1. Co to jest powietrze kopalniane, jego skład oraz charakterystyka następujących gazów kopalnianych:

1. Tlen;

2. Metan;

3. Tlenek węgla;

4. Dwutlenek węgla;

5. Tlenki siarki.

Powietrze kopalniane jest mieszaniną powietrza atmosferycznego i gazów wydzielających się do wyrobisk górniczych. Gazy te pochodzą z procesów chemicznych zachodzących w pokładach węgla, procesów produkcyjnych oraz z maszyn i urządzeń pracujących pod ziemią.

W normalnych warunkach powietrze kopalniane nie jest powietrzem suchym, ale posiada pewną zawartość pary wodnej.

Skład powietrza:

Lp.	Gaz	Udział w procentach
				objętościowy	masowy
1.	Azot - N2	78,09	75,54
2.	Tlen - O2	20,95	23,14
3.	Argon - Ar	0,93	1,25
4.	Dwutlenek węgla - CO2	0,03	0,05
5.	Wodór - H2	0,00005	0,000004
6.	Neon - Ne	0,0018	0,0012
7.	Hel - He	0,0052	0,000072
8.	Krypton - Kr	0,0001	0,0003
9.	Ksenon - Xe	0,000008	0,000036

Dodatkowo w powietrzu kopalnianym możemy mieć do czynienia z różnymi stężeniami takich gazów, jak: metan, wodór, tlenek węgla, tlenki siarki, tlenki azotu oraz siarkowodór.

• TLEN

O, oxygenium. Należy do grupy tlenowców. Bezbarwny i bezwonny gaz, słabo rozpuszczalny w wodzie. Temperatura krzepnięcia 218,4 °C, temperatura skraplania 182,96 °C, gęstość 1,429 kg/m³. Skroplony stanowi niebieską ciecz. Tlen jest pierwiastkiem niezbędnym do życia. W temperaturze pokojowej jest stosunkowo mało aktywny chemicznie. Reaguje bezpośrednio, zwłaszcza w temperaturze podwyższonej, prawie ze wszystkimi pierwiastkami chemicznymi (tworząc tlenki lub nadtlenki), a także z wieloma substancjami organicznymi i nieorganicznymi. Tlen jest najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem chemicznym w przyrodzie. W stanie wolnym występuje w powietrzu w ilości 20,95 % objętościowo. Stanowi 46,5 % masy skorupy ziemskiej.

Polskie przepisy dotyczące bezpieczeństwa pracy w kopalniach określają, aby zawartość tlenu w powietrzu, w miejscach pracy, nie była niższa od 19 %. Efekty zdrowotne i odpowiedź fizjologiczna organizmu na niskie stężenia tlenu w powietrzu przy normalnym ciśnieniu, dla podanych niżej wartości, wyglądają następująco:

• 17 % - oddychanie jest szybsze i głębsze; może nastąpić zła ocena sytuacji;

• 16 % - pojawiają się pierwsze oznaki niedotlenienia krwi;

• 15 % - mogą pojawić się zawroty głowy, brzęczenie w uszach, ból głowy i rozmazany wzrok;

• 12 - 16 % - następuje przyśpieszenie oddychania i wzrost tętna; ograniczona jest koordynacja mięśniowa;

• 10 - 12 % - dochodzi do wstrząsu emocjonalnego, widoczne jest nienaturalne znużenie i zmęczenie; człowiek może pozostawać przytomny;

• 6 - 10 % - pojawiają się mdłości i następują wymioty; ofiary nie są w stanie swobodnie się poruszać i tracą przytomność;

• < 6 % - występują konwulsyjne ruchy i łapanie z trudem powietrza; następują przerwy w oddychaniu i wkrótce potem serce również zatrzymuje się.

● METAN

[ Dotyczy również pytania 11.Ogólne wiadomości o metanie (co to jest metan, dlaczego jest taki niebezpieczny, granica wybuchowości, sposoby wydzielania się metanu, kontrola zawartości metanu oraz przepisu co do zawartości metanu).]

