W3 + W4(23.02 + 02.03.06r)

Kapitał obcy stanowi źródło finansowania tej części majątku, która nie znajduje pokrycia w kapitale własnym. Kapitałami obcymi są zobowiązania. Zobowiązania to usankcjonowany prawem obowiązek przekazania przez jednostkę w określonym terminie, określonych kwot pieniężnych, będących następstwem zaszłości wcześniejszych np. zaciągnięcie kredytu, pożyczki, a także zakup na tzw. „kredyt kupiecki” materiałów, towarów. Ciągłość powtarzania się różnych zobowiązań powoduje, że stanowią one w praktyce stałe źródło częściowego finansowania zasobów.

Źródła pochodzenia(finansowania)majątku - PASYWA

kapitał(fundusz)własny	Kapitały obce - zobowiązania
		długoterminowe	krótkoterminowe
Kapitał podstawowy np. kapitał zakładowy Kapitały uzupełniające(jednym z ich źródeł jest zysk)np. kapitał zapasowy; kapitały rezerwowe Wynik finansowy z lat ubiegłych Wynik finansowy roku obrotowego Wynikiem może być ZYSK lub STRATA; strata jest ze znakiem(-), a zysk ze znakiem(+)	Kredyty i pożyczki zaciągnięte, których okres spłaty jest dłuższy niż 12 miesięcy Zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych np. obligacje własne o terminie spłaty dł. Niż 12 miesięcy	Kredyty, pożyczki zaciągnięte o terminie spłaty do końca następnego roku obrotowego Zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych np. obligacje Zobowiązania z tytułu dostaw i usług np. zobowiązanie na „kredyt kupiecki” o okresie wymagalności do okresu 12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy Zaliczki otrzymane na dostawy Zobowiązania wekslowe np. weksle własne Zobowiązania z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń Inne zobowiązania

Pomiędzy aktywami i pasywami zachodzi ścisła zależność.

AKTYWA PASYWA

A= P

BILANS KSIĘGOWY

Bilans stanowi wartościowe zestawienie aktywów i pasywów jednostki, sporządzone w określonej formie na określony dzień zwany momentem bilansowym, w oparciu o dane wynikające z ksiąg rachunkowych potwierdzone inwentaryzacją.

Bilans prezentuje majątek i źródła jego pochodzenia w określonym momencie, stanowi zatem statyczne ujęcie rzeczywistego stanu majątkowego i finansowego jednostki.

Bilans „zamyka” jeden okres sprawdzany(rok obrotowy) i jednocześnie ten sam bilans „otwiera” nowy okres sprawozdawczy.

Stąd też bilans końcowy(zwany Bilansem Zamknięcia) sporządzony na dzień 31.12 bieżącego roku jest jednocześnie bilansem początkowym(zwanym również Bilansem Otwarcia) na dzień 1.01 następnego roku obrotowego.

W ten sposób realizowana jest jedna z cech jakościowych bilansu, a mianowicie ciągłość danych jednostki kontynuującej działalność.

Prezentowane w bilansie aktywa obejmują kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości powstałej w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Z kolei pasywa bilansu obejmują:

• Kapitał(bądź fundusz) własny

• Zobowiązania, pod pojęciem których należy rozumieć wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki;

Pasywa bilansu zawierają również:

• Rezerwy, oznaczające zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota są pewne

• Bierne rozliczenia międzyokresowe czyli prawdopodobne zobowiązania przypadające na bieżący okres sprawozdawczy np. z tytułu udzielonej gwarancji

• Rozliczenia międzyokresowe przychodów stanowiące zobowiązanie do wykonania określonych świadczeń z uwagi na fakt otrzymania za nie zapłaty z góry

Przy sporządzaniu bilansu stosuje się zasadę netto. Wyraża się ona tym, że w bilansie wartość poszczególnych pozycji składników aktywów wynika z ich wartości księgowej skorygowanej o:

• Dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe oraz odpisy aktualizujące, w tym również z tytułu utraty wartości składników aktywów trwałych

• Odpisy aktualizujące wartość rzeczowych aktywów obrotowych

• Odpisy aktualizujące wartość należności

W przypadku pasywów zasada netto wyraża się w wykazywaniu w kapitale(funduszu) własnym ze znakiem ujemnym:

• Należnych lecz nie wniesionych wpłat na kapitał podstawowy

• Udziałów(akcji) własnych

• Odpisów z zysku netto w ciągu roku, jeżeli taka możliwość wynika z odrębnych przepisów

Aktywa bilansu - zgodnie z ustawą - wykazuje się według pozycji uszeregowanych według stopnia ich płynności, natomiast pasywa - według stopnia ich wymagalności.

