1.Przedstaw socjologiczną koncepcję osobowości- osobowość to element społeczny w człowieku, zinternalizowana kultura, dynamiczna organizacja idei, postaw, nawyków, jej wpływ na życie społeczne to więcej niż wpływ struktury ludzkiej. Osobowość charakteryzuje człowieka, ponieważ może on być czynny, mieć znajomych - czyli żyć w społeczeństwie lub być przez nie odrzucony. Osobowość wywołana jest przez kulturę i strukturę społeczeństwa, w której człowiek przeszedł przez proces socjalizacji.
2.Wyjaśnij tezę: człowiek rodzi się ludzkim Człowiek nie rodzi się ludzkim. Nauki przyrodnicze mówią o człowieku rozwiniętym pod wpływem darwinizmu. Jest on gatunkiem zoologicznym, ale od zwierząt odróżnia go bycie istotą społeczną tzn. jego rozwój psychiczny przebiega pod wpływem czynników społecznych. Natura ludzka jest wynikiem danej formacji społecznej, w której człowiek dorasta.
3.Co to jest osobowość społeczna, jest to zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej postępowanie, wyrastających na podstawie cech biologicznych i psychicznych a pochodzących z wpływu kultury i struktury osobowości, w których jednostka została wychowana, i w których uczestniczy. Jest to uwewnętrzniona kultura, która podporządkowuje sobie elementy biogenne i psychogenne. Jednostka to struktura czynników biogennych i psychogennych oraz socjogennych wpływających na jej zachowanie. Elementy osobowości społecznej: *Biogenne (anatomiczne) - wzrost, budowa, fizjologiczne działanie organizmu; *Psychogenne - pamięć, wola, uczucie, wyobraźnia, temperament; *Socjogenne - zewnętrzne wpływy społeczne.
4.Dlaczego role społeczne są głównym komponentem osobowości społecznej Elementy socjogenne - wytwór procesów socjalizacyjnych wynikają z oddziaływania ludzi na siebie, określają wpływ zbiorowości grup społ., kategorii społ. na uczestników życia społ. Kulturowy ideał osobowości - model właściwości i dyspozycji wysoko cenionych w danych społecznościach, stanowiące ideały kulturowe danej zbiorowości, jest zależny od formacji społ.- ekonomicznej, klasy społ., warstwy, mikro- i makrostruktury. Wzór osobowy - skoncentrowany obraz konfiguracji cech osobowości, spełnia funkcje normatywne reguluje zachowania osobowości. Rola społeczna - oczekiwanie określonych zachowań i postaw związane z zajmowaniem pozycji społecz. w grupie. Pozycja społ. - zespól praw i obowiązków wyznaczonych jednostce przez gr. społ., zależy od wielu czynników, np. bio- i psychogennych, struktury i organizacji gr. społ. Jaźń subiektywna - wyobrażenie o sobie ukształtowane pod wpływem innych; liczy się pełnieniem ról społ., przyswaja określone wartości i wzory zachowań.
5.Przedstaw koncepcję czterech jaźni A Podgóreckiego Jaźń - różnica wewnętrzna z samym sobą inaczej sumienie. Wg Podgóreckiego występuje w 4 wersjach: *pierwiastkowa - najbardziej osobista bez względu na otoczenie, jest przeciwieństwem jaźni odzwierciedlanej. Mówimy: ja wiem, na co nas stać, znam siebie najlepiej; *jaźń fasadowa - reklamowanie własnej osoby (samochwalstwo, modny strój), są to czynniki reklamujące samego siebie bez względu na subtelność ich zachowania; *odzwierciedlona - wyobrażenie jednostki o tym, co sądzą inni o niej, jest to dystans do samego siebie; *zobiektywizowana - suma wiedzy, mądrości i doświadczenia, które jednostka zdobyła w procesie rozwoju osobniczego, stanowi najbardziej trafne spojrzenie na samego siebie i globalną ocenę.
6.Kulturowy ideał osobowości Narzucany jest przez społeczeństwo w toku socjalizacji tzn. w procesie uczenia się. Jest to ideał wychowawczy, wzór do naśladowania, przekazywany młodzieży w szkołach, rodzinie i innych. Ideał ten jest modelem a jego realizowanie ściąga na jednostkę pozytywną energię i różne sposoby zachowania. Jest on zależny od określonej formacji społeczno-ekonomicznej, klasy społecznej, warstwy, mikro- i makrostruktury, jest on narzucony przez społeczeństwo w toku socjalizacji, a zwłaszcza wychowania. Role społeczne - zaakceptowane i zinternacjonalizowane wzory osobowe, które są zależne od podejmowanych przez jednostkę ról społecznych; rola to oczekiwanie określonych zachowań i postaw związane z zajmowaniem danej pozycji społecznej w grupie.
