Kinezyterapia (z grec. ruch) to leczenie ruchem, indywidualne dozowanie wysiłku fizycznego i odpoczynku.
Celem ćwiczeń jest:
rozwój siły, wytrzymałości mięśni, koordynacji i precyzji ruchu,
uzyskanie użytecznej wydolności ruchowej,
poprawa warunków troficznych (pobudzenie krążenia).
Systematyka kinezyterapii:
Kinezyterapia miejscowa (indywidualna). To ćw i inne środki pomocnicze działające miejscowo na narząd lub układ, w którym schorzenie jest umiejscowione. Kinezyterapia miejscowa jest ściśle powiązania z fizykoterapią i innymi pomocniczymi zabiegami o charakterze leczniczym. Do kinezyterapii miejscowej zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń: ćw bierne, ćw czynnobierne, ćw samowspomagane, ćw izometryczne, ćw czynne (cz odciążenia, cz wolne, czynne z oporem). Inne formy ćwiczeń i oddziaływań: ćw i wyciągi redresyjne, ćw synergistyczne, ćw oddechowe, ćw relaksacyjne, ćw w czynnościach życia codziennego, nauka chodzenia, pionizacja.
Kinezyterapia ogólna obejmuje również zdrowe części ciała. Celem jest poprawa siły mięśniowej, wytrzymałości dzięki wysiłkom o charakterze ogólnym. Ćwiczenia prowadzi się ruchowo w zespołach jednorodnych pod względem jednostki chorobowej, wydolności ogólnej, wieku i płci. Celem jest zwiększenie wydolności układu krążeniowo-oddechowego i ogólnej sprawności fizycznej. Kinezyterapia ogólna obejmuje: ćw ogólnokondycyjne, ćw gimn porannej, sport inwalidów.
Metody kinezyterapeutyczne - np. metoda bobath - służy do usprawnienia chorych po udarze mózgu i do rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym; metoda Voyty - do usprawniania niemowląt i małych dzieci.
Ogólne zasady wykonywania ćw leczniczych:
Ćwiczenia należy wykonywać w pozycjach izolowanych tj w pozycjach wyjściowych stwarzających warunki dla stabilizacji nie ćwiczonych stawów oraz zapewniających choremu poczucie wygody sprzyjające rozluźnieniu mięśni. Najczęściej są to pozycje leżenia tyłem i siadu.
W czasie wykonywania ćwiczeń konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego ćwiczonego stawu, której celem jest wyeliminowanie współruchów sąsiednich stawów. Stabilizację uzyskuje się przez dobór odpowiedniej pozycji wyjściowej, chwyt lub założenie pasa stabilizującego.
Ruch powinien odbywać się płynnie wokół fizjologicznej osi stawu we właściwej dla danego ruchu płaszczyźnie. Zasadą jest ćwiczenie wszystkich ruchów w stawie w pełnym ich zakresie jeśli to jest możliwe.
Warunkiem prawidłowego wykonywania ćwiczeń jest opanowanie świadomego, kontrolowanego zmniejszania nadmiernego napięcia m, czyli ich rozluźnienie.
Ćw prowadzi się w odpowiednim dla danego ćw rytmie, uwzględniając fazę skurczu i rozkurczu m oraz przerwę przed następnym skurczem.
Nasilenie ćwiczeń musi być takie, aby nie powodowały one odczynów zapalnych w stawach i nadmiernego zmęczenia słabych m. Chory może odczuwać niewielkie bóle związane z ruchem tylko w czasie trwania ćwiczeń lub do 2h po ich zakończeniu. Ćw nigdy nie powinny wywoływać silnych bólów utrzymujących się przez wiele godzin lub przeciągających się do następnego dnia.
Ćwiczenia prowadzi się wg konspektu, którego treść ulega zmianom lub uzupełnieniom w zależności od wyników usprawnienia.
Ćw należy tak zorganizować, aby zapewnić chorym pełne bezpieczeństwo.
