1. Skorupa kontynentalna:- stara i gruba, 35-40 km grubości Zbudowana ze skał:- osadowych- granitowych- bazaltowych 2. Skorupa oceaniczna składa się z takich skał jak kontynentalna tylko jest cieńsza (bez granitu?) 3. Astenosfera- część górnego płaszcza ziemi 4. Ruchy izostatyczne - reakcje na zmiany grubości i miąższości litosfery. Przyczyny:- powstanie i topnienie lodowców - zmiany ilości wody w zbiornikach jeziornych lub morskich - sedymentacja i akumulacja- erozja - zwiększenie obciążenia skorupy ziemskiej w wyniku sfałdowania skał 5. Ruchy orogeniczne - doprowadzają do powstania łańcuchów gór fałdowych na skutek działania nacisku skierowanego poziomo 6. Przyczyny ruchów orogenicznych: - atmosfera odznacza się podatnością na ruchy po niej płyt - istnienie w płaszczu Ziemi prądów konwencjonalnych, przemieszczających się pod wpływem ciepła płynącego z wnętrza ziemi 7. Ryft - powstaje na skutek rozciągnięcia się skorupy ziemskiej nad wznoszącą się rozgrzaną materią płaszcza ziemskiego. 8. Proces subdukcji polega na wciąganiu lub wpychaniu jednej płyty litosferycznej (oceanicznej) pod drugą (oceaniczną lub kontynentalną). 9. Sudety zostały wypiętrzone podczas orogenezy kaledońskiej i hercyńskiej. 10. Hipocentrum (ognisko) - ognisko trzęsienia ziemi, miejsce w głębi Ziemi, w którym powstaje fala sejsmiczna. 11. Obszary asejsmiczne - trzęsienia ziemi nie występują nigdy! 12. Do obszarów sejsmicznych należą: góry w niedawnym czasie pofałdowane (skałopacyficzne), wielkie rowy oceaniczne. 13) linia biegu warstwy - Jest to ślad (linia) przecięcia się stropowej lub spągowej powierzchni warstwy z płaszczyźną poziomą, lub też jest to prosta (linia) pozioma leżąca na powierzchni warstwy. 14) linia Upadu warstwy - jest to kierunek najwiekszego spadku warstwy, lub inaczej jest to linia leżaca na powierzchni warstwy wyznaczjąca jej maksymalny spadek 15. Płaszczowina (fałdy kompresyjne) - to fałdy powstałe w wyniku silnych nacisków bocznych. Kierunek fałdów jest zgodny ze zwrotem dominującego nacisku. 17.Naszkicuj schemat budowy rzecznych teras włożonych 1)faza erozji bocznejzasypywanieerozja dennaerozja boczna->zasypywanie->erozja denna 1	10) Maksimum natężenia wietrzenia chemicznego występuje w klimacie Równikowym i podrównikowym11)Jaki rodzaj wietrzenia przewaza w klimacie gorącym i suchym Mechaniczne insolacyjne 12)Denudacja to zespół czynników prowadzących do zrównania terenu poprzez transport materiału skalnego w dół (z zasady do oceanu). Składają się na nią: erozja, wietrzenie, ruchy masowe. Przyczyny:grawitacja -woda śnieg lód, organizmy żywe 13Ruchy masowe -Polegają na przemieszczaniu się w obrębie stoków pokryw zwietrzelinowych a także przypowierzchniowych skał luźnych i zwięzłych wskutek działania siły cięzkosci.Charakter zalezy od: nachylenia stoku,budowy podłoża,jakiości pokrywy zwietrzelinowej,klimatu opadów temperatury 14.Kąt naturalnego zsypu Kąt określający maksymalne nachylenie, przy którym materiał luźny nie ulega jeszcze przemieszczeniu pod wplywem sily cieżkości 15. Czy charakter i przebieg ruchów masowych zależy od kształtu stoku?? Tak, nachylenie ma najwiekszy wpływ 16. Osuwanie to ruch masowy?? Grawitacyjny w obrębie stoku dojrzałego 17.Osuwiska klifowe występują w obrebie klifu podcinanego przez wody morskie 18.Czym się różnią osuwiska skalne od osuwisk zwietrzelinowych Osuwanie obejmuje skały zwięzłe a tu pokrywy zwietrzelinowe 19.Osuwiska konsekwentno-strukturalne powstają: w utworach zbudowanych z naprzemianległych warstw przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych 20.Osuwiska zboczowe tworzą się: w obrębie powierzchni podcinanej przez wody płynące stale bądź okresowo 21.Opadanie to proces który występuje gdy odrywa się warstwa skały wapiennej pod wplywem wymycia skał ilastych 22.Opisz rzeźbę stoku w obrębie którego zachodzą procesy osuwiskowe Tworzą się stożki nasypowe w obrębie podnoża niszy, obszar oderwania zakonczony progiem, wzdłuż drogi transportu rynna... 3