CH₄. Związek organiczny. Najprostszy węglowodór nasycony. Bezbarwny, palny gaz, bez smaku i zapachu. Temperatura wrzenia 164 °C. Gęstość w warunkach normalnych wynosi 0,6687 kg/m³. Z powietrzem lub tlenem tworzy mieszaniny wybuchowe. Składnik gazu ziemnego, gazu węglowego, wchodzi w skład gazów występujących w kopalniach węgla i może być przyczyną wybuchów i pożarów w kopalniach. Jest także głównym składnikiem gazu błotnego (stąd często jest nazywany gazem kopalnianym lub błotnym). Metan powstaje w wyniku beztlenowej fermentacji celulozy pod wpływem bakterii metanowych.

Temperatura zapłonu metanu wynosi od 650 do 750 °C i uzależniona jest od zawartości metanu w powietrzu, składu atmosfery, ciśnienia, temperatury i źródła zapłonu. Metan jest gazem wybuchowym o granicach od 5 do 15 %, nazywanych granicami wybuchowości. Najsilniejszy wybuch następuje przy 9,5 % zawartości metanu w powietrzu. Najłatwiej zapala się mieszanina o zawartości metanu od 7 do 8 %.

Według polskiego prawa górniczego:

• W przypadku gdy w wyrobisku zawartość metanu wynosi powyżej 2 %, niezwłocznie: wycofuje się ludzi z zagrożonych wyrobisk, wyłącza sieć elektryczną, unieruchamia maszyny i urządzenia, zagradza wejścia do tych wyrobisk, zawiadamia najbliższą osobę dozoru ruchu.

Obowiązek wyłączenia nie dotyczy urządzeń elektrycznych, które mogą być eksploatowane przy dowolnej zawartości metanu w powietrzu.

• Zawartość metanu w powietrzu nie powinna przekraczać: 1 % - na wylocie z rejonowych prądów powietrza, 0,75 % - w szybie wydechowym.

W razie stosowania metanometrii automatycznej, zawartość metanu na wylocie z rejonowych prądów powietrza może wynosić 1,5 %.

● TLENEK WĘGLA

CO. Bezbarwny, bezwonny, palny, bardzo toksyczny gaz. Temperatura wrzenia: -191,5 °C. Temperatura topnienia: -204 °C. Gęstość w warunkach normalnych wynosi 1,25 kg/m³. Tlenek węgla ma nieco mniejszą gęstość od powierza. Jest trudno rozpuszczalny w wodzie. Ma właściwości redukujące. Jest to gaz palny, pali się niebieskim płomieniem. W wyniku spalania powstaje dwutlenek węgla. Tworzy się w wyniku niecałkowitego spalania węgla lub redukcji dwutlenku węgla. Ma zastosowanie w wielu procesach przemysłowych.

Z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową. Granice wybuchowości wynoszą od 12,5 do 75 %. Największa siła wybuchu następuje przy koncentracji 30 %. Temperatura zapłonu wynosi od 630 do 810 °C. Wdychanie CO powoduje śmierć (gaz ten łączy się z hemoglobiną krwi, uniemożliwiając przyłączanie przez nią tlenu).

Dopuszczalna zawartość CO w powietrzu kopalnianym wynosi 0,0026 %.

● DWUTLENEK WĘGLA

CO_2. W temperaturze pokojowej jest to gaz bezbarwny, bezwonny, o słabo kwasnym smaku i niepalny. Dobrze rozpuszczalny w wodzie. Gęstość w warunkach normalnych wynosi 1,96 kg/m³. Jest cięższy od powietrza (ok. 1,5 razy). Pod normalnym ciśnieniem przechodzi ze stanu stałego do gazowego.

