Zestaw A
1.Formy rzeźby I rzędu w trzeciorzędzie w Sudetach
masywy, kotliny, zrównania górskie i podgórskie
2.Surowce mineralne miocenu
sól kamienna, fosforyty, kaoliny, iły, węgiel brunatny, siarka, gips, wapienie pińczowskie, gaz ziemny, ropa naftowa;
3. Jednostki geologiczne w Karpatach zach.
Karpaty Zewnętrzne (fliszowe)- płaszczowiny: dukielska, Magurska, Śląska, Podśląska, Skolska
Karpaty Wewnętrzne (lub Centralne)- trzon krystaliczny Tatr, płaszczowina reglowa i wierchowa
Zapadlisko Przedkarpackie
4.Cechy rozmieszczenia roślinności w Polsce
Roślinność cechuje zdecydowany wpływ rzeźby, litologii, właściwości wodnych i klimatycznych, czyli równoleżnikowa pasowość. W poszczególnych pasach wyraźnie zaznacza się odrębność pomiędzy zachodnią i wschodnią częścią kraju. Kontrast pomiędzy roślinnością gór a obszarem niżowo-wyżynnym. W górach widoczna jest piętrowość roślin (regle). Typowość w stosunku do Europy - stosunkowo niewiele roślin ma swoje zamknięte granice występowania na terenie Polski. Przejściowość klimatu w stosunku do obszarów sąsiednich.
5.Charakterystyka łęgów
Lasy łęgowe to lasy nadrzeczne występujące w dolinach rzek i strumieni, na siedliskach wilgotnych, w których głównym czynnikiem ekologicznym warunkującym życie i rozwój jest poziomy ruch wód.
- łęgi wierzbowo-topolowe
- łęgi wiązowe i wiązowo-jesionowe występujące w dolinach dużych rzek Polski;
- łęgi jesionowo-olchowe występujące w dolinach małych rzek występowanie
6.Intruzje granitowe w Polsce
Intruzje granitowe tworzą trzon krystaliczny Tatr i Karkonoszy, występują także w okolicach Strzegomia, Strzelin, Ślęży, w okolicy Złotego Stoku.
7.Kiedy i jak powstały kotliny podkarpackie
Na kotliny podkarpackie składają się - kotlina Sandomierska i Oświęcimska. Powstawały w wyniku działań denudacyjno- erozyjnych. Zalewy wydzieleń miocenie, w pliocenie miało miejsce przecinanie utworów mioceńskich.
8.Kryteria wydzieleń obszarów górskich
równin śródgórskich, regla dolnego, regla górnego, subalpejski, alpejski
- k. wysokościowe >600m n.p.m.
- k. wysokości względnych >300 m n.p.m.
- piętrowość krajobrazowa
- duża intensywność procesów morfogenetycznych (wietrzenie, ruchy grawitacyjne)
9.Wymień krajobrazy wyżynne
-lessowy eoliczny
-węglanowy i gipsowo- erozyjny
-krzemianowe i glinokrzemianowo- erozyjne
10.Fazy wydmotwórcze w Polsce
1. najstarszy dryas- powstanie nad Wisłą pokryw pylasto- piaszczystych
2. interstadiał bolling- wkracza roślinność, spowolniony rozwój wydm
3. starszy dryas- intensywny rozwój wydm, paraboliczne i łukowe
4. allord- zanik, stabilizacja
5. młody dryas- rozwój
6. wczesny holocen- okres preborealny- stabilizacja wydm poprzez lasy
11. Jakie skutki dla nizin podmorskich miała ingresja holoceńska
-zmiana linii brzegowej
- wejście morza na teren Niziny Gardzieńsko- Łebskiej, przyczyniło się do utworzenia laguny
12.Charakterystyka rzeźby staroglacjalnej
Powstałe wtedy formy glacjalne podlegały niszczeniu i ewolucji w trakcie okresu międzylodowcowego, a także w warunkach peryglacjalnych w okresie ostatniego zlodowacenia. Cechą charakterystyczna jest brak jezior, w krajobrazie przeważają równiny oddzielone od siebie pradolinami.
