Socjologia -opisuje i wyjaśnia zjawiska i procesy zachodzące w zbiorowościach ludzkich jak również zmiany i przekształcenia w nich zachodzące. 1.Funkcje socjologii - diagnostyczna - polega na systematycznym badaniu danej rzeczywistości społecznej. ideologiczna - polega na tym że socjolog może manipulować zebranym materiałem badanym, jeżeli omija pewne wątki materiału to aby coś bardziej wyeksponować. teoretyczna - każda nauka przygotowuje model teoretyczny do wyjaśnienia pojęć, do uporządkowania danych empirycznych, wyjaśnieniu opisywanych zależności; wzbogacona jest o język socjologiczny. demaskatorska - odkrywanie czegoś, polega na odkrywaniu rzeczy celowo bądź nieświadomie ukrywanych rzeczy. socjotechniczna - polega na formułowaniu zaleceń, których celem jest świadome dokonanie przekształceń jakiejś rzeczywistości społecznej zgodnie z góry założonymi celami. 6.Pojęcie kultury w socjologii Def: kult. to ogół wytworów działalności ludzkiej, material. i niematerial. wartości i uznanych sposobów postępowania przekazywanym innym ludziom i pokoleniom. K. jest zlokal. w czasie i przestrz. oraz w zbiorowości społecz. Socjologia, termin wprowadzony przez Augusta Comte'a na określenie „nauki o społeczeństwie”. Z uwagi na to, że badaniem społeczeństwa zajmują się także inne nauki-historia, antropologia społeczna, politologia, ekonomia itp.- oraz ze względu na to, iż socjologia nie zawsze zajmuje się społeczeństwem jako całością, lecz bada również zjawiska i procesy zachodzące w jego obrębie, proponowane są także odmienne określenia przedmiotu tej dyscypliny. Obecnie najczęściej przez socjologię rozumie się naukę o zbiorowościach, interakcjach, stosunkach społecznych, zachowaniach (działaniach) społecznych, strukturach grupowych, procesach społecznych, życiu społecznym, zjawiskach społeczno-kulturowych. 64.Scharakteryzuj koncepcję M. Webera Bierze pod uwagę zróżnicowanie polityczne i społeczne: *wymiar polityczny, *wymiar ekonomiczny - poprzez strukturę klasowo-warstwową, *wymiar społeczny - poprzez strukturę stanową mówi, że są warstwy socjalne (dopuszczenie lub usunięcie z rynku -bezdomni, dzieci), *klasy, *typ klas zarobkowych71.Czym jest kultura KULTURA - z łaciny "cultura orgi". Jest to charakterystyka stylu życia jakiegoś ludu. Jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne umiejętności nabywane przez człowieka jako członka społeczeństwa. Jest to całokształt dorobku materialnego i duchowego zgromadzonego przez wieki i przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Kultura jest cechą społeczeństw a nie jednostek. Kultura jest wszystko to, czego uczymy się w trakcie życia społecznego i co jest przekazywane z pokolenia na pokolenie. Związek między kulturą i ludźmi ma charakter wzajemny. Ludzie tworzą kulturę, rozwijają, wymyślają nowe rzeczy, a z drugiej strony kultura sprawia, że jesteśmy ludźmi. Kultura jest zjawiskiem symbolicznym, tzn. że wytwory i działania ludzkie posiadają charakter znakowy, przekazują innym ludziom informacje i znaczenie. Kultura jest zjawiskiem powtarzalnym, aby jakiś wytwór stał się elementem kultury musi być zachowany, utrwalony i przekazywany innym pokoleniom. ” 24.Metoda naukowa - to określony sposób, powtarzalny rozwiązywania pewnego problemu typu naukowego. 25.Metoda badań empirycznych - określony, powtarzalny sposób zdobywania pewnych informacji o rzeczywistości niezbędnych do rozwiązania pewnego problemu badawczego. 26.Technika badawcza - jest to zespół czynności, które muszą być wykonane przez badacza przygotowującego jakieś badanie. 27.Metoda socjologiczna - mamy do czynienia wtedy gdy inna grupa naukowa np. psycholog, historyk do rozwiązania pewnego rodzaju problemu wykorzystuje teorię socjologiczną. 