WYKLAD 7. Semestr zimowy

Narządowe zmiany powodowane przez trucizny i niedobry żywieniowe.

Narzadowe zmiany i mechanizm zmian pod wpływem trucizn.

1. Trzy formy trujacego dzialania łubinu.

a). zatrucie łubinem szczególnie słodkim jest bardzo rzadkie, ale pod wplywem zawartych alkaloidów w łubinie takich jak: lupinina, spakulatyna, i lupinidyna. Łubin może powodowac zatrucia z objawami z ukł. nerwowego oraz np. zapaścią naczyniową.

b). LUPINOZA- spowodowana pasożytniczym grzybkiem na łubinie, powodujacym lupinoze u zwierząt. Wystepuje on rowniez na tym słodkim łubinie, ktory jest nie trujący, ale ze względu na obecność tego grzybka powoduje objawy: obłąkanie, szaleństwo, ataksja nerwowa i zejscie szczególnie u owiec. Grzybek ten produkuje mykotoksynę.

c). U bydla SYNDROM KRZYWYCH CIELĄT. Objawy: scoliosis, kifosis,tortikolis(skręcenie szyji),arthrokyfosa(skręcenie stawów).spowodowane spożywaniem przez matki łubinu nawet tego słodkiego(też ma te 3 alkaloidy)który ma również anakaryne i inne substancje o działaniu teratogennym(potworkowatość w okresie płodowym).

2. Ołów

Trujace dzialanie olowiu na:

a). ukl. nerwowy

b).ma dzialanie hypoplastyczne na szpik (różne postacie anemii) i u psów . poikilocytoza (różny kształt krwinek) i anizocytoza (różna wielkość krwinek).

c). powoduje anemię,

- anemia responsywna ( szpik odpowiada przez pojawienie sie we krwi retikulocytów, które mogą łatwo się rozpadać). W odróżnieniu od niej występuje anemia aplastyczna nie spowodowana działaniem olowiu i występujaca przy chorobach szpiku ( w obrazie krwi nie ma retikulocytow). Są trzy główne odjawy wszystkich anemii: spadek ilości krwinek, spadek hematokrytu i spadek hemoglobiny.

d). działanie na układ kostny:w nasadzie dalszej kości śródręcza i kości palców psa wystepują charakterystyczne przejaśnienia ( objaw patognomoniczny zatrucia ołowiem).

3. Sulfonamidy

a). głównie działanie nefrotaksyczne: u bydła sulfonamidy odkładaja się w kanalikach nerkowych (żółte zabarwienie) i na przekroju pośmiertnie w nerce kanaliki nerkowe promieniście ułożone, a w nich kryształki np. sulfatiazolu (objaw patognomoniczny).

4. Fosfor

a). głównie działanie hepatotoksyczne: u psa watroba jasna, blada (ob. patognomoniczny).

5. Fluor

a). FLUOROZA na tle zatruc powodowanych oparami z hut aluminium i fabryk fosforanu. Charakterystyczne objawy to: u bydla tzw. centkowane siekacze, czyli ubytki w szkliwie. Inne gatunki też narażone na zatrucia.

b). HYPEROSTOSA: fizjologicznie kość śródręcza gładka a przy zatruciu fluorem prócz ubytków na siekaczach na śródręczu pojawiaja się narośla kostne (ob. patognomoniczny).

6. Rtęć

ubocznym efektem działania organicznych zwiazków rteci są zatrucia (czerwona maść zawierajaca rtęć na stany zapalne kopyta).

a).Objawy z układu nerwowego szczególnie u świń zmiany w obrębie obręczy miednicznej i niedowład kończyn.

7. Warfaryna ( ma kumarol)

zatrucia warfaryną zachodzą w bólach, zaburzenia krzepnięcia, w obrazie sekcyjnym krwotoczny stan zapalny móżdżku. Falfaryna to trucizna koagulacyjna.