7.Typologia osobowości społecznej Znanieckiego -kulturowy ideał osobowości (to ideał wychowawczy służący jako wzór do naśladowania przekazywany młodzieży w szkołach i innych instytucjach społecznych); -role społeczne spełniane w grupach społecznych; -jaźń subiektywna (wyobrażenia o sobie wytworzone pod wpływem innych ludzi); -jaźń odzwierciedlona (zespół wyobrażeń o sobie odczytywanych z wyobrażeń innych ludzi o nas samych).
8.Określ więź społeczną i jej komponenty Więź społeczna to zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całości zdolną do trwania i rozwoju poczucia identyfikacji jednostki z grupą tzn. utożsamianie swoich dążeń i aspiracji z dążeniami i aspiracjami innych członków grupy, aby powstała więź społeczna musi zaistnieć obustronna zależność jednostek zbiorowości. Więź jest podstawowym wyznacznikiem wszelkich form życia społecznego, gdyż nawet w najkorzystniejszych warunkach przyrodniczych, ekonomicznych czy kulturowych nie występują żadne formy życia społecznego, dopóki jednostki przebywające na wyodrębnionej przestrzeni nie zostaną skupione w odpowiednie całości zwane zbiorowościami. Więź społeczna jest zjawiskiem ulegającym częstym i znacznym modyfikacjom. Cechuje je zróżnicowana intensywność i trwałość, ale zawsze musi posiadać, co najmniej jeden z następujących komponentów: styczność przestrzenna, psychiczna, społeczna, wzajemne oddziaływania, działania społeczne, stosunki społeczne, zależności społeczne, instytucje społeczne, organizacje społ., kontrolę społ. Podstawy tworzenia się więzi: niezależne od naszej woli (fakt urodzenia wyznaczył relacje z najbliższymi, sąsiadami itp.), subiektywne (związane z realnymi naszymi potrzebami, aspiracjami, predyspozycjami). Etapy tworzenia się więzi: *styczność, postrzeganie prostych cech osób występujących w tej samej przestrzeni i nawiązanie kontaktu. *oddziaływania, systematyczne i trwałe wykonywanie działań skierowane na wywieranie u partnera określonych reakcji (rodzaje wzajemnego oddziaływania: pytania o informację, udzielanie odpowiedzi, pytania o oceny i opinie i ich wyrażanie, żartowanie, wyrażanie zgody, wycofywanie się, podkreślanie swojej wartości). *wzory działań, z określonego stanowiska są elementy kultury, mimika, gesty. *instytucje społeczne, w których członkowie grup otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności określonych publicznie np. szkoła, kościół, wojsko. *kontrola społeczna.
9.Dlaczego styczności społeczne są wstępnym etapem kształtowania się więzi społecznej Styczności przestrzenne to pierwszy i podstawowy etap w powstawaniu więzi i w powstawaniu grup społecznych. Jest to pierwsze uświadomienie sobie obecności i istnienia innych ludzi w tej samej przestrzeni. Ale styczności społeczne determinują wartości więzi - wpływają na to co ludzi łączy.
10.Jakie znasz własności styczności społecznych, przedstaw ich typologię -Ze względu na czas i częstotliwość - przelotne i trwałe; -Ze względu na potrzeby - publiczne i prywatne; -Ze względu na przedmiot zainteresowania - osobiste i rzeczowe; -Ze względu na formę kontaktu - bezpośrednie i pośrednie. 11.Przedstaw typologię wzajemnych oddziaływań F. Znanieckiego. Jest to systematyczne, trwałe wykonywanie działań skierowanych na wywołanie u partnera konkretnej reakcji, a ta reakcja znowu wywołuje działania u osobników. F. Znaniecki wyróżnia dwie metody zachowania: *Negatywnego przymusu - represja zachowań przez dezorganizację (pod przemocą fizyczną, moralną, religijną). Wyróżniamy tutaj bunt, agresję, wrogość, unikanie porozumiewania. *Pozytywnego nakłaniania - przekonywanie, perswazja.
12.Kiedy stosujemy metody przymusu Metody te stosujemy w teorii naturalnego egoizmu.
13.Kiedy stosujemy metody perswazji Metody te stosujemy w teorii naturalnego altruizmu.
AD. 12 i 13 są to teorie zakładające związki pomiędzy osobowościami. Znaniecki uważa, że metody zależne są od czynności i postaw i powodują powstawanie uprzedzeń (pozytywnych i negatywnych). Pozytywne - kiedy A stwierdza, że B wchodzi w jego układ i mu nie zagraża, układ B jest zależny. Negatywne - kiedy A spostrzega, że B (układ - dążenia, przekonania, przedmioty) stanowi zagrożenie jego układu, układy są rozbieżne.
