UKŁAD ODDECHOWY

1. NOS

a) Nos zewnętrzny:

- grzbiet nosa zaczyna się u nasady, a kończy wierzchołkiem;

- otwory nozdrzy przednich, które prowadzą do jamy nosowej, zakończonej nozdrzami tylnymi, które otwierają się do jamy gardła;

- jama nosowa - pozostaje w połączeniu bezpośrednim lub pośrednim z zatokami przynosowymi;

- nozdrza przednie przedzielone są przegrodą nozdrzy, która przechodzi w przegrodę nosową prawdziwą.

b) Nos wewnętrzny:

- chrząstki nosa;

- jama nosowa, która wyścielona jest błoną śluzową, a w okolicy oddechowej występują gruczoły nosowe. Druga okolica, zwana okolicą węchową jamy nosowej położona jest w odcinku tylno-górnym i związana jest z narządem lemieszowo-nosowym;

- małżowiny nosowe - są wysunięte ku przodowi i dzielą się na 4 części: przewód nosowy dogrzbietowy, środkowy, dobrzuszny, wspólny;

- zatoki przynosowe - są to jamy powietrzne, zmniejszające ciężar głowy i zwiększające obszar przyczepu mięśni. Są to następujące zatoki: szczękowa, czołowa, łzowa, podniebienna, klinowa.

2. KRTAŃ.

Krótka, chrząstkowo - błoniasta umięśniona rura.

a) Chrząstki krtani:

- tarczkowa;

- pierścieniowata;

- nagłośniowa;

- nalewkowate.

b) Więzadła krtani:

- tarczowo - nagłośniowe;

- pierścienno - tarczowe;

- przedsionkowe;

- głosowe;

- pierścienno - nalewkowe.

c) Mięśnie krtani:

- pierścienno - tarczowy;

- przedsionkowy;

- głosowy;

- tarczowo - nalewkowy;

- nalewkowy;

- pierścienno - nalewkowy.

d) Jama krtani:

- przedsionek;

- szpara przedsionka;

- głośnia.

3. TCHAWICA.

Jest to rura o dość sztywnej ścianie wspartej rusztowaniem chrzęstnym. Chrząstki o kształcie półksiężycowatym połączone są więzadłami.

4. OSKRZELA.

Dzielą się na główne prawe i lewe, te zaś na płatowe, segmentowe, oskrzeliki oddechowe oraz końcowe, które zakończone są pęcherzykiem płucnym. Mają podobną budowę do tchawicy, posiadają tylko dodatkowo grudki chłonne.

5. PŁUCA.

Narząd parzysty, prawe płuco składa się z trzech płatów, a lewe z dwóch płatów, gdzie wystepuje charakterystyczny odcisk serca. Płuca posiadają szczyt i podstawę, wnękę przez którą wchodzą naczynia krwionośne oraz oskrzela. Płuca posiadają powierzchnię przeponową, przyśrodkową i powierzchnię żebrową. Nie są unerwione. Ich pracę wspomagają mięśnie oddechowe (przepona i międzyżebrowe zewnętrzne). Przy wysilonym oddychaniu uruchamiają się mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne oraz proste brzucha. Płaty płuc dzielą się na segmenty. Płuca leżą w opłucnej. Występują w jamie opłucnowej.

Ssaki posiadają płuca typu pęcherzykowatego. Pęcherzyki tworzą gronka, każdy pęcherzyk otoczony jest naczyniem krwionośnym. Posiada jednowarstwowy nabłonek płaski i naczynie włosowate do niego przylega, które również posiada nabłonek płaski. Czasem te nabłonki się miejscowo zrastają. W środku pęcherzyka znajduje się substancja, która zapobiega zlepianiu się pęcherzyka (surfaktant).

6. FIZJOLOGIA UKŁADU ODDECHOWEGO.

Oddychanie dzielimy na trzy etapy:

I. Wprowadzenie i usunięcie gazów oddechowych.

- wdech - jest to akt czynny, polegający na rozkurczu mięśni oddechowych, opadnięciu przepony, co zwiększa objętość klatki piersiowej, powodując zwiększenie ciśnienia ujemnego, a co za tym idzie, powietrze zostaje zasysane do płuc.

- wydech - jest to akt bierny, gdzie następuje skurcz mięśni oddechowych, podniesienie przepony, zmniejszenie objętości klatki piersiowej, która uciskając na płuca powoduje wypchnięcie powietrza.

II. Wymiana gazowa.

Odbywa się na zasadzie różnicy stężeń gazów pomiędzy pęcherzykiem płucnym, naczyniem krwionośnym a tkanką.

III. Transport gazów oddechowych.

Łączenie gazów z hemoglobiną.

