Jak dbać o głos w pracy nauczyciela?
W praktyce pedagogicznej coraz częściej mamy do czynienia ze zjawiskiem „guzków śpiewaczych” u bardzo młodych ludzi, chcących kontynuować karierę wokalną w trybie nauki w szkole muzycznej.
Zjawisko to powszechnie występuje także u nauczycieli.
Długotrwałe przeciążenie krtani, niewłaściwe posługiwanie się głosem oraz mówienie w hałaśliwym otoczeniu może przyczynić się do powstania zaburzeń głosu. Wiedzą o tym osoby, które zawodowo posługują się głosem i w pracy muszą dużo mówić.
Tworzenie i emisja głosu w hałasie wymagają bowiem wzmożonej pracy mięśni aparatu głosu (krtani) po to, aby być słyszanym i prawidłowo odebranym przez słuchających. Taki mówca musi przekrzyczeć hałas. Nadmierna praca wpływa bardzo niekorzystnie na głos, doprowadzając początkowo do zmian głosu czynnościowych, które uważa się za odwracalne. Z czasem może jednak dojść do utrwalenia się nieprawidłowych mechanizmów, a w konsekwencji do zmian organicznych w obrębie krtani. Są to już zmiany, które niejednokrotnie wymagają interwencji chirurgicznej. Jak poważne jest to zjawisko, potwierdza statystyka, która wymienia dysfunkcje krtani na pierwszym miejscu wśród chorób zawodowych nauczycieli.
Prawidłowy sposób tworzenia głosu warunkuje właściwa higiena. Polega ona między innymi na tworzeniu głosu o odpowiednim natężeniu i nastawieniu. Spełnienie tego warunku wymaga jednak dostatecznie cichego otoczenia, w którym przebywamy i pracujemy.
Nadmierny hałas sprawia, że mówimy głośniej, w sposób party, o twardym nastawieniu, angażując w ten proces wzmożoną pracę mięśni, w tym mięśnie krtani. Te wymuszone warunki emisji powodują, że zmienia się jego dźwięczność i barwa, pojawiają się w głosie elementy dotąd nieobecne, pogarsza się jego brzmienie.
Kilka rad, jak komunikować się w hałasie, by zapobiec zaburzeniom głosu
Nie krzycz do niesfornych dzieci, zamiast tego użyj gestu,
by zwrócić ich uwagę.
Nie krzycz na zajęciach sportowych, skorzystaj z gwizdka, trąbki…
Spróbuj ograniczyć hałas podczas rozmowy, czy prowadzenia lekcji
zamykając drzwi i okna
Podczas rozmów zwróć twarz do rozmówcy.
Mów, zachowując swobodnie wyprostowaną postawę i uniesioną
głowę.
Pomagaj sobie podczas rozmowy gestem.
Jak dbać o głos?
Pamiętaj o miękkim zapoczątkowaniu zdania
Nie podwyższaj głosu, mów zachowując naturalną wysokość głosu
Pamiętaj o przerwach na oddech, nie staraj się wszystkiego
powiedzieć na jednym wydechu
Pamiętaj, żeby nie mówić na wdechu, a jedynie na wydechu
Robiąc głębsze oddechy, uruchom przeponę - naucz się techniki
oddechowej
Podczas mówienia wykorzystuj swoje mięśnie artykulacyjne,
otwieraj usta, nie mów z zaciśniętymi wargami
Dbaj, aby mięśnie ramion, szyi, krtani, klatki piersiowej były
rozluźnione, a nie napięte
Zrób sobie małą rozgrzewkę mięśni przed dłuższą rozmową
np. mruczenie, gimnastyka języka
O czym warto pamiętać
Nawykowy kaszel może uszkadzać fałdy głosowe. Zamiast kasłać spróbuj:
wolno przełknąć ślinę
popijać wodę
kasłać po cichu
Nawadnianie organizmu:
pij przynajmniej 8 szklanek napojów bezkofeinowych,
bezalkoholowych, niegazowanych dziennie
popijaj wodę podczas mówienia
utrzymuj odpowiednią wilgotność powietrza, stosując nawilżacze
powietrza tam, gdzie śpisz, pracujesz, mówisz
staraj się nie pochrząkiwać i pokasływać
nie mów zbyt szybko, nie nabieraj zbyt płytko powietrza
nie mów monotonnym głosem lub tonem zbyt agresywnym
unikaj wtrąceń typu yyy, eee
Pewne nawyki mogą być szkodliwe:
twardy atak głosowy - zaczynanie wypowiedzi w sposób
gwałtowny, z napięciem
mówienie z użyciem nienaturalnej wysokości głosu - zbyt nisko
lub zbyt wysoko
mówienie na resztkach powietrza
napinanie mięśni szyi, górnej części klatki piersiowej lub ramion
mówienie podczas intensywnego ruchu.