28.Wybrane techniki - obserwacja - Jest metodą badawczą stosowaną bardzo powszechnie przez przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. Polega na zewnętrznym poglądzie rzeczy, które nas interesują. Rodzaje obserwacji: uczestnicząca, nie uczestnicząca, kontrolowana (wielu obserwatorów), niekontrolowana (jeden obser.). - ankieta - jest metodą pośredniego zadawania pytań przez badacza osobie, której jest zadawane pytanie (ankieter, responder). Rodzaje ankiet (ze względu na różny sposób dostarczania kwestionariusza): pocztowa, prasowa, zbiorowa, rozdawana. Kwestionariusz - drukowana lista pytań. Zawiera pytania: zamknięte, otwarte i półotwarte. - wywiad - jest metodą bezpośrednią sposobu zadawania pytań przez badacza osobie, której jest zadawane pytanie. Rodzaje wywiadu: skategoryzowany (ankieter posiada kwestionariusz wywiadu i zadaje pytania według niego), nieskategoryzowany (swobodny), jawny (responder jest poinformowany o celu badań), ukryty, indywidualny, zbiorowy (max. 10 osób), panelowy (ci sami responerzy w różnych odstępach czasu te same pytania; zmiana poglądów). analiza treści - polega na analizowaniu różnych treści zawartych w mediach, publikatorach, środkach masowego przekazu, wydawnictwa statystycznego, które zawierają powszechny spis ludności, dokonuje się go co 10 lat. - metoda dokumentów osobistych - charakteryzuje się tym, że podstawowym źródłem informacji są dokumenty osobiste czyli: pamiętniki, wspomnienia, listy. Dokumenty osobiste są cennym źródłem informacji, bo są autentyczne, pisane z potrzeby autora, przedstawiają jak naprawdę wyglądają te wydarzenia, jak są spostrzegane i jak autor się zachowywał. - TŁUM -w tłumie dochodzi do dezindywidualizacji (brak samo kontroli) rodzaje: agresywny (linczujący, terroryzujący, walczący), uciekający, damonstrujący, rabujący. Publiczność -odbiorcy rozproszeni w różnej przestrzeni metoda projekcyjna - istotną cechą jest to, że uzyskane od respondenta odpowiedzi nie są zgodne z autentycznym brzmieniem a interpretowane o inną teorię. Rodzaje metody projekcyjnej: technika słowna, technika obrazkowa, technika zabawowa, technika psychodramatyczna. - metoda socjometryczna - rozpoczyna się ona od przeprowadzenia w badanej grupie kwestionariusza socjometrycznego, który może się składać tylko z 2 pytań np. kogo lubisz a kogo nie lubisz. Kwestionariusze muszą być popisane. Dalszą część metody można dokonać analizą graficzną lub matematyczną. Antropogeneza - powstanie i rozwój człowieka jako osobnego gatunku. Socjgeneza - powstanie i rozwój społeczeństwa, pierwszych organizacji, grup społecznych. 30.Zbiór społeczny - ogół ludzi posiadających pewną określoną cechę. Zbiór społ. gdyż elementami tego zbioru są ludzie np. wysocy, niscy. 31.Kategoria społeczna - jest to taki zbiór, którego elementy posiadają cechę ważną społecznie (płeć, stan zamieszkania, stosunek do religii, dochód) 32.Zbiorowość społeczna - dowolne skupienie ludzi w dowolnym czasie, między którymi wytworzyła i utrzymuje się więź społeczna. 33.Rodzaje zbiorowości: - para, to najmniejszy rodzaj zbiorowości. - krąg społeczny, niewielka zbiorowość oparta na stycznościach o słabej więzi instytucjonalnej i nie posiadająca wyraźnych zasad odrębności np. kręgi stycznościowe, koleżeńskie, przyjacielskie. Do kręgu łatwo wstąpić i łatwo wystąpić. - grupa, tworzą ją pewne ilości osób (min. 3) powiązanych systemem stosunków społecznych uregulowanych przez instytucję posiadającą pewne wartości, grupa jest oddzielona od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności. - wspólnota albo społeczność, zbiorowość terytorialna w ramach której członkowie mogą zaspokoić czyli wspólnota, bądź społecznością jest taka struktura społeczna, która określa miejsce zamieszkania działania ludzi w pewnej przestrzeni. - zbiorowość oparta o wspólną kulturę. - zbiorowość charakteryzująca się podobnym zachowaniem: publiczność (odbiorcy kultury masowej), audytorium, zbiegowisko, tłumy (nie ma organizacji wewnętrznej, rodzaje tłumów: reagujący, uciekający, ekspresyjny). 34.Prestiż społeczny - zakres społecznego uznania, najczęściej związany z osobowością jednostki.