Płynność aktywów oznacza możliwość i szybkość ich zamiany na środki pieniężne. W polskim prawie bilansowym przyjęto zasadę prezentowania aktywów według wrastającej płynności, czyli składników najwolniej zamienialnych na środku pieniężne do składników coraz szybciej wymienialnych. Stąd też w pierwszej kolejności wykazuje się składniki aktywów trwałych, jako trudniej zdobywanych, pozostających w dyspozycji jednostki w dłuższym okresie. W następnej kolejności wykazuje się składniki aktywów obrotowych, czyli łatwiej zbywalne pozostające w dyspozycji jednostki w krótszym okresie, czyli 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Wymagalność pasywów oznacza termin ich zwrotu.

Pasywa bilansu uszeregowane według wzrastającego stopnia ich wymagalności, tzn. od wymagalnych najpóźniej lub wymagalnych bezterminowo(np. kapitał własny) do wymagalnych w coraz krótszych terminach(w pierwszej kolejności zobowiązania długoterminowe, a następnie zobowiązania krótkoterminowe).

W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący rok obrotowy i poprzedni rok obrotowy.

W przypadku gdy informacje dotyczące poszczególnych pozycji bilansu nie wystąpiły w jednostce zarówno w danym roku obrotowym jak i w roku poprzedzającym rok obrotowy, to można je pominąć w zestawieniu aktywów i pasywów.

Bilans sporządza się w języku polskim i walucie polskiej. Dane liczbowe można wykazywać w zaokrągleniu do tysięcy złotych, jeżeli nie zniekształca to obrazu majątku jednostki prezentowanej w sprawozdaniu finansowym.

Informacje zawodowe w bilansie mogą być przedstawione ze szczegółowością większą niż określona w standardzie sprawozdawczym w ustawie, jeżeli wynika to z potrzeb lub specyfikacji jednostki.

Jednostki mogą sporządzać bilans w formie uproszczonej. Bilans w formie uproszczonej zawierającej dane dotyczące pozycji oznaczonych w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości literami i cyframi rzymskimi mogą sporządzać jednostki, które w roku obrotowym za który sporządzane jest sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy nie osiągnęły dwóch z następujących trzech wielkości:

• Średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50 osób

• Suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego(bieżącego i poprzedniego) w walucie polskiej nie przekroczyła równowartości 2 000 000euro

• Przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczył równowartości 4 000 000 euro

Bilans powinien zawierać:

1. dokładne określenie podmiotu, którego dotyczy

2. wskazanie momentu bilansowego; tzn. dnia, na który bilans sporządzono

3. wyszczególnienie nazw składników majątku(aktywów) i wartości tych składników

4. wyszczególnienie składników źródeł pochodzenia majątku(pasywa) i wartości tych składników

5. sumy pośrednie grup aktywów i pasywów oraz bilansujące się sumy ogólne aktywów
   i pasywów

6. podpis osoby, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownika jednostki oraz daty podpisu

7. datę sporządzenia

OPERACJE GOSPODARCZE I ICH WPŁYW NA SKŁADNIKI BILANSU

Operacja gospodarcza - każde zdarzenie gospodarcze, które może być wyrażone wartościowo i które wpływa na wielkość pieniężną procesów gosp.; zasoby majątkowe i źródła pochodzenia zasobów.

!!Nie każde zdarzenie jest operacją gospodarczą!!

Operacja gospodarcza nie powinna naruszać podstawowej równości, jaką jest równość aktywów i pasywów. Równość ta będzie zachowana tylko wówczas, gdy zmiany wywołane przez operację będą przebiegały w następujący sposób:

1. zmiany występują jednocześnie tylko po jednej stronie równania, przy czym zmniejszenie wartości jednego składnika towarzyszyć będzie takie samo co do wartości zwiększenie innego skąłdnika lub pojawienie się nowego

2. zmiany występują jednocześnie po oby stronach równania i będą jednokierunkowe;

Każda zatem operacja gospodarcza wywiera wpływ na 2 składniki bilansu, powodują jedną z 4 zmian.

