KONTO KSIĘGOWE

Wykazywanie zmian zachodzących w aktywach i pasywach za pomocą bilansu sporządzanego po każdej operacji byłoby bardzo pracochłonne i dostarczałoby tylko informacji o stanach końcowych poszczególnych składników. Stąd też wynika konieczność prowadzenia kont księgowych.

Konto - jest to urządzenie ewidencji księgowej służące do zapisywania operacji gospodarczych.

Odrębne konto prowadzi się dla każdej szczegółowej pozycji bilansowej. Ich zbiór natomiast tworzy system kont składających się na księgi rachunkowe.

Każde konto zawiera następujące elementy:

1. nazwę konta (informuje o przeznaczeniu konta) oraz przyporządkowany do danego konta symbol cyfrowy (określa miejsce konta w zakładowym planie kont),

2. dane identyfikacyjne operacji (data dokonania operacji, numer i rodzaj dowodu który jest podstawą księgowania, treść operacji i datę zapisu),

3. dane wartościowe operacji (kwota operacji).

Wzór konta (pełnego)

Ze względu na formę wyróżnia się konta jednostronne i dwustronne. W praktyce zastosowanie znajdują jednak konta dwustronne.

Na kontach dwustronnych jedna strona konta jest przeznaczona do zapisywania zdarzeń zwiększających, a druga - zdarzeń zmniejszających stan składnika.

Dla celów dydaktycznych oraz do prezentacji schematów księgowań stosuje się uproszczoną formę konta dwustronnego nazywaną kontem teowym (od kształtu litery T).

100

Debet (Dt) lub Winien (Wn) Kasa Credit (Ct) lub Ma

• debetowanie konta - kredytowanie konta

• obciążenie konta - uznanie konta

• zapisanie w ciężar konta - zapisanie na dobro konta

• księgowanie po stronie - księgowanie po stronie

debetowej konta kredytowej konta

Po zaksięgowaniu wszystkich operacji gospodarczych na koncie, kwoty tych operacji podlegają sumowaniu, nie rzadziej niż na koniec każdego miesiąca, tworząc obroty konta.

Obrót konta - jest to suma zapisów po stronie debetowej lub kredytowej konta. Wyróżniamy obrót debetowy i kredytowy konta.

Saldo konta - jest to różnica między obrotami konta. Saldo konta przyjmuje nazwę tej strony, która wykazuje większe obroty i może być debetowe lub kredytowe. Jeżeli obroty obu stron konta są sobie równe, to salo = 0.

Ze względu na moment odniesienia wyróżnia się dwa rodzaje sald:

- saldo początkowe - wyrażające stan składnika na początek okresu sprawozdawczego (skrót Sp.),

- saldo końcowe - wyrażające stan składnika na koniec okresu sprawozdawczego (skrót Sk.).

Saldo końcowe konta w bieżącym okresie sprawozdawczym jest równocześnie saldem początkowym tego konta w okresie następnym.

Pod koniec danego roku obrotowego, po ustaleniu obrotów i salda konta następuje zamknięcie konta (przez dwukrotne podkreślenie obu stron konta) a następnie salda konta przenoszone są do bilansu zamknięcia.

100

Dt Kasa Ct

Sp. 200 17 200 2)

1) 500 3 000 3)

4) 25 000

obrót debetowy 25 700 20 200 obrót kredytowy

5 500 saldo debetowe

25 700 25 700

Zamknięcie konta teowego polega na wpisaniu salda końcowego po tej stronie konta, która wykazuje mniejszy obrót. Powoduje to wyrównanie zapisów po obu stronach konta do tzw. sum kontrolnych równych większemu obrotowi konta.

Stosując jako kryterium klasyfikacji kont ekonomiczną treść operacji gospodarczych można wyróżnić dwie grupy kont księgowych:

1. konta bilansowe

2. konta niebilansowe

OTWIERANIE I FUNKCJONOWANIE KONT BILANSOWYCH

Konta bilansowe służą do ewidencji składników aktywów i pasywów. Dla każdej pozycji bilansowej otwiera się odrębne konto, które otrzymuje taką nazwę, jaką ma składnik, dla którego konto ma być prowadzone.