Dzialanie trucizn na poszczegolne narzady i układy

1. Hepatotoksyczne dzialanie.

a). Wyka: u ludzi powoduje stan(FAWIZM) gdzie dochodzi do uczuleń i silnych krwawień z powodu wyzwalania przez pyłek wyki podatności genetycznej na pękanie krwinek u określonych osobników (DOCHODZI DO ANEMII). Podatność genetyczna polega na defekcie dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej i zmniejszenia jej ilośći (dehydrogenaza odpowiada za powstanie zredukowanego glutationu w krwinkach a on stabilizuje hemoglobine i aktywność krwinki). Dodatkowo wyka służy do wzbogacenia gleby w białko. U zwierząt powoduje zatrucia bowiem w okresie kwitnienia wzrasta w niej ilość kwasu pruskiego i skarmianie wyką powoduje żółtaczke, zaburzenia pokarmowe tzw. fagalne ( ślinotok, biegunka, wymioty, bóle brzucha- pobudzenie układu przywspółczulnego)

b). Glony. mają alkaloidy hamujące esterazę cholinową (ob. fagalne).

2. Nefrotoksyczność

Nefrotoksyczność charakteryzuje sie spadkiem wielkośći filtracji kłębuszkowej, złuszczaniem nabłonka w kanalikach krętych bliższych i dalszych, zaburzeniami w gospodarce wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej.

a). sulfonamidy (dodatkowo powodują zmiany skórne- fotouczulenie i keratogenne działanie- łuszczenie nabłonka)

b). szczawiany (rabarbar)

c). glikol etylenowy (rozkładany przez dehydrogenazę alkoholową do szczawianów i działa jako toksyna).

d). hipokalcemia (brazowy mocz i kał, depresja i polidypsja)

3. Kardiotoksyczność (toksyny niewydolności serca)

Niewydolność serca to stan końcowego zniszczenia nieodwracalnego serca (serce przedagonalne) w nastepstwie różnych chorób. Dzialanie trucizn na serce może przebiegać różnymi drogami:

a). jako trucizny naśladujące naparstnice lub środki z grupy atropina np. skopolamina.

b). w przypadku przedawkowania selenu lub jego nadmiernej kumulacji w roślinach. Normalinie selen stosowany jako lek przy mięśniochwacie, ochwacie, osłabieniach mięśni, chorobach metabolizmu. Jego przedawkowanie lub nadmiar w roślinach powoduje zatrucia szczególnie duża akumulacja w astrach, wyka mleczna i astragallusie. Objawy: ostra zastoinaowa niewydolność serca, atonia przewodu pokarmowego, u owiec fitogenne zatrucie powoduje nagłą śmierć, u świń porażenie, krwawienie, zastój krwi w racicach i porażenie nerwów brzusznych rdzenia.

c).arsen.

4. Substancje powodujace intensywne krwawienia,

a). kumarol ( lek antykoagulacyjny w chorobach hyperzakrzepowych tzw. hyperkoagulopatiach), głównie u ludzi powoduje ostre krwawienia. U bydła, owiec i królików antykoagulacyjne działanie dikumarolu, obecnego w słodkiej czerwonej koniczynie (dikumarol jest silnym antagonista witaminy K, pod wpływem której dochodzi w wątrobie do syntezy czynników krzepnięcia krwi: 2,5,7,9,11,12,13, bialka C i F oraz plazminogenu).

Witamina K wyst. w trzech formach:

-K1: filochinon(chinokwinon?), wyst. w roślinach

-K2: menachinon(menakwinon?), w przewodzie pokarmowym, produkowana przez bakterie

-K3: menadion, syntetyczna wit. K

Te witaminy blokowane przez kumarynę i powstaje tzw. natochinon (? 2-3 epoksy witamina K lub natokwinon)

b). orlica

zawiera anty witaminę B1, trująca głownie u koni. u bydła i owiec ma nie tylko tiaminazę (anty wit. B), ale ma tez alkaloidy powodujące zmiany w pęcherzu moczowym i krwawienia to tzw. enzootyczna hematuria u bydła.Te alkaloidy to ptakwilozyd(?) i jakiś glikozyd.Z powodu spozywania przez konie orlicy a wraz z nią anty wit.B1 dochodzi do rozmiekania mózgu(encephalomalacja).U bydła nie dochodzi do takiego stanu poniewaz one potrafia same syntetyzować w przedżołądkach witB1.Bydło podatne jest na zmiany w pęcherzu z powodu tych alkaloidów tj.ptakwilozydi i glikozydu.Te alkaloidy sa powodem zmian neoplastycznych głównie pecherza co prowadzi do powstawania guzów nowotworowych.