7. REGULACJA NERWOWA UKŁADU ODDECHOWEGO.

Przepływająca krew przez naczyna krwionośne szyjne powoduje, że bazoreceptory wrażliwe na stężenie CO2 pobudzają ośrodki nerwowe w rdzeniu kręgowym. One z kolei wysyłają impuls do zakończeń nerwowych, znajdujących się w pęcherzyku płucnym. Pęcherzyk płucny ulega rozciągnięciu, co daje nam sygnał dla ośrodka oddechowego w rdzeniu kręgowym, że powinien nastapić wydech.

UKŁAD WYDALNICZY.

1. Nerka jest to narząd parzysty, leżący pozaotrzewnowo. Ma kształt fasoli, z wyjątkiem u konia - sercowaty, a u bydła - nieregularny owal. Nerka posiada powierzchnię dogrzbietową i dobrzuszną oraz brzeg boczny i przyśrodkowy. Następnie biegun doczaszkowy i doogonowy, wnękę i zatokę wnękową. Nerki leżą na prawo lub na lewo w okolicy lędźwiowej od płaszczyzny przyśrodkowej.

Nerka otoczona jest torebką zbudowaną z dwóch części: tłuszczowej i włóknistej. Pod torebką występuje:

- kora nerki, która dzieli się na: warstwę korową (kłębuszki nerkowe) i podkorową (słupy nerkowe) oraz

- rdzeń - piramidy nerkowe zakończone brodawkami.

Nefron.

2. Nerka u mięsożernych ma różną wielkość i ciężar:

- psy: 40 - 60g i wykazują asymetrię,

- koty: 8 -15g, też asymetryczne.

Torebka tłuszczowa reaguje na stan odżywienia. Rdzeń i kora są widocznie zróżnicowane. Są to nerki jednobrodawkowe, gdzie występuje brodawka rzekoma. Miedniczka nerkowa posiada zachyłki, cewka moczowa u psa ma grubą mięśniówkę.

Nerki świni - są wielobrodawkowe, gładkie, ważą od 200-280g, dobrze odżywione mają grubą torebkę, kora jest grubsza niż rdzeń. Piramidy tworzą pojedyncze lub skupione brodawki w ilości od 2-5. Miedniczka jest podzielona, do której wchodzą kielichy (8-12), pęcherz jest jajowaty.

Nerka przeżuwaczy.

Wielobrodawkowe, pobrużdżone, lewa nerka przesunięta w prawo przez żwacz, ważą od 1,2 do 1,5 kg. Bruzdy podzieliły nerki na 12 - 25 nereczek. Występuje 18 - 22 brodawek. Brak miedniczki nerkowej, moczowód jest rozgałęziony, pęcherz jest jajowaty.

Nerka konia.

Jednobrodawkowa, gładka, lewa waży 425 - 780g, a prawa 480 - 840g. Dobrze widoczna kora, cewka klaczy jest krótsza (6-8 cm).

3. Miedniczka nerkowa jest rozszerzona w postaci spłaszczonego zbiornika, obejmuje brodawkę (jednobrodawkowe) lub tworzy kielichy nerkowe (wielobrodawkowe). Kielichy dzielą się na większe i mniejsze.

4. Moczowody.

Narząd parzysty biegnący od nerki, aż po pęcherz moczowy, jego światło jest pofałdowane.

5. Pęcherz moczowy.

U samców poniżej odbytnicy, a u samic pod pochwą. Zbudowany jest z dna, trzonu i szyjki.

6. Cewka moczowa.

Dzieli się na trzy części:

- ujście cewki moczowej wewnętrznej,

- cewka moczowa właściwa,

- cewka moczowo-płciowa.

Cewka żeńska otwiera się do przedsionka pochwy.

7. Mechanizm powstawania moczu.

Ma trzy etapy:

a) filtracja kłębuszkowa

- zachodzi w kłębuszkach nerkowych. Tętniczka doprowadzająca ma większą średnicę od tętniczki odprowadzajacej, dzięki czemu krew przepływająca przez naczynia włosowate ma wysokie ciśnienie. Ciśnienie to jest wyższe od ciśnienia panującego w torebce Bowmana. Dzięki temu z osocza zostaje przefiltrowana krew. W naczyniach krwionośnych pozostają tylko elementy morfotyczne krwi oraz duże cząstki związków chemicznych np. białka.

- powstaje mocz pierwotny, który składem przypomina osocze (woda, glukoza, aminokwasy, witaminy, mocznik, sole mineralne)

b) resorpcja kanalikowa (wchłanianie zwrotne)

Proces przebiega w kilku stadiach:

I. W kanalikach I-rzędowych zachodzi aktywna resorpcja glukozy, aminokwasów, jonów sodu, potasu, wapnia i magnezu oraz bierny transport jonów chloru z moczu pierwotnego do naczyń włosowatych.

