Justyna Rogała
Gr: 1 (godz 12.30-13.20)
* Jezu Chryste nasz Dobry Pasterzu,
Ty wybrałeś dwunastu apostołów na czele ze św. Piotrem,
Aby głosili Dobrą Nowinę wszystkim narodom,
Prosimy Cię, daj nam siłę i zdolności do głoszenia Twojego orędzia zbawczego,
Abyśmy wiernie wypełniali nasze posłannictwo
I budowali wspólnotę ludzi o mężnej i wytrwałej wierze,
Który żyjesz i królujesz na wieki wieków. Amen. *
Ewangelizacja Św. Pawła. Powstanie i rozwój wspólnot chrześcijańskich.
Antiochia Syryjska (Dz 11,19-30; 13,1-3)
Autor Dz wskazuje, że wspólnota chrześcijańska miała swój początek w Antiochii Syryjskiej. Chrześcijaństwo zostało przeniesione tutaj ok. 40 roku przez hellenistów, którzy uciekli z Jerozolimy po męczeńskiej śmierci Szczepana (nie wiemy dokładnie kim byli helleniści, ale Nowy Testament określa w ten sposób niektórych chrześcijan, niektórzy komentatorzy twierdzą że byli to Żydzi z diaspory, którzy przyjęli grecki styl życia lub też chrześcijanie, którzy wykonywali prace misyjne na terenach pogańskich). Pierwsze pokolenie chrześcijan powstawało wiec w latach 40-70. Była to jedna z pierwszych i największych wspólnot chrześcijańskich poza Palestyną.
Zagadnienia geograficzne.
Autor nakreśla tło geograficzne omawianego fragmentu, przywołując miasta takie jak Fenicja, Cypr, Cyrena, Antiochia, Tars. Nie ma tutaj innych wzmianek, dotyczących geografii. Św. Łukasz nie pisze dokładnie nawet, o którą Antiochię mu chodzi, bowiem istniało w tym czasie kilka miast o takiej nazwie, w późniejszym okresie dla odróżnienia zaczęto dodawać do nazwy przymiotniki, np. Antiochia Syryjska lub Antiochia nad Orontesem, Antiochia Pizydyjska we Frygii, Antiochia w Karii, Antiochia w Cylicji, Antiochia Margiańska, Antiochia Mygdońska.
Słowo Antiochia pojawia się 5 razy w 11,19-30 i jeden raz w 13,1-3, może to wskazywać na duże znaczenie tego miejsca. Antiochia Syryjska (obecnie Antakya w Turcji to miasto nie mające już znaczenia) leżała nad rzeką Orontes w Syrii na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych wiodących do Damaszku, Palestyny, Egiptu oraz wybrzeży Morza Egejskiego. Była trzecim co do wielkości ośrodkiem miejskim w starożytności po Rzymie i Aleksandrii. Mieszkało w niej około 0,5 mln ludzi.
Antiochia Syryjska została założona przez Seleukosa I Nikatora w 300 roku przed Chrystusem. Seleukos I Nikator i nazwał to miejsce od imienia swojego ojca Antiocha, jednego z wodzów Aleksandra Macedońskiego. Dynastia ta za swoją misję uważała szerzenie kultury greckiej na wschodzie stąd też na dwór ściągała pisarzy i artystów greckich. Natomiast nadawanie obywatelstwa wszystkim mieszkańcom przyczyniło się do szybkiego jej zaludnienia, ale nie zatarło jednak różnic kulturowych.
W 64 roku przed Chrystusem miasto zostało zdobyte przez Rzymian. Odtąd była wolnym miastem i stolicą prowincji Syrii, siedzibą rzymskiego namiestnika, była trzecim miastem imperium, ośrodkiem kultury greckiej i centrum handlowym. Istnaiłay tu szkoły filozofii, medycyny i retoryki oraz bogata biblioteka. Antiochia miała też teatr, stadiony sportowe, termy i amfiteatr do walk. Było tu nawet oświetlenie uliczne. Antiochia również była znana z hodowli bydła.
Wspominana przez autora Fenicjia to kraina drzew palmowych, to wąski pas ziemi pomiędzy Morzem Śródziemnym na zachodzie i górami Libanu na wschodzie w skład, której wchodziły wzgórza ciągnące się na zachód od tych gór. Cyrena natomiast była miastem w Libii w Afryce Północnej. Tars leżał około 200 km na północny zachód od Antiochii. Było najznakomitszym miastem Cylicji, nad rzeką Cydnus w Azji Mniejszej.
Zagadnienia historyczne.
Św. Łukasz przywołuje we fragmentach 11,19-30 i 13,1-3 dwie postacie historyczne: Klaudiusz i Herod, który był tetrarchą. Również wydarzeniem historycznym jest głód za czasów cesarza Klaudiusza. Wydaje się, że wzmianką historyczną jest tutaj jeszcze prześladowanie, które spowodowało ruch ludności. Warto podkreślić, że męczeństwo św. Szczepana, które spowodowało ten ruch, miało miejsce w 33 roku po Chrystusie.