14.Co to są zależności społeczne Zależności społeczne - są w każdym stosunku społecznym. Wskazują na to, że osoba B zależy od A ze względu na pewne przedmioty bądź możliwości działania, które są ważne dla B, ale są w mocy A. Są to zależności intencjonalno-przyczynowe - zależności między zjawiskami a faktami społ.; funkcjonalno-strukturalne - naturalny układ rzeczywistości. Aby osiągnąć przewidywany efekt jaki da nam określona zależność musimy odgadnąć zachowanie ludzi n czyjeś działanie. Używa się tutaj inżynierię społeczną - jest to zespół metod działania skutecznego pozwalającego na wysoce prawdopodobne osiąganie zamierzonych skutków, przez działanie na motywy, postawy, aspiracje, tak by ludzie zachowywali się w sposób pożądany przez działającego. Aby nie spotkać opozycji używa się metod pozytywnego nakłaniania w ramach zależności intencjonalnych.
15.Co to jest stosunek społeczny Stosunek społeczny - jest to system unormowanych, wzajemnych oddziaływań między partnerami na gruncie określonej platformy, czyli łącznik (przedmiot, postawa, interes, sytuacja,), z którego dla obu stron wynikają pewne prawa i obowiązki. Stosunki porządkują treść życia, systematyzują, organizują i zapewniają ciągłość.
16.Czym jest instytucja społeczna Instytucja społeczna - jest to każdy zespół ludzi wraz z narzędziami i przedmiotami działania, którego cechą szczególną jest to, że wykonywane przez niego działania oraz zachodzące w nim stosunki organizacyjne przyczyniają się do osiągnięcia celu działania. Instytucje dzielimy na: *formalne- istnieją na mocy przepisów prawnych, które regulują ich stosunki; *nieformalne- istnieją i działają mimo, że nie mają podstaw prawnych; działanie określone jest przez naturę. Funkcje instytucji: *ekonomiczne i polityczne; *wychowawcze i kulturowe; *socjalne; *religijne. Elementy składowe instytucji: *cel (funkcja) - zakres spraw, które powinna załatwić; *czynności dopuszczalne do załatwienia tych spraw; *zakres tych czynności; *role społeczne ludzi wykonujących te czynności; *warunki i cechy ludzi konieczne do wykonywania ról; *środki i urządzenia potrzebne do wykonywania zadań; *sankcje dla osób z instytucji i dla osób, które są przedmiotem działań.
17.Czym jest zrzeszenie Zrzeszenie - grupa osób połączonych słabymi więziami społecznymi wynikającymi ze znacznego zróżnicowania - oparta na stosunkach bezosobowych. Członkostwo jest dobrowolne ale celowe. 18.Na czym polega bezosobowy charakter instytucji Zdaniem M. Webera biurokracja - niehierarchiczny układ pozycji urzędowych, w którym stosunki społeczne regulowane są przez przepisy i ogólne normy. 19.Przedstaw typologię więzi społecznej Określony układ stosunków społecznych, instytucji społecznych i środków kontroli społecznej skupiający jednostki w grupę społeczną lub zbiorowość społeczną. Każda zbiorowość zdolna do trwania i rozwoju posiada więź społeczną zapewniającą jej funkcjonowanie. Każdemu typowi zbiorowości społecznej odpowiada określony typ więzi. Typy więzi: *więź naturalna, *więź nieformalna, *więź zrzeszeniowa, *więź stanowiona.
20.Co to jest kontrola społeczna Kontrola społeczna - doprowadzanie zachowania jednostek i podgrup do zgodności z przyjętymi wzorami działania, do respektowania kryteriów wartości na podstawie szeregu miar, sugestii, sposobów przekonywania, nakazów i zakazów, systemu perswazji i nacisku, sankcji aż do przymusu fizycznego włącznie, systemu sposobów wyrażania uznania, nagród etc.
21.Wymień rodzaje kontroli społecznej Rodzaje kontroli społecznej: zwyczaje (ustalony sposób zachowania się w określonej sytuacji, która nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z negatywnymi reakcjami otoczenia; każda jednostka ma swoje zwyczaje) i obyczaje (ustalony sposób postępowania, z kt. grupa wiąże już pewne oceny moralne i kt. naruszenie wywołuje sankcje negatywne; są elementem kontroli społ., opierają się nie tylko na internalizacji wartości, lecz także uruchamiają zew. mechanizmy represji wobec zachowań niepożądanych) sankcje (reakcje grupy na zachowania się członków w sytuacjach społ. ważnych; dzielimy na: negatywne - kary i pozytywne - nagrody; mogą być: formalne (reakcje instytucji sformalizowanych), nieformalne (reakcje opinii publicznej), prawne, etyczne, satyryczne, religijne - skuteczność sankcji zależy od zwartości i spójności systemu tych rodzajów)
23.Organizacja społeczna a mechanizmy kontroli społecznej W zespole środków kontroli społ. wyróżniamy 2 rodzaje mechanizmów: 1.Psychospołeczne (polegają na internalizacji norm i wartości, tak że jednostka odczuwa posłuszeństwo wobec nich jako wew., moralny przymus 2.Materialno-społeczny (polega na przymusie zewn., stosowanym przez instytucje). Na pograniczu tych mechanizmów są: zwyczaje, obyczaje i sankcje. 24.Co to jest rola społeczna Rola społeczna - zbiór praw i obowiązków wyznaczających zachowanie się danej jednostki zajmującej w grupie określone stanowisko.
