46. Rola poety i poezji
Poezja na przestrzeni wieków odgrywała niepoślednią rolę , nie była bowiem sztuką w sobie , nie służyła jedynie wywołaniu estetycznego wrażenia , była swego rodzaju nośnikiem idei, przekonań, doświadczeń zdobywanych przez wiele pokoleń ludzi. Miała zatem charakter utylitarny , stworzony przez ludzi dla ludzi. Ona opiewała bohaterskie czyny , wielkich ludzi zagrzewała do walki o własne przekonania to ona uczyła miłości do ojczyzny , do Boga i ludzi. Poezja zawiera w sobie ponadczasowe treści bliskie zarówno Horacemu , Kochanowskiemu czy Miłoszowi. Z tego właśnie źródła wypływa określenie iż poezja jest nieśmiertelną , a przez to nieśmiertelny jest jej twórca - poeta. Dzieło poetyckie sięga swymi korzeniami do starożytności , utwory które powstały w tamtych odległych czasach zawierały odzwierciedlenie wszystkich ważnych , uniwersalnych problemów w, które w wiekach późniejszych , w dziełach wybitnych mistrzów pióra były podejmowane , na nowo rozwijane , czy mówione w odmienny sposób. Poezja antyczna odznaczała się bowiem swoim odmiennym pięknem. Jest to piękno klasycznej harmonii, piękno wobec którego nie można być obojętnym. Radość , piękno, harmonia, godne życie - to wartości proponowane przez greckich poetów , nader często i w różnych formach. Afirmacje życia , piękno miłości głoszą dzieła choćby najsłynniejszej staro żytniej Grecji- Sefony. Sens życia dostrzega ona w obcowaniu ze sztuką , kult piękna , przepychu , zabawy wypełnia wszystkie jej utwory. Dworskość pochwałę radości życia widział , głosił z kolei Anakreant. To poeta miłości, flirtu i żartu. Jednak zawsze pamiętać trzeba , że obok piękna , radości , miłości musi być w życiu miejsce na smutek , żal i ból. Beztroska nie powinna trwać wiecznie i nie powinna być więc bezmyślną. Przed zmiennością szczęścia i przewrotnością losu, przestrzega Symonides, którego piękne patosu pieśni wzruszają i wymuszają do refleksji. Nie mnie ważne ze względu na walory artystyczne jak i na źródło inspiracji jest poezja rzymska. Wśród staro żytnich poetów rzymskich na plan pierwszy wysuwa się z całą pewnością Horacy. W jego twórczości znalazły odbicie : epikurejska radość życia , korzystanie z chwili, ale także stoicka zgoda na bieg losu. Cała twórczość wielkiego poety zasługuje na szczególne uznanie. Horacemu udało się stworzyć własna filozofię życia. Jest ona określona poprzez zasadę „złotego środka''. Zasada ta opierała się na przekonaniu , że w życiu należy cenić rozum , sprawny umysł, dopisujące zdrowie, pogodną starość. Żyć należy z godnie z naturą , brać od świata tyle ile potrzeba , nie za wiele , ale i nie za mało. Taka postawa zapewnia człowiekowi spokój , opanowanie i da jednocześnie szczęście. Poeta w swojej odzie „Exegi monumentum ”porusza problem sztuki i jej uniwersalnego , ponadczasowego wymiaru , wyraża przekonanie , co już wcześniej zaznaczyłem , że tworzenie wierszy daje poecie nieśmiertelność. Sztuka jest bowiem nieśmiertelna i powoduje przez to nieśmiertelne imię artysty. Horacy daje wyraz swojej pewności , że ma już zapewnione wieczne życie w pamięci potomnych i w słowach „ Nie wszystek umrę , wiele ze mnie tu zostanie. Poza grobem - po to mną słowa zawsze młody”. Sztuka antyczna ze względu na różnorodność podejmowanych w niej problemów , począwszy od prostej radości , a skończywszy na refleksji o losie przemijaniu , wartości życia , stała się ważnym źródłem życiowej mądrości i uniwersalnych praw. Epoka która gruntownie różniła się