. uwagi, unikania).
w przypadku wspomnienia urazu seksualnego:
naznaczenie wsteczne uwiedzenie
W pierwszym metapsychologicznym opracowaniu funkcjonowania psychicznego przez Freuda pojęcie Ja znowu odgrywa pierwszoplanową rolę.
w pracy Entwurf einer Psychologie Freud rozumiał funkcjonowanie Ja, jako zasadniczo hamujące.
system percepcji (W lub )
Freud opisywał Ja, jako „organizację” neuronów lub organizację wyobrażeń, którą charakteryzują liczne cechy:
torowanie wewnętrznych dróg skojarzeniowych w danej grupie neuronów.
stałe obsadzenie energią pochodzenia endogennego, tzn. popędowego
rozróżnienie pomiędzy częścią stałą, a częścią zmienną.
pierwotne procesy psychiczne – obsadzenie pragnienia aż po halucynację, maksymalny wzrost przykrości, pociągający za sobą pełne uruchomienie obrony.
wtórne procesy psychiczne – procesy możliwe jedynie dzięki dobremu obsadzeniu Ja, które panują nad pierwszymi.
pobudzenie endogenne – kolejno pochodzące z wnętrza ciała, potem – z wewnątrz aparatu psychicznego, wreszcie, jako zmagazynowane w Ja, definiowanym jako zbiornik energii: szereg kolejnych przybliżeń, które, gdy pominie się mechanistyczne schematy wyjaśniające, jakimi posługiwał się Freud i skłaniające do wyobrażania sobie Ja jako rodzaju urzeczywistnionej metafory organizmu.
Marzenia senne w pracy Freuda Die Traumdeutung.
Różne aspekty Ja:
jako czynnik obronny odnajdujemy częściowo w cenzurze. Cenzura jednak odgrywa tutaj rolę zakazującą, co nie pozwala utożsamiać jej ze złożoną organizacją, która jest zdolna do uruchamiania zróżnicowanych mechanizmów, jakie wg Freuda działają w konfliktach nerwicowych.
rolę łagodzącą i hamującą, jaką odgrywa Ja wobec procesu pierwotnego, odnajdujemy w systemie Św, tak jak funkcjonuje on w myśleniu w stanie czuwania. Należy jednak podkreślić różnicę, jaka zachodzi w tym względzie miedzy koncepcjami zawartymi w Entwurf… i Die Traumdeutung. System Św jest miejscem, w którym funkcjonuje proces wtóry, zaś Ja w pracy Entwurf… wywołało proces wtórny zgodnie ze swą własną organizacją.
Ja, jako organizacja libidinalnie obsadzona powraca wyraźnie, jako nośnik pragnienia snu, które jest, wg Freuda, motywem tworzenia marzenia sennego.
1900 – 1915 okres poszukiwań w zakresie pojęcia i Ja.
Freud opracował w 1900 roku model funkcjonowania aparatu psychicznego.
Zasada rzeczywistości.
badanie rzeczywistości Ja związane z przyjemnością Ja związane z rzeczywistością
Freud chciał wykazać istnienie „kompletnej” nerwicy dziecięcej u Człowieka od Szczurów i odkrył „popęd erotyczny i sprzeciw wobec niego, pragnienie (jeszcze nie przymusowe) i przeciwną mu (już przymusową) obawę, przykre uczucie i impuls do podejmowania działań obronnych”.
Z ekonomicznego punktu widzenia Ja trzeba uważać jako wielki zbiornik libido, zktórego to libido jest wysyłane do obiektów oraz, że jest on zawsze gotowy, aby przyjąć libido powrotem napływające od obiektów.
Ja nie jest ujmowane już jako jedyna upersonifikowana instancja wewnątrz psychiki. Pewne części mogą się oddzielić przez rozszczepienie, zwłaszcza instancja krytyczna bądź sumienie; część Ja staje naprzeciwko innej, osądza ją krytycznie, traktując ją jako obiekt.