25.Od czego zależy pozycja członka w grupie Pozycja społeczna - miejsce jednostki w grupie społecznej, przy czym pozycja określona jest przez różność roli pełnionej przez jednostkę w grupie.
26.Co to jest system społeczny System społeczny - jest to skoordynowany system elementów; zbiór tworzący pewną całość uwarunkowaną uporządkowaniem jego części składowych.
28.Co to jest status społeczny Status społeczny - pozycja społeczna i prestiż społeczny, jakim jednostka się cieszy.
29.Czym różni się status społeczny od statusu członka grupy Status społ. - pozycja (miejsce jakie zajmuje jednostka w grupie określone przez wartość roli dla realizacji celów grupowych) + prestiż (p. to zakres społecznego uznania, jest związany z pewnymi cechami umysłu) Status członka grupy - układ stosunków do innych członków, stosunków formalnych i nie, określających pozycje w grupie. Może być pozycja wyróżniona, przeciętna i podrzędna.
30.Co to jest status przypisany a czym jest status osiągany Status przypisany - status nadany osobie przez społeczeństwo lub grupę bez jego specyficznego wkładu na podstawie cech, nad którymi ma małą kontrolę. Status osiągalny - pozycja społeczna, która zależy od cech, nad którymi jednostka sprawuje pewną kontrolę. 31.Przedstaw teorię uwarstwienia społecznego Uwarstwienie jest pewnym kryterium zróżnicowania→piramida społeczna, wyznacznikiem są różnice społeczne ludzi oraz statusy (wykształcenie, zamieszkanie, tytuły, przynależność do klubów, zawód, zwyczaje, sposób wysławiania się). Jest to ustawienie różnych kategorii społecznych w pewnym hierarchicznym porządku, który pociąga za sobą różny dostęp do zasobów społecznych.
32.Co jest kryterium wyróżnienia warstw społecznych Jest to ustawienie różnych kategorii społecznych w pewnym hierarchicznym porządku, który pociąga za sobą dostęp do zasobów społecznych.
35.Co to jest ruchliwość społeczna. Obserwowana jest zmiana w społeczeństwie, badana jest dynamika społ. Polega na tym, że społ. Jest stabilne (zmiana rozciągnięta w czasie) lub dynamiczne (otwarte). Jeżeli chcemy zdynamizować społ., przyspieszyć jego rozwój, należy wprowadzić takie mechanizmy, które będą wyzwalać jednostki. Podmioty zaczną ze sobą konkurować, więc zbiorowości nie będą zdolne do działań grupowych. 36.Czym różni się ruchliwość pozioma od ruchliwości pionowej Ruchliwość pozioma - zmiana jednej pozycji społecznej na inną o mniej więcej takim samym statusie. Ruchliwość pionowa - zmiana jednej pozycji społecznej na inną o wyższym lub niższym statusie społecznym.
37.Jakie znasz blokady ruchliwości społecznej -blokady stanowe (stan szlachecki, stan mieszczański - uprzywilejowani; stan chłopski - bez żadnych praw); -blokady religijne; -gospodarka socjalistyczna - blokowanie mechanizmów ruchliwości społecznej przez nie zwalnianie wysokich pozycji społecznych. Nie było degradacji. Jak już ktoś awansował, to do końca życia pełnił swą pozycję nie zwalniając pola.
38.Jakie znaczenie dla poznania procesów ruchliwości ma badanie ruchliwości międzypokoleniowej. Dzięki badaniom ruchliwości międzypokoleniowej (tablice wyników) można poznać kim stają się synowie określonej społecznie kategorii ojców, można zbadać kim byli ojcowie dzisiejszej np.: kadry kierowniczej. Tablice pozwalają poznać tzw. ruchliwość ogólną.
40.Czym jest ruchliwość przestrzenna Układ zamknięty w czytelnych granicach np.: miasto, państwo,. Emigrant opuszcza swoje miejsce życia zmieniając przestrzeń. Punktem odniesienia jest przestrzeń jakiegoś kraju zamkniętego granicą, którą emigrant opuszcza.