19. Terasy rzeczne skaliste to :-zaznaczają się na zboczach dolin jako spłaszczenia o różnych rozmiarach, często z pokrywą żwirów i piasków 20.Etapy powstawania starorzecza - z meandrów, po wyprostowaniu koryta rzeki, zostały starorzecza. 21.Peneplena-powierzchnia falista powstaje wskutek długotrwałego niszczenia lądu przez procesy erozyjne i denudacyjne, następuje spłaszczanie stoków i degradowanie wyniosłości %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 1)Pływy (przypływy i odpływy) - regularnie powtarzające się podnoszenie i opadanie poziomu wody w oceanie. Wywołuje je zjawisko pływowe, a konkretnie siły grawitacyjne Księżyca, oraz w mniejszym stopniu, Słońca oraz siła odśrodkowa wywołana obrotem Ziemi wokół środka ciężkości układu Ziemia - ciało niebieskie działające na naszą planetę 2) Wietrzenie-proces przystosowywania się skały do panujących waunków fizycznych i chemicznych. Zachodzi na styku litosfery z atmosferą, hydrosferą i biosferą. Polega na rozdrabnianiu skały co prowadzi zmniejszania się jej związłości i spoistości.Czynniki atakujące ziemię: słońce, woda, gazy, świat organiczny 3)Czy proces wietrzenia zależy od występownia świata organicznego? Szata roślinna powoduje rozkruszenie skał pod wpływem mechanicznego oddzialywania rozrastających się korzeni. 4)Wymień 4 rodzaje wietrzenia fizycznego(mechanicznego) -insolacyjne(termiczne), -mrozowe(kongelacja) -hydracja i dehydracja -solarne ilaste,organiczne 5) -wietrzenie chemiczne, utlenianie 6.Proces lateryzacji to Wietrzenie chemiczne, hydroliza. Wietrzenie to tworzy czerwone pokrywy laterytowe, złożone z wodorotlenków glinu oraz żelaza, które są całkowicie pozbawione krzemionki. 7)Reakcja wietrzenia skał wapiennych CaCO3 + H2O + CO2 .-> Ca2+ + 2 HCO3 8)Proces kaolizacji 9) Proces lateryzacji opisuje reakcja skaleń potasowy+wodalateryt+krzemionka+potas 2	23.Zerwy darniowe powstają na skutek: na stokach okrytych darnią, silne nasiąkniecie wodą 24.Spełzywanie jest ruchem grawitacyjnym występującym: na stokach25.Soliflukcja-powolne przmieszczanie materialu zwietrzelinowego pod wplywem siły cieżkosci występujące w klimacie zimnym zwiazane z obecnością stale bądź okresowo przemarznietego podłoża 26.Ruch masowy charakterystyczny dla klimatu tropikalnego 27.Solifukcja występuje w klimacie : zimnym 28.Formy wskutek ruchów masowych: źleby, usypiska, obrywy, osuwiska, zerwy darniowe, rozłogi,ostańce denudacyjne,strumienie błotno gruzowe,spływy ziemne,rumowiska 29.Od czego zależy intensywność procesu spłukiwania:-natężenia i czasu trwania opadów-przebiegu zanikania pokrywy śnieżnej-charakteru podłoża -szaty roślinnej i sposobu uzytkowania-nachylenia,długosci i kształtu stoku 30.W przypadku stoku o jednostajnym nachyleniu najslilniejsze spłukiwanie występuje w jego czesci: środkowej 31.Spłukiwanie na stoku jest najmniejsze gdy wystepuje na nim? silna szata roślinna, 32.Które doliny należą do dolin okresowo odwadnianych: żłobki deszczowe, rozdoły, debrza, wądoły, wąwozy, parowy 33.Debrza -niegłębokie wcięcie dolinne o dużym spadku i profilu V. Są wycięte w grubej pokrywie zwietrzelinowej przez okresowe wody deszczowe i roztopowe i tym różnią się od źlebów wyciętych w skałach 34,35.Wąwóz-dolina sucha,znajdują się na końcu łańcucha form utworzonych wskutek okresowej działalności erozyjnej wód zorganizowanych, suche doliny o dnie stosunkowo wąskim, niewyrównanym, strome zbocza często urwiste. 