II etap - w pętli Henlego odbywa się zagęszczenie moczu poprzez resorpcję 90% zawartej w nim wody. Przenika ona z powrotem do krwi.

III etap - w zależności od zapotrzebowania organizmu dodatkowa resorpcja wody może zachodzić w kanalikach krętych II rzędu.

c) sekrecja kanalikowa (wydzielanie)

W kanalikach II rzędu może dochodzić do dodatkowego wydzielania do moczu takich substancji jak hormony, leki, jony wodoru lub niektóre sole mineralne. W konsekwencji powstaje mocz ostateczny w ilości 1,5l na dobę.

8. Kontrola pracy nerek.

a) Receptory osmotyczne - znajdują się w podwzgórzu i rejestrują obniżenie zawartości wody we krwi. Gdy to zaistnieje, zaczynają stymulować komórki podwzgórza do syntezy i wydzielania wazopresyny (hormon antydiuretyczny). Hormon ten poprzez przysadkę mózgową dostaje się do krwi. Zwiększa on przepuszczalność błony kanalików krętych dla wody, czyli umożliwia resorpcję. Powoduje to zmniejszenie objętości moczu.

b) Czynniki hamujące wydzielanie wazopresyny:

- duża ilość przyjmowanych płynów,

- duża objętość krwi,

- małe stężenie sodu we krwi,

- alkohol we krwi.

Te wszystkie czynniki powodują zmniejszenie się resorpcji wody, a zwiększenie ilości wydalanego moczu, poprzez spadek stężenia wazopresyny.

c) Czynniki wywołujące wydzielanie wazopresyny:

- mała ilość przyjmowanych płynów,

- mała objętość krwi,

- duże stężenie jonów sodu we krwi,

- nikotyna i morfina we krwi.

Powodują zwiększenie się resorpcji wody, a zmniejszenie ilości wydalanego moczu poprzez wzrost stężenia wazopresyny.

d) Czynniki wywołujące wydzielanie aldosteronu:

- mała objętość krwi,

- odpowiednia ilość hormonów produkowanych przez nerki (renina).

Wzrost aldosteronu powoduje zwiększenie resorpcji wody i jonów sodu. Zostaje przywrócona właściwa objętość krwi.

UKŁAD KOSTNY

1.Rodzaje kości:

a) kości płaskie - mają na dwóch płaskich powierzchniach kilka blaszek tkanki zbitej, a między nimi warstwę istoty gąbczastej.

b) kości długie - mają trzon z tkanki zbitej, a nasady z tkanki gąbczastej. Wnętrze trzonu może być puste, wypełnione powietrzem lub szpikiem.

c) kości krótkie - mają budowę gąbczastą, a na powierzchni jedną lub kilka blaszek istoty zbitej.

2. Kości skórne, pokrywowe wtórne.

a) powstają z mezenchymy blisko powierzchni ciała, w skórze właściwej. Tworzą szkielet zewnętrzny, skórny lub budują kości czaszki i obręczy kończyn górnych (kości płaskie).

3. Kości chrzęstne, zastępcze pierwotne.

a) budują szkielet wewnętrzny u zarodków i młodocianych organizmów. Powstaje jako stadium przejściowe stanowiąc miniaturę szkieletu ostatecznego.

4. Podział elementów szkieletowych.

a) szkielet skórny - struktury kostne (łuski, płyty, pancerz)

b) szkielet wewnętrzny - jest położony głębiej i dzielimy go na somatyczny i wiscelarny.

c) szkielet wiscelarny - szkielet związany z gardzielą przewodu pokarmowego, podpierający szpary skrzelowe, szczęki i kostki słuchowe.

d) szkielet somatyczny - reszta szkieletu, dzieli się na osiowy i kończynowy.

Połączenia między elementami szkieletu.

1. Stawy pełne:

a) więzozrost - rolę łączącą spełnia tkana łączna włóknista lub sprężysta,

• więzozrost zwykły - wyrostki kolczyste - więzadło nadkolcowe

• szew - sztywne połączenie kości czaszki

• więzozrost sprężysty - kręgi szyjne do okolicy potylicznej

b) chrząstozrost - rolę łączną spełnia tkanaka chrzęstna włóknista (tarczki międzykręgowe, spojenie łonowe, połączenie nasady z trzonem kości długich u osobników młodych).

c) kościozrost - połączenie między kośćmi - skostnienie, zrastanie z wiekiem.

2. Stawy jarzmowe:

a) budowa

b) klasyfikacja:

• staw kulisty - (u kopytnych jest w jednej płaszczyźnie)

• staw owalny (dwuosiowe, przywodziciel, odwodziciel, zginanie, prostowanie)

• staw zawiasowy (jednoosiowy, między palcami i kopytami zawiasowy ścisły)

• staw obrotowy - występuje między dźwigaczem a atlasem.