13 Pozostałości w rzeźbie po fazie gordzieńskiej
- Woli, Gardno, Koszalin - meandry - mało sandrów - liczne zbiorniki zastoiskowe - iły warwowe na Żuławach Wiślanych- moreny czołowe i denne
14.Kiedy była zlodowacona nizina Mazowiecka
Nida- Sanu I- Sanu II- Liwca- Odry- Wisły
Zestaw B
1. Struktury mezozoiczne Polski
wał środkowo-polski
niecka brzeżna
niecka szczecińsko- łódzko- miechowska
monoklina przedsudecka
monoklina krakowsko- częstochowska
2. Płaszczowiny Karpat Zew.
płaszczowiny: Dukielska, Magurska, Śląska, Podśląska, Skolska
3. Cechy rzeźby krajobrazu młodoglacjalnego
moreny (czołowe, spiętrzone, akumulacyjne, denne), jeziora polodowcowe, sandry, zastoiska przed czołem lądolodu, równiny morenowe
4. Budowa geologiczna krystalniku Orlicko-Bystrzyckiego
prekambryjskie skały krystaliczne, gnejsy, amfibiololity, granitognejsy, kwarcyty, marmury
5. Wystąpienia trzeciorzędowych skał wulkanicznych w Polsce
Niecka Turoszowska, okolice Złotoryi, Leśnej, rejon opolski, Góra św. Anny, Dzierżoniów, Niemodlin, Strzelin
6. Kiedy były zlodowacone Karkonosze
- przed zlodowaceniem Odry (tzw. zlodowacenie stokowe) - brak większych form glacjalnych.
- zlodowacenie Odry (dwudzielne):
* faza A - do 900 m, jęzory długości w granicach 3 km
* faza B - ograniczała się tylko do kotłów lodowcowych i małych lodowczyków, które połączyły się ze sobą.
- zlodowacenie Wisły - dość znaczne rozmiary
7. Roślinność fazy atlantyckiej
Najcieplejszy okres holocenu, rozprzestrzenia się las liściasty, sosna wycofuje się na mniej urodzajne podłoże. Dominuje dąb, lipa wiąz, jesion, klon, olcha, grab, dęby atlantyckie
8. Kryteria wydzieleń krajobrazów wyżynnych
-lessowy eoliczny
-węglanowy i gipsowo- erozyjny
-krzemianowe i glinokrzemianowo- erozyjne
9. Dlaczego roślinność Polski posiada cechy przejściowości
cechy przejściowości roślinności Polski związane są z przejściowością klimatu Polski (od morskiego do kontynentalnego) oraz przejściowością charakteru układu gleb strefowych (pd. zach. i zach. - gl.brun. / PN.wsch. i wsch. gl.bielicowe)
10. Kryteria wydzieleń krajobrazów niżowych wg Rychlinga
Głównym czynnikiem jest typ genetyczny rzeźby, z którym związany jest charakter litologiczny skał, gleby i roślinność:
- glacjalne
- peryglacjalne
- fluwioglacjalne
- eoliczne
11. Główne fazy postoju lądolodu zlodowacenia Wisły
pomorska, gardzieńska, leszczyńska, poznańska
12. Trzeciorzędowe formy Jury Krakowsko-Częstochowskiej
Rów Krzeszowicki, Rów Wisły, wypiętrzenie Garbu Tenczyńskiego, zjawiska krasowe (leje krasowe, jaskinie, żłobki krasowe, żebra krasowe, jamy i kieszenie krasowe)
13. Typy krajobrazów w Polsce
a) Kondracki - starsza klasyfikacja:
- krajobrazy górskie, wyżynne i niżowe