Proces pierwotny i wtórny.
Ja jest w dużej części nieświadome.
świat
Ja
To
Ja można definiować jako prawdziwy narząd, który bez względu na porażki, jakie może ponosić, jest – jako reprezentant rzeczywistości – z zasady przeznaczony do tego, aby stopniowo opanowywać popędy.
Tak samo jak skóra jest powierzchnią ciała, tak też system Percepcja – Świadomość jest „powierzchnia” psychiki.
Słownik psychoanalizy
TO (ID):
jest to jedna z trzech instancji, wyróżnionych przez Z. Freuda w drugiej teorii aparatu psychicznego. To jest popędowym biegunem osobowości; jego treści, jako psychiczny wyraz popędów, są nieświadome, częściowo dziedziczne i wrodzone, częściowo wyparte i nabyte.
z ekonomicznego punktu widzenia To jest według Freuda głównym zbiornikiem energii psychicznej, natomiast z punktu widzenia dynamicznego wchodzi ono w konflikt z Ja i z Nad – Ja, które z punktu widzenia rozwojowego, są wynikiem jego różnicowania się.
Termin das Es wprowadzony został przez Freuda zapożyczony od Georga Groddecka, twierdził, iż jako pierwszy użył go Friedrich Nietzsche.
Termin To został wprowadzony przez Freuda w latach 1920 – 1923 wraz z dokonaniem przez niego rewizji jego pierwszej teorii aparatu psychicznego.
W pracy Ego i Id Freud podkreślał, że instancja wypierająca Ja i jej operacje obronne są także w dużej mierze nieświadome.
To jako wielki zbiornik libido i szerzej energii popędowej.
To jest chaosem.
Dualizm: popędów życia i popędów śmierci, zakładający, że właściwości te są zorganizowane wg dialektycznej opozycji.
Słownik psychoanalizy
Nad – Ja (SUPER EGO):
jedna z instancji osobowości, oparta przez Sigmunda Freuda, w drugiej teorii aparatu psychicznego. Rola Nad – Ja jest porównywana do roli sędziego lub cenzora wobec Ja.
funkcje wg Freuda:
sumienie
samoobserwacja
tworzenie ideałów
w klasycznym ujęciu Nad – Ja traktuje się jako spadkobiercę kompleksu Edypa; tworzy się ono przez interioryzację nakazów i zakazów rodziców.
niektórzy psychoanalitycy twierdzą, ze Nad – Ja powstaje wcześniej i dostrzegają działanie tej instancji już w fazach preedypalnych.
termin Uber – Ich został wprowadzony przez Freuda w pracy Ego i Id.
pojecie cenzury marzenia sennego.
wg Freuda: cenzura może działać w sposób nieświadomy.
wyrzuty sumienia w nerwicy natręctw nie muszą być świadome. nieświadome poczucie winy.
Freud wyróżnił w osobowości Nad – Ja część skierowaną przeciw innej części, a więc taką która nabiera dla podmiotu znaczenia
modelu
funkcji sędziego
w następstwie rozważań na temat urojeń bycia obserwowanym, melancholii patologicznej żałoby.
po raz pierwszy obejmuje on funkcje zakazu i ideału.
różnice w rozwoju między chłopcem a dziewczynką: kompleks Edypa:
|
chłopiec |
dziewczynka |
|
nieodwołalna groźba kastracji |
Kompleks kastracji przygotowuje grunt dla kompleksu Edypa zamiast go likwidować. Czas jaki pokonuje dziewczynka ten kompleks trwa długo, i zachodzi on w sposób niedoskonały. |
wg szkoły Melanii Klein Nad – Ja istnieje już w fazie oralnej, tworzy się przez introjekcję „dobrych” i „złych” obiektów, a dziecięcy sadyzm sięgający w tym okresie swojego apogeum powoduje go szczególnie okrutnym.