Współczynnik strawności: żeby obliczyć zawartość składników strawnych w paszy musimy wyliczyć współczynniki strawności- badania na zwierzętach. Strawność bada się dla: białka surowego, włókna surowego, tłuszczu surowego, związki bez azotowe wyciągowe np. ile białka pobrało zwierze minus ilość wydalonego= białko strawione. Okres badań trwa 5 dób. Potem analiza chemiczna. Mając dane z badań strawnościowych możemy wyliczyć współczynnik strawności. Współczynniki strawności składników pokarmowych służą do wyliczenia składników strawnych. Sposoby konserwowania zielonek: susząc zielonkę uzyskujemy siana i susz. Siano produkujemy przez suszenie zielonki tradycyjnie aż do wyschnięcia po koszeniu się przewraca(uzależnienie od pogody- duże straty). Lepszą metodą produkcji siana to zostawienie zielonki na pokosach potem się zwozi dosusza gorącym lub zimnym powietrzem za pomocą wentylatorów lub suszenie mechaniczne gazami o wysokiej temperaturze(susz) przeznacza się tu rośliny młode motylkowate- lucerna. Proces suszenia trwa od kilku sekund do kilku minut. Kiszenie zielonki polega na zakwaszaniu zakiszanego surowca kwasem mlekowym produkowanym przez bakterie kwasu mlekowego w wyniku bakteryjnej fermentacji cukrów. Przydatność rośliny do zakiszania zależy od składu chemicznego stworzenia warunków beztlenowych i od czystości zakiszanego surowca. Koncentraty białkowe: składają się z pasz bogatych w białko(śruty poekstrakcyjne, mączki zwierzęce- niestosowane, nasiona roślin motylkowatych, drożdże) oraz zawierające dodatek witamin związków mineralnych i antybiotyków. Tylko nieliczne z produkowanych koncentratów znajdują się w wolnej sprzedaży. Większość z nich zużywane są całkowicie do produkcji mieszanek treściwych. Koncentraty w obrocie handlowym dodawane są do pasz własnych takich jak: śruty zbożowe otręby płatki ziemniaczane susze z okopowych. Produkty uboczne przemysłu olejarskiego: śruty poekstrakcyjne, makuchy, ekspellery, wytłoki(1-1,2 j.o., 30-45% białka ogólnego). Śruty poekstrakcyjne należą do pasz wysokowartościowych. Zawierają one dużo białka o dość dużej wartości biologicznej. Zawierają bardzo różną ilość włókna(3-26%) zwykle więcej niż nasiona zbóż czy motylkowatych. Śruty nadają się do wyrównywania poziomu fosforu ze względu na dużą zawartość tego pierwiastka. Występują śruty: rzepakowa, sojowa, kokosowa, słonecznikowa, arachidowa. Śrutę uzyskuje się przez ekstrakcję oleju głównie benzenem. Makuchy mają więcej tłuszczu(8-12% zawierają mniej białka i węglowodanów niż śruty. Tłuszcz obniża białkowość paszy wpływa ujemnie na tłuszcz zwierzęcy i przyspiesz psucie makuchów. Ekspellery zajmują pośrednie miejsce między śrutami i makuchami. Tłoczy się je z podgrzaniem zostaje 6-8% tłuszczu i odzysk jest większy. Wytłoki zawierają 12-16% tłuszczu. Grupy składników użytkowych do analizy pasz: : a) sucha masa- związki organiczne i mineralne zawarte w paszy które zostają po odparowaniu wody w temp. 105°C; b) popiół surowy- są to związki nieorganiczne zawarte w paszy które zostają po spaleniu próbki paszy w temp. 550-600°C. Niewiele mówi o paszy bo to suma związków mineralnych ale będzie niezbędny do wyliczenia związków bez azotowych wyciągowych; c) białko surowe lub ogólne w paszy to wszystkie składniki w paszy które w swoim składzie zawierają azot. Metoda oznaczania białka surowego nazywa się metodą Kjeldahla oznacza się zawartość azotu ; d) tłuszcz surowy- metoda Soxhleta polega na ekstrakcji z próbki paszy tłuszczu surowego(ekstrakt eterowy) przy pomocy odczynników organicznych; e) włókno surowe- jest to część węglowodanów trudno strawnych i w skład wchodzą: celuloza, lignina, hemiceluloza, część