POWIKŁANIA POOPERACYJNE

Okres pooperacyjny kryje w sobie wiele niebezpieczeństw, podobnie jak sam zabieg operacyjny. Dokładne przygotowanie chorego do zabiegu, a także wnikliwa obserwacja po zabiegu, polegająca na wczesnym uchwyceniu najmniejszej zmiany w organizmie oraz prawidłowa pielęgnacja, oparta na wiedzy zawodowej, pozwalają uniknąć wielu powikłań pooperacyjnych.

Każde działanie diagnostyczne i lecznicze związane jest z możliwością wystąpienia powikłań, czyli niezamierzonych, nieprzewidzianych i niekorzystnych dla chorego skutków tego działania.

Do czynników zmierzających do ograniczenia powikłań należą :

1. trafne rozpoznanie przedoperacyjne,

2. prawidłowe przygotowanie chorego do zabiegu operacyjnego,

3. poprawna technika operacyjna,

4. odpowiednie postępowanie pooperacyjne.

Jednak nawet ścisłe uwzględnienie powyższych czynników nie pozwala na całkowite wyeliminowanie możliwości wystąpienia powikłań, ze względu na:

1. istotę i charakter choroby,

2. indywidualne cechy fizjologiczne i psychiczne chorego,

3. rozległość operacji i inne.

Powikłania pooperacyjne dzielimy na :

1. wczesne - występujące bezpośrednio po operacji lub w pierwszych trzech dobach pooperacyjnych,

2. późne - występujące w kolejnych dobach pooperacyjnych.

POWIKŁANIA POOPERACYJNE WCZESNE :

1. Powikłania ze strony układu oddechowego:

Należą do najczęściej spotykanych powikłań pooperacyjnych.

Częstość ich występowania zależy od :

• stanu układu oddechowego przed operacją

• rodzaju i rozległości operacji

• czasu jej trwania

• rodzaju znieczulenia

• jakości opieki pooperacyjnej

1. Niedodma

występuje u 10 - 20 % operowanych i polega na braku upowietrznienia części płuca w następstwie zatkania zaopatrującego ją oskrzela.

Czynniki usposabiające to :

• wiek powyżej 60 lat,

• nadwaga,

• ostre i przewlekłe choroby układu oddechowego,

• palenie tytoniu,

• niedostateczna wentylacja płuc w trakcie zabiegu,

• zaaspirowanie treści żołądkowej do drzewa oskrzelowego,

• ból pooperacyjny ograniczający ruchomość klatki piersiowej.

1. Niewydolność oddechowa

występuje głównie u chorych z:

• przewlekłymi chorobami układu oddechowego,

• wyniszczonych

• poddanych rozległym operacjom.

Jej istotą jest niedotlenienie krwi tętniczej i niedostateczne zaopatrzenie tkanek w tlen.

Zapobieganie powikłaniom ze strony układu oddechowego :

1. prawidłowe przygotowanie układu oddechowego do zabiegu operacyjnego :

• ocena stanu układu oddechowego

• zwrócenie uwagi na przeciwwskazania do zabiegu operacyjnego ze strony układu oddechowego

• wyleczenie wszelkich infekcji przed zabiegiem

• nauczenie pacjenta prawidłowego sposobu oddychania

• zwiększenie wydolności układu oddechowego przez prowadzenie ćwiczeń oddechowych

• zaprzestanie palenia tytoniu przed zabiegiem operacyjnym

• dokładne opróżnienie przewodu pokarmowego

2. wnikliwa ocena stanu układu oddechowego po zabiegu,

3. stworzenie odpowiedniego mikroklimatu w sali chorych,

4. właściwe ułożenie chorego w łóżku i częsta zmiana pozycji,

5. stosowanie zabiegów kinezyterapeutycznych i ćwiczeń oddechowych,

6. pomoc choremu w usuwaniu nadmiaru zalegającej wydzieliny z dróg oddechowych,

7. wczesne uruchomienie chorego po zabiegu,

1. Powikłania ze strony układu krążenia:

Są najczęściej wynikiem:

• działania środków znieczulających

• nadmiernej utraty krwi.

W zapobieganiu należy uwzględnić:

• zebranie dokładnego wywiadu odnośnie chorób przewlekłych układu krążenia

• dokonać oceny wydolności układu sercowo - naczyniowego.

1. Powikłania ze strony układu pokarmowego:

To najczęściej:

• nudności,

• wymioty i wzdęcia spowodowane osłabieniem lub brakiem prawidłowej perystaltyki przewodu pokarmowego,

• niedokładnym opróżnieniem przewodu pokarmowego przed zabiegiem lub zbyt wczesnym wdrożeniem odżywiania doustnego przed powrotem prawidłowej perystaltyki przewodu pokarmowego.