pojmowaniem życia i wartości najistotniejszych człowiekowi było średniowiecze. Przez wiele wieków tworzyło się nowe spojrzenie na życie odmienne od tego , które głosili starożytni. Dzieła poetyckie , które powstały w średniowieczu mają ściśle określone cele , a mianowicie służą one zbudowaniu , moralnemu wychowaniu i pouczeniu , potępieniu zła i ofiarności dobra , poszerzaniu wiedzy , przechowaniu pamięci o wielmożnych tego świata i o zwykłych ludziach. Ludzie średniowiecza posiadali własne ideały i cele , którymi się kierowali. Posiadali także własną szczęścia. W czasie ziemskiego życia dążyli do świętości , do pojednania z Bogiem , a prawdy przekazywane przez kościół uznawali za niepodważalne zasady ziemskiego postępowania. Ich wizja szczęścia zawarta była właśnie w owym dążeniu do doskonałości , umiłowanie ubóstwa , skromności spowodowało iż twórcy średniowieczni pozostawali anonimowi. Ważne było samo dzieło , jego wartość dydaktyczna. Poeta pozostawał w cieniu. Okres końcowego średniowiecza wykształcił nurt tzw. plebejsko-mieszczański , krytykujący wartości głoszone przez literaturę kościelną i dworską. W jego utworach szyderstwo i kpina nie mają granic. Wyśmiewają one wiarę w cuda , świętych , atakują kościół jako instytucję feudalną , żyjącą w wyraźnej niezgodzie z duchem Ewangelii. Przedmiotem szyderstwa są też ideały rycerza bez skazy , a nawet platoniczne ideały miłości. Jest tak jakby pomost łączący średniowiecze z nową epoką - odrodzenia. Epoka renesansu , w przeciwieństwie do średniowiecza , ośrodkiem swego zainteresowania uczyniła człowieka będącego kompletna całością , a nie , jak w okresie wcześniejszym podupadłego na duszy i ciele. Objawiało się to nie tylko pochwałą piękna ludzkiej postaci ale i określonym podejściem do uczuć , wad i zalet przez przyjściem tej ,a nie innej filozofii życiowej , będącej kontynuacją myśli i zasad antycznych greków i rzymian. Powstał w ten sposób ideał człowieka- o osobowości wszechstronnej , czerpiącej radość ze swego losu , ale także poddanej cierpieniom. Osobowość która realizowała się w wąskim kręgu rodzinnym , a równocześnie w sferze ogólniejszej jako obywatel i patriota.
„ jestem człowiekiem sądzę że nic ,co ludzkie nie jest mi obce”. Owo hasło wytycza drogę człowiekowi renesansu - postępowanie według podanych zasad ma mu przynieść zadowolenie , radość i spokój ducha. W dziełach epoki odrodzenia odnajdujemy wiele zaleceń , przestróg moralnych , dobrych rad i apeli do odbiorcy. Stąd też dydaktyzm poezji
pragnący wychować nowego człowieka w duch zgodnym z ideą epoki. Warunkiem szczęśliwej egzystencji jest czyste sumienie , postępowanie zgodnie z zasadami cnoty. Byt ludzki to nie męczarnia i udręka , jest tu wiele miejsca na uciechy, swawole- należy korzystać z tego co niesie nam los, gdyż „miało szaleć kiedy czas po temu nie jest znany następny dzień ”, nikt nie wie co przyniesie jutro gdyż nie zależy ono od naszej woli. „Czas ucieka a żaden niezgadnie jakie szczęście o jutrze przepadnie”. Postawa stoicka nie uchroni od niepotrzebnych ekscytacji i skrajnych uczuć. Poeci okresu odrodzenia posiadali świadomość własnej wielkości podobnie zresztą jak twórcy starożytni. Posiadali głęboką wiarę w to co tworzą i własnymi dziełami budują swoja nieśmiertelność. Wybitnym twórcą tego okresu był Kochanowski , który był dumny swojej profesji. Poeta ten nie lekceważył swoich wierszy , uważał , że są one wartościowe nie tylko ludziom współczesnym jego okresu , ale także potomności.
