Maruszewski - PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA (rozdział 6)
PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA - pamięć deklaratywna odnosząca się do własnej przeszłości; zdolność do rejestrowania i odtwarzania zdarzeń z przeszłości, a także doświadczeń.
DOŚWIADCZENIE ŻYCIOWE - zawiera elementy deklaratywne i niedeklaratywne (zdolności, umiejętności, ślady przeżytych emocji).
Właściwości przeszłych zdarzeń zawartych w pamięci:
Są uporządkowane sekwencyjnie, mają charakter liniowy i hierarchiczny.
Mają lokalizację czasową, która jest określona z różną dokładnością.
Mają sens, pozwalający na uzupełnienie luk w przeszłości, a także pomagający w ukształtowaniu się poczucia tożsamości i pozytywnej samooceny.
Odnoszą się do Ja, ale jednostka nie musiała odgrywać głównej roli w tych wydarzeniach.
W pamięci autobiograficznej znajdują się dane o charakterze semantycznym i epizodycznym. Narracje stanowią dominującą jej cześć. Zawiera informacje na temat faktów.
Informacje zawarte w pamięci autobiograficznej są kodowane w kodach obrazowym, werbalnym i abstrakcyjnym.
Wg Rubina dominują dane obrazowe.
Wg Conway'a występowanie elementów obrazowych zależy od wieku informacji - informacje młode mają maksymalnie dwa lata i zawierają wiele danych obrazowych, a informacje stare są przechowywane w formie schematowej. Ze schematu można wygenerować obraz, ale nie jest on przechowywane w pamięci.
Dane werbalne to dane identyfikacyjne, są odporne na zmiany.
Dzięki danym abstrakcyjnym człowiek stara się zrozumieć swoją biografię; pamięć autobiograficzna zawiera fakty i interpretacje, które są ze sobą często mylone.
Pamięć autobiograficzna jest silnie związana z emocjami - lepiej zapamiętujemy te informacje, które miały wyraźny znak emocjonalny.
Świeże wspomnienia są bardziej konkretne i wyraziste, są przechowywane w postaci literalnego zapisu czy opisu naładowanego emocjami. Starsze wspomnienia są zapisywane w formie schematowej, a znak emocjonalny nie jest tak wyraźny; są one też wielokrotnie modyfikowane.
Wg Brewera pamięć autobiograficzna jest świadoma, postuluje stosowanie terminu :pamięć wspomnieniowa”. Dostęp do zawartych w niej informacji można uzyskać poprzez odtwarzanie narracji, rozpoznawanie lub odtwarzanie okoliczności zdarzenia.
Pamięć autobiograficzna występuje, gdy zaczyna się kształtować poczucie tożsamości i odrębności Ja. Kiedy to poczucie nie jest ukształtowane mówimy o protopamięci - jednostka nie wiąże zdarzeń ze swoją osobą.
Metody badania pamięci autobiograficznej:
metoda swobodnych skojarzeń Galtona (1883 r.)
Podaje się badanemu jakieś słowo, a on ma podawać swoje skojarzenia do tego słowa, nie prosi się o podawanie zdarzeń. Ta metoda ma charakter otwarty, więc zdarza się, że słowa nie wywołują wspomnień autobiograficznych, lecz ujawniają zawartość pamięci semantycznej czy wzrokowej. Ludzie mogą przywoływać zarówno stare, jak i nowe wspomnienia.
metoda kierowanych skojarzeń Crowitza i Schffmana (1974 r.)
Modyfikacja techniki Galtona. Podaje się badanemu listę słów i ma on przywoływać zdarzenia z przeszłości z nimi związane. Im starsze wspomnienia, tym mniej szczegółów.
metoda pamiętników
Zapoczątkował ją Galton badaniem „techniki śniadania” - staramy się odtworzyć wygląd stołu podczas śniadania.
Linton zapisywała zdarzenia na kartkach, a potem starała się odtworzyć ich daty. Metoda ta pozwala na zbadanie tylko tego, czy osoba umie zlokalizować zdarzenie w czasie.
White również zapisywał zdarzenia na kartkach, a potem starał się odtwarzać ich daty, miejsca i oceny emocjonalne.
Wagenaar zapisywał zdarzenia w swoim dzienniku, opisy zawierały odpowiedzi na pytania: co się zdarzyło?, kto uczestniczył w zdarzeniu?, gdzie ono miało miejsce?, kiedy wystąpiło?, a także krytyczny szczegół zdarzenia. W trakcie odtwarzania wspomnień Wagenaar posługiwał się podpowiedziami w postaci odpowiedzi na powyższe pytania. Uznawał zdarzenie za zapomniane, gdy szczegół krytyczny nic mu nie mówił. Odpowiedź na pytanie „kiedy?” była najmniej skuteczną wskazówką.