Z punktu widzenia wpływu operacji gosp. na składniki bilansu wyróżnia się 4 typy operacji:

I typ	Operacje aktywne; A - Z + Z = P, zmiany wyłącznie w aktywach
II typ	Operacje pasywne, A = P - Z + Z, zmiany wyłącznie w pasywach
III typ	Operacje aktywno pasywne, zmiany po lewej i prawej stronie równania, A + Z = P + Z
IV typ	Operacje aktywno pasywne, zmiany po lewej i prawej stronie równania, A- Z = P - Z

W wyniku operacji aktywnej suma bilansowa nie ulega zmianie;

W wyniku operacji pasywnej suma bilansowa nie ulega zmianie;

W wyniku operacji III typu suma bilansowa ulega zwiększeniu;

W wyniku operacji IV typu suma bilansowa ulega umniejszeniu;

◄KONTO KSIĘGOWE I ZAPIS OPERACJI GOSPODARCZYCH NA KONTACH BILANSOWYCH►

1. Istota konta księgowego

Konto księgowe stanowi urządzenie księgowe umożliwiające bieżącą, ciąglą i systematyczną ewidencję jednorodnych procesów gospodarczych oraz stanu i zmian w stanie zasobów majątkowych i źródeł ich pochodzenia.

Można wyróżnić:

1. Konto w układzie dwustronnej tabelki

2. Konto w układzie jednostronnej tabelki

Ad a))

WINIEN(DEBET) NAZWA KONTA: MA(KREDYT)

Data zapisu	Symbol i numer dowodu	Treść operacji	Suma operacji	Data zapisu	Symbol i numer dowodu	Treść operacji	Suma operacji

Ad b))

WINIEN(DEBET) NAZWA KONTA: MA(KREDYT)

Obciążyć konto lub zapisywać w ciężar konta

Uznać konto lub zapisać na dobro konta

Łączenie sumy zapisów dokumentowych na jednej stronie konta w określonej jednostce czasu noszą nazwę obrotu konta.

Łączna suma zapisów dokonywanych na stronie winien stanowi obrót winien(obrót debetowy), natomiast łączna suma zapisów dokonywanych na stronie ma stanowi obrót ma(obrót kredytowy).

Różnica między obrotem winien i obrotem ma konta nazywana jest saldem konta. Saldo konta przybiera nazwę tej strony konta, której obrót jest większy.

Salda konta związane są z momentem czasu - oznacza stan na określony dzień.

Rozróżnia się SALDA:

• Początkowe - określają stan konta na początek okresu sprawozdawczego

• Końcowe - wynikają z obliczenia różnicy między obrotami konta na koniec okresu sprawozdawczego

2. konta bilansowe i zasady ich bilansowania

Ogół kont księgowych można podzielić na następujące grupy:

• bilansowe

• niebilansowe

• pozabilansowe

KONTA BILANSOWE - to konta, których zadaniem jest:

• przejęcie z bilansu początkowego poszczególnych wartościowych aktywów i pasywów

• ujęcie zmian tych stanów na skutek księgowania dowodów stwierdzających dokonanie operacji gospodarczej w ciągu okresu sprawozdawczego

• ustalenie stanów wartościowych poszczególnych składników aktywów i pasywów na koniec okresu sprawozdawczego

konta bilansowe dzielimy na dwie grupy.

AKTYWÓW(AKTYWNE)		PASYWÓW(PASYWNE)
Winien(Debet)	Ma(Kredyt)	Winien(Debet)	Ma(Kredyt)
Bo)[bilans otwarcia]stan składnika Sp)[saldo początkowe] aktywów na początek okresu, operacje gospodarcze zwiększające stan składnika aktywów	operacje gospodarcze zmniejszające stan składnika aktywów Bz)[bilans zamknięcia]stan składnika Sk)[saldo końcowe]aktywów na koniec okresu	Operacje gospodarcze zmniejszające stan składnika pasywów Bz)stan składnika Sk)pasywów na koniec okresu	Bo) stan składnika pasywów Sp)na początek okresu operacje gospodarcze zwiększające stan składnika pasywów
BO + ZW=	=ZM + BZ	ZM + BZ =	=BO +ZW

3. zasada podwójnego zapisu i konsekwencje jej stosowania.

Zasada podwójnego zapisu polega na ujęciu każdej operacji gospodarczej:

• na dwóch kontach

• na przeciwnych stronach kont

• w tej samej kwocie

Zasada podwójnego zapisu wiąże ze sobą dwa konta, z których jedno jest obciążane, drugie jest uznawane tą samą sumą operacji.

Konta uczestniczące w zapisie operacji określone są mianem kont korespondujących lub przeciwstawnych.

Zapis operacji gosp. wymagający księgowania tylko na dwóch kontach nazywany jest zapisem prostym lub pojedynczym. Oprócz zapisów prostych, w praktyce stosowane są zapisy złożone polegające na obciążeniu jednego konta i uznaniu kilku kont lub uznaniu jednego konta i obciążeniu kilku kont, przy zachowaniu równości między sumą obciążeń i uznań.