W naturze występuje w stanie wolnym w atmosferze i związanym (np. jako składnik CaCO₃). Dwutlenek węgla jest produktem spalania i oddychania. Jest wykorzystywany przez rośliny w procesie fotosyntezy. Tworzy się przy utlenianiu i fermentacji substancji organicznych. Występuje w kopalniach, cukrowniach, gorzelniach, wytwórniach win, silosach zbożowych, browarach i studzienkach kanalizacyjnych. W małych stężeniach nie jest trujący, w większych stężeniach ditlenek węgla jest szkodliwy dla zdrowia, a nawet zabójczy (ma działanie duszące). Jego działanie powoduje powstawanie hiperkapni, a co za tym idzie kwasicy oddechowej i w następstwie obrzęk mózgu.

Dopuszczalna zawartość CO₂ w powietrzu kopalnianym wynosi 1 %.

● TLENKI SIARKI

SO₂, SO₃. Związki chemiczne siarki z tlenem. Tlenek siarki (IV) (dwutlenek siarki), SO₂, bezbarwny gaz o ostrym zapachu i kwaśnym smaku. Temperatura skraplania 10,1 °C. Gęstość w warunkach normalnych wynosi 2,86 kg/m³. Rozpuszczalny w wodzie i w wielu rozpuszczalnikach organicznych. W odpowiednich warunkach ulega redukcji do siarki lub siarkowodoru bądź utlenieniu do trójtlenku siarki. Na skalę techniczną otrzymywany przez spalanie siarki, prażenie siarczków metali ciężkich albo przez rozkład termiczny siarczanów z dodatkiem koksu. Ma właściwości bakteriobójcze. Stosowany m.in. jako środek bielący, dezynfekujący, konserwujący, owadobójczy oraz, w postaci ciekłej, w chłodnictwie.

Tlenki siarki znajdujące się w powietrzu (jedno z głównych zanieczyszczeń atmosfery) są przyczyną kwaśnych opadów. SO₂ tworzy się podczas pożarów kopalnianych oraz strzelania materialami wybuchowymi zawierającymi siarkę.

Dopuszczalna zawartość SO₂ w powietrzu kopalnianym wynosi 0,000075 %.

2. Definicja NDS oraz NDS_Ch

Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) to wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDS_Ch) to wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina

Najwyższe dopuszczalne stężenia (NDS i NDS_Ch) w miejscu pracy.

Rodzaj gazu	NDS		NDSCh
		mg/m^3	objętościowo %	mg/m^3	objętościowo %
Dwutlenek węgla	-	1,0	-	1,0
Tlenek węgla	30	0,0026	180	0,015
Tlenek azotu	5	0,00026	10	0,00052
Dwutlenek siarki	2	0,000075	5	0,00019
Siarkowodór	10	0,0007	20	0,0014

3. Jakimi znanymi metodami lub programami możemy określić niebezpieczeństwo wybuchu gazów pożarowych

Oznaczenie granic wybuchowości mieszaniny gazów pożarowych na podstawie jej składu chemicznego dokonuje się za pomocą specjalnych przyrządów (eksplozymetry), metodą matematyczną lub komputerową. Niebezpieczeństwo wybuchu gazów pożarowych określa się na podstawie zmodyfikowanego współczynnika Le Chatelier'a:

,

gdzie:

CH₄, CO, H₂, C_xH_y - oznaczają procentowe zawartości tych gazów w próbce powietrza

Przyjmuje się, że niebezpieczeństwo wybuchu gazów pożarowych istnieje, gdy współczynnik L_Ch jest większy lub równy 0,6, a stężenie tlenu w gazach pożarowych jest większe lub równe O_{2 min}, przy czym:

.

4. Co to jest system dyspozytorski na kopalni, czym się charakteryzuje oraz jakie urządzenia pomiarowe wchodzą w jego skład

System dyspozytorski- to system, który służy do monitorowania parametrów atmosfery na dole kopalni, który charakteryzuje się:

• bardzo krótkim czasem reakcji systemu na zagrożenie,

• realizacją ciągłych pomiarów wielkości mierzonych,

• pracą niezależną od dołowej sieci energetycznej,

• modemową, odporną na zakłócenia komunikacją z urządzeniami dołowymi.