Pozwól odpocząć swojemu głosowi, gdy jest zmęczony
lub gdy masz infekcję. Jeśli masz chrypkę podczas infekcji nie staraj
się szeptać. Jest to niekorzystne dla twojej krtani, zamiast tego staraj
się mówić cichym, ale dźwięcznym głosem.
Wykonuj przed pracą ćwiczenia rozluźniające aparat artykulacyjny,
klatkę piersiową, barki, łopatki, szyję, a nawet całe ciało.
PODSTAWOWE ĆWICZENIA FONACYJNE
ĆWICZENIE 1
♦Wymawiaj głoskę „mmm”, nastepnie przerywając „..m..m..m..m”
Staraj się utrzymać dźwięk na jednym poziomie
♦ Stopniowo dodawaj samogłoski np. ..a (mamamama), (memememe)
♦ ćwiczenia wykonaj w pozycji leżącej i stojącej
♦ wykonaj ćwiczenie z dłonią położoną w okolicy bocznej powierzchni
nosa (podczas wymawiania staraj się odczuć wibracje pod dłonią)
♦ wykonaj ćwiczenie z dłonią na czubku głowy, płynnie wymawiaj
„mmm”, a następnie przerywając m..m..m..
ĆWICZENIE 2
♦ wykonaj pełny wdech
♦ zatrzymaj na moment wciągnięte powietrze
♦ długi wydech rozpocznij z równoczesnym wymawianiem głoski `aaaa'
♦ powtórz ćwiczenie wymawiając na wydechu inne samogłoski
ĆWICZENIE 3
♦ wykonaj pełny wdech
♦ na długim wydechu ćwicz sylaby „la, le, li, lo, lu”
ba, be, bi, bo, bu
da, de, di, do, du
wa, we, wi, wo, wu”
ROZLUŹNIENIE APARATU ARTYKULACYJNEGO
1.ŻUCHWY
♦ Przesuwamy w poziomie szczękę dolną w prawo i lewo
♦ Opuść szczękę w dół, niech opada własnym ciężarem
♦ Ciągnij szczękę do klatki piersiowej, ziewaj
♦ Wysuwaj do przodu i chowaj do tyłu
2.POLICZKÓW
♦ Wypychaj językiem policzki z prawej i z lewej strony
♦ Weź wdech, utwórz z policzków balon
♦ Wciągaj policzki
♦ Masuj policzki dłońmi
3. WARG
♦ Buzią w ciup przesuwaj w prawo i w lewo
♦ Prychaj jak koń
♦ Wywijaj wargi do środka i na zewnątrz
♦ Całuski (cmokanie)
JĘZYKA
♦ Kląskanie
♦ Wysuwanie ( czubkiem języka dotykamy nosa i brody )
♦ Układaj język na przemian w rurkę i wałek
ĆWICZENIA NA ROZLUŹNIENIE BARKÓW, KLATKI
PIERSIOWEJ I ŁOPATEK
Unoś barki i opuszczaj je swobodnie
♦ na przemian prawy - góra, lewy - dół
♦ unoś barki maksym. do góry i ściągaj w dół
Odchyl barki do przodu, a następnie do tyłu
(rozciąganie klatki piersiowej)
Złącz dłonie za głową i rozciągnij ramiona, odchylając łokcie z przodu do tyłu.