Definicja Maclvera i Page`a określa rodzinę jako mikrostrukturę umożliwiającą realizację następujących celów: - trwałe obcowanie płciowe w oparciu o społecznie uznane wzory. - tworzy instytucjonalną formę małżeństwa. - w oparciu o pewien system nomenklatury określa stosunki pokrewieństwa i dziedziczenia. - pełni funkcję jednostki gospodarującej, zapewniającej swym członkom utrzymanie i opiekę. - zaspakaja potrzeby materialne i przygotowuje swych członków do samodzielnego życia. - jest grupą mieszkającą wspólnie, tworzące jedno gospodarstwo domowe, które może obejmować dwa a nawet trzy pokolenia. We wszystkich definicjach rodziny podkreśla się dwie podstawowe funkcje rodziny: zapewnienie ciągłości biologicznej społeczeństwa oraz przekazywanie dziedzictwa kulturowego. Grupę osób tworzących rodzinę wyróżniają następujące cechy: wspólne mieszkanie, nazwisko i własność oraz ciągłość biologiczna i wspólna kultura duchowa. 12.Postawa - gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na odpowiednie obiekty Klasyfikacja postaw: publiczne i prywatne, indywidualne i zbiorowe, ogólne i specyficzne. Komponenty postaw: poznawczy, emocjonalny, behawiorystyczny. Cechy postaw: treść przedmiotowa, zakres, kierunek, siła postawy, zawartość, trwałość Rodzaje postaw - konformistyczna, nonkonformistyczna, legalistyczna, przestępcza, stereotyp 13.Postawa zbiorowości - postawa wspólna dla pewnych grup ludzi, elementem kształt. ją jest proces socjalizacji, obejmujący przyswajanie wymogów środowiska i przystosowanie do niego Mechanizmy oddziaływania zbiorowości na jednostkę: informacyjne, sterujące, emocjonalne, kształtowanie osobowości 14.Zachowanie - zespól reakcji ruchowych osobnika, mogą być wywołane warunkami zew. Lub wew., zdeterminowane naszymi postawami, czynnikami sytuacji .Społeczeństwo - rodzaj zbiorowości terytorialnej funkcjonujące na określonym obszarze, środowisko i kategoria istnienia człowieka Struktura społ. - mikrostruktura (mała gr. społ, bez podgrup), makrostrukt (duża gr. składa się z wielu mikrostr) Zbiór społ. - ogół ludzi posiadających cechę wspólną, wyróżniany na podstawie cech obserwowalnych i stwierdzalnych Kategorie społ. - na podstawie cech, np.demograficznych, społecz (wiek, płeć, pochodz. społ) Zbiorowość społ. - skupienie ludzi, gdzie wytworzyła się i utrzymuje więź społ. Klasyfikacja zbiorowości - ze wzgl. na genezę: spontaniczne (tw. Się na skutek inicjatywy oddolnej), stanowione (inicjatywa odgórna) rodzaj struktury grupy (duże - podział na podgrupy, kontakty pośrednie, złożona strukt. i małe - kontakty bezpośred, prosta strukt), dominujący typ więzi (grupy pierwotne - bezpośr. stos. o określ. ładunku emocjonal., małe, np. rodzina i wtórne - więź pośred, powst. Na bazie stosunku do rzeczy, czynnikiem spajającym jest więź organizacyjna), stopień sformalizowania instytucji występujących w danej grupie (formalne - zespół osób zorganiz. przez jednostkę nadrzędna lub na mocy przepisu prawnego, gr. ma określ. zadania i cele oraz stałą strukt. organiz.i nieform - zespół osób, kt. powstał spontanicznie , gł. czynnikiem spajającym jest więź emocjonal., strukt. nie narzucona z zewnątrz), stopień możliwości wejścia do grupy (inkluzywne, ekskluzywne) Skład grupy - członkowie i ich cechy osobiste lub społ. Rodzaje struktur: konkretna, abstrakcyjna, pierwotna, wtórna Kryteria strukt: wielkość, samoistność. Skład grupy - elementy składowe, które są potrzebne do tego aby grupa powstała: - członkowie, grupa narzuca im wzór fizyczny i moralny. - ośrodki skupienia. - cele i zadania, które grupa realizuje, - zasada odrębności, wyznacza zasięg działania grupy i decyduje o trwałości grupy. Struktura grupy - skład wszystkich elementów, nie tylko członków i ich wzajemnego przyporządkowania. Struktura społeczna grupy - odnosi się wyłącznie do ludzi. Jest to układ powiązanych ze sobą i uzależnionych pozycji społecznych i ról społecznych. Zawsze ma postać hierarchiczną tzn., że pozycja jednego członka grupy jest niższa niż innego członka grupy. Możemy wyróżnić: - strukturę komunikowania, poszczególne pozycje powiązane są różnymi informacjami. - strukturę socjometryczną, między osobami zajmującymi różne pozycje nawiązujące do relacji stosunków pozytywnych lub negatywnych. - strukturę awansu, poszczególne pozycje są powiązane różnymi możliwościami awansu. - strukturę władzy.Krąg społeczny, rodzaje, f-cje - k.s. to niewielka zbiorowość, oparta na stycznościach osobistych i bezpośrednich, o słabej więzi instytucjonalnej, nie