Ćwiczenia bierne są to ćwiczenia wykonywane przez fizjoterapeutę bez współudziału pacjenta (ruch prowadzony jest za pomocą siły zewnętrznej - najczęściej jest to ręka fizjoterapeuty). Ćw bierne wykonujemy w pozycjach izolowanych tj leżeniu tyłem i w pozycji siedzącej.
Ćw bierne mają na celu:
zachowanie pełnego zakresu ruchu w stawach,
zachowanie pełnej elastyczności więzadeł, torebek stawowych i mięśni,
ułatwienie krążenia krwi i chłonki,
zachowanie czucia proprioceptywnego (czucia głębokiego i pamięci ruchowej,
zapobieganie odleżynom,
niedopuszczenie do wytworzenia się zrostów w stawach i przykurczów mięśniowych.
Ćwiczenia czynnobierne. W ćw czynnobiernych ruch prowadzony jest biernie, a zadaniem pacjenta jest czynne rozluźnianie mięśni. Współpraca pacjenta z terapeutą opiera się na dobrym kontakcie psychicznym.
Ćwiczenia czynne dzielimy na 3 grupy:
Ćw czynne w odciążeniu - zaleca się przy sile mięśniowej w skali Lovetta większej od 2 i prowadzi się w warunkach odciążenia, które ułatwiają słabym mięśniom wykonywanie ruchu. Sposoby odciążenia: a) przez prowadzącego ćw fizjoterapeutę, b) przez zawieszenie na taśmach w odpowiednim ułożeniu i pozycji pacjenta.
Ćw czynne wolne - są to ćw wykonywane przez pacjenta pod kontrolą lub przy pomocy fizjoterapeuty. Chory bierze bezpośredni udział w ruchu, wykonując naprzemiennie skurcz i rozkurcz mięśni. Skala Lovetta - 3.
Ćw czynne oporowe - polegają na pokonaniu siły zewnętrznej przeciwdziałającej wykonywanemu ruchowi. Pacjent pokonuje masę kończyny lub części ciała z dodatkowym obciążeniem zewnętrznym. Skala Lovetta - 4-5.
Ćwiczenia redresyjne - wykonuje się w celu zniesienia przykurczów i stawowych ograniczeń ruchów przy użyciu siły zewnętrznej. Skuteczność tych ćwiczeń zależy od tolerancji pacjenta na ból. Celem ćw redresyjnych jest uzyskanie pełnej, biernej ruchomości w stawach.
Wyciągi redresyjne - stosuje się w celu poprawy zakresu ruchu. Są ostatnim etapem leczenia zachowawczego przed interwencją chirurgiczną. Wyciągi poprzedza się podawaniem środków przeciwbólowych, rozluźniających i zabiegami fizykalnymi. Masa działająca jako siła redresyjna może stanowić 1/8 lub 1/6 masy ciała pacjenta.
Ćwiczenia oddechowe mają zapewnić prawidłowe funkcjonowanie ukł oddechowego odpowiedzialnego za dostarczenie tlenu tkankom.
Celem ćw jest:
nauczenie prawidłowego oddychania,
zwiększenie wydolności i sprawności ukł oddechowego,
zwiększenie ruchomości klatki piersiowej,
poprawa siły m, głównie przepony i m międzyżebrowych.
Ćw oddechowe mogą wchodzić w skład określonego programu ćwiczeń lub mogą stanowić program ćw w chorobach ukł oddechowego np. w astmie oskrzelowej.
Podział ćw oddechowych:
Bierne - stosuje się u osób niespełniających poleceń, np. niemowlęta, os nieprzytomne. Ćw te polegają na biernym uciskaniu lub pociąganiu kl piersiowej wykonywane w różnych ułożeniach chorego i w odpowiednim rytmie.
Czynne statyczne - polegają na wykonywaniu przez ćwiczącego wdechów lub wydechów określonym torem i w określonym rytmie.
Czynne dynamiczne - wdech lub wydech połączony jest z dodatkowymi ruchami kończyn lub tułowia. Duże znaczenie ma dobór pozycji wyjściowych, które wpływają na pracę przepony i ruchy kl piersiowej.