- dla każdego z tych trzech zastosował inne kryterium w dalszych wydzieleniach:
* kryterium genetyczne dla nizin:
- Krajobraz nadmorski
- Krajobraz młodoglacjalny
- Krajobraz staroglacjalny
- Krajobraz dolin i równin akumulacyjno-wodnych
* kryterium wysokościowe dla gór ( odbicie w roślinności):
- Równin śródgórskich
- Regla dolnego
- Regla górnego
- Subalpejski
- Alpejski
* kryterium dla wyżyn
- charakter litologiczny podłoża
b) Rychling
- bardziej uporządkowana, inne kryteria
- kryterium morfogenetyczne dla klasy i rodzaju:
* Nizinny - glacjalne
-peryglacjalne
- fluwioglacjalne
-eoliczne
* Wyżynny
-lessowy eoliczny
-węglanowy i gipsowo- erozyjny
-krzemianowe i glinokrzemianowo- erozyjne
* Górski
- gór średnich erozyjne
- gór wysoki erozyjne i glacjalne
* Dolin i obniżeń
- zalewowy den dolinnych - akumulacyjny
- teras nadzalewowych- akumulacyjny
- deltowe- akumulacyjne równin bagienne- akumulacyjne
- obniżenia denudacyjne i kotliny w terenach wyżynnych i górskich- erozyjne
* Antropogeniczny
- na podstawie gatunku wprowadza zróżnicowanie wynikające z genezy (niziny), roślinności (góry), litologiczne (wyżyny: rodzaje, gatunki - stopień rozwinięcia)
- umieszcza góry niskie w krajobrazie wyżynnym.
14. Gdzie w Polsce występują wydmy
-Słowiński Park Narodowy -Mierzeja Łebska
-Puszcza Kozienicka, Kampinoska, Kotlina Kargowska, wyspa Wolin, Półwysep Helski
Zestaw C
1. Dowody wielokrotnego zlodowacenia w Tatrach
W centrum Tatr formy glacjalne związane z 3 kolejnymi zlodowaceniami.
Na Podhalu, na przedpolu stożki napływowe rzecznolodowcowe, najwyższy stożek związany z najstarszym zlodowaceniem, zniszczona forma i materiał w znacznym stopniu zasypany.
W następnym zlodowaceniu (Odry), sedymentacja na większym obszarze i w związku z tym, jest mniejsza miąższość. Ostatnie zlodowacenie (Wisły) - jeszcze niższe stożki.
Na Podhalu mamy 3 poziomy stożków napływowych rzeczno-lodowcowych:
poziom Antałówki (najwyższy), poziom Bystrego (sedymentacja dwudzielna), stożek Zakopanego (najlepiej zachowany).
W dolinach rzek karpackich - 3 poziomy teras o podobnym wieku (też z 3 zlodowaceń).
Bardzo duży stopień przeobrażenia glacjalnego zarówno w obrębie stoków jak i dolin: kotły ( proste, złożone, np.: K. Gąsienicowe, Dolina 5 Stawów), w zależności od wysokości - piętrowość kotłów (Morskie Oko - Czarny Staw), suche lub wypełnione, moreny recesyjne.
Efektem działalności procesów wietrzeniowo-denudacyjnych i działalności lodowców Karpaty obniżyły się o 30-50 m.
Na Antałówce spoczywają żwirowiska najstarszego zlodowacenia, na Bystrem leżą żwirowiska starszego zlodowacenia, z moreną w Kuźnicach więżą się żwirowiska najmłodszego zlodowacenia. W Tatrach Zachodnich występują 3 cykle recesyjne a w Tatrach Wysokich wylicza się ich 6.
