PSYCHOLOGIA

Psychologia

• początkowo dziedzina filozofii

• XIX w. - pierwsze laboratorium psychologiczne

• obecnie - nie ma jednoznacznej definicji psychologii

BEHAWIORYZM

• oparty na obserwacji

Ćwiczenie: Co robiła dr P. podczas zajęć?

• weszła

• przywitała się

• podała informacje dotyczące ankiet

• rozdała ankiety

• uśmiechała się

• patrzyła przez okno

• poprosiła o wypełnienie ankiet

• wyszła i wróciła

• chodziła po sali

• rozmawiała ze studentami

• mówiła

• gestykulowała

• przywitała się z panią mgr

• pożegnała się z grupą

• wyszła

Ćwiczenie: Co ja robię teraz?

• piszę

• mówię

• słucham koleżanek

• siedzę

• wyrzucam włos z ubrania

• trzymam rękę na nodze

• poprawiam włosy

• patrzę przed siebie

• podpieram głowę ręką

Ćwiczenie: Jak zachowuje się dziecko zahamowane?

• rzadko się odzywa

• nie opowiada o sobie

• często jest zgarbione, wciska głowę w ramiona

• unika kontaktów bezpośrednich

• unika kontaktu wzrokowego

• bawi się różnymi przedmiotami

• splata i rozplata ręce

• mało ruchliwe, raczej niemrawe

• mówi cicho, raczej nie odzywa się z własnej inicjatywy

• woli samotność niż towarzystwo

• w szkole - woli pisać niż mówić, ale nie lubi tematów tzw. „osobistych”

• gdy z kimś rozmawia, często nie patrzy w oczy, często rozgląda się wkoło
  lub patrzy w jakiś punkt przestrzeni

• raczej nie ma problemów z koncentracją

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW

Ćwiczenie: Jak skłonić gadatliwą żonę do powściągliwości języka?

Wzmocnienia pozytywne:

• gdy się nie odzywa, okazywać zainteresowanie

• znaleźć dla niej jakieś hobby

Wzmocnienia negatywne:

• zagłuszanie

• brak reakcji

• wyjście z pokoju

• naśladowanie, przedrzeźnianie

Ćwiczenie: Jak skłonić męża do sprzątania po sobie?

• uświadomić mężowi, że ma problem

• zwracać uwagę

• zrobić mu taki porządek, żeby niczego nie mógł znaleźć

• nie sprzątać mu, nie prać jego rzeczy

• wyrzucać rzeczy męża (np. za okno)

• konkretyzować polecenia (np. nie: posprzątaj bałagan, tylko: schowaj rzeczy do szafy, zanieś brudne ubrania do prania, schowaj dokumenty do szuflady itp.)

Ćwiczenie: Jak skłonić dziecko do nauki?

• poświęcać mu dużo uwagi

• rozwijać zainteresowania dziecka, wspierać go w jego zainteresowaniach

• zaopatrzyć w pomoce naukowe stosowne do preferencji dziecka

• ograniczyć czas na rozrywkę dziecka

• konsekwentnie trzymać się zasady, że na zabawę jest czas dopiero po odrobieniu lekcji i przygotowaniu się do zajęć szkolnych

• sprawdzać zadania domowe, zeszyty

Ćwiczenie: Jak radzić sobie z trudną młodzieżą?

• rozmowy

• wspólna płaszczyzna, wspólny język

• kompromisy

KARY I NAGRODY

Stosowanie kar i nagród niesie za sobą zawsze pewne ryzyko.

Kara powoduje:

• zerwanie więzi emocjonalnej

• stosowanie pewnych wybiegów, żeby uniknąć kary

SKINNER

Burrhus Frederic Skinner (1904-1990) - amerykański psycholog, jeden z twórców
i najważniejszych przedstawicieli behawioryzmu, rozwijał teorię warunkowania instrumentalnego, profesor Harvardu.

• alternatywa kary:

• postawa zezwalająca

• mejentyka

• kontrolowanie

• tworzenie zależności od rzeczy

• manipulacja umysłami

• wzmocnienia pozytywne i negatywne

POSTAWY NAUCZYCIELA

1. Nauczyciel najemca, najemnik - ma nauczyć, za to mu płacą uczeń pasywny

2. Nauczyciel nadzorca - kieruje się dyscypliną uczeń buntownik

3. Nauczyciel mistrz - twórczy, podnoszący uczeń rekordzista (tj. chce być lepszy)

Potrzebna jest odpowiednia strategia dozowania kar i nagród.

Metoda kolejnych przybliżeń

Ćwiczenie: Jak nauczyć dziecko wypróżniania do nocnika? (Trening czystości)

• latem - nie zakładać pieluchy

• wmawianie dzieciom, że pieluszka jest niedobra, że śmierdzi

• uczenie dziecka, że ma mówić, kiedy chce się załatwić

• nocnik z pozytywką

• nagradzanie dziecka, kiedy zachowuje się w sposób przez nas oczekiwany

• dezaprobata, gdy dziecko załatwi się nie do nocnika

Ćwiczenie: Uczenie dziecka rysowania linii falistej.