5.Anemie:

a)nadmiar molibdenu(na bagnach)który jest antagonistą miedzi a miedź jest powszechnie używana do syntezy hemoglobiny.Jeśli jest nadmiar molibdenu to spada ilość miedzi i dochodzi do anemii.Dochodza do tego zmiany w kościach np.krzywica.Siarczan miedzi jest tu wspaniałym lekiem

b)u kotów spozywanie cebuli doprowadza do anemii podobnie u przeżuwaczy,rzadko u psów.Cebula unieczynnia glukozo-6-fosfataze co powoduje denaturacje hemoglobiny i na tym tle mamy anemie.

c)azotany powoduja powstawanie methemoglobiny(nawozy) i w konsekwencji prowadzą do ostrych duszności i sinicy.

6.Zmiany w kościach i zębach:

a)Fluorki sodu jako środki przeciw ektopasożytom zwłaszcza u psów i kotów.

b)Stosowanie narkozy wziewnej zawierającej w swym składzie METOKSYFLURAN zawieraqjący fluor mogacy być przyczyną zmian w kościach i zebach podobnie jak przy fluorozie

c)podobnie jak warfaryna stosowana jako trutka na szczury które potem zjadane sa przez psy i dochodzi do zatruć u psów tak i monofluoro octan sodowy przeciw szczurom zawiera składniki doprowadzajace do fluorozy u psów które np.zagryzły i zjadły szczura.

7.Hyperkalcemia:

Objawy to:stwardnienie tetnic i odkładanie Ca w miękkich tkankach,w stawach(zwyrodnienie stawów),zmiany skórne.

a)jaśmin(glikozyd zblizony do wit.D3).Głównym punktem uchwytu wit.D3 sa jelita gdzie pod wpływem wit.D3 dochodzi do wchłaniania wapnia.W kościach wit.D3 działa różnie tj.wpływa na kostnienie i odkostnienie jednakże jest to uwarunkowane dodatkowo działaniem hormonów:parathormonu i kalcytoniny.Wzrost ilości witD3 powoduje stany hyperkalcemiczne co prowadzi do zwapnienia tętnic i stawów.

8.Zmiany skórne.

Tyczą się one włosów wełny i hyperplazji nabłonka.

a)siarczan talu:to pestycyd który u psów powoduje wymioty i zmiany skórne tj.erytrema(rumień) , przesiek surowiczy, strupy i utraye włosów.

b)dioksyny:coraz cześciej stosowane detergenty oparte sa na chlorofenolu a dioksyny to pochodne chlorofenolu.Są bardzo rozpowszechnionymi srodkami czyszczacymi gdyż czyszczą tłuszcze.Kontakt chlorofenoli z tłuszczami powoduje powstanie tetrachlorobenzodioksyn(związki uzywane w USA do czyszczenia maszyn ubojowych,resztkami karmione były kury które padały na skutek choroby zwanej CHOROBĄ OBRZEKOWĄ lub CHOROBĄ PUCHLINOWĄ KUR.Dioksyny powodują uszkodzenia skóry,tworzą sie zmiany martwicze,obrzęk,trombocytopenia,zapalenie spojówek,aberacje chromosomalne łącznie z nowotworami.dioksyny wolno rozkładaja się i są trudno wykrywalne.

c)tetrachlorodimerylodioksamid

9.Zaburzenia nerwowe.

a)strychnina:w niewielkich dawkach stosowana do pobudzenia np.podczas nauki gdyz powoduje bezsenność,wzrost koncentracji,lepsza pamięć.Jeśli chodzi otrujące działanie strychniny to jest ona antagonistą hamujacego receptora glicyny(w neuronach hamujących).Powoduje ona hiperpolaryzacje na neuronie postsynaptycznym i hamowanie wyzwalane przez glicyne wyłącza się.W tej sytuacji niewielki bodziec np.szturchnięcie,zaświecenie światła powoduje silne skurcze,zatrzymanie odechu(porażenie mięśni miedzyżebrowych)natomiast świadomość staje sie wyostrzona dlatego nie jest stosowana do eutanazji.

b)traganek jadowity: u koni powoduje nadpobudliwość,nadmierną reakcje na bodźce,strach.Roślina ta posiada alkaloid tzw.swainsonine powodującą zaburzenia nerwowe.Blokuje alfa-mannozydaze w mózgu(enzym powodujacy w mózgu rozkład alfa-mannozy).w warunkach fizjologicznych alfa mannozydaza powoduje rozkład alfa-mannozy i nie dochodzi do wakuolizacji komórek w obrębie mózgu.U bydła i kotów niektórych wystepuje zaburzenie dziedziczne tyczace sie alfa-mannozydazy(defekt) w zwiazku z czym dochodzi do odkładania sie w mózgu alfa-mannozy i wakuolizacji.Objawami jest zaburzenie świadomości i porażenia.