„O mnie Moskwa i będą wiedzieć Tatarowie
J rożnego mieszkańcy świata
Anglikowie
Mnie Niemiec i waleczny Hiszpan mnie poznają
Którzy głęboki strumień Tybrowy pijają”. Dla Kochanowskiego sława była jedną z najważniejszych spraw o jakie warto zabiegać w życiu. Dlatego w „Pieśni o dobrej sławie” stawia pasażom następujące zadanie : „ Komu dowcipu równo z wymowa dostaje , Niech szczepi między ludźmi dobre obyczaje , Niechaj czyni porządek , Rozterkom zabiega , Praw ojczystych i pięknej swobody przestrzega”. W słowach tych Kochanowski wyraża przekonanie iż twórca jako człowiek światły powinien dbać o przestrzeganie praw , pouczać społeczeństwo, aby żyć w kraju w którym panuje zgoda i tolerancja. W ten sposób można zasłużyć sobie na sławę w oczach potomnych. Poeci i publicyści renesansowi mniemali że po przez swą twórczość wpłyną na życie społeczne i polityczne , ukształtują nowy typ człowieka -iście renesansowego. Winien on postrzegać siebie w całej złożoności myśli, postaw, uczuć, obowiązków, nie stronić do codziennej radości, zadowolenia z drobiazgów , ale także odważnie stawiać czoło cierpieniom , złemu losowi. Jako patriota musi być odpowiedzialny za dobro Rzeczypospolitej , nie skąpić nawet ofiary z życia w jej obronie. Z renesansowych utworów wyłania się pełny obraz problematyki istotnej dla ludzi żyjących w tamtych czasach, ujawnia się to co ważne i dobre dla człowieka , gdy spotyka go zło , gdy prawda i sprawiedliwość przegrywa z nierządem i bez zasadną niemoralnością. Barok - to nowa epoka obejmująca wiek XVII i pierwszą połowę XVII. Literaturę tego okresu cechuje zamiłowanie do przepychu , kwiecistego stylu, wykwintną i wymyślną formę. Język utworów barokowych pełen był sprzecznych tendencji w wypowiedziach zawierających wymyślne składnie i przenośnie , zdarzały się fragmenty sięgające po mowę potoczną elementy gwarowe a nawet słownictwo obcojęzyczne tzw. makaronizmy. Barok ma oblicza różnorodne- od surowego , przenikniętego duchem gorliwości kontrreformacyjnej w twórczości mistyków i poetów metafizycznych , po malownicze i barwne w świeckiej poezji dworskiej i okolicznościowej. Nowi poeci Mikołaj Sęp- Sarzyński i Sebastian Grabowiedzki pojmowali życie jako przemijanie , jako epizod otwierający drogę do wieczności. Odwoływali się do dualizmu natury ludzkiej , w której tylko to co duchowe jest trwałe , a tym samym jest jedyną wartością. W tych kategoriach rozważań o jednostce ukształtował się polski nurt poezji metafizycznej. Była to poezja intelektualna i trudna pragnąca odnaleźć osobisty stosunek do spraw wiecznych poszukującą nowych odpowiedzi na pytania : „co jest człowiek , com ja jest?”. Obaj twórcy poszukiwali nowych środków wyrazu w wersyfikacji , składni , stylistyce , by przez złożoność formy wypowiedzi oddać dramatyczna złożoność myśli poetyckiej. Skrajnie odmienne stanowisko wobec spraw życia i śmierci zajmowała się tzw. poezja „ światowych rozkoszy” , reprezentowana przez M. Morsztyna , K Twardowskiego , Sz. Zimonowicza. Niepokój przemijania który wiódł metafizyków do wojny „Ze światem i ciałem” stał się teraz źródłem fascynacji , przyjemnościami życia. Największą zasługą poezji baroku było podjęcie ważnych kwestii filozofii i wartości. Odwieczne pytania - co daje nam szczęście , co warte jest kochanie , jaka jest różnica po między miłością a pragnieniem rzeczy- powtórzone zostały tym razem ze szczególnym dramatyzmem. Filozofia XVII wieku okazała się niezwykle gorzka , odtworzyła hierarchiczny , znany ze średniowiecza system wartości , na którego szczycie , jako ostateczny cel i punkt dojścia , mieściła się wartość absolutna , czyli Bóg. Spuścizna barokowa , pomimo iż ta epoka kojarzy się w naszej narodowej pamięci z początkami chylenia się ku upadłości , oddziaływała niejednokrotnie