Konsekwencją zasady podwójnego zapisu obowiązującej na kontach księgi głównej jest następująca równość:

Suma obrotów debetowych - suma obrotów kredytowych

Za miesiąc kont księgi głównej - za miesiąc księgi głównej

Kontroli równości obrotów debetowych i kredytowych dokonuje się okresowo w drodze sporządzenia specjalnego zestawienia zwanego zestawieniem obrotów i sald(bilansem próbnym).

Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej zgodnie z ustawą o rachunkowości sporządzane są na podstawie zapisów dokonywanych na kontach na koniec każdego miesiąca w terminie umożliwiającym sporządzenie obowiązujących jednostkę sprawozdań finansowych i innych sprawozdań w tym deklaracji podatkowych, a za rok obrotowy - nie później niż do 85 dnia po dniu bilansowym.

Zestawienie obrotów i sald umożliwia wykrywanie błędów w zapisie operacji gospodarczych powodujących naruszenie równości obrotów debetowych z obrotami kredytowymi.

Zestawieniem obrotów i sald wykrywa błędy w przypadku gdy:

• operację zapisano po tych samych stronach dwóch kont korespondujących

• operację zapisano wyłącznie na jednym koncie

• operację zapisano na dwóch kontach korespondujących po przeciwnych stronach, lecz w niejednakowych sumach

zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej zawiera:

• symbole lub nazwy kont;

• salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych;

• obroty kont za miesiąc( z podziałem na „winien” i „ma”);

• obroty kont narastająco od początku roku obrotowego;

• salda kont na koniec miesiąca;

• sumę sald winien i ma na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych;

• sumę obrotów winien i sumę obrotów ma narastająco od początku roku obrotowego;

• sumę sald winien i sumę sald ma na koniec miesiąca;

REŚĆ ZAPISU KSIĘGOWEGO:

® zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się w sposób trwały, bez pozostawiania miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany

® zapis księgowy powinien zawierać co najmniej:

1. datę dokonania operacji gospodarczej

2. określenie rodzaju i nr identyfikacyjny dowodu stanowiącego podstawę zapisu oraz jego datę, jeśli różni się ona od daty dokonania operacji

3. zrozumiały tekst, skrót lub kod opisu operacji( należy posiadać pisemne objaśnienie/treść skrótów lub kodów)

4. kwotę i datę zapisu

5. oznaczenie kont, których dotyczy

® zapisy w księgach rachunkowych powinny być dokonywane w sposób zapewniający trwałość przez czas nie krótszy od wymaganego do przechowywania ksiąg rachunkowych(5lat)

Podstawa zapisu w księgach rachunkowych:

- do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego należy wprowadzić w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym

- podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej zwane ”dowodem źródłowym”

Dowody źródłowe
Zewnętrzne		wewnętrzne
OBCE	WŁASNE	dotyczące operacji wewnątrz jednostki
Otrzymane od kontrahentów	Przekazywane w oryginale kontrahentom

- dowody zapisów mogą być również sporządzane przez jednostkę

DOWODY KSIĘGOWE:

• zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dochodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione;

• korygujące poprzednie zapisy;

• zastępcze - zestawienia do czasu otrzymania zewnętrznego, obcego dowodu źródłowego;

• rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych;

Dowód księgowy zgodnie z ustawą o rachunkowości powinien zawierać następujące elementy:

• określenie rodzaju i jego numer identyfikacyjny, tj. słowna nazwa(np. KP - kasa przyjmie); numer identyfikacyjny jest kolejnym numerem danego dowodu nadanym przez wystawcę;

• określenie stron(nazw i adresów) dokonujących operacji gosp.;

• opis operacji gospodarczej oraz jej wartość, jeżeli to możliwe także w jednostkach naturalnych jeżeli wartość podana jest w walucie obcej, to należy bezpośrednio na dowodzie umieścić przeliczenie jej na walutę polską według kursu obowiązującego w dniu przeprowadzenia operacji ;

• datę dokonania operacji gosp., a jeżeli dowód został sporządzony pod inną datę - także datę sporządzenia dowodu;

• podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub, od której przyjęto składniki aktywów(jeżeli dowód nie dokumentuje przekazania lub przejęcia składnika aktywów, przeniesienia prawa własności lub użytkowania wieczystego gruntu albo nie jest dowodem zastępczym to podpisy osób na tym dowodzie mogą być zastąpione znakami zapewniającymi ustalenie tych osób - często używa się inicjałów);

• stwierdzenie sprowadzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych(deklaracja) wraz z podpisem osoby odpowiedzialnej za te wskazania;

Dowód księgowy spełnia swoje funkcje, jeżeli jest:

1. rzetelny, tj. zgodny z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej, którą dokumentuje;