W skład systemu dyspozytorskiego wchodzą:

• metanomierz,

• miniaturowa, cyfrowa centrala dołowa,

• czujnik tlenku węgla,

• czujnik tlenu,

• czujnik metanu,

• czujnik wilgotności względnej i temperatury,

• czujnik różnicy ciśnień,

• anemometr,

• klawiatura kalibracyjna.

5. System dyspozytorski SEMP oraz ZEFIR- do czego służą

Program SEMP umożliwia prowadzenie kompleksowego nadzoru dyspozytorskiego nad urządzeniami dołowymi systemu.

Polega on na ciągłym monitorowaniu ich stanu, alarmowania stanów niebezpiecznych, archiwizacji pracy systemu (tzw. raportów).

Zadaniem systemu dyspozytorskiego ZEFIR jest prowadzenie ciągłego nadzoru nad pracą różnorodnych maszyn i urządzeń zainstalowanych na kopalni, dla potrzeb operatywnego kierowania, dokumentowania i analizy przebiegu procesu produkcyjnego oraz wybranych zagadnień z dziedziny bezpieczeństwa pracy.

6. Definicja pyłu węglowego, granice wybuchowości oraz czynniki wpływające na wybuch pyłu węglowego

Pył węglowy- to ziarna węgla przechodzące przez sito o wymiarach oczek równych 1x1 mm.

Granica wybuchowości dla pyłu węglowego wynosi od 50 do 1000 g/m³. Najsilniejszy wybuch jest przy stężeniu od 250 do 350 g/m³.

Pył węglowy podobnie jak inne pyły ciał stałych po zmieszaniu z powietrzem może stworzyć mieszaninę wybuchową i na tą wybuchowość mają wpływ następujące czynniki:

• ilość oraz jakość pyłu węglowego,

• zawartość części lotnych w węglu (powyżej 10% części lotnych pył jest wybuchowy),

• stopień rozdrobnienia,

• zawartość części palnych.

7. Miejsca możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego

1. Miejsca wykonywania robót strzałowych w wyrobiskach zagrożonych wybuchem pyłu węglowego.

2. Miejsca urabiania węgla.

3. Miejsca stwierdzonych nagromadzeń metanu w ilości co najmniej 1,5%.

4. Miejsca nagromadzenia pyłu węglowego niebezpiecznego w ilości co najmniej

500 g/m³ wyrobiska w pyle kopalnianym niezabezpieczonym na długości większej niż 30m , w wyrobisku, gdzie eksploatowane są maszyny lub urządzenia elektryczne.

5. Pola pożarowe.

6. Zbiorniki węgla.

7. Składy materiałów wybuchowych.

8. Strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami w pokładach drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego.

9. Wyrobiska o nachyleniu większym niż 10º z transportem linowym , kołowym lub kolejkami, w których zainstalowane są kable lub przewody elektryczne.

8. Klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego

Ustala się dwie klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego:

1. Pokładów węgla lub ich części.

2. Wyrobisk lub ich części w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny oraz wyrobisk podziemnych lub ich części w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających węgiel brunatny.

Do klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się pokłady węgla lub ich części, wraz z wyrobiskami drążonymi w tych pokładach lub częściach, w których występuje pył węglowy zabezpieczony w sposób naturalny.

Do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się pokłady węgla lub ich części, wraz z wyrobiskami drążonymi w tych pokładach lub częściach, które nie spełniają wymagań określonych w ust. 2

9. Linie obrony przed wybuchem pyłu węglowego

Pierwsza linia obrony

1. Ograniczenie powstawania pyłu węglowego (nawilżanie pokładów),

2. Usuwanie pyłu węglowego (odpylanie wylotowych prądów powietrza),

3. Zwalczanie lotności pyłu węglowego (stosowanie instalacji zraszających).

Druga linia obrony

Zwalczanie zapoczątkowania wybuchu

1. Przestrzeganie zasad bezpiecznego prowadzenia robót strzałowych i stosowanie środków strzałowych dopuszczonych do konkretnych warunków zagrożenia pyłowego i metanowego, oraz usuwanie pyłu węglowego i zmywanie stref przyprzodkowych,