36.Parowem nazywamy doliny o płaskim, cieknącym dnie oraz stromych zboczach występujące w obszarach pokrytych darnią. Dolinka utworzona po wylesieniu 37.Dolinki o płaskim,podmokłym, cieknącym dnie oraz stromych zboczach, wystepujące w obszarach pokrytych darnią to: Wądoły 38.wedlug davisa stok w ciągu swego rozwoju ulega obniżeniu poprzez spłaszczenia i łagodnienie zboczy...kształt stoku jest: wypukły i splaszczony i wydłużony 39.Sufozja jest to: proces rozmywania, wymywania i odprowadzania cząstek mineralnych przez wody podziemne. Czynnikiem jest woda opadowa wsiąkająca w przepuszczalne podłoże, łącząca się w obrębie spękań, makropor i korytarzy zwierzęcych 40>Kotły sufozyjne-powierzchniowe zapadliska 4
1.Podaj na czym polega praca rzeki: -transportowaniu-przenoszenie materialu -erodowaniu-żłobienie, poszerzanie, pogłębianie, praca erozyjna -akumulowaniu, czyli osadznaie materialu 2.Eworsja to: pogłebianie dna spowodowane ruchem wirowym wody 3.Kawitacja-proces umożliwiający rozkruszenie i wyrywanie okruchów skalnych 6.Koryto anastomuzujące występuje wtedy gdy: 7.Kaptaż jest związany z procesem erozji wstecznej. 8.Stożek napływowy to forma tworząca się u wylotu dolin bocznych do dolin głównych oraz u wylotów dolin górskich na płaskie przedpola 9.Estuarium.: nazywamy poszerzone, lejkowate ujście rzeki, które podlega pływom morskim. Przypływy i odpływy działają erozyjnie i poszerzają ujście rzeki, jednocześnie uniemożliwiając utworzenie się delty z materiału osadowego przyniesionego biegiem rzeki. 10.Dolina rzeczna o wąskim dnie i stromych zboczach, najczęsciej występująca na terenach o budowie płytowej oraz w odcinkach dolin zbudowanych z odpornych skał to Jar 11.Dolina wciosowa to: dolina utworzona na skutek działalności erozyjnej rzeki oraz procesów stokowych 12.Doliny subsekwentne to doliny w których rzeki płyną równolegle do struktur tektonicznych. 13.”ciek którego baza erozyjna znajduje się niżej niż cieków po drugiej stronie grzbietu, doprowadza do przecięcia grzbietu i zrabowania części dobrzecza rzece leniwszej” to opis powstania Kaptażu 14.”rzeka wcinająca się w utwory pokrywowe napotyka na zagrzebane formy starsze, zbudowane ze skał bardziej odpornych i rozcina je doliną”-to opis przełomu 15.Przełom powstający wskutek przelania się wód rzecznych przez wzniesienie lub naturalną przeszkodę znajdującej się na jej drodze -przełom przelewowy 16.”Na drodze rzeki, w poprzek jej biegu pietrzy się wskutek ruchów górotwórczych wzniesienie, jeżeli prędkośc wypiętrzania jest na tyle wolna, że rzeka nadąża z rozcinaniem rosnącej przeszkody powstaje przelom: antecedentny 17.Naszkicuj schemat budowy rzecznych teras włożonych 1)faza erozji bocznejzasypywanieerozja dennaerozja boczna->zasypywanie->erozja denna 19. Terasy rzeczne skaliste to :-zaznaczają się na zboczach dolin jako spłaszczenia o różnych rozmiarach, często z pokrywą żwirów i piasków 21.Peneplena-powierzchnia falista powstaje wskutek długotrwałego niszczenia lądu przez procesy erozyjne i denudacyjne, następuje spłaszczanie stoków i degradowanie wyniosłości 5	1.Pole firnowe-obszar gromadzenia się mas śnieżnych, pochodzacych z opadów bądź z wiatru i lawin,,muszą być odpowiednie warunki klimatyczne i orograficzne... 2.”Intensywność erozji zależy między innymi od spadku. Przy małym spadku siła erozji jest wieksza jak przy spadku dużym: jest to opis ? 