Otwarcie konta polega na wypełnieniu jego nagłówka (wpisaniu nazwy i symbolu cyfrowego konta) i zapisaniu na jednej ze stron pierwszej pozycji. Otworzyć konto można stanem początkowym przejętym z bilansu otwarcia lub - w przypadku gdy dany składnik w bilansie nie występował - pierwszą operacją rejestrowaną na danym koncie.

Zadaniem kont bilansowych jest:

• przejęcie stanów początkowych z bilansu otwarcia,

• ewidencjonowanie zmian tych stanów spowodowanych zaistniałymi w danym okresie operacjami gospodarczymi,

• ustalenie stanów końcowych poszczególnych składników aktywów i pasywów i przeniesienie ich do bilansu zamknięcia.

Konta bilansowe dzielą się na:

1. konta aktywne (służą do ewidencji aktywów np. konto kasa),

2. konta pasywne (służą do ewidencji pasywów np. konto kredyty bankowe),

3. konta aktywno-pasywne (służą do ewidencji zarówno aktywów jak i pasywów np. konto rozrachunki z dostawcami i odbiorcami)

Konta aktywne Konta pasywne

Dt Kasa Ct Dt Zobowiązania Ct

Sp - - Sp

+ Sk Sk +

Sp stan początkowy

+ zwiększenie

- zmniejszenie

Sk stan końcowy

Funkcjonowanie konta aktywno-pasywnego jest bardziej skomplikowane.

Konto takie powstaje bowiem przez połączenie konta aktywnego z kontem pasywnym. Na koncie aktywno-pasywnym ujmuje się stan i zmiany określonego składnika aktywów i przeciwstawnego mu składnika pasywów.

Kontami aktywno-pasywnymi są najczęściej konta rozrachunków. Rozrachunki oznaczają:

- z jednej strony należności (są składnikiem aktywów),

- z drugiej zobowiązania (są składnikiem pasywów).

Konto aktywno - pasywne

Dt Rozrachunki z dostawcami i odbiorcami Ct

Sp (A) (P) Sp

+ (A) + (P)

- (P) - (A)

Sk (P) (A) Sk

Konto aktywno pasywne może równocześnie wykazywać dwa salda:

- saldo debetowe - oznaczające stan składnika aktywów,

- saldo kredytowe - wykazujące stan składnika pasywów.

Ustalenie sald końcowych konta aktywno-pasywnego wymaga uprzedniego rozgraniczenia operacji gospodarczych na:

- operacje dotyczące składnika aktywów,

- operacji dotyczące składnika pasywów.

Po dokonaniu takiego rozgraniczenia odrębnie ustala się saldo końcowe debetowe (aktywów) i saldo końcowe kredytowe (pasywów).

Przykład

Zasada otwarcia kont bilansowych

Bilans początkowy (otwarcia)

AKTYWA	PASYWA
1. Środki trwałe 100 2. Materiały 200 3. Kasa 1 4. Rachunek bieżący 99	1. Fundusz założycielski 140 Fundusz przedsiębiorstwa 110 3. Kredyty bankowe 100 4. Zobow. w/c dostawców 50
Razem 400	Razem 400

Dt Środki trwałe Ct Dt Fun. Założycielski Ct

Sp. 100 140 Sp.

Dt Materiały Ct Dt Fun. Przedsiębiorstwa Ct

Sp. 200 110 Sp.

Dt Kasa Ct Dt Kredyty bankowe Ct

Sp. 1 100 Sp.

Dt Rachunek bieżący Ct Dt Zobow. w/c dostawców Ct

Sp. 99 50 Sp.

Zasada zamknięcia kont bilansowych

Bilans zamknięcia (końcowy)

Dt Środki trwałe Ct Dt Fun. Założycielski Ct

X Sk. X Sk.