2. kompletny, tj. zawiera co najmniej dane określone w ustawie o rachunkowości;

3. wolny od błędów rachunkowych

4. sprawdzony pod względem merytorycznym, formalnym i rachunkowym;

5. pozbawiony niedopuszczalnych poprawek(wymazywania i przeróbek); błędy w dowodach źródłowych zewnętrznych zarówno obcych jak i własnych można korygować jedynie przez wysłanie kontrahentowi odpowiedniego dokumentu zawierającego sprostowanie wraz ze stosownym uzasadnieniem, chyba że inne przepisy stanowią inaczej;

KONTROLA I PRZYGOTOWANIE DOWODÓW DO KSIĘGOWANIA

Dowody księgowe - zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne poddawane są kontroli wstępnej, która przeprowadzana jest pod nadzorem głównego księgowego.

Kontrola wstępna ma na celu wyeliminowanie operacji niewłaściwych, niecelowych i nielegalnych.

Wszystkie dowody, których treść zmienia stan finansowy jednostki winny być podpisane co najmniej przez kierownika jednostki, który - zgodnie z ustawą o rachunkowości - ponosi odpowiedzialność karną za wykonanie obowiązków związanych z rachunkowością jednostki. Po przeprowadzeniu kontroli wstępnej poszczególne dowody podlegają opracowaniu w celu ich ostatecznego przygotowania do księgowania.

Opracowanie dokumentów obejmuje następujące czynności:

• segregowanie dowodów

• kontrola dowodów - formalna, rachunkowa, merytoryczna

• dekretowanie dowodów

Segregowanie ma na celu wyodrębnienie dowodów nie podlegających księgowaniu oraz na podziale pozostałych dowodów na grupy rodzajowe(np. dowody kasowe, dowody bankowe, dowody rozrachunkowe obce, dowody rozrachunkowe własne, dowody obrotu zapasami materiałów).

Kontrola merytoryczna obejmuje:

• ocenę prawidłowości, celowości i zasadności operacji gospodarczej opisanej w dowodzie z punktu widzenia gospodarności(celowość operacji)

• ustalenie czy operacja nie narusza obowiązujących przepisów(legalność operacji)

• sprawdzenie czy dane w dowodzie są zgodne z rzeczywistością co do czasu, miejsca i rozmiarów operacji( prawidłowość dowodu i jego rzetelność)

Kontrolę merytoryczną powinni przeprowadzać kierownicy komórek organizacyjnych odpowiednio do podmiotowej własności operacji gospodarczej dokumentowanej przez dowód księgowy(np. dokumentacje płacową - kierownik działu płac).

Kontrola formalna polega na ustaleniu czy dowód jest kompletny, a więc czy zawiera właściwie odzwierciedlające rzeczywisty przebieg ujętej w nim operacji gospodarczej. Kontrola formalna ma na celu ocenę mocy dowodowej czyli legalności i formalnej niepodważalności dowodu księgowego.

Kontrola rachunkowa polega na sprawdzeniu bezbłędności obliczeń arytmetycznych, poprawności przyjętych zaokrągleń(zwłaszcza w deklaracjach podatkowych, deklaracjach ZUS).

Kontrolę formalno - rachunkową przeprowadza główny księgowy lub upoważniony pracownik, zamieszczając na potwierdzenie tego faktu swój podpis i datę.

Często w dowodach księgowych na taki zapis są specjalnie wydzielane pola(dowody „KP” i „KW”) albo stosuje się specjalną pieczątkę.

Dyrektor podpisem potwierdza celowość operacji, a główny księgowy dokonuje kontroli formalno - rachunkowej.

Dykretowanie dowodów księgowych polega na zamieszczeniu na dowodzie dyspozycji co do sposobu ujęcia go na kontach.

Dyspozycja ta, nazywana dekretem, zawiera:

• symbole(nazwy) i strony kont, na których ma być zapisana operacja gospodarcza, którą opisuje dowód;

• datę, pod którą należy dowód zaksięgować;

• kwotę operacji gospodarczej;

Dla ułożenia dekretacji stosowane są specjalne pieczątki, które mają przewidziane pola do wpisania wymienionych danych(można też spotkać dowody znormalizowane, których są wydrukowane trwałe elementy dekretu).

Osoba dokonująca dekretu powinna podać datę dekretacji oraz podpisać się(dekretacji dokonują tylko wyznaczone osoby). Dekretacja powinna podlegać kontroli(może ją przeprowadzić główny księgowy lub osoba przez niego upoważniona).

1

AKTYWA TRWAŁE

KAPITAŁY OBCE

KAPITAŁ WŁASNY

AKTYWA OBROTOWE

---