na świadomość artystów lat następnych. Ważne i cenne jest w niej jednakże to , co wydaje się nam bliskie lub zrozumiałe , lecz właśnie te zjawiska , których na próżno szukaliśmy w kulturze i literaturze nam współczesnej , a które stanowią o swoistości i niepowtarzalności baroku. Oświecenie rozwinęło się w Europie na przestrzeni wieku XVIIi XVIII. Nazwa epoki pochodzi od głębokiej wiary jej twórców w siłę rozumu jako światła rozjaśniającego drogi poznania człowieka i świata. Życie społeczne i kulturalne nacechowane było krytycyzmem , wobec istniejącej rzeczywistości i pragnieniem wyzwolenia człowieka z więzów feudalnych , krępujących jego myśli , hamujących rozwój postępu nauki i oświaty. Głównym nurtem myślowym epoki był racjonalizm , który podkreślał znaczenie i możliwości ludzkiego umysłu uznawały rozum za najbardziej istotny i twórczy element każdego człowieka. W związku z powyższym , odczuwa się potrzebę szerzenia oświaty i wpajania w społeczeństwo przekonania o konieczności powszechnej edukacji. Epoka polskiego oświecenia przypada na czasy panowania Sasów i Stanisława Augusta. Od początku XVII w. państwo polskie
stawało się coraz słabsze a istotny wpływ na zaistniałą sytuację miał kryzys demokracji szlacheckiej i nadmierne wzmocnienie niektórych rodów magnackich , poczynających sobie w kraju niezwykłe zuchwałe czyny. Brak świadomości politycznej , absolutne egzekwowanie wolności szlacheckiej zwłaszcza „liberum etto” , a co za tym idzie osłabienie władzy centralnej , powodowały ciągły stan zagrożenia. W związku z zaistniałą sytuacją powstało wiele dzieł nawołujących do „ naprawy Rzeczpospolitej”. Literatura pełniła zatem rolę służebną wobec idei , ale czasami wyprzedzała myśl polityczną oraz torowała drogę nowym poglądom. W literaturze oświecenia powstają i rozwijają się w czasach kryzysu politycznego Rzeczypospolitej wywołała niewątpliwy wpływ na świadomość narodową. Może ona sobie zapisać zasługi w zwalczaniu ciemnoty i zacofania , przekształcając zastałą zaściankową świadomość szlachecką i rozszerzając horyzonty myślowe poza ziemiańskie opłatki. Romantyzm to wyjątkowo barwna i burzliwa epoka -zarówno w Europie jak i w Polsce, przypadająca na okres ważnych w dziejach naszego kraju ruchów narodowo- wyzwoleńczych tj. powstanie :listopadowe , krakowskie , styczniowe. Jest to także okres szczególnego ucisku i prześladowań mających na celu całkowite wynarodowienie i wyniszczenie wszelkich przejawów polskości na naszych ziemiach. Wielką rolę w tych trudnych czasach odegrała przede wszystkim poezja proponująca ideał człowieka poświęcającego się dla dobra narodu i ojczyzny swą młodość, szczęście , a nawet życie. Twórcy ówczesnej polskiej literatury postawili przed sobą kilka zadań. Pierwszym z nich było obudzenie i podtrzymanie ducha narodowego. Następnym - przewodniczenie narodowi na jego historycznej drodze. Po zatym literatura tego okresu miała za zadanie rozpowszechnić i ukazywać kultywowanie tradycji narodowych , ukazywać cierpienia narodu , odwoływać się do honoru i ambicji Polaków , umacniać wiarę w zwycięstwo nad zaborcami , dokonywać analizy niepowodzeń oraz propagować kult uczucia postawionego ponad rozumem i zimnym wyrachowaniem , a także zachęcić wszystkie klasy społeczne do zapomnienia dawnych wewnętrznych zatargów i połączenia sił do wspólnej walki z wrogami naszej ojczyzny. Powstało wówczas wiele nowych , niespotykanych dotąd gatunków literackich. Nastąpił duży rozwój liryki społecznej , patriotycznej , osobistej i religijnej. Poezja romantyczna wykształciła wiele pięknych wzorów osobowościowych dla potrzeb uciemiężonego narodu. Najpiękniejszym wyrazem osobowości ludzkiej jest w przekonaniu romantyków artysta. Stanowił on „ wzór i szczyt” postawy duchowej. Jest człowiekiem doskonałym , gdyż jako geniusz wciela w życie dwie najważniejsze wartości indywidualność i wolność. Artysta - poeta przyjmuje na siebie rolę przywódcy narodu. Wyzwala to uczucie dumy , graniczącej z samouwielbieniem , ale równocześnie stwarza pustkę wokół twórcy. Przyjmuje on na siebie rolę mitycznego Prometeusza i decyduje się na wydanie Bogu „ tensowej bitwy , niźli Szatan”. Jego siła i źródło dumy tkwi w świadomości bycia wielkim poetą i dysponowania nieprzebytą mocą duchową : „ Ja czuję nieśmiertelność , nieśmiertelność tworzę , Cóż Ty większego mogłeś zrobić Boże”. Taki właśnie tytaniczny obraz poety - proroka i naszego Prometeusza , przewodnika narodu narzucił całej Polsce Mickiewicz. Wiersz miał sprowadzić władzę nad narodem poprzez poezję , ale za nakaz moralny uważano przede wszystkim czynny udział w walce , czyn stworzył wartość niezwykle cenną , a nawet uświęcającą. Wzorem aktywnego poety stał się dla twórców renesansowych wódz i poeta - Tyrteusz , który głosił męstwo pojęte jako obowiązek obywatelski i pieśniami zagrzewał wojsko do walki. Tyrteizm w literaturze romantycznej oznaczał najwyższy ideał człowieka , głosił on tożsamość myśli i działania. Ową rolę poezji ukazał stary wajdelota Malban - jedną z głównych postaci poematu jest „ Konrad Wallenrod”. W utworze tym został poruszony problem pamięci zbiorowej i indywidualnej. Swój pogląd na temat poezji i poety wyraził również Zygmunt Krasiński. We wstępie do „ nie - Boskiej komedii” pisał iż poezja to piękno i prawda , a poeta to człowiek wyróżniający się spośród innych ludzi , rozumiejący przeszłość i przyszłość , docierający do prawdy. Uważa że poezja realizowana jest przez człowieka będącego tworem niedoskonałym. Stąd rozróżnia dwa rodzaje poetów : nieszczęśliwego , którego życie osobiste zaprzeczeniem idealnych wartości , oraz błogosławionego - który nie oddziela się od poezji „ przepełnia słowa”. Artystyczny i myślowy dorobek romantyzmu jest w kulturze współczesnej żywy i nieśmiertelnie obecny , gdyż pozostawił dziedzictwo wymagające ustosunkowania się doń: aprobaty lub odrzucenia. W trudnym okresie narodowej niewoli sztuka stanowiła spoiwo kultury narodowej i dawała szansę duchowego przetrwania , tworzyła więzi narodowe. Romantyzm polityczny w Polsce zrealizował cel burzenia świadomości narodowej , którą udało się utrzymać aż do końca niewoli. Ofiarnictwo romantyczne wydawało się z praktycznego punktu widzenia pozytywistów zasadą absurdalną i okrutną , jednak był to obronny szaniec narodowej kultury i niepodległości. W okresie pozytywizmu poezja utraciła swoją pozycję , jaką jaka zajmowała w epoce poprzedniej. Czasy i ideologia drugiej połowy XIX wieku nie sprzyjały poetyckiemu obrazowaniu , a poezja nie była w stanie oddawać atmosfery epoki. Dlatego w literaturze pozytywistycznej brak jest wybitnych dokonań poetyckich , choć poezja nie była zupełnie nie obecna w ówczesnej twórczości. Adam Asnyk Maria Konopnicka to najwybitniejsi poeci drugiej połowy XIX wieku. Są to czołowi reprezentanci tzw. „ czasów niepoetyckich”. W ich twórczości na pierwszy plan wysuwają się twory „programowe , które głoszą pewną treść ideowo - społeczną , formułują poetyckie deklaracje. W śród nurtów pozytywistycznej poezji wyróżnić można kontynuację tematyki powstańczej , a także kierunek