Badania nad pamięcią specyficznych zdarzeń życiowych:
terminarz pamięci autobiograficznej - Kopelman, Wilson, Baddeley
Metoda ta polega na zadawaniu pytań dotyczących zdarzeń z różnych okresów życia. Z badań wynikło, że im świeższe wspomnienia, tym większe deficyty pamięciowe.
badania nad pamięcią ważnych zdarzeń w życiu rodziny - teeney, Sheingold
Istnieje możliwość sprawdzenia poprawności wspomnień, jednakże zapisy dotyczą samych faktów, a nie tego jak jednostka je interpretowała czy na nie reagowała.
Wg Thompsona zapisywanie zdarzeń nie polepsza ich zapamiętywania.
Komponenty wchodzące w skład pamięci autobiograficznej (Rubin):
narracje werbalne
elementy obrazowe
emocje
Formy przechowywania wiedzy autobiograficznej (Conway):
na temat okresów życia ramy czasowe, ogólne narracje
na temat zdarzeń ogólnych dostrzegana struktura hierarchiczna
na temat zdarzeń specyficznych pamiętane są szczegóły, kolejność
Centralny system wykonawczy w pamięci operacyjnej konstruuje wspomnienia autobiograficzne.
Reguły porządkowania w pamięci autobiograficznej:
reguła ogólności („część - całość”)
reguła uporządkowania całościowego
Kategorie zdarzeń ogólnych (Barsalou):
powtarzające się (mogą mieć charakter cykliczny)
pojedyncze
Zdarzenia specyficzne ulegają amnezji, natomiast zdarzenia ogólne i wiedza ogólna - nie. Wiedza o zdarzeniach specyficznych tworzy odrębny system pamięciowy.
Wg Conway'a i Bekerriana można wyodrębnić pakiety pamięciowe, które zawierają wiedzę z pewnego okresu życia i należące do niej zapisy zdarzeń ogólnych, a także zawarte w nich informacje o zdarzeniach specyficznych. Pakiety pamięciowe mają organizację hierarchiczną. Na podstawie informacji zawartych w pakietach jednostka może konstruować wspomnienia autobiograficzne.
Zapamiętując mechaniczne sekwencje zdarzeń angażujemy dużo zasobów pamięciowych - im więcej zapamiętanych zdarzeń, tym więcej relacji między nimi.
Można kodować informacje odnosząc je do skali czasu; skala ta ma zróżnicowaną dokładność - dni, miesiące, lata. Bardzo ważne wydarzenia pamiętamy z dokładnością co do dnia. Przypominając sobie pewne wydarzenia stosujemy proces wnioskowania, nie musimy pamiętać dokładnej kolejności zdarzeń. Skala czasu jest zarejestrowana w pamięci trwałej.
Im starsze wspomnienie, tym gorzej jest pamiętane. Tempo zapominania materiału autobiograficznego jest wolne.
Im bardziej pojemne schematy, tym więcej informacji można zapisać w ramach jednego schematu. Grupując elementy można zapamiętać więcej informacji. Informacje zawarte w pojemnych schematach są bardzo ogólne.
Bardziej wyraziste zdarzenia są lepiej pamiętane.
Zdarzenia o dodatnim znaku emocjonalnym są lepiej pamiętane, natomiast zdarzenia o ujemnym znaku emocjonalnym są łatwiej zapominane. Zdarza się, że znak afektywny ulega zmianie.
EFEKT WZGLĘDNEJ ŚWIEŻOŚCI - większość naszych wspomnień to wspomnienia ostatniego roku (1/3 - 2/3)
REMINISCENCJA - po pięćdziesiątym roku życia lepiej pamiętamy wydarzenia z okresu między dziesiątym, a trzydziestym rokiem życia.
AMNEZJA DZIECIĘCA - nie pamiętamy zdarzeń z okresu przed około piątym rokiem życia.
Stopień zaangażowania wpływa na bogactwo pamięci o danym zdarzeniu.
Gdy nie posiadamy odpowiednich schematów gorzej kodujemy docierające do nas informacje.
ZASADA SPECYFICZNOŚCI KODOWANIA (Tulving i Thomson) - im więcej wskaźników w fazie odtwarzania pokrywa się z cechami zarejestrowanymi w fazie kodowania, tym lepsze jest odtwarzanie.
ZASADA WIELOŚCI ŚCIEŻEK DOSTĘPU - im więcej ścieżek dostępu do poszukiwanej informacji, tym większa szansa, że zostanie ona wydobyta z pamięci.
SYNDROM FAŁSZYWEJ PAMIĘCI - odtwarzanie zdarzeń, z którymi człowiek nigdy się nie zetknął.
2