3.Przedstaw różnice jakie występują pomiedzy ruchem rzeki a ruchem lodowca 4.Ablacja jest to: topnienie lodowca wskutek insolacji i ciepłych mas powietrza 5.MUTONY- (baraniec) - forma ukształtowania powierzchni ziemi: rodzaj pagórka, wyniosłości skalnej o wysokości od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów, powstająca w wyniku egzaracji podłoża skalnego przez poruszający się po nim lodowiec. Mutony odznaczają się charakterystycznym podłużnym kształtem, co związane jest z kierunkiem ruchu lodowca 6.Cechy charakterystyczne dolin przeobrażonych przez działalność lodowców górskich to: -jeziora rynnowe 7.Formy wodnolodowcowe zbudowane są najczęściej: - wody roztopowe płynące pod lodowcami - wypływ wód systemu wgłębnego na skutek zatamowania spływu wód ku północy przez lądolód - Zbudowane z warstwowanych piasków i żwirów. 8.Doliny wiszące są to formy terenu powstałe w wyniku: - spływu korytowego lodu: 9.Co to są fiordy: formy przeobrażone przez niszczącą działalność lodu, długa, wąska i kręta, zazwyczaj głęboka, U-kształtna zatoka morska w obrębie skalistego wybrzeża. Powstaje w wyniku zalania przez morze doliny lodowcowej po uprzednim stopieniu wypełniającego ją lodowca. 10.”wały i garby osiągające 100m, mające zarys polkolisty o profilu asymetrycznym 15.Eratyki są to: głazy - narzutowe, przyniesione i pozostawione przez lodowce. 17. Jeziora rynnowe można spotkac w Polsce w: Pojezierze wielkopolskie i pomorskie 18.Pradolina-element rzeźby terenu stanowiący szerokie obniżenie o płaskim dnie. Powstała w czasie cofania się lądolodu na jego przedpolu w wyniku działalności wód z topniejącego lodowca i wód rzecznych płynących z południa, które połączywszy się utworzyły ogromne rzeki, płynące w kierunku zachodnim, zgodnie z ogólnym nachyleniem kontynentu europejskiego. 6
1.Od czego zależy intensywność procesu krasowienia: -jakość podłoża, -woda -zawartość CO2 w wodzie 2.Formy krasowe utworzone na skutek rozpuszczającej...wod powierzchniowych -żłobki krasowe, lejki krasowe,zapadliskowe;Uwały,Zauki krasowe, doliny zamkniete,polja,popławy,mosory,homy,mogoty 3.Formy krasowe możemy w polsce spotkać: Tatry, Sudety, Wyżynie krakowsko-Wieluńskiej, Wyżyna Lubelska 4.Doliny zamknięte powstają: na kontakcie skał nierozpuszczalnych i rozpuszczalnych, gdzie rzeka gubi swe wody w szczelinach i odpływa jako ciek podziemny 5. Zjawiska krasowe występują gdy są rozpuszczalne przez wody opadowe skały takie jak wapienie, dolomity, gipsy i sole. 6.Na czym polega proces krasowienia skał: 7.Jakie skały podlegają procesom krasowym: sól, gipsy, wapienie,dolomity 8.jaki gaz umożliwia przebieg procesów krasowych -dwutlenek węgla Morze 1.Urwisty brzeg morski powstający wskutek podcinania falami przyboju lub kipieli to Klif 2.Powierzchnia abrazyjna-o rodzaj powierzchni zrównania, znajdującej się w większości pod wodą, powstałej na skutek niszczenia klifowego brzegu morza lub dużego jeziora przez uderzające o brzeg fale. 3)Tombolo-pomosty łączące wyspy z lądem i między sobą 7	19. Ozy- wał lub silnie wydłużony pagórek o wysokości najczęściej kilkunastu metrów i długości nawet kilkudziesięciu kilometrów, wyniesiony wskutek osadzania piasku i żwiru przez wody płynące pod lodowcem lub w jego szczelinach 20.Równiny sandrowe- rozległe, stosunkowo płaskie tereny, pokryte utworami fluwioglacjalnymi, urozmaiconych niewielkimi (w sensie wysokościowym) wyniesieniami i zagłębieniami terenu - z występującymi w nich torfowiskami i jeziorami 22.Powierzchnia abrazyjna to rodzaj powierzchni zrównania, znajdującej się w większości pod wodą, powstałej na skutek niszczenia klifowego brzegu morza lub dużego jeziora przez uderzające o brzeg fale. 23>wymień nazwę co najmniej jednej pradoliny w Polsce: podkarpacka, górnej Wisły 24.Formy glacifuwialne: stożek...,stożek sandrowy 26.Lodowiec alpejski to typ lodowca górskiego, złożony z wielu pól firnowych i wielu jęzorów lodowcowych, które łączą się w jeden główny jęzor, na ogół zajmujący całą rozległą dolinę.Lodowiec górski przypomina system rzeczny - główny lodowiec jest zasilany lodowcami bocznymi. 