Zapobieganie powikłaniom ze strony układu pokarmowego :

1. prawidłowe przygotowanie przewodu pokarmowego przed zabiegiem operacyjnym :

• dieta lekkostrawna,

• w dniu poprzedzającym, na obiad zupa, bez kolacji,

• wieczorem w dniu poprzedzającym wykonanie wlewu przeczyszczającego lub podanie czopka przeczyszczającego,

• wstrzymanie się od przyjmowania płynów na 6 - 8 godzin przed planowanym zabiegiem,

• w razie potrzeby założenie sondy do żołądka i odessanie zalegającej treści,

• w razie konieczności powtórzenie wlewu przeczyszczającego rano, przed zabiegiem,

2. zapewnienie czystości ciała i jamy ustnej,

3. po zabiegu operacyjnym :

• dieta ścisła do czasu powrotu perystaltyki jelit,

• nawadnianie i odżywianie drogą pozajelitową,

• zapewnienie czystości ciała i otoczenia chorego,

• w razie potrzeby odsysanie treści żołądkowej przez zgłębnik,

• prowadzenie ćwiczeń ruchowych w łóżku i wczesne uruchomienie chorego po zabiegu,

• stopniowy powrót do odżywiania doustnego,

1. Ostre zatrzymanie moczu:

Polega na tym, że chory nie może po zabiegu oddać moczu mimo, że jest on cały czas produkowany przez nerki.

Przyczyny mogą być następujące :

• odruchowy skurcz zwieraczy wywołany bólem,

• porażenie mechanizmów wypierających mocz,

• uciśnięcie szyi pęcherza przez powiększony gruczoł krokowy,

• działanie narkotycznych środków przeciwbólowych,

• pozycja leżąca,

• napięcie nerwowe,

• zaburzenia czucia rozciągnięcia pęcherza,

• ból w miejscu operowanym nasilający się przy ruchach ciała i parciu na mocz,

• obrzęk lub porażenie mięśni po operacjach w okolicy krocza lub miednicy.

Postępowanie :

• chory powinien oddać mocz do 6 - 8 godzin po zabiegu,

• stosujemy prowokację oddawania moczu (puszczamy wodę z kranu, zapewniamy intymność i spokój, zapewniamy w miarę możliwości fizjologiczną pozycję do oddania moczu),

• w ostateczności zakładamy cewnik do pęcherza moczowego na stałe,

• zapobieganie infekcjom wstępującym dróg moczowych.

1. Krwawienia i krwotoki z rany:

Są najczęściej spowodowane:

• niedokładną hemostazą podczas zabiegu,

• zsunięciem się podwiązki z większego naczynia

• zaburzeniami krzepnięcia krwi

Krwawienia i krwotoki z rany operacyjnej mogą być :

1. zewnętrzne - gdy krew wynaczynia się na zewnątrz i wchłania w opatrunek,

2. wewnętrzne - gdy mimo braku widocznych oznak krwawienia, u chorego pojawiają się objawy hipowolemii.

Postępowanie :

• częsta kontrola opatrunku na ranie pooperacyjnej,

• gdy opatrunek jest przesiąknięty, należy kontrolować szybkość narastania krwawienia,

• prowadzenie częstej kontroli podstawowych parametrów życiowych,

• obserwacja wydzieliny spływającej przez dreny.

POWIKŁANIA POOPERACYJNE PÓŹNE :

1. Niedrożność porażenna jelit

Mówimy o niej wtedy, gdy perystaltyka przewodu pokarmowego nie powróciła do 4 - 5 doby po zabiegu operacyjnym.

Nasilają się:

• wzdęcia,

• nudności i wymioty.

Dołączają się objawy napięcia powłok brzusznych i ból.

Zapobieganie jest takie same, jak w przypadku powikłań wczesnych ze strony układu pokarmowego. W postępowaniu leczniczym należy uwzględnić :

• odsysanie treści żołądkowej przez zgłębnik założony na stałe,

• podawanie leków pobudzających perystaltykę przewodu pokarmowego :

• Metoclopramid

• 10 % NaCl

• dieta ścisła.

2. Zapalenie płuc:

Jest najczęściej następstwem niedodmy występującej bezpośrednio po zabiegu operacyjnym. Rozwija się w kilka dni po operacji.

Postępowanie zapobiegawcze jest takie same, jak przy zapobieganiu powikłaniom wczesnym ze strony układu oddechowego.