41.Czym różni się ruchliwość przestrzenna od ruchliwości społecznej Ruchliwość społeczna - przemieszczanie się jednostek w dół albo w górę struktury klasowej. Ruchliwość przestrzenna - układ zamknięty w czytelnych granicach np. miasto, państwo. Emigrant opuszcza swoje miejsce życia zmieniając przestrzeń. Punktem odniesienia jest przestrzeń jakiegoś kraju zamkniętego granicą, którą emigrant opuszcza. 42.Jakie znasz główne kierunki migracji. Migracje - przemieszczanie się ludzi z jednego położenia geograficznego w inne, celem zmiany miejsca stałego zamieszkania. *Migracja społeczna - horyzontalna (pozioma) ruchliwość społeczna może oznaczać zmianę pozycji na inną, o identycznym lub zbliżonym statusie lub przemieszczenia o charakterze terytorialnym. *Migracja wewnętrzna - odbywa się w obrębie społeczeństwa, migracja międzynarodowa - pomiędzy społeczeństwem. Imigracja - przybywanie do danego kraju. Emigracja - opuszczanie danego kraju.
43.Dlaczego migracje kobiet ze wsi mają tak negatywne konsekwencje dla społeczeństwa i gospodarki Kobiety na wsi są podporą gospodarki, ponieważ utrzymują względnie stałą liczbę mieszkańców wsi. Rodzą dzieci, pomagają w uprawie ziemi, przy ich braku śmiertelność przerasta liczbę urodzeń.
44.Jakie znasz konieczne warunki dla istnienia grypy społecznej Zasada skupienia - to wszelkie materialne podstawy istnienia grupy, takie jak: terytorium, lokale, siedziby. Ośrodki skupienia są podstawą trwałości grupy w czasie, są centrami skupiającymi aktywności grupy jako całości. Zasada odrębności - ogranicza zakres zasięgu grupy, jest widoczną granicą oddzielającą członków od nieczłonków, jest podstawą powstania poczucia solidarności, świadomości oraz ciągłości grupy. Zapewniają odrębność: wartości materialne, duchowe, czy symbole (herb). Wyraża się w poczuciu solidarności i świadomości, który stanowi podstawę do pielęgnowania tradycji i zachowania ciągłości kulturowej lub grupy. Zasada członkowska - polega na tym, że aby być członkiem grupy trzeba choć czasowo zinternalizować jej wartości, zidentyfikować z jej zbiorowymi dążeniami, uznać jej cele za własne. Dokonuje się to przez podejmowanie i wykonywanie określonej roli społecznej w grupie. Zasada więzi łączącej poszczególnych członków w grupie, występuje wola zbiorowa grupy a następnie solidarność. Zadania grupy - ustalone i świadomie zdefiniowane stany rzeczy i zjawiska, które grupa chce osiągnąć lub wywołać, są zawsze określone statutem, zaakceptowane przez członków, mają tendencje do rozwijania się wraz z rozwojem aktywności u jej członków; zadania to sens istnienia grupy.
45.Co to jest zasada skupienia To wszelkie materialne podstawy istnienia grupy, takie jak: terytorium, lokale, siedziby. Ośrodki skupienia są podstawą trwałości grupy w czasie, są centrami skupiającymi aktywności grupy jako całości.
46.Co to jest zasada odrębności Ogranicza zakres zasięgu grupy, jest widoczną granicą oddzielającą członków od nieczłonków, jest podstawą powstania poczucia solidarności, świadomości oraz ciągłości grupy. Zapewniają odrębność: wartości materialne, duchowe, czy symbole (herb). Wyraża się w poczuciu solidarności i świadomości, który stanowi podstawę do pielęgnowania tradycji i zachowania ciągłości kulturowej lub grupy. 47.Co to jest zasada członkowska Polega na tym, że aby być członkiem grupy trzeba choć czasowo zinternalizować jej wartości, zidentyfikować z jej zbiorowymi dążeniami, uznać jej cele za własne. Dokonuje się to przez podejmowanie i wykonywanie określonej roli społecznej w grupie.
48.Jakie funkcje pełni wzór osobowy członka grupy Składa się z elementów: -wzór fizyczny, wzór moralny; Idealny - wybieramy osobę wg. idealnych dla naszej grupy cech; -wybieramy w toku istnienia grupy np. lider. 49.Jakie znasz rodzaje grup Rodzaje grup rozróżniamy ze względu na: *typ struktury grupy - małe, duże; *typ więzi w grupie - pierwotne i wtórne; *pozycję w społeczeństwie - klasy; *jawność struktury - czytelna, ukryta; *wspólne wartości kulturowe; *ze względu na więzi - formalne, nieformalne; gr. celowe - zrzeszenia; *możliwość uczestnictwa
50.Czym różni się grupa mała od dużej Grupa mała - mająca niewielką ilość osób, prosta struktura społeczna, możliwy jest tu bezpośredni kontakt każdy z każdym. Grupa duża - mająca dużą liczbę osób, złożona struktura społeczna, występują tu podziały na pewne podgrupy co uniemożliwia bezpośredni kontakt. 51.Co to są grupy wtórne Grupy wtórne - grupy tymczasowe, utworzone dla osiągnięcia określonego celu czy zadania, w których związki między członkami nie mają charakteru osobistego. Bazują na interesach i styczności rzeczowych.
