MIARY DZIAŁALNOSCI GOSPODARCZEJ
Dochód narodowy brutto = PKB
Wynik sumowania wszystkich dóbr i usług, wytworzonych przez spłoeczeństwo przy pomocy ziemi, pracy i zasobów kapitałowych ( dobra konsumpcyjne i inwestycyjne, zakupy rządowe, eksport netto do innych krajów)
Łączna wartość produkcji dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w danym okresie
Włączanie do DNB tylko dóbr finalnych (dobra pośrednie stanowią bowiem różne stadia na drodze do wyprodukowania dóbr finalnych). Wiele z dóbr finalnych nie jest przedmiotem kupna i sprzedaży na rynku, stąd ich wartośc liczona jest wg ich kosztów produkcji. Dotyczy to np. bezpieczeństwa publicznego, ochrony przeciwpożarowej, sądownictwa itp. Tego rodzaju usługi nie są sprzedawane i kupowane na rynku, chociaż stanowią ważną część łącznej produkcji finalnej.
Transakcje czysto finansowe są wyłączone z DNB (dotyczy to głównie rządowych transferów płatniczych, prywatnych transferów płatniczych /np. prezenty; są to elementy wtórnego podziału dochodu/ oraz sprzedaży i kupna papierów wartościowych
Rządowe transfery płatnicze- płatnośći przekazywane przez rząd indywidualnym osobom; np. płatności na opiekę społeczną)
Sprzedaż towarów używanych jest również wyłączona z DNB
Do mierzenia wartości dóbr i usług wykorzystywane są ceny rynkowe; ich zmiany eliminowane są poprzez wybór tzw roku bazowego, z którego ceny dóbr i usług przyjmowane są jako stałe
Dochód narodowy
realny nominalny
wyrażony w cenach: stałych bieżących
Realny DNB = nominalny DNB/wskaźnik cen
Dwie miary dochodu narodowego
jako strumień produktów
wykorzystuje fakt, że społeczeństwo zakupuje dobra finalne i usługi, wydatkowując na ten cel określone sumy pieniężne- łączna wartośc dóbr finalnych
jako strumień dochodów lub kosztów wytworzenia strumienia produktów
należą tu płace wypłacane pracownikom, renty płacone od ziemi oraz zyski płacone od kapitału; sumowanie wszystkich elementów zarobków (płac, procentów, rent oraz zysków) jako kosztów poniesionych przez społeczeństwo przy produkcji dóbr finalnych
wartośc dodana- stanowi różnicę między utargiem firmy a wydatkami na materiały i usługi zakupywane od innych firm (uwzględnia płace, odsetki, dywidendy)
Elementy rachunkowości społecznej
Od strony wydatków |
Od strony dochodów |
Składniki dochodu narodowego brutto: -zakupy konsumpcyjne -inwestycje brutto (krajowe)
- wydatki państwa - eksport netto
Razem: DNB Minus: Amortyzacja Razem: Dochód narodowy netto |
Dochody lub koszty uzyskania DNB - wynagrodzenia - procent, renty i inne dochody od własności - podatki pośrednie - amortyzacja - zyski
Razem: DNB Minus: Amortyzacja Razem: Dochód narodowy netto |
Inwestycje i tworzenie kapitału
Inwestycje- produkcja dóbr kapitałowych; poświęcenie części bieżącej konsumpcji na rzecz zwiększenia konsumpcji w przyszłości, ograniczając konsumpcję w danym okresie i przeznaczając zaoszczędzone środki nanowe maszyny można w ten sposób zwiększyć produkcję, a więc i konsumpcję w następnych okresach.
Inwestycje brutto- całkowite inwestycje bez żadnej poprawki na zużywanie kapitału; amortyzacja dóbr
Inwestycje netto- różnica pomiędzy inwestycjami brutto i amortyzacją
DNB = DNN + A
Wydatki państwa
Państwo jest największym zbiorowym konsumentem, a także inwestorem, przez jego budżet przechodzi bowiem duża część produktu narodowego
Wydatki rządowe: np. w. na budowe dróg i mostówm, na bezpieczeństwo publiczne i obronę narodową, szkolnictwo, sądownictwo itp.
Nie wszystkie wydatki państwa powiększają automatycznie DNB- nie mogą być uwzglednione płatności transferowe= p. na ubezpieczenia od bezrobocia, zasiłki dla niewidomych i inne płatności z tytułu zabezpieczenia społecznego; transferami są różne świadczenia wypłacane osobom za względu np. na trudną sytuację materialną czy wypadki losowe
Wydatków państwa na dobra i usługi, które są uwzględniane w DNB nie należy utoższamiać z budżetem państwa. Ten ostatni obejmuje również rządowe transfery pieniężne.
Podatki
Podatki bezpośrednie podatki pośrednie
(od producentów) (podatki od transakcji handlowych)
Saldo bilansu handlowego- różnica pomiędzy eksportem i importem
Eksport- wartośc dóbr razem z dochodami, jakie uzyskują obywatele danego kraju z kapitału posiadanego zagranicą
PNB = PKB - Amortyzacja
PKB od strony wydatków to suma następujących składników:
Wydatków konsumpcyjnych ludności na dobra i usługi (C)
Krajowych prywatnych inwestycji brutto (I)
Wydatków rządowych na dobra i usługi (G)
Eksportu netto (Ex - Im)
PKB od strony dochodów to całkowity dochód z:
Płac, procentów, rent oraz zysków w danym roku
Podatków posrednich
Amortyzacji
Dochody osobiste: łączne dochody, na które składają się zarobki bądź transfery uzyskiwane w danym okresie przez gospodarstwa domowe
Rozwój (wzrost) gospodarczy określa zmiany w gospodarce narodowej; związany ze zmianami ilosciowymi, mierzonymi stopą wzrostu dochodu narodowego; zmiany jakościowe, a więc zmiany o charakterze społeczno-gospodarczym
Rozwój gospodarczy to procesy powiększania realnego produktu społecznego w długim okresie.
Rozwój gospodarczy gdy:
Wskaźniki dochodu narodowego będą wykazywac wzrost w określonym długim okresie
Poprawa standardu życia obywateli w danym kraju
( przy czym w kraju gdzie dochód narodowy rosnie w tym samym tempie co przyrost naturalny- nie wystepuje rozwój gospodarczy)
„Miernik dobrobytu społecznego” - wskaźnik rzeczywistej indywidualnej konsumpcji (z pominięciem np. wydatków zbrojeniowych itp.)
„Dobrobyt ekonomiczny netto”- miara całkowitego efektu społecznego, obejmującego jedynie dobra konsumpcyjne i inwestycyjne, przyczyniając się bezpośrednio do dobrobytu ekonomicznego. Uwzglednione tu modyfikacje uwzględniają:
Wartośc czasu wolnego (wydłużanie czasu nie prowadzi co prawda do przyrosu DNB, ale przynosi zwiększenie dobrobytu społecznego; czas wolny to nie tylko bowiem bierny wypoczynek , ale i również różne formy działalności ekonomicznej społeczeństwa)
Podziemna gospodarka ( powoduje zwiększenie wskaźnika dobrobytu):
Zgodna z prawem, ale nie zarejestrowana dla celów podatkowych (działalność po godzinach pracy)
Niezgodna z prawem (produkcja i handel narkotykami, usługi najemnych morderców)
Niszczenie środowiska naturalnego (powoduje zmniejszenie wskaźnika dobrobytu)
4