Dt Materiały Ct Dt Fun. Przedsiębiorstwa Ct

X Sk. X Sk.

Dt Kasa Ct Dt Kredyty bankowe Ct

X Sk. X Sk.

Dt Rachunek bieżący Ct Dt Zobow. w/c dostawców Ct

X Sk. X Sk.

AKTYWA	PASYWA
1. Środki trwałe X 2. Materiały X 3. Kasa X 4. Rachunek bieżący X	1. Fundusz założycielski X Fundusz przedsiębiorstwa X 3. Kredyty bankowe X 4. Zobow. w/c dostawców X
Razem XXX	Razem XXX

Reguła podwójnego zapisu

Zapis na kontach księgowych oparty jest na zasadzie podwójnego zapisu.

Zasada podwójnego zapisu polega na:

• księgowaniu operacji na dwóch różnych kontach,

• po przeciwnych stronach tych kont (na jednym po Dt, na drugim po Ct),

• księgowaniu na tych kontach tych samych kwot.

Przez zapisanie danej operacji zgodnie z tą zasadą powstaje związek między kontami, nazywany korespondencją kont. Konta powiązane daną operacją gospodarczą są nazywane kontami korespondującymi lub przeciwstawnymi.

Przykład

1. Zakupiono materiały za gotówkę 20 000 zł

Konto aktywne Konto aktywne

Dt Kasa Ct Dt Materiały Ct

Sp x 20 000 1) 1) 20 000

Operacja ta księgowana jest na dwóch kontach aktywnych.

Z zasady podwójnego zapisu wynika, że suma obrotów debetowych wszystkich kont musi się równać sumie obrotów kredytowych wszystkich kont. Podobnie muszą być równe sumy sald debetowych i sumy sald kredytowych. Jeżeli brak jest tej równowagi to świadczy to o popełnieniu błędu w zapisie lub sumowaniu.

KONTA NIEBILANSOWE

W odróżnieniu od kont bilansowych, pozostałe konta nazywane są kontami niebilansowymi. Do kont tych zalicza się:

a) konta wynikowe,

b) konta rozliczeniowe,

c) konta korygujące.

Konta te otwiera się ba początek każdego okresu, natomiast na koniec okresu salda większości kont przenosi się na inne konta, w rezultacie czego nie wykazują one sald końcowych.

Konta wynikowe - to takie konta, które służą do ujęcia operacji gospodarczych odzwierciedlających proces powstawania wyniku finansowego w jednostce gospodarczej. Na koniec roku obrotowego salda tych kont przenosi się do rachunku zysków i strat.

Konta rozliczeniowe - przeznaczone są do ewidencjonowania zmian procesów, które w ciągu okresu sprawozdawczego powinny być rozliczone. Na koniec takiego okresu niektóre takie konta nie wykazują sald.

Konta korygujące - są kontami uzupełniającymi w stosunku do kont bilansowych. Zawsze im towarzyszom i nie mogą bez nich wystąpić. Na koniec okresu sprawozdawczego saldo konta korygującego wpływa na wysokość salda konta podstawowego.

KONTA SYNTETYCZNE I ANALITYCZNE

Konta księgowe mogą być również klasyfikowane za względu na szczegółowość wykazywania w nich informacji. Stosownie do tego kryterium wyróżnia się:

1. konta syntetyczne,

2. konta analityczne.

Konta syntetyczne - charakteryzują się wyższym stopniem agregowania operacji gospodarczych niż konta analityczne. Stopień ich szczegółowości zdeterminowany jest:

- układem sprawozdań finansowych (bilansem i rachunkiem zysków i strat),

- minimalnym układem niezbędnych jednostce informacji,

- stosowaną techniką zapisów księgowych.

Konta syntetyczne funkcjonują zgodnie z zasadą podwójnego zapisu.

Konta analityczne - służą do uszczegółowienia zapisów dokonywanych na kontach syntetycznych i funkcjonują na zasadzie zapisu powtarzalnego w stosunku do zapisów na kontach syntetycznych.

---