posiadająca wyraźnej zasady odrębności, krąg nie posiada stałego ośrodka skupienia; od grupy nieformal. K. Różni się płynnym składem, nieokreślonością członkostwa.Rola społeczna. Jan Szczepański rolę społeczną definiuje jako „względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań, będących reakcjami na zachowania innych osób, przebiegających według mniej lub więcej wyraźnie ustalonego wzoru”. Osoba pełniąca daną rolę społeczną zobowiązana jest zachowywać się w określony sposób, wykonywać pewne czynności; z tytułu pełnionej roli posiada ona pewne uprawnienia, które innym nie przysługują. Równocześnie osoby pozostające w kontakcie z jednostką pełniącą daną rolę społeczną oczekują, że będzie się ona zachowywać zgodnie z określonym wzorem postępowania. Oddziaływanie czynnika oczekiwań otoczenia i identyfikacji powoduje, że odgrywanie roli społecznej stanowi dosyć skuteczny instrument zmiany zachowań i postaw jednostki. 21.Struktura społeczna, układ różnorodnych elementów oraz procesów i relacji występujących między nimi. Elementami tymi są najczęściej zbiorowości społeczne, grupy, społeczności lokalne, instytucje, role społeczne itp. Jan Szczepański strukturę rozumie jako „budowę”: „oznacza ona taki sposób ułożenia elementów składowych, aby mogły one wykonywać swoje funkcje uzupełniając się i harmonizując, tak aby grupa jako całość mogła się utrzymać i rozwijać”. Rola społeczna - zbiór praw i obowiązków wyznaczających zachowanie się danej jednostki zajmującej w grupie określone stanowisko. Pozycja społeczna - miejsce jednostki w grupie społecznej, przy czym pozycja określona jest przez różność roli pełnionej przez jednostkę w grupie. System społeczny - jest to skoordynowany system elementów; zbiór tworzący pewną całość uwarunkowaną uporządkowaniem jego części składowych. Status społeczny - pozycja społeczna i prestiż społeczny, jakim jednostka się cieszy. Typy więzi: *więź naturalna, *więź nieformalna, *więź zrzeszeniowa, *więź stanowiona. . Zadania grupy - ustalone i świadomie zdefiniowane stany rzeczy i zjawiska, które grupa chce osiągnąć lub wywołać, są zawsze określone statutem, zaakceptowane przez członków, mają tendencje do rozwijania się wraz z rozwojem aktywności u jej członków; zadania to sens istnienia grupy. jest zasada skupienia To wszelkie materialne podstawy istnienia grupy, takie jak: terytorium, lokale, siedziby. Ośrodki skupienia są podstawą trwałości grupy w czasie, są centrami skupiającymi aktywności grupy jako całości. Grupa mała - mająca niewielką ilość osób, prosta struktura społeczna, możliwy jest tu bezpośredni kontakt każdy z każdym. Grupa duża - mająca dużą liczbę osób, złożona struktura społeczna, występują tu podziały na pewne podgrupy co uniemożliwia bezpośredni kontakt. Grupy wtórne - grupy tymczasowe, utworzone dla osiągnięcia określonego celu czy zadania, w których związki między członkami nie mają charakteru osobistego. Bazują na interesach i styczności rzeczowych. Grupy pierwotne - opierają się wyłącznie na stycznościach osobistych, więź wynika z zainteresowań osobowych. Są to grupy niewielkie liczebnie np. rodzina. Charakteryzują się bezpośrednim, emocjonalnym kontaktem wszystkich członków. naród Zbiorowość społeczna innego typu niż rodzina. Podstawą wyodrębnienia jest wspólnota językowa, gwarowa, a szerzej kręgu kulturowego. Naród pojmujemy jako zbiorowość obywateli i państwa. Wg tej koncepcji naród jest ludem o wysokim rozwoju kultury a także organizacji politycznej - zachodnioeuropejskiej. Naród jest zbiorowością, która kieruje wspólnota kulturowa i dziejowa, wypływa z doświadczeń kulturowych - środkowowschodnioeuropejskich. Cechy narodu: język, wspólne dziedzictwo kulturowe, terytorium, wspólne losy historyczne, posiadanie własnego państwa, religia i świadomość narodowa. cechy narodu *Styczności wypadkowy (pismo, druk) powstaje kultura narodowa; *Zróżnicowanie kulturowe, religijne, etniczne; *Wspólny język ojczysty jest czynnikiem odróżnienia danego narodu; *Terytorium narodowe tzn. ziemia ojczysta; *Wspólnota dziejów; *Wspólne osiągnięcia kulturalne i idee narodu; *Wspólna polityka niepodległego państwa.