52.Wyjaśnij znaczenie grup pierwotnych dla społeczeństwa i jednostki Grupy pierwotne - opierają się wyłącznie na stycznościach osobistych, więź wynika z zainteresowań osobowych. Są to grupy niewielkie liczebnie np. rodzina. Charakteryzują się bezpośrednim, emocjonalnym kontaktem wszystkich członków.
53.Co to jest mikrostruktura społeczna To ułożenie jednostek, ich ról i stosunków w całość mniej lub bardziej zharmonizowaną, w której zasady nie utrudniają funkcjonowania grupy. Występuje we małych grupach liczących kilka lub kilkanaście osób. Jest głównie układem pozycji społecznych swoich członków: zawód czy stanowisko.
54.Co to jest struktura społeczna Struktura społeczna - odnosi się wyłącznie do ludzi. Jest to układ powiązanych ze sobą i uzależnionych pozycji społecznych i ról społecznych. Zawsze ma postać hierarchiczną tzn., że pozycja jednego członka grupy jest niższa niż innego członka grupy. Możemy wyróżnić: *strukturę komunikowania, poszczególne pozycje powiązane są różnymi informacjami. *strukturę socjometryczną, między osobami zajmującymi różne pozycje nawiązujące do relacji stosunków pozytywnych lub negatywnych. *strukturę awansu, poszczególne pozycje są powiązane różnymi możliwościami awansu. *strukturę władzy. Socjolog opisuje strukturę społeczną grupy za pomocą: roli społecznej, pozycji społecznej, prestiżu społecznego, statusu społecznego i funkcji społecznej.
55.Czym jest zróżnicowanie społeczno-zawodowe Są to elementarne fakty odmienności, różnice występujące wśród członków danego społeczeństwa. Mogą być fizyczne, demograficzne, psychiczne i społeczne. Te społeczne to posiadane wykształcenie i zawód. Są one bezpośrednią podstawą kształtowania się zbiorowości społecznej: klas, warstw, grup zawodowych. Zróżnicowanie objawia się w różnym dostępie do wartości ogólnie pożądanych w społeczeństwie.
56.Jakie kryteria stosujemy by opisać zróżnicowanie społeczno-zawodowe *sposób użytkowania pracy, *stanowisko ogólne, *wykształcenie, *złożoność pracy, kwalifikacji, *wyłączenie z rynku: bezrobotny, rencista, *branże, zakłady np. żołnierz, nauczyciel, *stosunek do środków produkcji, *układ władzy i wiedzy, *wykonywana funkcja.
57.Co to jest naród Zbiorowość społeczna innego typu niż rodzina. Podstawą wyodrębnienia jest wspólnota językowa, gwarowa, a szerzej kręgu kulturowego. Naród pojmujemy jako zbiorowość obywateli i państwa. Wg tej koncepcji naród jest ludem o wysokim rozwoju kultury a także organizacji politycznej - zachodnioeuropejskiej. Naród jest zbiorowością, która kieruje wspólnota kulturowa i dziejowa, wypływa z doświadczeń kulturowych - środkowowschodnioeuropejskich. Cechy narodu: język, wspólne dziedzictwo kulturowe, terytorium, wspólne losy historyczne, posiadanie własnego państwa, religia i świadomość narodowa. 58.Wskaż najważniejsze cechy narodu *Styczności wypadkowy (pismo, druk) powstaje kultura narodowa; *Zróżnicowanie kulturowe, religijne, etniczne; *Wspólny język ojczysty jest czynnikiem odróżnienia danego narodu; *Terytorium narodowe tzn. ziemia ojczysta; *Wspólnota dziejów; *Wspólne osiągnięcia kulturalne i idee narodu; *Wspólna polityka niepodległego państwa.
59.Opisz funkcje stereotypów narodowych Upraszcza świat i porządkuje, ale wprowadza zamęt. 60.Opisz zróżnicowanie religijne społeczeństwa polskiego
61.Czy jest klasa w sensie historycznym Grupa ludzi o wspólnym systemie wartości, o więzi społecznej, przy czym nie ma tu mowy o zróżnicowaniu społecznym.
62.Wskaż główne cechy położenia klasowego w koncepcji Marksa Fundamentem egzystencji społeczeństw jest produkcja i dystrybucja dóbr. Dzięki temu możliwe jest zaspokajanie biologicznych i kulturowych potrzeb człowieka. Ludzie wchodzą więc w stosunki produkcji, które zamieniają się w stosunki między klasami społecznymi. Klasa, która ma środki produkcji bogaci się - przywłaszcza sobie część produkcji klasy pozbawionej własności środków produkcji. Powoduje to dominację klasy ekonomiczną, polityczna, ideologiczną. Prowadzi to do konfliktów. Wszystko to przez prywatną własność środków produkcji. Marks wyróżnił 3 koncepcje pojmowania klasy: 1) podziały dwudzielne, co do posiadania określonej kwalifikacji ekono. (dominujący, opiera się na skrzyżowaniu podziałów dwudzielnych: posiadających i nie środków produkcji, pracujących i nie, wykorzystujących i nie cudzą prace, dotyczy części społ. Uczestniczących w życiu ekonomicznym), 2) koncepcje gradacyjną ( stopień bogactwa i dochodów), 3) funkcjonalną.