3. Zakrzepowe zapalenie żył i powikłania zatorowe:

Polegają na częściowym lub całkowitym zamknięciu światła żyły przez materiał zakrzepowo - zatorowy, z odczynem zapalnym w świetle żyły.

Proces ten może dotyczyć zarówno żył powierzchownych, jak i głębokich.

Najczęściej dotyczy żył podudzia, ale może rozszerzać się na żyły udowe lub biodrowe.

Przyczyny są następujące :

• długotrwałe unieruchomienie w łóżku,

• żylaki kończyn dolnych,

• otyłość,

• zwiększona krzepliwość krwi,

• choroby serca,

• guzy zapalne i nowotworowe w obrębie miednicy,

• źle zastosowane udogodnienia

Objawy to :

• ból i obrzęk łydki lub całej kończyny,

• podwyższona ciepłota ciała,

• przyspieszone tętno,

• dodatni objaw Homansa.

Postępowanie :

• przeciwobrzękowe i przeciwbólowe (leżenie w łóżku, wysokie ułożenie kończyny, bandażowanie opaską elastyczną, podawanie leków przeciwbólowych),

• podawanie leków przeciwzapalnych : Butapirazol,

• postępowanie przeciwzakrzepowe : Heparyna, Heparyny drobnocząsteczkowe,

• operacyjne usunięcie skrzepliny,

Zapobieganie powikłaniom zakrzepowo - zatorowym :

• leczenie chorób przyczyniających się do powstania i rozwoju zakrzepicy żylnej,

• badania układu krzepnięcia krwi,

• prawidłowe nawodnienie chorego,

• prowadzenie ćwiczeń ruchowych przed zabiegiem operacyjnym,

• zmniejszenie zastoju żylnego po zabiegu operacyjnym (wysokie ułożenie kończyn dolnych, właściwe stosowanie udogodnień, prowadzenie ćwiczeń ruchowych biernych, potem czynnych),

• wczesne uruchomienie chorego po zabiegu operacyjnym.

4. Zakażenie rany operacyjnej:

Stanowi dość częste powikłanie pooperacyjne.

Na jego rozwój wpływa wiele czynników :

1. stan ogólny chorego

(niedobiałczenie, niedokrwistość, cukrzyca, żółtaczka, mocznica, marskość wątroby),

2. miejscowy stan rany i jej najbliższej okolicy

(krwiak w ranie, niedokrwienie brzegów rany, nadmierne napięcie brzegów rany),

3. rodzaj, ilość, zjadliwość drobnoustrojów, które dostały się do rany.

Objawy zakażenia rany pooperacyjnej - występują zwykle po 2 - 3 dniach od

zabiegu :

1. zaczerwienienie i obrzęk okolicy rany,

2. bolesność w okolicy rany,

3. miejscowe, a potem ogólne podniesienie temperatury ciała,

4. wyciek ropny z rany.

Leczenie polega na :

1. otwarcie rany i mechaniczne jej oczyszczenie,

2. sączkowanie (drenaż czynny, bierny, ssący lub ułożeniowy),

3. przepłukiwanie rany środkami bakteriobójczymi (woda utleniona, rivanol, antybiotyki),

4. pobranie wydzieliny na posiew i antybiogram oraz celowana antybiotykoterapia.

Zapobieganie :

1. ścisłe przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki,

2. dokładne przygotowanie pola operacyjnego,

3. właściwa technika operacyjna,

4. jałowość opatrunków,

5. zmiana opatrunków tylko w razie potrzeby,

6. jałowość w postępowaniu z drenami,

7. wczesne uruchomienie chorego,

8. profilaktyczna antybiotykoterapia (przed zabiegami obarczonymi ryzykiem zakażenia rany).

5. Rozejście się brzegów rany i wytrzewienie:\

Może nastąpić w wyniku :

• zakażenia rany,

• powstania krwiaka w ranie,

• błędów w technice operacyjnej,

• nadmiernego ciśnienia tłoczni brzusznej (kaszel, wymioty).

Zapobieganie polega na :

• właściwe ułożenie chorego w zależności od rodzaju zabiegu,

• nauczenie chorego przytrzymywania rany podczas kaszlu,

• nauczenie chorego prawidłowego wstawania z łóżka,

• zapobieganie tworzeniu się krwiaka w ranie przez prawidłową hemostazę śródoperacyjną i prawidłowy drenaż rany po zabiegu,

• niedopuszczenie do zakażenia rany,

• obserwacja rany i opatrunku.

---