ideałów pozytywizmu , trudnych do propagowania w poezji ze względu na depresję społeczeństwa po klęsce narodu polskiego. Rozwija się również nowy nurt poetycki, jeden z najważniejszych tego okresu- wyraz krzepnącego i organizującego się coraz w to nowe formy ruchu robotniczego - poezja konspiracyjna , podziemna. Jej znaczenie polega na mobilizowaniu proletariatu do walki o swe prawa. Okres od 1891 do 1918 nazywamy w literaturze Młodą Polską. Obejmował różne kierunki , prądy i estetyki. Młoda Polska przyniosła przekonanie o niezwykłej roli sztuki i artysty w społeczeństwie. Sztuka traktowana była jako religia , najwyższa wartość dla człowieka. Artysta urósł do rangi kapłana , stojącej ponad tłumem szarych przeciętniaków wybitnej jednostki. Powodowało to uczucie elitaryzmu , odrębności artysty od reszty społeczeństwa , a nawet samotność. Najpełniej i najbardziej radykalnie o roli sztuki oraz artysty w społeczeństwie wypowiada się Stanisław Przybyszewski na łamach krakowskiego „ Życia” w artykule programowym pt. „Confiteor”. Tekst ten został przyjęty jako wyraz młodopolskiego rozumienia koncepcji sztuki i roli artysty w społeczeństwie , lecz było to również zdecydowane i spontaniczne przeciwstawienie się pozytywizmowi, oraz wskazanie nowych dróg rozwoju poezji. Postawę Przybyszewskiego można określić mianem modernistycznego estetyzmu , który najogólniej wyrażał się w haśle „ sztuka dla sztuki”. Według Przybyszewskiego sztuka nie ma żadnego celu , jest celem sama w sobie , jest absolutem , bo jest odbiciem absolutu duszy. Widać tu wyraźne hasło uwolnienia sztuki od jakichkolwiek idei , założeń politycznych lub społecznych. Jeżeli bowiem sztuka staje się służebnicą idei „ przestaje być godna określenia mianem sztuki , staje się co najwyżej „biblią” ubogich”. Sztuka powinna być uniwersalna , a nie moralizująca , bawiąca , pouczająca. Sztuka jest „ religią” , zaś artysta jest kapłanem. Powinien wyzbywać się chęci przewodzenia , czy służenia społeczeństwu , idei , lub celom narodowym. Artysta jest wolny absolutnie , święty czysty , niezależny stoi „ ponad wszystkim” : światem , życiem , przeciętnymi ludźmi. Skoro jest odbiciem sztuki duszy , to dążąc w kierunku metafizyki , powinna poznawać tajemnice „ nadziei duszy ludzkiej”. Również wiersze K. P. Tetmajera wypełniają rozważania nad miejscem i rolą artysty w społeczeństwie. W swym utworze „Evviva iarte” - co po włosku oznacza „ mein żyje sztuką” Tetmajer wyraźnie nawiązuje do młodopolskiej , lecz popularnej już chociażby w romantyzmie, koncepcji wynoszenia sztuki ołtarze i stawianie artysty ponad innymi ludźmi. W wierszu poeta wyraża przekonanie , że choć sztuka nie daje pieniędzy , to jednak pozwala wyzwolić się z obrazów codziennej egzystencji daje możliwość zapomnienia o nędzy i głodzie. Odzyskanie niepodległości po roku 1918 wywarło doniosły wpływ na zmiany profilu ideowego naszej literatury , a w konsekwencji tego także i na jej kształt artystyczny. W latach niewoli była ona czynnikiem integrującym naród w sensie ideowym, politycznym i kulturalnym , podtrzymywała w nich wiarę w lepszą przyszłość , wskazywała drogę ku wolności , nawoływała do czynu zbrojnego , bądź do wytrwałej i żmudnej pracy organicznej jako niezbędnego warunku przetrwania trudnych czasów. Rok 1918 wytrącił artystom z rąk te tematy - ku wielkiej zresztą ich uciesze :” ojczyzna moja wolna, wolna ....., więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada”- wołał z radością poeta Antoni Słomiński. Odzyskanie niepodległości przez Polskę pozwoliło twórcom tej epoki na odmienne potraktowanie tworzywa literackiego. Nareszcie mogli oni zaniechać walki o zachowanie polskości , a artysta i jego dzieło przestali być sacrum. Tak więc w tym okresie poezja i poeta opuścili „pidestał”i zwrócili się w stronę zwykłego prostego człowieka. Świadczą o tym słowa jednego z najwybitniejszych twórców okresu skamandrytów Juliana Tuwina „Nie natchnij mnie hymnami , bo nie hymnów trzeba. Tym , którzy w zżartej piersi pod brudną koszulą , szczere serce noszą , krzycząc za kawałek chleba , A biegną za orkiestrą co gra capstrzyk dla króla”. Poeta ten pragnie także ,by jego wiersze były jak broń i jak pistolet , z którego wystrzelić można do wroga. Inny wybitny poeta międzywojnia