Wakuolizacja zatem zachodzi na 2 torach:na drodze dziedzicznej i jako efekt zatrucia tragankiem.

c)skrzyp:zawiera om tiaminaze czyli anty wit.B1.Witamina B1 rozkładana jest przez tiaminaze co doprowadza do encephalomacji czyli rozmiekania mózgu.Wywiera trakie działanie jak orlica która równiez zawiera anty witB1.Równiez pod wpływem tiaminazy dochodzi do zaburzeń w metabolizmie weglowodanów(wit B1 potrzebna do pełnego cyklu przemian węglowodanowych).Jeśli nie ma witB1 we krwi pojawia sie nadmiar kwasu pirogronowego i kwasu szczawiowego.

d)pietrasznik(szczwół plamisty):zawarta w nim koniina powoduje bezbolesną smierć,depresje nerwowa,spadek napiecia mięsniowego.

e)lędźwian:zawiera kwas beta-M-oksaly-N-alfa-beta-dwuaminopropionowy.On powoduje charakterystyczne porażenie kończyn tylnych u koni.konie przyjmuja postawe siedzącego psa(przednie kończyny wyprostowane).rozwija sie tez atrofia rdzenia,glioza(stan przerostu komórek glejowych), zanik neuronów ruchowych w okolicy miednicznej rdzenia czyli porazenie części miednicznej.u bydła powoduje slepote,kyfoskoliosis.

f)ostróżka polna:zawiera alkaloid METYLKAKONITYNE trujacą dla bydła.Powoduje sztywny chód,rozluźniona postawe,szeroko ustawione konczyny.

g)zatrucia rajgrasem(rajgras to trawa najlepsza zawarta w sianie).Są 3 ogniwa powodujace zatrucia po jej spożyciu.Na tej trawie pasożytuje larwa obleńca która jest zainfekowana Corynebacterium produkujacym neurotoksyne powodująca stany porażenne u koni.

h)ołów:zaróno linoleum,farby,benzyna zawierają w swym składzie ołów.Również cynek ołowiu służący do zwalczania pasożytów może być trucizną.Oprócz objawów ze strony układu kostnego,krwionośnego(anemie) dochodzi do objawów nerwowych tj:hyperestezja(wzrost wrazliwości na wszelkie czucie),ataksja,konwulsje,slepota,rozluxnienie i drazliwość mięśni.U koni dochodzi do porażenia krtani na tle zatrucia ołowiem.

i)rtęć:chlorek rtęci,jodek rteci oraz fungicydy zawierające rtęćnp.metylek rteci powoduja 3 zmiany nerwowe tj.demielinizacje włókien nerwowych,encephalomalacje i hialinowa degeneracje włókien Purkiniego.

j)związki fosforoorganiczne(insektycydy,herbicydy,deretyzujące środki,tabun i sarin):Te zwiazki fosforoorganiczne powoduja Slinotok,duszność,jama ustna otwarta,język na zewnatrz,oddawanie moczu i kału,tachykardia,tachypnoe,szybka smierć.Głównymi powodującymi zatrucia są:dichlorofos,karbaryl,malation,paration,ditioksation,etion,bution(są to blokery acetylocholiny).Połączenia organiczne tych związków maja powinowactwo do centrum aktywnego esterazy cholinowej i hamuja ją.U osobników narazonych na działanie tych zwiazków poijawiają sie wysokie stężenia nie rozkładającej się acetylocholiny w:

-zakończeniach nikotynowych płytki ruchowej(powoduja porażenie mięśni)

-zakończeniach muskarynowych(Slinienie,pobudzenie motoryczne,biegunki)

-centralne receptory muskarynowe i nikotynowe oraz receptory N-metylo D-asparaginianowe (NMDA) w mózgu (powoduja obrzeki).

Odtrutkla na związki fosforoorganiczne jest np.atropina.

Niedobory żywieniowe.

Niedobory żywieniowe są:

-trudne do rozpoznania

-niedobór jednego składnika kompensowany nadmiernym spalaniem drugiego składnika stad są trudne do rozpoznania(niedobór białka-->spalanie weglowodanów , niedobór weglowodanów-->spalanie tłuszczu).