• staw płaski - w nadgarstku i kościach stępu.

Kręgosłup.

1. RYBY

Kręgosłup jest chrzęstny, składa się z dwuwklęsłych kręgów. Pierwszy jest połączony z kością potyliczną, 2 - 4 narząd Webera (pomost łączący ścianę pęcherza pławnego z uchem wewnętrznym), 1- 3 kręgi ogonowe (urostyl).

2. PŁAZY

Kręgosłup skostniały składający się z 9 przodowklęsłych kręgów. Dzielimy na odcinek szyjny ( 1 - dźwigacz), tułowiowy (7), krzyżowy (1) i ogonowy (urostyl - zlanie kręgów ogonowych, 200). Między kręgami występują resztki struny grzbietowej.

3. GADY

Kręgosłup skłąda się z kręgów przodowklęsłych. Dzielą się na odcinki: szyjny (8 - dźwigacz i obrotnik), piersiowo-lędźwiowy (22 - 5 piersiowy, 17 - lędźwiowy), krzyżowy (2 połączona z miednicą) , ogonowy (wiele).

4. PTAKI

Kręgosłup składa się z kręgów tyłowklęsłych, dzieli się na odcinki: szyjny (9 - 25 długi, ruchliwy i wygięty esowato), piersiowy (3 - 10 mogą być zrośnięte ze sobą i kością krzyżową), lędźwiowo - krzyżowy (9 - 22 zrośnięte ostatnie piersiowe, lędźwiowe i 2 ogonowe w kość krzyżową), ogonowy (zrośnięty pygostyl).

5. SSAKI

Kręgi odzielone tarczkami. Odcinek szyjny (7 - syreny i leniwce - 6, łuskowce i niektóre leniwce - 8, u wielorybów i syren zrastają się). Odcinek piersiowy (9 - 25), odcinek lędźwiowy (2 - 9), odcinek krzyżowy (1 - 13, tworzą kość krzyżową najczęściej z 1 - 3 wraz z ogonową, która łączy się z miednicą), ogonowy (49 - 2,3 zrośnięte).

Klatka piersiowa.

1. RYBY - żebra dolne i górne, brak mostka.

2. PŁAZY - żebra krótkie i nie sięgają do mostka, mostek występuje w postaci chrzęstnej płyty ściśle związanej z obręczą barkową. U beznogich w formie pręta skostniałego, a u bezogonowych brak.

3. GADY - żebra występują w odcinku piersiowym, pierwsze łączą się z mostkiem tworząc klatkę piersiową. Żebra składają się z trzech odcinków połączonych stawami. Pozostałe łączą się z mostkiem za pomocą pozostałych, a ostatnie są wolne. Mostek występuje w postaci płyty, zwykle chrzęstnej, czasem zwapniałej, zakończony wyrostkiem mieczykowatym.

4. PTAKI - żebra posiadają haczyki, skostniałe w postaci taśm, mostek silnie skostniały, z przodu połączony obręczą barkową, posiada silnie zrośnięty grzebień, nieloty - brak.

5. SSAKI - żebra są dwuczęściowe (przymostkowa - chrząstka sprężysta), mostek (rękojeść,trzon, wyrostek mieczykowaty).

Czaszka.

1. RYBY - trzewioczaszka (kości zastępcze i pokrywowe) i mózgoczaszka (kości czaszki pierwotnej, czaszka chrzęstna, czaszka wtórna skórna).

2. PŁAZY - czaszka zbudowana jest z kości pokrywowych, a zastępczych jest niewiele, niektóre okolice pozostają chrzęstne. Czaszka posiada 2 kłykcie potyliczne.

3. GADY - zbudowana z licznych kości, przy czym wystepuje tu sklepienie z kości pokrywowych, leżących na zewnątrz od czaszki pierwotnej. Chrzęstna zostaje tylko okolica węchowa i częściowo słuchowa. Czaszka posiada jeden kłykieć potyliczny. U węży nie posiada wielkich łuków skroniowych oraz zanika jama i błona bębenkowa. Ma ruchome połączenie kości szczęk związanych z kośćmi podniebienia, skrzydłowych, poprzecznych i łuskowatych. Żuchwa prawa i lewa nie są zrośnięte w jedną całość.

4. PTAKI - czaszka jest bardzo lekka i silnie spneumatyzowana, u dorosłych kości puszki zrośnięte tak, że tworzy się jednolite sklepienie pozbawione szwów. Kości są cienkie, czaszka posiada jeden kłykieć potyliczny.

5. SSAKI - mała ilość kości, dzięki zlewaniu się ich po kilka w jedno, kości połączone są ze sobą szwami kostnymi, które u wielu zwierząt na stałe zanikają. Jedynie stekowce i nietoperze nie mają szwów. Wielkość mózgoczaszki zależy od rodzaju mózgu.

---