Leopold Staff w swym wierszu pt. „ Poeta” , podejmuje próbę samookreślenia się, podmiotu lirycznego. Autor pragnie dopełnia świat : cieszyć się gdy ludzie są smutni , natomiast gdy inni się radują , on chce być smutny , przypominać o klęskach , wzywać do opamiętania się. Takie jest założenia Staffa , poeta musi „ mieć zawarte w duszy to , na czym innym zbywa” , bowiem aby być poetą trzeba być wielka indywidualnością , mieć świadomość posłannictwa i niemalże prometejskiego obowiązku czuwania nad całą ludzkością. Na temat roli poezji wypowiadał się także inny poeta - Władysław Broniewski w swym wierszu pt. „ Poezja”. Uważa on mianowicie , iż poezja powinna towarzyszyć człowiekowi każdym momencie jego życia i odpowiadać potrzebie chwili wzywać do walki oraz dodawać nadziei w czasie wojny, zaś w czasie pokoju wyciszyć uczucia negatywne , przepełnić duszę liryzmem , uwrażliwiać pamięć o poległych. Współczesna literatura polska próbuje również określić miejsce i rolę poezji we współczesnym świeci. Koncentruje się ona na bardzo ważnym zagadnieniu :jak żyć z godnością i godnie w obecnym świecie doznawszy przedtem uczucia absurdu. II wojna światowa stanowiła ogromne doświadczenie dla tych , którzy ją przeżyli. Szczególnie głęboko odbiła piętno w psychice młodego pokolenia poetów , pokolenie Kolumbów. Wojna i okupacja stanowiły pierwszą ważne doświadczenie w ich życiu. Czesław Miłosz w swym wierszu „W Warszawie” wyjaśnia że poeta nie może milczeć w kraju , w którym „ stopa potrąca o kości , musi być piewcą romantycznym wskrzeszać ideały i pamięć poległych. Powtarza to w wierszu „Który skrzywdziłeś”. Poeta jest sumieniem pamięcią narodu - jest w takim razie wybitną jednostką. Literatura współczesną zawiera obok rozważań dotyczących tradycji człowieka - mocne akcenty sensu życia. „
czym jest poezje która nie ocala narodów , ani ludzi” - pyta Czesław Miłosz , określając w ten sposób cel i kategoryzmy imperatyw każdego dzieła sztuki. Zadaniem sztuki współczesnej staje się dążenie etyczne , odrodzenie podstawowych człowieczych wartości , przywrócenie im rangi i ustanowienie godnej hierarchii „szukam nauczyciela i mistrza (.....)niech oddzieli światło od ciemności”, „ocalony”- Różewicza. W innym wierszu Cz. Miłosza „ Ars poety”. Poeta próbuje odpowiedzieć na pytanie zawarte w tytule utworu : co to jest sztuka poetycka ? Miłosz uważa że poezja jest sztuką która pozwala wypowiedzieć wszystkie niejasne i nieuchwytne przeżycia , uczucia , myśli autora. Poeta według niego , państwem demonów. Uleganie demonom prowadził do powstania chorej sztuki. Twórca traci świadomość i kontakt z rzeczywistością. Ta sztuka nie przynosi ulgi w cierpieniu , woli więc milczeć. Może obronić swą osobowości przez pisanie „ rzadkie” wpływem dobra. Miłosz podkreśla , że źródła poezji są irracjonalne, dla tego w tytule utworu umieszcza znaczące pytanie. Uważa również , iż niema jednoznacznej definicji poezji , poszukiwanie wciąż trwa. W różnych epokach odmienne były koncepcje poezji i poety. Zależało to w dużej mierze od charakteru epoki , gdyż każdy z nich miała swoją filozofię , innymi słowy swą mądrość, a więc rozumienie świata , które znajdowało odzwierciedlenie w literaturze jako jednej z dziedzin sztuki , a wraz z nią zmieniał się wizerunek jej twórcy. Nie ma chyba w śród myślących ludzi nikogo , kto w literaturze nie szukał by odpowiedzi na nurtujące go pytania. To nie prawda, że wychowujące rolę piśmiennictwa polega wyłącznie na proponowaniu odbiorcom gotowych niejako interpretacji i ocen otaczającego świata , czy postępowanie człowieka , że prezentuje wzory postaw. Owszem, czyni to nieraz. Ale chyba najważniejszą jej rola polega na tym, że prowokuje naszą myśl i ukierunkowuje refleksje, pobudza wyobrażenie, emocje i wrażliwość moralną.