27.Szczeliny podłużne w lodowcu powstają: w strefach gdzie lodowiec znalazwszy się w szerokiej dolinie rozprzestrzenia się 28.Szczeliny poprzeczne w lodowcu powstają: na wypukłych odcinkach profilu lodowca, świadczą o załomach w podłożu skalnym 29.Formy powstające w wyniku erozji lodowcowej: rysy lodowcowe,wygłady, bruzdy, zadziory, mutony, kotły, misy, rynny 30.Rzeźba terenu wielkopolski charakteryzuje się obecnością zespołów form wieku 31. lodowiec fieldowy albo norweski, z polem firnowym zajmującym spłaszczony szczyt góry lub wysoko położony płaskowyż i kilkoma jęzorami lodowcowymi spływającymi w różnych kierunkach. Większe lodowce fieldowe nazywane są czaszami lodowymi. 32.Niwelacja- geodezyjne wyznaczanie różnicy wysokości pomiędzy punktami terenowymi. Wyróżnia się następujące rodzaje niwelacji: 8

1.„Pasaty są to wiatry wiejące w strefie międzyzwrotnikowej z kierunku połnocno-wschodniego na półkuli północnej 2.Procesy eoliczne są związane: z działalnością wiatru 3.Deflacja- zwiewanie przez wiatr piasku bądź pyłu. Występuje głównie na pustyniach, wybrzeżach mórz i przedpolach lodowców. Powoduje stopniowe obniżanie się obszaru. Tworzy charakterystyczne formy, takie jak misy deflacyjne, ostańce deflacyjne czy bruk deflacyjny Korazja (inaczej erozja eoliczna) - proces polegający na szlifowaniu, żłobieniu, zdzieraniu i wygładzaniu powierzchni skał (podłoża skalnego) wskutek uderzeń ziaren piasku niesionego przez wiatr., powstają: grzyby skalne,graniaki ,bruzdy eoliczne ,żleby 4.Misa deflacyjna powstaje w wyniku- powstała w wyniku niszczącej działalności wiatru. Obszar ten stanowi formę wklęsłą i znajduje się na tyłach ruchomej wydmy. 5)zagłębienia deflacyjne- powstała w wyniku niszczącej działalności witru, sięgają bardzo głęboko 6)Wydma paraboliczna- ma kształt łuku, o ramionach skierowanych pod wiatr. 7)barchan- rodzaj ruchomej wydmy o półksiężycowatym kształcie i ramionach wysuniętych zgodnie z kierunkiem wiatru 8)wydma gwiaździsta- wiatr wieje z 3 kierunków 9

8.Skały piroklastyczne to: bezwodne krzemiany wapnia, magnezu, żelaza, glinu, mają doskonałą łupliwość,połysk szklisty,czarną barwe 9.Skały fliszowe: skała osadowa morskiego pochodzenia, składająca się z ławic i warstw na przemian zlepieńców, piaskowców, łupków ilastych, rzadziej rogowców i margli. 10.Skały osadowe okruchowe: Skały okruchowe to utwory nagromadzone na powierzchni skorupy ziemskiej wskutek wietrzenia, transportu i sedymentacji. Dominują w nich materiały obcego pochodzenia, pochodzące ze zniszczenia starszych skał. Skały okruchowe mogą być skałami luźnymi lub zwięzłymi. 11.Skały magmowe głębinowe:perydotyt,granit,sjenit, gabro i dioryt 12.Skały fliszowe- 13.Struktura skały magmowej-sposób wykształcenia skały 14.Tekstura skały magmowej to-sposób ułożenia składników-bezładna lub uporządkowana 15.2 rodzaje lepiszcza w skałach osadowych-cement i matriks 16.;Przykłady skał osdowych okruchowych: gruz,żwir, piasek,mułek, less,ił, brekcja, zlepieniec,piaskowiec, mułowiec, glina,lateryt 17.Minerały główne skał magmowych: Skalenia alkaiczne, plagioklazy, pirokseny,amfibole,kwarc, miki 18.Minerały od najłatwiej do najtrudniej wietrzejących:sól kamienna,kalcyt,oliwin,pirokseny,plagioklazy,ortoklaz,biotyt, kwarc 19.Okresy:Archaik,proterozoik,kambr,ordowik,sylur,dewon,karbon,perm,trias,jura,kreda,trzeciorzęd, czwartorzęd 20.Skopień skali mohsa informuje nas o twardości

---