Zależności między podażą, popytem a ceną

Poniższa praca wskazuje wzajemne zależności między podażą, popytem a ceną. Podstawą do jej napisania była publikacja Gazety Prawnej z dnia 13 listopada 2012 roku - „Rekordowy popyt na czekoladę zbiega się ze spadkiem dostaw kakao. Będzie 40 proc. drożej”.

Warunki ekonomiczne, w których dochodzi do współzależnych transakcji kupna i sprzedaży dobra określane są mianem rynku. Cechą charakterystyczną rynku, niezależnie od tego, jakiej grupy towarów dotyczy, jest to, że doprowadza on do kontaktu kupujących i sprzedających, w wyniku czego kształtuje się cena. Kupujących interesują np. dostępne modele, funkcjonalność dóbr i ich ceny. Sprzedający natomiast badają rynek w celu uzyskania informacji o rodzajach dóbr i usług jakich pragną nabywcy oraz o cenach, które są gotowi zapłacić.

Do podstawowych elementów rynku należą popyt, podaż oraz cena. Powiązania jakie między nimi zachodzą określane są ogólnie mechanizmem rynkowym lub mechanizmem popytowo-podażowo-cenowym.

Popyt to ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi kupić w określonym czasie i przy różnym poziomie cen. Jest to zbiór wielkości, które zostają wyznaczone przez zależności zachodzące między ceną a ilością dobra. Założenie ekonomicznej hipotezy, która mówi, że im niższa cena danego dobra, tym większe zapotrzebowanie na jego ilość można przedstawić graficznie za pomocą krzywej, zwanej krzywą popytu.

Krzywa popytu obrazuje ujemną zależność między ceną a wielkością zapotrzebowania przy pozostałych wielkościach stałych. Widać, że wraz ze spadkiem ceny dobra, następuje wzrost wielkości popytu i odwrotnie. Jeżeli zmienia się więc cena, przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe, zmianie ulegnie wielkość popytu. Jest to podstawowa zależność, którą nazywamy prawem popytu.

Podaż to ilość dóbr oferowana na rynku przez producentów lub sprzedawców przy określonej cenie i przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku. Istnieje funkcjonalny związek między poziomem ceny a wielkością podaży określonego dobra. W przeciwieństwie do prawa popytu, prawo podaży zwraca uwagę na dodatnią zależność między zmianą ceny a zmianą wielkości podaży. Graficznym obrazem relacji zachodzących pomiędzy ceną danego dobra a jego ilością dostarczana na rynek jest krzywa podaży.

Konsument jest zainteresowany tym, aby cena nabywanych przez niego towarów była jak najniższa i gdy cena spada, stara się kupić więcej, gdy zaś cena rośnie - ogranicza swoje zakupy. Producent jest zainteresowany tym, aby cena wytwarzanych przez niego dóbr była jak najwyższa. Gdy cena spada przy innych warunkach nie zmienionych, produkcja staje się mniej opłacalna i wówczas producent stara się ograniczyć rozmiary produkcji i podaży na rynek. Gdy cena rośnie, wówczas produkcja staje się bardziej opłacalna i to zachęca producenta do zwiększania produkcji i podaży na rynek. W skrócie - wraz ze wzrostem ceny danego dobra następuje zwiększenie jego ilości dostarczanych na rynek i odwrotnie. Ta zależność nazywana jest właśnie prawem podaży. Prawo to znajduje uzasadnienie w mikroekonomii, gdzie podstawowym celem działania przedsiębiorstw jest maksymalizacja zysku.

Cena jest to wartość wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest zobowiązany zapłacić za towar lub usługę. Ceny sygnalizują czego pragną nabywcy, ile kosztuje dane dobro i jakie zasoby są doraźnie dostępne. Ceny prowadzą i koordynują decyzje produkcyjne sprzedawców i decyzje nabywcze konsumentów. Na rynku dochodzi do konfrontacji nabywców ze sprzedawcami, w efekcie zostaje ustalona cena, przy której oferta zrównuje się z zapotrzebowaniem. Taką cenę nazywa się ceną równowagi rynkowej.

W publikacji Gazety prawnej czytamy: „Kakaowy proszek, stosowany do wyrobu ciastek, lodów oraz masła, stanowi około 20 proc. każdej tabliczki czekolady. Przetwórnie ograniczyły w tym roku jego produkcję po spadku popytu i przeznaczały zapasy masła na zaopatrzenie producentów słodyczy. Zapasy skończyły się akurat w momencie, gdy przyspieszyły zakupy czekolady i zbiory na największych plantacjach krzewów kakaowych spadły z powodu suszy.”. Artykuł nie przytacza powodu spadku popytu na proszek kakaowy, jednak wyraźnie wskazuje, że następstwem tego stało się ograniczenie produkcji, która z pewnością na niezmienionym poziomie byłaby dla producentów nieopłacalna. Zaś chcąc sprzedać towar, który już znajduje się na rynku powinni obniżyć cenę jednocześnie ograniczając ilość oferowaną na sprzedaż. W odpowiedzi na takie posunięcia, nabywcy zazwyczaj reagują wzrostem wielkości popytu. Tak też stało się i tym razem, gdyż jak czytamy dalej „Przetwórnie kakao zwiększają produkcję do najwyższego poziomu od dwóch lat, aby zaspokoić rekordowy popyt na czekoladę (...)”. Jednocześnie z popytem wzrosła również cena, jednak spowodowane było to głównie spadającymi dostawami ziarna z Afryki Zachodniej, co oznaczało pierwsze od trzech sezonów niedobory tego surowca. Z powodu słabych zbiorów na Wybrzeżu Kości Słoniowej, w Ghanie, Indonezji i Nigerii globalna produkcja spadła o 3 proc.. Zapotrzebowanie na kakao przewyższyło produkcję ziarna. W takiej sytuacji dostawcy ziarna mogli pozwolić sobie na podniesienie cen surowca - „(...) kontrakty surowca na marzec wzrosły o 0,25 proc., do 2381 dolarów za tonę.”, a co za tym idzie producenci zmienią ceny wyrobów czekoladowych. Jeżeli cena okaże się zbyt wysoka nastąpi zmniejszenie popytu, czekolada przestanie się tak dobrze sprzedawać, a więc produkt wejdzie w stan nadwyżki rynkowej, jeżeli cena okaże się zbyt niska, popyt wzrośnie jeszcze bardziej, a producenci nie będą w stanie go zaspokoić z uwagi na niedobór surowca.

Popyt, podaż i cena wzajemnie na siebie oddziałują, celem każdego producenta jest sprawić, by po przejściu przez kolejne stadia - nadwyżkę, czyli niedobór popytu i deficyt, czyli niedobór podaży, znaleźć się ostatecznie w stanie równowagi pomiędzy ilościami zaoferowanymi a poszukiwanymi.

---