Ćwicz tak długo aż poczujesz, że klatka piersiowa i
i łopatki są rozluźnione.
ĆWICZENIA NA ROZLUŹNIENIE SZYI
I . Delikatnie pochylaj głowę do przodu i do tyłu, a nastepnie na
boki.
♦ dociągaj brodę do klatki piersiowej i odchylaj głowę maks. do
tyłu
♦ delikatne krążenie głowy na prawo i w lewo
Delikatnie wysuwaj głowę do przodu i cofaj.
Złącz dłonie nad głową i stawiając opór staraj się wypchnąć głowę do tyłu
Po ćwiczeniach masuj kark i szyję
ĆWICZENIA NA ROZLUŹNIENIE CAŁEGO CIAŁA
W pozycji stojącej napinaj i rozluźniaj na przemian wszystkie
mięśnie, zaczynając od głowy aż do stóp.
♦ powtórz ćwiczenie w pozycji siedzącej
W pozycji stojącej podnieś ramiona do góry, stań na palcach i
staraj sięgnąć jak najwyżej.
♦ rozluźniaj mięśnie od dłoni poprzez przedramiona, ramiona itd.
♦ podnoś się z wdechem
Klękając na podłodze przyjmij pozycję embrionalną (głowa
dotyka podłogi, ręce przy stopach). Oddychaj głęboko i
spokojnie .
My nauczyciele mamy chyba najbardziej „rozgadany” zawód na świecie. Przez dziesięć miesięcy , średnio po 5-6 godzin dziennie (pięć dni w tygodniu) zastępujemy skutecznie radio,(nauczyciele muzyki - radiomagnetofon). Po skończonych zajęciach wracamy do domu i jeżeli nikt nas skutecznie nie wyłączy to „nadajemy” nadal.
Podczas śpiewania człowiek zużywa 3-4 krotnie więcej powietrza niż przy normalnym oddychaniu. W czasie spokojnego oddychania czas wdechu i wydechu jest prawie równy. Natomiast przy śpiewaniu stosunek wdechu do wydechu wyraża się w czasie jak 1:20 a nawet 1:30.
Przeciętna grubość strun głosowych mężczyzn wynosi od 19-22mm w przypadku basów, 15-17 u tenorów a głosów kobiecych 13,7mm. W gardle, w części głosotwórczej, powstają zjawiska zwane dźwiękami i szmerami. Tutaj kształtują się cechy dźwięku takie jak: natężenie, wysokość, głośność, i czas trwania dźwięku. Dlaczego fałszujemy? Czyste brzmienie głosu jest wynikiem jednakowego drgania obu strun głosowych. W przypadku minimalnego niedowładu jednej ze strun lub osłabienie mięśni krtani, głos zaczyna brzmieć nierówno, nieczysto i słabo. Aby wiec nie konkurować ze słynnym głosem Himilsbacha, należy dbać o swój głos, w czym pomaga emisja głosu.
Ból w krtani i uczucie szorstkości poprzez zgrubienie strun głosowych to oznaki przemęczenia aparatu głosowego. Często związane jest to z utratą wyższych częstotliwości w brzmieniu głosu.
unikaj niepotrzebnym napięciom
unikaj alkoholu, papierosów i kofeiny - to wysusza struny głosowe
rozmawiaj z innymi na odległość wyciagnięcia ręki
mów w swoim naturalnym rejestrze ani za nisko ani za wysoko
używaj podparcia oddechowego
gdy jesteś chory nie mów szeptem daj odpocząć strunom
unikaj rozmowy w miejscach zakurzonych
regularny tryb życia
dostosowane posiłki
sen o prawidłowych proporcjach
uważaj na lekarstwa, pigułki antykoncepcyjne zabierają górne częstotliwości