2. Niedopuszczanie do powstawania zagrożeń metanowych takich jak przystropowe nagromadzenie metanu,

3. Stosowanie zabezpieczenia metanometrycznego jak i kontrole indywidualne zgodne z wymogami przepisów,

4. Przestrzeganie zasad zwalczania zagrożenia zapłonu metanu od iskier mechanicznych podczas pracy kombajnu,

5. Stosowanie odpowiedniej kontroli stanu kabli, muf kablowych i urządzeń elektrycznych. Unikanie lokalizacji muf kablowych w strefach znacznego zapylenia,

6. Przestrzeganie zasad bezpiecznego prowadzenia eksploatacji pokładów tąpiących w warunkach zagrożenia metanowego i pyłowego,

7. Usuwanie otwartego ognia z kopalń zagrożonych metanem i pyłem węglowym,

8. Prowadzenie akcji uświadamiającej i szkoleniowej górników podwyższającej poziom ich wiedzy.

Trzecia linia obrony

W strefach zabezpieczających zmywa się woda lub opyla pyłem kamiennym wyrobiska na całym ich obwodzie, łącznie z obudową, na długości co najmniej 200m od miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego określonych odrębnymi przepisami.

Zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym w strefie zabezpieczającej, oznaczona zgodnie z Polskimi Normami, powinna wynosić co najmniej:

1. 70% w polach niemetanowych,

2. 80% w polach metanowych.

W wyrobiskach, w których nie jest możliwe utrzymywanie stref zabezpieczających, zastępuje się je rozstawnymi zaporami przeciwwybuchowymi.

Czwarta linia obrony

1. W wyrobiskach zaliczonych do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego stosuje się zapory przeciwwybuchowe, w sposób określony w rozporządzeniu,

2. Służby dla zwalczania zagrożenia wybuchem pyłu węglowego kontrolują stan zapór przeciwwybuchowych nie rzadziej niż co 30 dni.

10. Zapory przeciwwybuchowe, ich podział oraz zasada działania

1. Główne zapory przeciwwybuchowe

2. Pomocnicze zapory przeciwwybuchowe

Główne zapory przeciwwybuchowe buduje się na wlocie i wylocie każdego rejonu wentylacyjnego oraz we wszystkich pozostałych wyrobiskach łączących rejony wentylacyjne.

Pomocnicze zapory przeciwwybuchowe buduje się wewnątrz rejonów wentylacyjnych, w odległości od 60 m do 200 m od miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego.

Zapory przeciwwybuchowe pyłowe

• Zapory zwykłe- gdy długość pomostu półki jest większa od 65% maksymalnej szerokości wyrobiska,

• Zapory boczne- gdy długość pomostu półki zawarta jest w granicach od 50% do 65% maksymalnej szerokości wyrobiska,

• Zapory o skróconej długości półek- gdy długość pomostu jest zawarta w granicach od 40% do 50% maksymalnej szerokości wyrobiska,

• Zapory rozstawne- gdy odległość półek jest tak dobrana, aby stężenie pyłu kamiennego wynosiło 1 kg/m³ wyrobiska.

Zapory przeciwwybuchowe wodne

• Zapory wodne zwykłe- gdy długość zestawu jest większa od 65% maksymalnej szerokości wyrobiska w miejscu zabudowy,

• Zapory boczne- gdy długość zestawu jest zawarta od 50% do 65% szerokości wyrobiska,

• Zapory wodne schodkowo- boczne- gdy nie ma możliwości zabudowy ww. zapór ze względów ruchowych,

• Zapory wodne szybkiej konstrukcji,

• Zapory rozstawne- gdy odległość zestawu pojemników jest tak dobrana, aby ilość wody wynosiła 1dm³/m³ wyrobiska.