pentozanów; f) związki bez azotowe wyciągowe- w skład wchodzą skrobia, cukry proste, część pentozanów i niektóre pektyny BAW%=s.m%-(pop.sur%+b.sur%+tł.sur%+włók.sur%). Co bierzemy pod uwagę przy fermentacji kiszonki: skład chemiczny, warunki beztlenowe, czystość zakwaszanego surowca, temperatura 25-35°C, pH4,2- dotyczy roślin o naturalnej wilgotności ok. 80%. Skład chemiczny surowca musi być odpowiednia ilość cukrów w roślinach określa się minimum cukrowe teoretycznie i jest to najmniejsza zawartość cukrów aby bakterie kwasu mlekowego wytworzyły taką ilość kwasu która obniży pH do 4,2 w roślinach o naturalnej wilgotności. Jeżeli minimum cukrowe jest dużo niższe od faktycznego stanu cukrów w danej roślinie należy ona do roślin łatwo kiszących się(zielonka z kukurydzy, wysłodki). Rośliny trudno kiszące się to rośliny w których faktyczna zawartość cukrów jest równa lub niewiele większa od minimum cukrowego(zielonki z bobiku, koniczyny czerwonej, trawy łąkowej). Rośliny nie kiszące się to te w których minimum cukrowe jest wyższe od faktycznej zawartości cukrów(zielonka z lucerny). Pasze niskobiałkowe: -ziarna zbóż(1,1-1,3 j.o., 9-12% białka ogólnego); - otręby(0,8-1 j.o., 12-14% białka ogólnego); - susze z okopowych: ziemniaczany(1,2 j.o., 7% białka ogólnego), buraczany(1 j.o., 5%białka ogólnego); - wysłodki buraczane suszone(0,88 j.o., 8% białka ogólnego); - melasa(0,8 j.o., 9% białka ogólnego). Głównie zawartość energii, białko ziarna zbóż jest ubogie w lizynę która jest pierwszym aminokwasem obniżającym jakość biologiczną pasz. Śruty zbożowe- rozdrabniane ziarno zboża. Otręby- produkt uboczny przemysłu młynarskiego więcej białka ale i więcej włókna. Susze z okopowych- niskie znaczenie ze względu na wysoki koszt suszenia. Wysłodki suszone buraczane i melasa- produkt uboczny przy produkcji cukru- pasze energetyczne dla przeżuwaczy. Mieszanki przemysłowe: pełnoporcjowe- zawierające wszystkie składniki pokarmowe potrzebne dla danego zwierzęcia. Produkuje się dla drobiu i trzody chlewnej. Dla przeżuwaczy nie produkuje się. Zawierają białko i energię. Uzupełniające- one w dawce paszowej uzupełniają inne pasze. Przede wszystkim dla przeżuwaczy. Także dla trzody chlewnej i drobiu. Same nie mogą być stosowane. Koncentraty- mieszanki przemysłowe w skład których wchodzą pasze wysokobiałkowe 36-50% białka. Nie wchodzą pasze zbożowe. W skład koncentratów niskobiałkowych wchodzą otręby. Koncentraty białkowe służą do produkcji mieszanek pełnoporcjowych i uzupełniających w systemie dwufazowym.
Chemiczna ocena kiszonki: a) określenie pH kiszonki równolegle z oznaczeniem zawartości suchej masy; b) oznaczenie w kiszonce zawartości kwasu mlekowego, octowego i masłowego. Gdy jest najwięcej mlekowego to dobrze. Octowy jest produktem ubocznym gdy jest niewiele to dobrze. Masłowy jest niepożądany powoduje rozpad kwasu mlekowego i gniliznę białka. Oceniając kiszonkę trzeba brać pod uwagę następujące cechy: struktura(zachowana- zbliżona do materiału wyjściowego- kiszonka dobra; mazista- kiszonka mierna; zupełnie rozłożona, papkowata- kiszonka zła); zapach(przyjemny- kwasu chlebowego, kiszonej kapusty- kiszonka dobra; silnie octowy- kiszonka mierna; odrażający- kiszonka zła); barwę(zbliżona do roślin z których powstała- kiszonka dobra; odbiegająca od materiału wyjściowego- kiszonka mierna; czarna, brunatna- kiszonka zła); odczyn(pH dobrej kiszonki zależy od zawartości suchej masy do 30% pH 3,9-4,2). Ponadto bierze się skład botaniczny i fazę wegetacji Pasze wysokobiałkowe: należą tu pasze pochodzenia zwierzęcego(niestosowane), śruty poekstrakcyjne, nasiona niektórych roślin strączkowych. - nasiona roślin strączkowych(bobik, groch, peluszka, łubiny; 