2. Jednostki geologiczne w Sudetach
-Krystalnik Karkonosko- Izerski
-Krystalnik Orlicko-Bystrzycki
-Krystalnik Lądka-Śnieżnika
-Niecka Północnosudecka
-Niecka Śródsudecka
-Metamorfik Kaczawski
-Kra Sowiogórska
- depresja Świebodzic
- Rów Górnej Nysy
- Struktura Bardzka
3. Jakie skały budują cz. łysogórska gór Świętokrzyskich
Kwarcyty i łupki kambryjskie
4. Gdzie na niz. w Polsce występuje skupiska roślin górskiej
- Polesie Lubelskie
- Śląsk - Kotlina Sandomierska
- Poj. Kaszubskie - Puszcza Białowieska
5. Dowody wulkanizmu trzeciorzędowego widoczne w krajobrazie
W Sudetach wystąpił wulkanizm powierzchniowy (schyłek oligocenu - miocen), który przyjmuje formy :
- neków (G. Św. Anny)
- płaskowzgórza bazaltowe i formy żyłowe (okolice Lądka Zdroju, Mały Śnieżny Kocioł)
- bazalty trzeciorzędowe (Niecka Turoszowska, okolice Złotoryji, Leśnej, Dzierżoniowa, Niemodlina)
6. Cechy siedliskowe borów suchych
- bory sosnowe - cała Polska - słabo rozwinięty podszyt, ubogie runo, obficie występują mchy i porosty - zróżnicowanie roślinności wynika z głębokości poziomu wód gruntowych.
# bory sosnowe suche - bardzo ubogie, borówka, bruszwica, na piaskach, gleby bielicowe
7. Kryteria wydzielania niz. przez Kondradzkiego
-Krajobraz nadmorski - duże zróżnicowanie roślinności.
-Krajobraz młodoglacjalny - 3 gatunki, każde mające jeziora, zbudowane z sandrów, moren czołowych i dennych, mniejsze zróżnicowanie roślinne niż krajobraz nadmorski.
-Krajobraz staroglacjalny - silnie przekształcony przez procesy peryglacjalne, małe zróżnicowanie wysokości, 2 gatunki, małe zróżnicowanie roślinności i gleb
-Krajobraz dolin i równin akumulacyjno-wodnych - 3 gatunki, 2 pierwsze zróżnicowane pionowo, 3 gatunek dla Polesia Lubelskiego - istotne stosunki wodne.
8. Zasięg zlodowacenia Sanu
Sanu I- lądolód dotarł do skraju Sudetów, wkroczył w Bramę Morawską. Pokrył Kotlinę Sandomierska i Wyżynę Lubelską
Sanu II- do płn stoków Sudetów i Karpat (do 500 m n.p.m.)
9. Formy polodowcowe na pojezierzu Suwalskim
Jednostki geologiczne: wyniesienie suwalsko-mazurskie i obniżenie perybałtyckie. Najwyżej- Garb Wiżajn, najniżej okolice Jeziora Pomorze, bogactwo różnego rodzaju form: ozy, kemy limnoglacjalne (np: oz turtulski, towarzyszący dolinie Czarnej Hańczy), pagórki o starszych jądrach, morena czołowa.
10. Fazy powstawania Bałtyku
1. bałtyckie jezioro lodowe - około 9 tys. lat p.n.e.
2. morze yolidowe - około 8 tys., zbiornik zyskał połączenie z Morzem Białym i Północnym,
3. jezioro ancylusowe- odcięte od oceanu
4. morze litorinowe) - sięgało dalej na południe nią dzisiejsza linia brzegowa
5. morze limnea
6. Mya (małże)- współczesne
11. Krajobraz rzeczno - jeziorny, cechy charakterystyczne
- Występowanie wody: płytko z występowaniem jezior lub torfowisk, mały współczynnik odpływu
- Roślinność: łęgi, olsy i torfowiska, przewaga łąk, słabe pola uprawne
- Gleby: oglejone bielice i gleby bagienne
12. Bogactwa mineralne cechsztynu
-sole kamienne i potasowe, solanki występujące na 2/3 terytorium kraju
-złoża miedzi na Dolnym Śląsku
-bituminy, gaz ziemny i ropa naftowa w rejonie Baryczy i środkowej Odry oraz w pasie wybrzeża
- zlepieńce zygmuntowskie ("marmury") z G. Świętokrzyskich i piaskowce budowlane z Sudetów
13. Regiony lessowe w Polsce
- rejon lubelski - lessy mają nawet do 40 m, bardzo dobrze rozwinięte wąwozy
- rejon sandomierski
- rejon krakowski
- rejon podkarpacki
- rejon przedsudecki
14. Lasy łęgowe w Polsce
lasy łęgowe - łęgi należą dziś do rzadkości na ich miejsca powstały łąki i pastwiska, niewielkie obszary bliskie sąsiedztwo wód, charakterystyczny ruch poziomy wód, brak procesów bagiennych.