12. Kategorie zagrożenia metanowego.

Kategorie zagrożenia metanowego:

      pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości od 0,1 do 2,5 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,

      drugiej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 2,5 m³/Mg, lecz nie większej niż 4,5 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,

      trzeciej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 4,5 m³/Mg, lecz nie większej niż 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową,

• czwartej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, lub wystąpił nagły wypływ metanu albo wyrzut metanu i skał.

13. Podział wyrobisk górniczych w zależności od zagrożenia wybuchem metanu.

W zależności od stopnia zagrożenia wybuchem wyrobiska w polach metanowych zalicza się do wyrobisk:

      ze stopniem "a" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 0,5% jest wykluczone,

      ze stopniem "b" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 1% jest wykluczone,

• ze stopniem "c" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nawet w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu może przekroczyć 1%.

14. Sposoby profilaktyki metanowej w tym metody odmetanowania.

15. Co to jest zagrożenie wyrzutami gazów skał oraz wymień czynniki decydujące o występowaniu tegoż zagrożenia?

Zjawisko wyrzutu gazów i skał polega na dynamiczne przemieszczenie rozkruszonych skał lub węgla z calizny do wyrobisk przez energię gazów wydzielonych z górotworu.

Czynniki decydujące o występowaniu zagrożenia:

• wysoka gazo nośność (metannośność),

• mała zwięzłość skał,

• wysokie ciśnienie i intensywność desorpcji gazów oraz prowadzenie robót w sąsiedztwie zaburzeń geologicznych,

• Kategorie zagrożenia wybuchami gazów i skał.

Ustala się dwie kategorie zagrożenia wyrzutami gazów i skał w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny.

 1)   skłonne do występowania wyrzutów metanu i skał,

  2)   zagrożone wyrzutami metanu i skał.

Do kategorii skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał zalicza się pokłady węgla kamiennego lub ich części, w których:

  1)   metanonośność wynosi powyżej 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, a zwięzłość węgla jest mniejsza niż 0,3, lub

  2)   metanonośność wynosi powyżej 8 m³/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, a zwięzłość węgla wynosi co najmniej 0,3, ale intensywność desorpcji metanu jest większa niż 1,2 kPa.

Do kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał zalicza się pokłady węgla kamiennego lub ich części, w których:

  1)   wystąpił wyrzut metanu i skał lub

  2)   wystąpił nagły wypływ metanu, lub

  3)   stwierdzono występowanie innych, wymienionych w § 2 pkt 15, objawów wskazujących na wzrost zagrożenia wyrzutami metanu i skał

17. Zwalczanie zagrożenia wybuchami gazów i skał.

Zależnie od czynników, które oddziaływają na powstanie wyrzutów, metody zapobiegania im dzieli się na trzy kategorie:

1. metody działania zmierzające do zmniejszenia wielkości naprężeń mechanicznych w pokładzie (duże naprężenia powodują szybsze uwolnienie się gazu),

2. - metody działania zmierzające do zmniejszenia zawartości gazu w pokładzie,

3. - metody działania uwzględniające równocześnie oba te czynniki.

Odprężenie albo odgazowanie osiąga się przez pewne zabiegi wykonywane poza pokładem bądź w samym pokładzie. Za metodę działania poza pokładem skłonnym do wyrzutów można uważać uprzednią eksploatację pokładu chroniącego, to jest innego wyżej lub niżej zalegającego, dzięki czemu następuje odprężenie pokładu chronionego (tj. zagrożonego wyrzutami).

Skuteczność tego sposobu polega na wzroście odporności pokładu węgla na wyrzuty przez zmniejszenie występujących w nim naprężeń i na stworzeniu warunków dla jego częściowego odgazowania.

Następnym środkiem przeciwdziałania wyrzutom jest odprężenie i odgazowanie pokładu zagrożonego odprężającymi otworami wiertniczymi. Skuteczność działania otworów odprężających zwiększa się przez wypłukiwanie z nich węgla strumieniem wody pod ciśnieniem.

7

---