Rola romantycznej poezji na przykładzie "Konrada Wallenroda" i "Dziadów" cz III A. Mickiewicza.
Literatura romantyczna była wyrazem protestu przeciwko racjonalizmowi i klasycyzmowi wieku Oświecenia, przeciwko martwiejącej kulturze klasycystycznej, przeciwko narzucaniu wzorów i imitatorstwu.
Bunt przeciwko nadmiernemu kultowi rozumu i podporządkowanie przesłankom rozumowym całego ludzkiego życia przerodził się z czasem w kult uczucia. Romantyzm był prądem, który wywierał i po dziś dzień wywiera ogromny wpływ na społeczenstwo.
Klasycznym przykładem poezji romantycznej może być utwór Adama Mickiewicza zatytuowany "Konrad Wallenrod". Głównym bohaterem jest młody Litwin, którego w dzieciństwie porwali Krzyżacy i nadali mu imię Walter Alf. Mały chłopiec stał się wkrótce ulubieńcem krzyżackiego mistrza Winrycha. W zamku krzyżackim znajdował się również litewski wajdelota Halban, który uświadomił chłopcu kim właściwie jest, śpiewał mu litewskie pieśni, opowiadał o ojczyźnie. Walter, który "szczęścia w domu nie zastał, bo go nie było w ojczyźnie" podstępem podszywa się pod postać Konrada Wallenroda, zostaje mistrzem Zakonu i rządzi nieudolnie, aby doprowadzić Zakon do klęski. Niestety zostaje zdemaskowany i aby uniknąć krzyżackiego sądu popełnia samobójstwo. Jest on typowym bohaterem romantycznym, który poświęca swoje życie, aby osiągnąć zamierzony cel. Widzimy więc, że poeta propaguje i wysuwa na pierwszy plan miłość do ojczyzny.
Taką samą rolę jak Halban w życiu Konrada pełni poezja w życiu narodu, a więc sławi pamięć bohaterskich czynów, zagrzewając naród do walki z wrogiem. Poglądy te jeszcze bardziej wyraziście zostały przedstawione w tak zwanej "Pieśni Wajdeloty". Poezja ludowa, przekazywana z pokolenia na pokolenie jest największą świętością narodową, arką przymierza dla każdego narodu, łączniczką między przeszłością i dniem dzisiejszym każdego narodu. Pieśń ludowa jest trwalsza od innych dóbr kulturalnych, ponieważ przekazywana jest ustnie z pokolenia na pokolenie.
Poezja towarzyszy narodowi w jego dobrych i złych chwilach, głosi chwałę swoich bohaterów, a jeśli naród wypierany przez wroga chroni się wśród gór i lasów będąc z nim w niedoli, podtrzymuje na duchu, dodając otuchy lub zagrzewając do walki.
Następnym dziełem Adama Mickiewicza typowym dla epoki romantyzmu jest cz. III "Dziadów". Bohater utworu przeżywa w celi zamienne przeistoczenie. Słowa wypisane na ścianie "Gustaw umarł, narodził się Konrad" mają znaczenie symboliczne. Informują, że nieszczęśliwy kochanek Gustaw staje się wojownikiem o wolność swego narodu. Jest to charakterystyczne dla bohatera romantycznego, dla którego podobnie jak dla Wallenroda, miłość schodziła na drugi plan, ponieważ głównym celem stała się walka narodowowyzwoleńcza. Dowodzi tego monolog, zwany "Wielką Improwizacją", wygłoszony przez bohatera w scenie II. Fragment ten kreuje Konrada na wielkiego patriotę niemogącego pogodzić się z niewolą swego narodu. Chce on podobnie jak Prometeusz podjąć samotną walkę z Bogiem w celu uszczęśliwienia narodu.
Autor z jednej strony pochwala taką postawę, z drugiej zaś krytykuje to, że Konrad działa w osamotnieniu i świadomie wywyższa się ponad wszystkich. Jest to oczywiste odniesienie do współczesnej poecie rzeczywistości, gdy to spiskowcy zaprzepaścili szansę zwycięstwa, bo nie myśleli o tym, aby do walki zaangażować cały naród.
Poeta ukazując klęskę Konrada nie chciał pozostawić czytelnika w przekonaniu, że naród polski nie ma już żadnej szansy na odzyskanie utraconej niepodległości. Tę nadzieję przedstawił w symbolicznym "Widzeniu księdza Piotra", które jest zapowiedzią przyjścia wskrzesiciela narodu, przyszłego zbawcy Polski i wszystkich ludów ziemi. W myśl teorii mesjanizmu Polska jest Chrystusem narodów, gdy więc miara cierpienia się wypełni, Polska, tak jak Chrystus zmartwychwstanie, odzyska wolność i przyniesie ją innym ujarzmionym narodom. Zanim to jednak nastąpi ukazana jest symboliczna scena ukrzyżowania Polski. Rolę Heroda w tym akcie pełni caar Mikołaj I. Piłatem, umywającym ręce jest Francja. Rolę żołdaków pojących żółcią pełnią Prusy i Austria, a żołdak Moskal wytacza krew niewinnego narodu.
Poezja romantyczna miała ogromny wpływ na społeczeństwo. To właśnie za jej pośrednictwem poeci ukazywali wzorce godne naśladowania, które mogłyby mieć ogromny wpływ na losy całych narodów. Z drugiej zaś strony autorzy krytykowali te postacie poprzez wskazanie błędów w ich postępowaniu. Dzięki temu widzoczne jest, że poezja towarzyszy narodowi w jego dobrych i złych chwilach, głosi chwałę swoich bohaterów, podtrzymuje na duchu, dodając otuchy lub zagrzewając do walki. Na zakończenie trzeba przypomnieć, że to romantyzm był prądem, który właśnie dzięki poezji wywarł i po dziś dzień wywiera ogromny wpływ na ludzkość.