Przywoływany w tekście biblijnym Klaudiusz był władcą cesarstwa rzymskiego w latach 41-54, który wypędził Żydów z Rzymu. Za czasów jego panowania seria plag dotknęła rolnictwo, co sprowadziło głód na mieszkańców świata śródziemnomorskiego w latach 44-48, (jak przekazują rzymscy historycy). Brak zboża w Rzymie doprowadziłby do obalenia Klaudiusza przez tłum, gdyby z pomocą nie nadeszła królowa Adiabene. Helena zakupiła egipskie zboże za duże pieniądze by pomóc Judei.
Herod Antypas wspominany tutaj był tetrarchą Galilei i Perei od 39 roku po Chrystusie. Był to człowiek wielkich ambicji i wystawnego stylu życia, uległy wobec Rzymu. Był synem Heroda Wielkiego, który panował w latach 37-4 nad Judeą, Samarią, Galileą i północno-wschodnią Palestyną. Był podobny do ojca, został pozbawiony władzy i zesłany do Lionu, ziemie objął po nim brat Agrypa.
Zagadnienia kulturowe.
Antiochia Syryjska była zróżnicowana narodowościowo, gdyż zamieszkiwali ją Rzymianie, Grecy, Syryjczycy i mieli prawo żyć według swoich zwyczajów. Miasto miało fatalną opinię odnośnie obyczajów i moralności, istniała tu swoboda. Znajdowały się tu liczne świątynie poświęcone niemoralności, gdzie odbywały się orgiastyczne rytuały. Antiochia znana była z różnorodności praktykowanych kultów pogańskich, istniało zainteresowanie kultami misteryjnymi (w okolicy znajdowało się sławne miejsce kultu Apolla).
Ceniono tu tolerancję, którą zresztą mieszkańcy Antiochii bardzo się chlubili. Stąd również i Żydzi cieszyli się prawami obywatelskimi i wolnością kultu. Miało to wyjątkowe znaczenie i dawało duże możliwości różnorakiej działalności, także rozwojowi chrześcijaństwa.
Niewątpliwie wielu ludzi zmieniało swoje wyznanie. Poganie, którzy stali się Żydami (dziś konwertyci) nazwani zostali prozelitami. Musieli oni uznać jedynego Boga oraz żydowskie normy etyczne i praktyki religijne. Obowiązywało ich obrzezanie, mieli zachowywać odpoczynek szabatowy, przestrzegać Prawa. Mogli uczestniczyć w obchodach świąt żydowskich. Prozelityzm wykształcił się w diasporze judeohellenistycznej w okresie po wygnaniu babilońskim. Po powstaniach żydowskich (70 i 135 r.) cesarz Hadrian wydał zakaz przechodzenia pogan na judaizm. Zanikł wówczas prozelityzm żydowski.
Ogólnie Syria znana była ze swych wyroczni, lecz niewiele było ruchów religijnych, które mogłyby się poszczycić tak dużą liczbą działających wspólnie proroków jak chrześcijańscy. Ich obecność wśród wyznawców jakiegoś wyznania robiła wrażenie na zewnętrznych obserwatorach.
Ponad to Istniał zwyczaj, że większość działań zaradczych podejmowanych przez Żydów miało charakter lokalny z wyjątkiem szczególnych, zalicza się do nich głód. Lokalny zasięg działań wynikał bardziej ze specyfiki cesarstwa rzymskiego niż z natury judaizmu, gdyż organizacje o charakterze ponadregionalnym były podejrzane. Co więcej w obliczu klęsk były ogłaszane, w środowisku żydowskim, specjalne posty z modlitwą i żałobą. Żydzi pościli również w by wyrazić żałobę lub nawrócenie, niektórzy by otrzymać objawienie.
Antiochia Syryjska znana była również z ciętości języków Antiocheńczyków i ich skłonności do dowcipów. Stąd niewątpliwie pojawiło się początkowo przezwisko ,,chrześcijanie”, które przypomina oskarżenie prawne. Nazwa ta została utworzona przez analogię do określeń zwolenników partii politycznych, i tak na przykład obok herodian istnieli chrześcijanie, jako wyznawcy założyciela- Chrystusa. Chrześcijanie w II wieku po Chrystusie zaczęli z dumą nosić to miano. Co więcej, również przydomki były powszechne w całej starożytności i zwykle miały swoje znaczenie.
W Antiochii istniała również wielka nędza niewolników. Jednakże niewolnicy, którzy dorastali w domu swego pana wraz z synem i byli jego towarzyszami zabaw, byli często wyzwalani, gdy syn obejmował dziedzictwo. Tak jak w przypadku innych chłopców wychowanych na dworze cieszyli się wpływami. Zwłaszcza w kręgach kultury greckiej znajomości zawarte w młodości wyznaczały późniejszych zwolenników politycznych.
Bibliografia
Achtemeier P.J. (red.), Encyklopedia biblijna, Warszawa 1999.
Dąbrowski E., Podręczna encyklopedia biblijna T. 1, Poznań 1960.
Gać J., Z Jerozolimy do Rzymu. Śladami Pawła Apostoła, Kraków 2008.
Kelner C.S., Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, Warszawa 2000.
Rakocy W., Paweł apostoł Żydów i pogan, Kraków 1997.
Rienecker F., Maier G., Leksykon biblijny, Warszawa 2001.
Słownik tła Biblii (red.) Waldemar Chrostowski, Wyd. Vacatio Warszawa 2007.
Miejsca biblijne, (red.) Marek Bernacki, Wyd. Debit 2005
1
3