63.Do jakich grup społecznych wg Marksa należeć będą nauczyciel, ksiądz, pracownik fizyczny, prywatny przedsiębiorca
64.Scharakteryzuj koncepcję M. Webera Bierze pod uwagę zróżnicowanie polityczne i społeczne: *wymiar polityczny, *wymiar ekonomiczny - poprzez strukturę klasowo-warstwową, *wymiar społeczny - poprzez strukturę stanową mówi, że są warstwy socjalne (dopuszczenie lub usunięcie z rynku -bezdomni, dzieci), *klasy, *typ klas zarobkowych.
69.Czy jest stan społeczny Wielka grupa ludzi różniąca się od innych własnym sposobem życia. Opisanym przez innych większym lub mniejszym szacunkiem społecznym (tak jakby jedna z warstw społecznych). Przynależność była dziedziczna.
71.Czym jest kultura KULTURA - z łaciny "cultura orgi". Jest to charakterystyka stylu życia jakiegoś ludu. Jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne umiejętności nabywane przez człowieka jako członka społeczeństwa. Jest to całokształt dorobku materialnego i duchowego zgromadzonego przez wieki i przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Kultura jest cechą społeczeństw a nie jednostek. Kultura jest wszystko to, czego uczymy się w trakcie życia społecznego i co jest przekazywane z pokolenia na pokolenie. Związek między kulturą i ludźmi ma charakter wzajemny. Ludzie tworzą kulturę, rozwijają, wymyślają nowe rzeczy, a z drugiej strony kultura sprawia, że jesteśmy ludźmi. Kultura jest zjawiskiem symbolicznym, tzn. że wytwory i działania ludzkie posiadają charakter znakowy, przekazują innym ludziom informacje i znaczenie. Kultura jest zjawiskiem powtarzalnym, aby jakiś wytwór stał się elementem kultury musi być zachowany, utrwalony i przekazywany innym pokoleniom. Mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne: - socjalizacja i kształtowanie osobowości jednostki (socjalizacja wpaja dyscyplinę i rozbudza aspiracje, dostarcza wiedzy i uczy pełnienia ról społecznych), - ustanowienie systemu wartości i kryteriów, - ustalanie wzorów zachowania i postępowania, - konstruowanie modeli zachowań, instytucji, systemów. Kategorie kultury: *Kultura bytu, obejmuje tę sferę ludzkich działań, które zwrócone są ku sferze przedmiotów materialnych, naturalnych bądź wytworzonych przez człowieka. *Kultura społeczna, inaczej socjetalna obejmuje pewien porządek stosunków pomiędzy ludźmi. Poprzez ten porządek dokonuje się transmisja wzorów zachowań. *Kultura symboliczna, obejmuje znaki i symbole, wartości symboliczne są często rozumiane jako kultura w tzw. węższym rozumieniu, czyli filozofia, religia, nauka, sztuka. *Kultura masowa - zespół treści rozpowszechnionych za pośrednictwem środków masowego komunikowania. Publiczność kultury masowej nazywamy pośrednią, bo powstaje za pośrednictwem prasy, radia i telewizji a nie drogą fizycznego zbliżenia i kontaktu.
72.Kultura symboliczna Kultura symboliczna, obejmuje znaki i symbole, wartości symboliczne są często rozumiane jako kultura w tzw. węższym rozumieniu, czyli filozofia, religia, nauka, sztuka.
73.Wzory kultury, cechy i kompleksy kulturowe Kulturowy wzór zachowania określa jak jednostka powinna reagować na sytuacje uważane za doniosłe. Cechy kultury - elementy podstawowe kultury, te idee, czynności, które wyznaczają ważne dla utrzymania i rozwoju grupy, wyznaczają funkcjonowanie stylu. Wybrani członkowie grup otrzymują uprawnienia do wykonywania określonych czynności publicznie i bezosobowo w celu regulowania zachowań innych członków danej grupy, dla zaspokojenia potrzeb jednostkowych i grupowych oraz zapewnienia sprawnego funkcjonowania zbiorowości jako całości.