1,2 j.o. 20-40% białka ogólnego); - produkty uboczne przemysłu olejarskiego(śruty poekstrakcyjne, makuchy, ekspellatory 1-1,2 j.o 30-45% białka ogólnego); - drożdże pastewne(1 j.o. 40% białka ogólnego); - drożdże piwne suszone(1,1 j.o. 45% białka ogólnego); - kiełki słodowe suszone(0,7 j.o. 25%białka ogólnego); - susz z zielonką(0,7-0,8 j.o. 15-20% białka ogólnego). Nasiona roślin strączkowych- dużo energii i białka zawierają dużo lizyny to dobrze a aminokwasami ograniczającymi są metionina i cystyna. Trzeba śrutować. Dużo substancji anty żywieniowych: w łubinie alkaloidy, w bobiku taniny i inhibitory trypsyny i hymotrypsyny. Podział cukrowców: mają ogromne znaczenie w odżywianiu gdyż są głównym źródłem energii dla zwierząt. Zbudowane są z węgla wodoru i tlenu przy czym stosunek wodoru do wody jest zwykle taki jak w wodzie. Dzieli się je na: A. Jednocukrowce- cukry proste a) pentozy: arabinoza, ksyloza, ryboza; b)heksony: glukoza, fruktoza, galaktoza, mannoza. B. Kilkucukrowce- oligosachatydy a)dwucukrowce: sacharoza, maltoza, laktoza, celebioza; b)trójcukrowce: rafinoza. C. Wielocukrowce jednoskładnikowe a)pentozany: arabany, ksylany; b)heksozany: skrobia, celuloza, glikogen, inulina. D. Wielocukrowce wieloskładnikowe: hemicelulozy, pektyny, ligniny, gumy, kleje, śluzy. Mieszanki uzupełniające- one w dawce paszowej uzupełniają inne pasze. Przede wszystkim dla przeżuwaczy. Także dla trzody chlewnej i drobiu. Same nie mogą być stosowane. Celowość oraz metody oceny jakości białka pasz: 1.metody chemiczne- metody te polegają na porównaniu składu aminokwasowego badanego białka z białkiem jaja kurzego które uznano za standardowe. Metoda Blocka i Mitchella polega na określeniu współczynnika aminokwasu ograniczającego. Na podstawie stosunku zawartości aminokwasów egzogennych w danym białku do zawartości tych aminokwasów w białku jaja kurzego określa się aminokwas występujący w minimum nazywany aminokwasem ograniczającym. Innym miernikiem jest wskaźnik niezbędnych aminokwasów EAAI wyliczany metodą Osera. Według niej uwzględnia się wszystkie aminokwasy egzogenne. 2.Metody biologiczne- są to a)metody bilansowe, b)wzrostowe c)mikrobiologiczne. a) Wśród metod bilansowych najczęściej stosowana to metoda Thomasa- Mitchella która polega na określeniu wartości biologicznej białka na podstawie retencji azotu. Rzeczywista ilość zatrzymanego w organizmie azotu w stosunku do rzeczywiście strawionego i wchłoniętego azotu wyrażona w procentach nosi nazwę wskaźnika wartości biologicznej białka. Należy dodatkowo określić ilość azotu w kale pochodzącego z organizmu nazywanego azotem metabolicznym oraz ilość azotu w moczu powstałego w wyniku przemian metabolicznych a nie pochodzącego z badanej paszy nazwanego endogennym. b) Metody wzrostowe stosuje się na rosnących szczurach. Najczęściej jest stosowana metoda określająca wskaźnik wydajności wzrostowej. Określa się stosunek przyrostu masy ciała zwierzęcia do ilości białka spożytego w okresie doświadczenia. Inną metodą określającą zatrzymanie białka netto jest metoda Bendera i Doella. Są dwie grupy zwierząt jedna żywiona białkiem a drugana diecie bezbiałkowej. Określa się w ten sposób wskaźnik wydajności białka netto. Do metod wzrostowych zalicza się też metodę wskaźnika względnej wartości białka. Wskaźnik ten oznacza się na podstawie doświadczeń z zastosowaniem trzech różnych odpowiednio dobranych poziomów białka w dawkach. c) Metody mikrobiologiczne polegają na obserwacji tempa wzrostu pierwotniaków lub bakterii na pożywce zawierającej badane białko. Są mniej dokładne lecz pozwalają wstępnie oszacować wartość odżywczą białka w sposób szybki i prosty.