-książkowe fakty tyczace sie niedoborów zywieniowych są na podstawie badań na zwierzetach laboratoryjnych i nie pokrywaja sie z obrazem klinicznym naszych pacjentów.

5 zmian w organizmie na skutek niedoborów zywieniowych:

a)pojawienie się nieprawidłowych metabolitów np.ciała ketonowe

b)mikroskopowe zmiany w tkankach(mięśnie,serce,mózg)

c)zmiany mikroskopowe przechodzące w makroskopowe

d)nie ma zmian makro i mikro pojawiaja sie tylko zmiany funkcjonalne np.w EKG

e)najbardziej podatne są zwierzęta młode(szybki wzrost,niezdolność enzymatyczna) i stare.

Niedobory dzielimy na:

a)N.Pierwotne:dzielące sie na 4 grupy:

-niedobór 1 składnika

-niedobór kilku składników tzw.syndrom niedoborowy

-niezrównoważenie składników pokarmowych (nieodpowiednie proporcje)

-niedozywienie białkowo-kaloryczne spowodowane brakiem pokarmu lub niemoznościa jego przyjmowania.

b)N.Wtórne:

Wynikają z chorób ponieważ w przebiegu chorób wystepuje anoreksja czyli brak łaknienia i przyjmowania pokarmu.Mogą być na tle chorób przewodu pokarmowego,jamy ustnej i innych ogólnych chorób.Anoreksje powoduje ta sama cytokina co gorączke(IL-1 która przez prostaglandyne alfa 2 powoduje efekt hypertermiczny).Przy anoreksji IL-1beta , TNF alfa hamuja stan przyjmowania pokarmu dlatego wszystkie choroby indukujące powstawanie IL-1beta i TNFalfa stymuluja zahamowanie apetytu i wtórne niedobory.

c)N.z powodu głodzenia:

Niedobór kalorii gdzie zwierze wystawione na głód.

ANOREKSJA:

W stanie patologicznym anoreksja jest zjawiskiem korzystnym(jeśli trwa do 7 dni).Jesli trwa powyzej 10 dni to jest wtedy czynnikiem pogarszajacym stan chorobowy.

Korzystne aspekty anoreksji:

-oszczędzanie energii

-spadek termoregulacji

-spadek przemian metabolicznych i wydatków energii

-zwierze pokłada sie i chowa w związku z czym jest mniej narazone na drapieznika, wzrastają jego szanse na przezycie

-wzrasta odporność pokarmowa tzn.bakterie do swojego rozwoju potrzebują Fe i Zn a jeśli nie ma przyjmowania pokarmu to nie ma pierwiastków i bakterie nie rozmnazaja sie.

-rozkładane w mięśniach białka np.alanina procesie glukoneogenezy bierąca udział i powstaje glukoza z drugiej strony katabolizm mięśnia dostarcz substratów do budowy białek ostrej fazy(białko C reaktywne,ceruloplazmina,haptoglobina) które są pierwszym czynnikiem w zwalczaniu infekcji.

Niekorzystne aspekty anoreksji:

-niedobory Zywieniowe

W infekcjach dochodzi do odpowiedzi ostrej fazy i występuja zmiany fizjologiczne i behawioralne.Wystepuje gorączka,zmiany osoczowych lipidów,proteoliza mięśni szkieletowychwzrasta wątrobowa synteza białek ostrej fazy,leukocytoza,spadek pozimu cynku i żelaza,stymulacja osi podwzgórzowo-korowo-nadnerczowej.To są odpowiedzi ostrej fazy fizjologiczne natomiast do behawioralnych zaliczmy senność,nieaktywność,anoreksje.

MECHANIZM ANOREKSJI:

Cytokiny pobudzane przez np.LPS.Ona działaja na tkanke tłuszczową(IL-1 , TNF afa) i przechodzą w do mózgu w miejscach pozbawionych bariery krew-mózg.Tam powodują wzrost serotoniny,histaminy,alfa MSH (hormon stymulujący melanocyty), czynnik uwalniający kortykotropine.One powodują anoreksje( tzw.czynniki anorektyczne mózgowe).SA tez czynniki oreksogenne powodujące przyjmowanie pokarmu tj.neuropeptyd Y , dopamina itp.