76.Powstanie kultury masowej Kultura masowa - obejmuje zjawiska intelektualnej, estetycznej, zabawowo-rozrywkowej działalności ludzkiej związane szczególnie z oddziaływaniem tzw. masowych środków komunikowania, kryteria charakteryzujące kult. masowej: kryterium ilości i standaryzacji. Jest to kultura czasu wolnego, procent takiej kultury masowej odwołuje się do uniwersalnych: humanistycznych dramatycznych, seksualno-romansowych, sentymentalnych. O jej rozwoju decyduje urbanizacja kraju, wyposażenie techniczne, warunki ekonomiczno społeczne i poziom oświaty oraz postęp cywilizacji. Popyt zwiększa się ze wzrostem czasu wolnego. Funkcją jest dostarczenie rozrywki, podnoszenie poziomu oświaty, zmniejszenie dystansu między miastem a wsią czy pracą fizyczną oraz umysłową. Wpływ jest wszechobecny i wielokierunkowy. 77.Wskaż technologiczne, ekonomiczne i społeczne przesłanki powstania kultury masowej O rozwoju kultury masowej decyduje urbanizacja kraju, wyposażenie techniczne, warunki ekonomiczno społeczne i poziom oświaty oraz postęp cywilizacji. Popyt zwiększa się ze wzrostem czasu wolnego. Funkcją jest dostarczenie rozrywki, podnoszenie poziomu oświaty, zmniejszenie dystansu między miastem a wsią czy pracą fizyczną oraz umysłową. Wpływ jest wszechobecny i wielokierunkowy.
1.Przedstaw socjologiczną koncepcję osobowości
2.Wyjaśnij tezę: człowiek rodzi się ludzkim
3.Co to jest osobowość społeczna, natura ludzka
4.Dlaczego role społeczne są głównym komponentem osobowości społecznej
5.Przedstaw koncepcję czterech jaźni A Podgóreckiego
6.Kulturowy ideał osobowości
7.Typologia osobowości społecznej Znanieckiego
8.Określ więź społeczną i jej komponenty
9.Dlaczego styczności społeczne są wstępnym etapem kształtowania się więzi społecznej
10.Jakie znasz własności styczności społecznych, przedstaw ich typologię
11.Przedstaw typologię wzajemnych oddziaływań F. Znanieckiego.
12.Kiedy stosujemy metody przymusu
13.Kiedy stosujemy metody perswazji
AD. 12 i 13
14.Co to są zależności społeczne
15.Co to jest stosunek społeczny
16.Czym jest instytucja społeczna
17.Czym jest zrzeszenie
18.Na czym polega bezosobowy charakter instytucji
19.Przedstaw typologię więzi społecznej
20.Co to jest kontrola społeczna
21.Wymień rodzaje kontroli społecznej
23.Organizacja społeczna a mechanizmy kontroli społecznej
24.Co to jest rola społeczna
25.Od czego zależy pozycja członka w grupie
26.Co to jest system społeczny
28.Co to jest status społeczny
29.Czym różni się status społeczny od statusu członka grupy
30.Co to jest status przypisany a czym jest status osiągany
31.Przedstaw teorię uwarstwienia społecznego
32.Co jest kryterium wyróżnienia warstw społecznych
35.Co to jest ruchliwość społeczna.
36.Czym różni się ruchliwość pozioma od ruchliwości pionowej
37.Jakie znasz blokady ruchliwości społecznej
38.Jakie znaczenie dla poznania procesów ruchliwości ma badanie ruchliwości międzypokoleniowej.
40.Czym jest ruchliwość przestrzenna
41.Czym różni się ruchliwość przestrzenna od ruchliwości społecznej
42.Jakie znasz główne kierunki migracji.
43.Dlaczego migracje kobiet ze wsi mają tak negatywne konsekwencje dla społeczeństwa i gospodarki
44.Jakie znasz konieczne warunki dla istnienia grypy społecznej
45.Co to jest zasada skupienia
46.Co to jest zasada odrębności
47.Co to jest zasada członkowska
48.Jakie funkcje pełni wzór osobowy członka grupy
49.Jakie znasz rodzaje grup
50.Czym różni się grupa mała od dużej
51.Co to są grupy wtórne
52.Wyjaśnij znaczenie grup pierwotnych dla społeczeństwa i jednostki
53.Co to jest mikrostruktura społeczna
54.Co to jest struktura społeczna
55.Czym jest zróżnicowanie społeczno-zawodowe
56.Jakie kryteria stosujemy by opisać zróżnicowanie społeczno-zawodowe
57.Co to jest naród
58.Wskaż najważniejsze cechy narodu
59.Opisz funkcje stereotypów narodowych
61.Czy jest klasa w sensie historycznym
62.Wskaż główne cechy położenia klasowego w koncepcji Marksa
64.Scharakteryzuj koncepcję M. Webera
69.Czy jest stan społeczny
71.Czym jest kultura
72.Kultura symboliczna
73.Wzory kultury, cechy i kompleksy kulturowe
76.Powstanie kultury masowej
77.Wskaż technologiczne, ekonomiczne i społeczne przesłanki powstania kultury masowej