• narysowanie granic:

• potem rysujemy granice coraz węższe

• następnie:

• aż do:

Ćwiczenie: Rozwiązać następujący problem - dziecko panicznie boi się ruchu
ulicznego

Można tu zastosować metodę desensibilacji - ustala się hierarchię sytuacji lękowej.

• rozmowa o bezpiecznym poruszaniu się po ulicach

• omówienie zasad poruszania się pieszych (sygnalizacja świetlna, przejścia dla pieszych itp.)

• wzmocnienie rozmowy piosenkami o ruchu ulicznym, odpowiednimi wierszykami lub bajkami

• pokazanie ruchu ulicznego

• bezpośredni udział w ruchu ulicznym

• najpierw w miejscu o małych ruchu

• stopniowo w coraz bardziej ruchliwe miejsca

PSYCHOANALIZA

Psychoanaliza służy indywidualnemu rozwojowi.

Sytuacja: Nauczyciel musi wybrać kilku uczniów. Jeżeli ich nie zna, o tym, kogo wybierze, zadecyduje podświadomość.

Podglądanie - wynika z chęci zobaczenia czegoś, czego ktoś sam nie doznał.

Ciągi skojarzeń - zwracanie uwagi na to, przy jakim temacie ktoś milknie, nie chce się wypowiadać, ma jakieś zahamowania.

Terapie skierowane na ciało:

• co czujesz w rękach, nogach itp.

• podstawowym emocjom towarzyszy konkretna postawa, gesty itp.

• obszary, w których się nic nie czuje → są wyparte na pewne emocje

• każdy ma swój „pancerz emocjonalny”

Jung

• badał serie snów

• metoda aktywnej wyobraźni

• podany element → podawanie skojarzeń → tworzenie otoczki znaczeń

Ćwiczenie: Znajdź archetyp koleżanki (kolegi) siedzącej (-ego) obok.

Adler

• wspomnienia wczesnodziecięce

Ćwiczenie: Na podstawie pierwszego, najdalszego wspomnienia z życia danych
osób, spróbuj określić, kim są teraz.

1. Agnieszka: pierwsze wspomnienie w wieku lat 1,5 - kanapka, w wieku lat 3 - pobyt na wsi, spódnica z falbankami, trzęsawisko.

2. Kamila: ok. 2,5-3 l. - przeprowadzka, zamknęła się w łazience, miała problem z wyjściem stamtąd, ale się nie bała.

3. Marek: do ok. 40 roku życia miał powtarzający się sen, że goni go wojsko.

4. Bartek: 3 l. - nadział się na kosiarkę, bardzo płakał, myślał o gorączce, pobyt w szpitalu.

5. Andrzej: 10 miesięcy - okręt, 4 lata - statek.

6. Beata: rysowanie, spacery nad Odrą z tatą i siostrą, balkon, tapczan.

Odpowiedzi:

1. Jest rehabilitantką i żoną pana nr 5.

2. Pewna siebie, żywa, otwarta, aktywna, spostrzegawcza, opanowana, spostrzegawcza, potrzebuje kogoś, komu może zaufać, ma wyobraźnię. Jest nauczycielką j. polskiego.

3. Jest prawnikiem.

4. Jest naukowcem.

5. Jest dyrektorem sieci telefonii komórkowej.

6. Ma wykształcenie prawnicze.

Freud - psychoanaliza

• część teoretyczna

• filozofia człowieka - miejsce człowieka jest w społeczeństwie

• część praktyczna

• psychoterapia - leczenie rozmową → negocjacja „ja”

• przeniesienie (pożądanie)

• kontrprzeniesienie (nie jest pożądane, pogłębia nerwice) - przeniesienie emocji z lekarza na pacjenta.

• hipnoza (przeżywanie w stanie uśpienia)

• metoda wolnych skojarzeń

Można leczyć człowieka tylko wtedy, kiedy on sam tego chce.

Czasem osoba może korzystać ze swej choroby. Przyzwala jej się na nią.

Często najważniejsze jest to, czego się nie mówi, niż to, co się mówi.

Religia - zaangażowanie intelektualne i emocjonalne.

• potrzebna, ale mało skuteczna w terapii

• zakaz wizerunków Boga

• moralność bardzo ważna; motywowanie wiarą → satysfakcja

• oparta na wyrzeczeniu się popędu

TYPY TEMPERAMENTU

Melancholik:

• nietowarzyski

• pesymista

• zamyślony

• sztywny

• bezczynny

• lękliwy

• apatyczny

Sangwinik:

• towarzyski

• uzewnętrznia się

• gadatliwy

• wrażliwy

• optymista

• żywy

• beztroski

• aktywny

Choleryk:

• agresywny

• chwiejny

• wybuchowy

• zmienny

• drażliwy

• impulsywny

• lekkomyślny

• władczy

Flegmatyk:

• bierny

• ostrożny

• poważny

• lubi spokój

• opanowany

• rzetelny

• powolny

• stały w usposobieniu

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA

Człowiek jako badacz.

Ćwiczenie: Jak poderwać mężczyznę?