-łęgi wierzbowo-topolowe
-łęgi wiązowe i wiązowo-jesionowe występujące w dolinach dużych rzek Polski;
-łęgi jesionowo-olchowe występujące w dolinach małych rzek
Zestaw D
1. Wymienić jednostki geologiczne platformy wschodnio europejskiej .
strefa Łeby, obniżenie perybałtyckie, garb suwalsko-mazurski, obniżenie podlaskie, wyniesienie podlaskie (Słowatycz), obniżenie nadbużańskie
2. Obszary powierzchniowego występowania skał prekambryjskich w Polsce.
G. Sowie, Masyw Śnieżnika, G. Kaczawskie, G. Orlickie, G. Bystrzyckie
3. Wpływ ingresji holoceńskiej na rzeźbę Nizin Nadmorskich.
-zmiana linii brzegowej
- wejście morza na teren Niziny Gardzieńsko- Łebskiej, przyczyniło się do utworzenia laguny
4. Kiedy kształtowały się Kotliny Podkarpackie.
Na kotliny podkarpackie składają się - kotlina Sandomierska i Oświęcimska. Powstawały w wyniku działań denudacyjno- erozyjnych. Zalewy wydzieleń miocenie, w pliocenie miało miejsce przecinanie utworów mioceńskich.
5. Bogactwa mineralne cechsztynu.
-sole kamienne i potasowe, solanki występujące na 2/3 terytorium kraju
-złoża miedzi na Dolnym Śląsku
-bituminy, gaz ziemny i ropa naftowa w rejonie Baryczy i środkowej Odry oraz w pasie wybrzeża
- zlepieńce zygmuntowskie ("marmury") z G. Świętokrzyskich i piaskowce budowlane z Sudetów
6. Wyniki działalności zlodowacenia Sanu we współczesnym krajobrazie Polski.
Sudety:
- zdenudowane formy kemowe
- zmiana układu sieci rzecznej na przedpolu
Karpaty:
- resztki moren czołowych
- zdenudowane formy kemowe
7. Cechy rzeźby krajobrazu młodoglacjalnego.
moreny (czołowe, spiętrzone, akumulacyjne, denne), jeziora polodowcowe, sandry, zastoiska przed czołem lądolodu, równiny morenowe
8. Fazy działalności eoloicznej w Polsce.
9. Podział krajobrazów wyżynnych.
-lessowy eoliczny
-węglanowy i gipsowo- erozyjny
-krzemianowe i glinokrzemianowo- erozyjne
10. Cechy rozmieszczenia roślinności w Polsce.
Roślinność cechuje zdecydowany wpływ rzeźby, litologii, właściwości wodnych i klimatycznych, czyli równoleżnikowa pasowość. W poszczególnych pasach wyraźnie zaznacza się odrębność pomiędzy zachodnią i wschodnią częścią kraju. Kontrast pomiędzy roślinnością gór a obszarem niżowo-wyżynnym. W górach widoczna jest piętrowość roślin (regle). Typowość w stosunku do Europy - stosunkowo niewiele roślin ma swoje zamknięte granice występowania na terenie Polski. Przejściowość klimatu w stosunku do obszarów sąsiednich.