• bezbronna kobieta potrzebuje pomocy

• silna, zaradna kobieta, która zajmie się maminsynkiem

• przeprowadzamy ankietę z mężczyzną, wywiad itp. → zbliżenie zainteresowań (ok. 90% skuteczności)

• propozycja wprost

Kelly

• człowiek jako byt aktywny

• postulat konstruktywności

• postulat indywidualności

• postulat organizacji

• postulat dychotomii

Temperament - część osobowości uaktywniająca się jeszcze w okresie płodu.

• są to reakcje na bodźce zewnętrzne

Temperament trudny:

• nieregularny rytm biologiczny

• tendencje do wycofywania się w reakcji na bodźce

• bardzo powolne przystosowanie się lub niemożność przystosowania się
  do nowej sytuacji

• przejawianie negatywnych emocji (bunt, niechęć)

• duża intensywność reakcji

• duża łatwość dekoncentracji

Ujawnienie tych cech we wczesnym dzieciństwie daje wysokie prawdopodobieństwo, że w późniejszym życiu będzie taka osoba miała problemy z przystosowaniem.

Jung - stworzył pojęcia intro- i ekstrawertyzmu.

ROZWÓJ MYŚLENIA U DZIECI

Koncepcja Piageta

1. Stadium psychosensoryczne - 0-2 lat

• to, co odnosi się do ruchów i zmysłów

• do 4. miesiąca - aktywność skierowana na własne ciało

• interesowanie się światem zewnętrznym - chwytanie przedmiotów

• koniec tego okresu - świadomość stałości przedmiotu

2. Stadium myślenia przedoperacyjnego

1. Okres przedpojęciowy - 2-4 r. życia

• posługiwanie się symbolem i znakiem

2. Okres wyobrażeń przedoperacyjnych - 4-7 r. życia

• egocentryzm - dziecko patrzy na wszystko ze swego punktu widzenia

• koncentrowanie się tylko na jednej cesze

• nieodwracalność - pokonawszy pewne etapy rozumowania, nie potrafi wrócić do pierwotnego etapu

3. Okres operacji konkretnych - 7-11 r. życia

• system zorganizowanych symboli, ale są one oparte na konkretach

• wnioskowanie oparte na doświadczeniach

• przeważa opis

4. Okres operacji formalnej - od 12 r. życia

• myślenie logiczne, dedukcyjne

NADPOBUDLIWOŚĆ

• mikrouszkodzenia w mózgu

• za dużo bodźców

• dziecko ma np. za dużo zabawek, a nie ma jednej ulubionej

• cechy:

• nadpobudliwość ruchowa

• przesadne reakcje w sferze emocjonalnej

• przerzutność uwagi

• tylko ok. 25% dzieci nadpobudliwych potrafi usiedzieć spokojnie przez minutę

ROZWÓJ MOWY

Ćwiczenie: Co czujesz, gdy patrzysz na ten rysunek? Kto go rysował?

• wiek

• nastrój

• płeć

• charakter

• temperament

• cechy pozytywne

• jakie sprawia kłopoty?

• cechy formalne

Ćwiczenie: Na podstawie opowiadania napisanego przez dziecko określ,
co w pisaniu tego dziecka jest dobre (formułowanie myśli, dobór słów
itd.).

Rozwój mowy rozpoczyna się już w okresie prenatalnym (rozwój aparatów słuchowych i mowy; pamięć słuchowa).

Po narodzinach - krzyk dziecka; dziecko rozpoznaje głos matki.

Zróżnicowanie płaczu (płacz - komunikat).

3-6 miesiąc życia - gurzenie (dzieci głuche też gurzą).

Od 6. miesiąca życia - gaworzenie (sylaby, nieudolne naśladowanie tego,
co słyszy).

Ok. 1. roku życia - rozumie podstawowe polecenia, pierwsze wyrazy.

W 2. roku życia - własny język, pierwsze zdania.

3-7 r. życia - mowa dziecięca, wszystkie głoski potrafi wymówić, czasem nieco sepleniąc.

Ćwiczenia z dziećmi

• dmuchanie piłeczki

• dmuchanie na świecę tak, by jej nie zgasić

• dwie osoby dmuchają piłeczkę z dwóch stron

• sprawdzanie, czy dziecko słyszy i rozróżnia głoski (np. sz i cz)

• zaznaczanie obrazków, na których pojawiają się pojęcia, w których brzmieniu występuje dana głoska

PATOLOGIA

1. Zaburzenia nerwicowe

• zaburzenia funkcjonalne

• przyczyny - nieświadome konflikty

• zespoły nerwicowe - nerwice

• lękowe

• obsesyjne

2. Zaburzenia osobowości i zachowania

• osobowość aspołeczna (psychopatie)

• osobowość paranoiczna (nadmierna wrażliwość, mania prześladowcza)

• osobowość schizoidalna (izolacja)

• hazard (skrajny)

• transseksualizm

3. Zaburzenia nastroju

• manie

• depresja

• decyzje nieadekwatne do sytuacji

• słowotok

• często przemiennie - manie i depresje

4. Schizofrenia

• omamy

• urojenia

---